Thứ trưởng Mai Lương Khôi : Trợ giúp pháp lý lấy người dân làm trung tâm, kịp thời, thuận tiện, hiệu suất cao – Ảnh : VGP / Lê SơnXung quanh yếu tố này, phóng viên báo chí Báo điện tử nhà nước đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi .
Trợ giúp pháp lý đã bảo vệ miễn phí cho 2,3 triệu lượt người
Thưa Thứ trưởng, xin ông cho biết những điểm nhấn trong 25 năm hoạt động trợ giúp pháp lý cho người nghèo và đối tượng chính sách mà ngành tư pháp đã đạt được?
Thứ trưởng Mai Lương Khôi: Ra đời từ những năm cuối của thế kỷ XX theo Quyết định số 734/QĐ-TTg ngày 06/9/1997 của Thủ tướng Chính phủ, đến nay trải qua 25 năm hình thành và phát triển, hoạt động trợ giúp pháp lý (TGPL) đã thực sự đi vào đời sống, mang lại hiệu quả thiết thực trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người nghèo và các đối tượng chính sách, đối tượng yếu thế.
Trong 25 năm hình thành và tăng trưởng, hoạt động giải trí TGPL cho người nghèo và đối tượng người tiêu dùng chủ trương hoàn toàn có thể kể đến một vài ” điểm nhấn ” sau đây .
Một là, trong quá trình cải cách tư pháp, cải cách hành chính, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, pháp luật về TGPL ngày càng hoàn thiện, toàn diện, phù hợp với điều kiện KT-XH của đất nước từng thời kỳ và đáp ứng các cam kết quốc tế với 2 lần xây dựng và sửa đổi Luật Trợ giúp pháp lý.
Hai là, hệ thống TGPL được kiện toàn và tăng cường năng lực; người thực hiện TGPL ngày càng được nâng cao chất lượng, tính chuyên nghiệp. Hệ thống TGPL có 63 Trung tâm TGPL Nhà nước với 1.233 viên chức, người lao động, trong đó 666 trợ giúp viên pháp lý, 104 chi nhánh TGPL cấp huyện, liên huyện.
Trợ giúp viên pháp lý có tiêu chuẩn điều kiện kèm theo tương đương với luật sư, là chức vụ viên chức có 3 hạng. Hiện nay, những trợ giúp viên pháp lý đều đã phân phối những nhu yếu của giảng dạy nghề, hạng chức vụ ( phải trải qua lớp giảng dạy nghề, tập sự và đạt hiệu quả tại kỳ thi hết tập sự do Bộ Tư pháp tổ chức triển khai mới được bổ nhiệm chức danh và hành nghề ). Đây là đội ngũ nòng cốt trong cung ứng dịch vụ TGPL và số lượng vấn đề tham gia tố tụng của trợ giúp viên pháp lý .
Ba là, hoạt động TGPL ngày càng hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và được xã hội ghi nhận. Từ năm 1997 đến hết tháng 6/2022, đã có hơn 2,3 triệu lượt người được TGPL. Riêng từ năm 2018 đến tháng 6/2022, có 146.149 vụ việc TGPL cho người nghèo, trẻ em, người có công với cách mạng,… và các nhóm đối tượng được TGPL khác (trong đó có 67.107 vụ việc tham gia tố tụng, chiếm 45,91%). Không chỉ tăng về số lượng mà chất lượng vụ việc TGPL ngày càng được nâng lên.
Việc nhìn nhận, đánh giá và thẩm định chất lượng và hiệu suất cao vấn đề được tiến hành thực thi chuyên nghiệp và bài bản hơn, hầu hết những vấn đề TGPL được đánh giá và thẩm định, nhìn nhận đều đạt chất lượng trở lên ; từ ngày 1/1/2018 đến ngày 31/12/2021, có 16.441 vấn đề tham gia tố tụng thành công xuất sắc, hiệu suất cao, trong đó trợ giúp viên pháp lý thực thi 13.808 vấn đề ( chiếm 83,98 % ) .Nhiều vấn đề tham gia tố tụng có quan điểm bào chữa, bảo vệ của người triển khai TGPL được những cơ quan triển khai tố tụng gật đầu theo hướng lợi cho người được TGPL như được tăng mức bồi thường thiệt hại hay được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh hoặc đổi khác khung hình phạt thấp hơn so với mức ý kiến đề nghị của Viện Kiểm sát, thậm chí còn được tuyên vô tội …
Nhiều địa phương mới có 2 hoặc 3 trợ giúp viên pháp lý
Vậy hiệu quả hoạt động TGPL trong những năm qua góp phần vào công tác giảm nghèo bền vững và đảm bảo an sinh xã hội, phát triển KT-XH tại Việt Nam như thế nào, thưa Thứ trưởng?
Thứ trưởng Mai Lương Khôi: TGPL ở Việt Nam ra đời từ nhu cầu giúp đỡ pháp luật của người nghèo và trong suốt quá trình hình thành và phát triển, hoạt động TGPL luôn đồng hành công cuộc giảm nghèo nói riêng và bảo đảm an sinh xã hội, phát triển KT-XH nói chung. Mỗi năm, các tổ chức thực hiện TGPL cung cấp miễn phí khoảng 100.000 vụ việc TGPL cụ thể cho người nghèo, người có công với cách mạng, đồng bào dân tộc thiểu số… qua đó bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Để liên tục phát huy những hiệu quả đạt được trong thời hạn qua và phân phối nhu yếu thực tiễn, trong năm 2021 và năm 2022, TGPL đã được ghi nhận trong toàn bộ Chương trình tiềm năng vương quốc về giảm nghèo vững chắc, thiết kế xây dựng nông thôn mới và tăng trưởng KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi quy trình tiến độ 2021 – 2025 .Bên cạnh đó, cùng với việc được xác lập là dịch vụ sự nghiệp công thiết yếu trong năm 2021, vai trò của hoạt động giải trí TGPL cũng được thừa nhận trong việc bảo vệ phúc lợi xã hội, tăng trưởng KT-XH, công cuộc cải cách tư pháp và thiết kế xây dựng, triển khai xong Nhà nước pháp quyền XHCN Nước Ta .
Kiện toàn hệ thống TGPL và tăng cường năng lực trợ giúp viên pháp lý là một trong những đòi hỏi bức thiết hiện nay, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số để nâng cao chất lượng công tác TGPL ngày càng hiệu quả và thực chất hơn. Những giải pháp căn cơ cho vấn đề này hiện nay như thế nào, thưa Thứ trưởng?
Thứ trưởng Mai Lương Khôi: Thời gian qua, việc củng cố, kiện toàn và tăng cường năng lực của tổ chức thực hiện TGPL đã được quan tâm, chú trọng. Tuy nhiên, ở một số nơi, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc, số lượng trợ giúp viên pháp lý chưa tương xứng với nhu cầu TGPL trên địa bàn, có tỉnh số trợ giúp viên còn quá ít (Lai Châu 3 người, Lạng Sơn 4 người, Hà Nam 2 người…).
Do đó, bên cạnh sự chăm sóc của Bộ, ngành tư pháp thì Ủy Ban Nhân Dân cấp tỉnh cần chăm sóc hơn nữa trong tuyển dụng, huấn luyện và đào tạo nghề, tu dưỡng đội ngũ nhân viên để tăng trưởng thành trợ giúp viên pháp lý, chăm sóc tăng trưởng người dân tộc thiểu số tham gia, triển khai TGPL.Cùng với đó, trong vai trò là đơn vị chức năng cung ứng dịch vụ công thiết yếu, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh cần phải có giải pháp liên tục kiện toàn, tăng cường năng lượng cho những trung tâm TGPL như tăng cường tập huấn kiến thức và kỹ năng, kỹ năng và kiến thức cho đội ngũ trợ giúp viên pháp lý theo hướng chuyên nghiệp, nâng cao ( trong đó có tu dưỡng tiếng dân tộc bản địa so với những vùng sầu, vùng xa ) ; kiện toàn hoạt động giải trí của những Trụ sở đã có, xây dựng Trụ sở mới khi cung ứng nhu yếu của Luật TGPL và cung ứng nhu yếu thực tiễn tại địa phương ; tăng cường tiếp thị quảng cáo trong công tác làm việc TGPL. ..
Nâng cao cơ hội tiếp cận và sử dụng TGPL của người dân
Đối tượng TGPL là những người yếu thế trong xã hội, tuy nhiên cần thẳng thắn nhìn nhận là nhiều người chưa biết đến cơ chế này, nhất là người nghèo, người ở vùng sâu, vùng xa. Vậy ngành tư pháp đã và đang có giải pháp truyền thông như thế nào để người dân biết đến và thực sự tin tưởng, “cậy nhờ” đến Trung tâm TGPL và Trợ giúp viên khi có vụ việc, thưa Thứ trưởng?
Thứ trưởng Mai Lương Khôi: Trong những năm gần đây, ở Trung ương và địa phương đã triển khai nhiều phương thức truyền thông khác nhau, qua đó góp phần nâng cao nhận thức về TGPL của người dân, nhất là ở cơ sở. Tuy nhiên, hiệu quả việc truyền thông về TGPL chưa đạt được như mong muốn, do đó để người dân biết đến và tin tưởng sử dụng dịch vụ TGPL khi có nhu cầu thì cần tiếp tục triển khai các giải pháp cụ thể.
Theo đó, phải có sự tham gia tích cực của những cơ quan, tổ chức triển khai, cá thể có tương quan ( như những cơ quan, người thực thi tố tụng, Ủy Ban Nhân Dân cấp xã, người có uy tín trong hội đồng như trưởng thôn, cán bộ hòa giải, cán bộ Hội Phụ nữ, Hội Nông dân … ) trong việc truyền thông online, ra mắt, lý giải, thông tin, thông tin về TGPL đến với người dân .Tiếp tục tiếp thị quảng cáo sinh động, phong phú về hiệu suất cao hoạt động giải trí TGPL trải qua những vấn đề TGPL thành công xuất sắc để người dân tin cậy sử dụng ” cậy nhờ ” đến trung tâm TGPL và trợ giúp viên pháp lý khi có vấn đề .Nghiên cứu, tiến hành những phương pháp truyền thông online tương thích, linh động nhằm mục đích tiến hành hiệu suất cao những nội dung về TGPL trong những chương trình tiềm năng vương quốc ( như tổ chức triển khai những đợt chuyên đề, truyền thông online điểm hoặc luân phiên … ), đặc biệt quan trọng trong sự tăng trưởng của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, ứng dụng can đảm và mạnh mẽ công nghệ thông tin ( như mạng xã hội, những forum trực tuyến, mạng viễn thông, sóng phát thanh, truyền hình … ) nhằm mục đích nâng cao thời cơ tiếp cận và sử dụng TGPL của dân cư …
Những định hướng nhằm nâng cao hiệu quả và thực chất công tác TGPL thời gian tới là gì, thưa Thứ trưởng?
Thứ trưởng Mai Lương Khôi: Trước yêu cầu triển khai hiệu quả Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về “nâng cao chất lượng dịch vụ công”, “đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động và uy tín của …. các cơ quan, tổ chức tham gia vào quá trình tố tụng tư pháp“, để tiếp tục phát huy vai trò là một trong những chính sách có ý nghĩa nhân văn, nhân đạo sâu sắc trong tổng thể các chính sách an sinh xã hội và là trách nhiệm, là công cụ của Nhà trước trong bảo đảm quyền con người, quyền công dân, ngành tư pháp đã xác định hướng phát triển công tác TGPL trong thời gian tới
Đó là liên tục lấy người được TGPL làm trung tâm, bảo vệ giúp người dân tiếp cận hoạt động giải trí TGPL kịp thời, thuận tiện, có chất lượng và ngày càng chuyên nghiệp, văn minh. Khẳng định vị trí, vai trò của hoạt động giải trí TGPL là một trong những thiết chế bảo vệ quyền tiếp cận công lý cho một bộ phận lớn người dân trong xã hội, qua đó góp thêm phần vào công cuộc cải cách tư pháp nói riêng, trong thiết kế xây dựng và hoàn thành xong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa nói chung .
Một số nhiệm vụ cụ thể là tiếp tục kiện toàn, tăng cường năng lực Trung tâm TGPL Nhà nước; triển khai hiệu quả hoạt động TGPL và tạo sự đồng bộ với các hoạt động khác trong các chương trình mục tiêu quốc gia; tập trung thực hiện vụ việc TGPL, nhất là vụ việc tham gia tố tụng có chất lượng, hiệu quả; tăng cường sự phối hợp của các bộ, ngành, địa phương; nghiên cứu, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin theo hướng chuyển đổi số; tích cực hợp tác quốc tế về TGPL, triển khai hiệu quả các dự án, chương trình với các đối tác quốc tế…
Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng !
Từ năm 1997 đến hết tháng 6/2022, đã có hơn 2,3 triệu lượt người được TGPL. Riêng từ năm 2018 đến tháng 6/2022, có 146.149 vụ việc TGPL cho người nghèo, trẻ em, người có công với cách mạng,… và các nhóm người được TGPL khác (trong đó có 67.107 vụ việc tham gia tố tụng, chiếm 45,91%).
Lê Sơn (thực hiện)
