Năm 1976, sau khi thống nhất đất nước, Phú Yên nằm trong địa phận tỉnh Phú Khánh. Ngày 01 tháng 7 năm 1989, tỉnh Phú Yên được tái lập và tồn tại cho đến ngày nay. Khi tách ra, tỉnh Phú Yên có 7 đơn vị hành chính gồm thị xã Tuy Hòa và 6 huyện: Đồng Xuân, Sơn Hòa, Sông Cầu, Sông Hinh, Tuy An, Tuy Hòa.
Thời gian đầu tái lập tỉnh, với những bộn bề khó khăn vất vả, kinh tế tài chính Phú Yên có xuất phát điểm thấp so với những tỉnh trong khu vực ; hạ tầng kỹ thuật ở toàn bộ những ngành, những khâu then chốt đều yếu và thiếu ; đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ khoa học kỹ thuật, quản trị kinh tế tài chính, quản trị nhà nước ở một số ít nghành còn chưa cung ứng kịp nhu yếu của công cuộc thay đổi. Ngày nay, Phú Yên có sự tăng trưởng vượt bậc, tạo nền tảng và động lực cho sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của tỉnh trong tương lai. Có được tác dụng đó là nhờ sự nỗ lực của tập thể Đảng bộ, chính quyền sở tại và nhân dân tỉnh Phú Yên qua nhiều thế hệ .
1. Điều kiện tự nhiên
Phú Yên là tỉnh ven biển Nam Trung bộ, nằm ở phía Đông dãy Trường Sơn, có tọa độ địa lý: Điểm cực Bắc: 13041’28”; điểm cực Nam: 12042’36”; điểm cực Tây: 108040’40” và điểm cực Đông: 109027’47”.
Diện tích tự nhiên toàn tỉnh là 5.060 km2, trong đó, đồi núi chiếm 70 % diện tích quy hoạnh, địa hình dốc từ Tây sang Đông và bị chia cắt mạnh, phía Bắc giáp tỉnh Tỉnh Bình Định, phía Nam giáp tỉnh Khánh Hòa, phía Tây giáp tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk, phía Đông giáp biển Đông. Phú Yên có vị trí địa lý và giao thông vận tải tương đối thuận tiện để tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội .
Hiện tại, tỉnh Phú Yên có 9 đơn vị chức năng hành chính cấp huyện gồm có : Thành phố Tuy Hòa, Thị xã Sông Cầu, Thị xã Đông Hòa và những huyện : Đồng Xuân, Sông Hinh, Sơn Hòa, Phú Hòa, Tây Hòa, Tuy An. Với 110 đơn vị chức năng hành chính cấp xã, gồm có 21 phường, 6 thị xã và 83 xã .
Dân số Phú Yên là 961.152 người ( năm 2019 ) trong đó thành thị 28,7 %, nông thôn 71,3 %, lực lượng lao động chiếm 71,5 % dân số. Phú Yên có gần 30 dân tộc bản địa đồng đội cùng sinh sống .
Vựa lúa Tuy Hòa. Ảnh Trần Quỳ
Phú Yên nằm trong vùng khí hậu nóng ẩm, nhiệt đới gió mùa gió mùa, chịu tác động ảnh hưởng của khí hậu đại dương và chia làm hai mùa rõ ràng. Mùa mưa từ tháng 9 đến tháng 12 và mùa nắng từ tháng 01 đến tháng 8, thích hợp nhiều loại cây lương thực và hoa màu như : lúa, bắp, đậu, rau, dưa, bầu, bí, khoai, sắn, mía … ; tăng trưởng tốt ở Tây Hòa, Tuy An, Phú Hòa. Cây mía trồng nhiều ở Sông Hinh, Sơn Hòa, Đồng Xuân, Tuy An và Tây Hòa. Dừa là loại cây công nghiệp trồng nhiều ở Sông Cầu. Sơn Hòa có hàng vạn hecta rừng với nhiều gỗ quý như : Bằng lăng, chang gà, côn, ba thưa, chò, gõ, sơn, kiền kiền, lim, trắc, … cùng nhiều loại thú như : Gấu, nai, mang, hươu, cheo, chồn, thỏ, nhím, … ; đang là nơi tăng trưởng những giống cây công nghiệp như : Cà phê, điều, thuốc lá cùng nhiều loại cây ăn trái ( thơm, mít, chuối, cam, bưởi, … ). Vùng ven biển Sông Cầu, Tuy An, Đông Hòa có nhiều tôm, cá, cua, mực, …. Đầm Ô Loan có nhiều sò huyết, hàu …
2. Tài nguyên thiên nhiên
Tài nguyên đất Phú Yên khá phong phú về nhóm, những loại đất phân bổ trên nhiều dạng địa hình khác nhau tạo ra những tiểu vùng sinh thái xanh nông – lâm nghiệp thích hợp với nhiều loại cây xanh, đặc biệt quan trọng là cây xanh lâu năm vùng đồi núi. Có 8 nhóm đất chính : Nhóm đất đỏ vàng là nhóm đất có diện tích quy hoạnh lớn nhất với 336.579 ha, chiếm tỷ suất 66,71 % ; nhóm đất cát biển 15.009 ha, chiếm 2,97 % ; nhóm đất mặn, phèn 7.899 ha, chiếm 1,57 % ; nhóm đất Phù sa 55.752 ha, chiếm 11.05 % ; nhóm đất xám 39.552 ha, chiếm 7,84 % ; nhóm đất đen 18.831 ha, chiếm 3,73 % ; nhóm đất vàng đỏ trên núi 11.300 ha, chiếm 2,5 % ; nhóm đất thung lũng dốc tụ 1.246 ha. Các loại đất khác 21.192 ha, chiếm tỷ suất 4,21 % .
Cầu Hùng Vương, gạch nối quan trọng từ Vũng Rô đến TP. Tuy Hòa. Ảnh Sơn Hải
Phú Yên có mạng lưới hệ thống sông ngòi phân chia tương đối đều trên toàn tỉnh, những sông đều bắt nguồn từ phía Đông của dãy Trường Sơn, chảy trên địa hình đồi, núi ở trung và thượng lưu, đồng bằng nhỏ hẹp ở hạ lưu rồi đổ ra biển. Phú Yên có trên 50 con sông lớn nhỏ, đáng quan tâm là 3 con sông chính : sông Kỳ Lộ, Sông Ba, Sông Bàn Thạch với tổng diện tích quy hoạnh lưu vực là 16.400 km2, tổng lượng dòng chảy 11.8 tỷ m3, ship hàng nước tưới cho nông nghiệp, thủy điện và hoạt động và sinh hoạt của người dân Phú Yên .
Nguồn nước mặt : Mạng lưới sông suối ở Phú Yên phần đông bắt nguồn từ dãy núi Trường Sơn ở phía Tây, dãy Cù Mông ở phía Bắc và dãy đèo Cả ở phía Nam. Sông suối của tỉnh thường ngắn, dốc nên vận tốc dòng chảy lớn. Nguồn nước sông Ba có trữ lượng lớn nhất tỉnh, lượng nước đổ ra biển hàng năm là 9,7 tỷ m3. Nguồn nước sông Bàn Thạch với tổng lượng dòng chảy của sông 0,8 tỷ m3 / năm. Sông Kỳ Lộ là con sông lớn thứ 2 trong tỉnh, diện tích quy hoạnh lưu vực sông Kỳ Lộ là 1.950 km2, trong đó phần trong tỉnh là 1.560 km2 .
Nguồn nước ngầm : Trữ lượng động tự nhiên khai thác tiềm năng nguồn nước ngầm của tỉnh khoảng chừng 1,2027 x 106 m3 / ngày .
Nước khoáng : Nguồn tài nguyên nước khoáng ở Phú Yên khá đa dạng và phong phú, trên địa phận tỉnh có 4 điểm nước khoáng nóng ở Sơn Thành ( huyện Tây Hòa ), Trà Ô, Triêm Đức ( huyện Đồng Xuân ) và Phú Sen ( huyện Phú Hòa ) .
Toàn tỉnh có 3 kiểu rừng chính là rừng kín lá rộng thường xanh, đây là kiểu rừng phổ biến ở Phú Yên chiếm 96,5% diện tích rừng tự nhiên; rừng rụng lá (khộp), kiểu rừng này chiếm tỷ lệ 3,5% diện tích rừng tự nhiên toàn tỉnh; rừng trồng, hiện có 20.963,0 ha rừng trồng và khoảng 8,4 triệu cây phân tán (tương đương 4.200 ha), gồm các loại cây chủ yếu như: Keo tai tượng, xà cừ, phi lao, điều, dầu rái, sao đen, gõ đỏ, muồng đen, giáng hương và một số loại khác. Hệ động thực vật rừng Phú Yên khá phong phú có 43 họ chim với 114 loài (trong đó có 7 loài quý hiếm). Thú có 20 họ với 51 loài (trong đó có 21 loài quý hiếm), bò sát có 3 họ với 22 loài (trong đó có 2 loài quý hiếm).
Phú Yên có sinh thái xanh rừng rực rỡ, như Khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên, rừng đặc dụng Krông Trai. Đây là điều kiện kèm theo rất thuận tiện để tăng trưởng phong phú dịch vụ du lịch sinh thái xanh rừng. Đồng thời, có lợi thế cạnh tranh đối đầu trong sản xuất, kinh doanh thương mại vật tư kiến thiết xây dựng, với nguồn tài nguyên đa dạng chủng loại với nhiều loại khác nhau như : Diatomit, đá granit, vàng sa khoáng, nhôm ( Bôxít ), sắt, flourit, titan … được phân bổ rải rác ở nhiều vùng của địa phương .
Với bờ biển dài 189 km, có nhiều vịnh, bãi, vũng, đầm phá, gành còn mang vẻ đẹp hoang sơ tạo nên những cảnh sắc sinh thái xanh phong phú và đa dạng, phong phú là tiềm năng rất lớn cho du lịch biển, du lịch nghỉ ngơi và du lịch sinh thái xanh. Bên cạnh đó, Phú Yên có nhiều vùng bãi triều nước lợ, cửa sông, đầm phá, vịnh rất thuận tiện cho tăng trưởng nuôi trồng thủy hải sản xuất khẩu. Đây là tiềm năng, lợi thế để Phú Yên tăng trưởng kinh tế tài chính biển .
3. Kết cấu hạ tầng
Phú Yên có quốc lộ 1 và đường tàu Bắc – Nam chạy qua, quốc lộ 25 nối tỉnh Gia Lai, quốc lộ 29 nối tỉnh Đắk Lắk, phía Nam có cảng biển Vũng Rô, trường bay Tuy Hòa. Các tuyến giao thông vận tải Bắc – Nam, Đông – Tây, cảng biển, trường bay, hầm đường đi bộ Đèo Cả, Đèo Cù Mông … có ảnh hưởng tác động lớn đến quy trình tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội, tạo điều kiện kèm theo cho hợp tác, trao đổi kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống giữa Phú Yên với những tỉnh thành trong vùng, cả nước và quốc tế .
Hầm đường đi bộ Đèo Cả – Ảnh Báo Phú Yên
Mặt khác, Phú Yên nằm trong vùng tác động ảnh hưởng của vùng kinh tế tài chính trọng điểm miền Trung. Trong những tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ, Phú Yên là nơi có điều kiện kèm theo thuận tiện nhất trong việc thiết kế xây dựng tuyến đường sắt lên Tây Nguyên. Đây là một trong những điều kiện kèm theo thuận tiện đưa Phú Yên trở thành đầu mối giao lưu kinh tế tài chính Bắc – Nam và Đông – Tây. Cụ thể : Giao thông đường đi bộ, có mạng lưới giao thông vận tải rộng khắp, gồm Quốc lộ 1, Quốc lộ 1D, Quốc lộ 25, Quốc lộ 29, Quốc lộ 19C và những tuyển tỉnh lộ nối vùng đồng bằng với vùng miền núi. Có trục giao thông vận tải ven biển nằm trong tuyến đường đi bộ ven biển Nước Ta nối những huyện vùng biển và ven biển ; Giao thông đường tàu, có tuyến đường sắt Bắc – Nam đi qua với chiều dài đoạn tuyến là 117 km, có 2 ga chính là Tuy Hòa và Đông Tác, trong tương lai khi tuyến đường sắt lên Tây Nguyên được hình thành mở ra triển vọng hợp tác, giao thương mua bán sản phẩm & hàng hóa giữa Phú Yên và những tỉnh Tây Nguyên ; Hàng không, Phú Yên có trường bay Tuy Hòa cách thành phố Tuy Hòa 5 km về phía Đông Nam, diện tích quy hoạnh trường bay 700 ha, hiện đang tăng cấp cảng hàng không quốc tế Tuy Hòa theo tiêu chuẩn 4C ; Cảng Vũng Rô, Vũng Rô là cảng biển nước sâu hoàn toàn có thể đảm nhiệm tàu trọng tải 30 nghìn DWT .
4. Di sản văn hóa – Tài nguyên du lịch
Phú Yên là tỉnh thuộc duyên hải Nam Trung bộ, một vùng đất có bề dày lịch sử vẻ vang – văn hóa truyền thống, có vị trí rất quan trọng trong tiến trình tăng trưởng của dân tộc bản địa Nước Ta. Hiện tại, trên địa phận tỉnh có 84 di tích lịch sử. Trong đó, có 1 di tích lịch sử được xếp hạng vương quốc đặc biệt quan trọng, 21 di tích lịch sử vương quốc và 62 di tích lịch sử cấp tỉnh. Toàn tỉnh có 185 di sản văn hóa truyền thống phi vật thể được kiểm kê, trong đó có 4 di sản được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào hạng mục Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể vương quốc ( Nghệ thuật bài chòi ; Lễ hội cầu ngư ; Nghệ thuật trình diễn trống đôi, cồng ba, chiêng năm ; Lễ cúng trưởng thành của người Ê đê ). Đặc biệt, Nghệ thuật bài chòi tỉnh Phú Yên cùng với bài chòi Trung bộ Nước Ta đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât .
Tháp Nhạn ( thành phố Tuy Hòa ). Ảnh Nguyễn Việt Dũng
Cùng với mạng lưới hệ thống di sản văn hóa truyền thống vật thể, Phú Yên còn bảo tồn và phát huy được nhiều di sản văn hóa truyền thống phi vật thể với nhiều mô hình phong phú, đa dạng chủng loại như : Lễ hội truyền thống lịch sử, game show dân gian, những làn điệu dân ca dân vũ ; đặc biệt quan trọng tiệc tùng Cầu ngư của ngư dân miền biển và thẩm mỹ và nghệ thuật trình diễn Trống đôi, Cồng ba, Chiêng năm của đồng bào dân tộc bản địa Chăm, Bana ở miền núi Phú Yên, được công nhận là di sản văn hóa truyền thống phi vật thể cấp vương quốc. Phú Yên còn có những tiệc tùng tương quan đến danh nhân lịch sử dân tộc ( Lương Văn Chánh, Lê Thành Phương ), những tiệc tùng tôn giáo, tín ngưỡng …
Lễ hội Trống đôi, Cồng ba, Chiêng năm huyện Đồng Xuân mừng xuân Kỷ Hợi năm 2019
Về cảnh quan thiên nhiên, Phú Yên còn sở hữu nhiều bãi biển rộng lớn, nước trong xanh, bờ cát mịn trải dài gần 200 km bờ biển, gắn với nhiều đầm, vịnh cảnh quan thiên nhiên đẹp, nổi bật nét kiến tạo địa chất độc đáo như gành Đá Đĩa, Hòn Yến, vịnh Xuân Đài, đầm Ô Loan, Bãi Xép, Bãi Môn – Mũi Điện, Vũng Rô, núi Đá Bia, Hòn Nưa. Ngoài ra, nhờ thiên nhiên ưu đãi, Phú Yên có nhiều đặc sản văn hóa ẩm thực như sò huyết Ô Loan, ốc nhảy, ghẹ đầm Cù Mông, cá ngừ, bánh tráng lòng heo Hòa Đa, bò một nắng, các sản vật tôm, mực, cá miền biển và nước ngọt có vai trò quan trọng trong việc tạo dấu ấn đối với khách du lịch…
Chương trình ra mắt cá ngừ đại dương Phú Yên tại Cần Thơ. Ảnh : Nguồn Internet
Nguồn: https://phuyen.gov.vn/wps/portal/
