Động vật Chân khớp hay Động vật Chân đốt là những động vật không có xương sống, có một bộ xương ngoài (bộ xương vĩnh viễn), một cơ thể chia đốt và những đốt phụ, thuộc Ngành Chân khớp (Arthropoda) (từ tiếng Hy Lạp ἄρθρον arthron, “khớp”, và ποδός podos “chân”, nghĩa là “chân khớp”). Ngành này gồm 4 phân ngành (Hexapoda, Chelicerata, Myriapoda và Crustacea) chia thành 15 lớp, và có hơn 1 triệu loài được mô tả, khiến chúng chiếm trên 80% tất cả các sinh vật được tìm thấy, và là một trong hai nhóm động vật thực sự sinh sống được ở môi trường khô – nhóm khác là động vật có màng ối. Chúng có kích thước từ rất nhỏ như sinh vật phù du cho đến chiều dài vài mét.
Ước tính có khoảng chừng 1.170.000 loài động vật hoang dã chân khớp đã được miêu tả, và chúng chiếm hơn 80 % toàn bộ những loài động vật hoang dã còn sống đã được biết đến. [ 3 ] Một điều tra và nghiên cứu khác ước tính rằng có khoảng chừng từ 5 đến 10 triệu loài còn sống sót, gồm có đã miêu tả và chưa miêu tả. [ 4 ] Ước tính tổng số loài còn sống là cực kỳ khó khăn vất vả do nó thường nhờ vào vào một loại những giả thiết để lan rộng ra quy mô đo lường và thống kê ở từng khu vực đặc biệt quan trọng nhân lên cho toàn quốc tế. Một nghiên cứu và điều tra năm 1992 ước tính có 500.000 loài động vật hoang dã và thực vật ở Costa Rica, trong đó có 365.000 loài là động vật hoang dã chân khớp .Chúng là những sinh vật quan trọng trong những hệ sinh thái biển, nước ngọt, đất liền và trong không khí, và là một trong hai nhóm động vật hoang dã chính đã thích nghi trong những thiên nhiên và môi trường khô ; nhóm còn lại là amniote, là những loài còn sống là bò sát, chim và thú. [ 5 ] Một phân nhóm động vật hoang dã chân khớp là côn trùng nhỏ, đây là nhóm có nhiều loài nhất trong tổng thể những hệ sinh thái trên cạn và nước ngọt. [ 6 ] Loài côn trùng nhỏ nhẹ nhất có khối lượng nhỏ hơn 25 microgram, [ 7 ] trong khi loài nặng nhất hơn 70 gram. [ 8 ] Một số loài giáp xác thì có size lớn hơn nhiều ; như chân của những loài cua nhện Nhật Bản có thể dài đến 4 mét. [ 7 ]
Di chỉ hóa thạch[sửa|sửa mã nguồn]
Marrella, một trong những động vật chân khớp khó hiểu từ
, một trong những động vật chân khớp khó hiểu từ Burgess Shale
Người ta cho rằng các động vật Ediacaran Parvancorina và Spriggina cách đây khoảng 555 triệu năm là các động vật chân khớp.[9][10][11] Các động vật chân khớp nhỏ có vỏ sống như động vật hai mảnh vỏ đã được tìm thấy trong các lớp hóa thạch đầu kỷ Cambri từ 542 đến 540 triệu năm ở Trung Quốc.[12][13] Các hóa thạch bọ ba thùy tuổi Cambri sớm nhất là 530 triệu năm, nhưng lớp này đã từng khác đa dạng và phân bố toàn cầu.[14] Các cuộc kiểm tra lại các hóa thạch trong đá phiến sét Burgess thập niên 1970 có tuổi 505 triệu năm đã xác định có một số loài động vật chân đốt, một số loài trong có không thể xếp vào bất kỳ nhóm nào đã từng được nhận dạng, và do đó đã nổ ra các cuộc tranh luận về sự bùng nổ kỷ Cambri.[15][16][17] Hóa thạch của Marrella trong đá phiến sét Burgess Shale đã cung cấp bằng chứng rõ ràng sớm nhất về sự lột xác.[18]
Các hóa thạch giáp xác sớm nhất có tuổi khoảng 514 triệu năm trong kỷ Cambri,[19] và tôm hóa thạch có tuổi khoảng 500 triệu năm.[20] Hóa thạch giáp xác thường được tìm thấy từ kỷ Ordovic trở về sau.[21] Chúng hầu hết sống hoàn toàn trong nước, có thể do chúng chưa bao giờ phát triển các hệ bài tiết để bảo tồn nước.[22]
Ngàng Arthropoda được phân thành 5 phân ngành, một trong số đó ( Trilobitomorpha ) đã bị tuyệt chủng : [ 24 ]
Bên cạnh các nhóm chính này, cũng còn một số nhóm hóa thạch, hầu hết từ đầu kỷ Cambri, chúng rất khó phân loại, hoặc vào nhóm thiếu quan hệ rõ ràng với các nhóm chính hoặc có quan hệ rõ ràng với nhiều nhóm chính. Marrella là nhóm đầu tiên được nhận dạng có sự khác biệt rõ ràng với các nhóm nổi tiếng.[25]
Phát sinh loài của những nhóm động vật hoang dã chân khớp còn sống sót là một nghành nghề dịch vụ đang được chăm sóc và có nhiều tranh cãi. [ 26 ] Các nghiên cứu và điều tra gần đây nhất có khuynh hướng rằng giáp xác là cận ngành với những nhóm sáu chân khác được lồng trong nó. Myriapoda được nhóm cùng với Chelicerata trong 1 số ít điều tra và nghiên cứu gần đây ( tạo thành Myriochelata ), [ 23 ] [ 27 ] và với Pancrustacea trong những nghiên cứu và điều tra khác ( tạo thành Mandibulata ). [ 28 ] Việc xếp những bọ ba thùy tuyệt chủng cũng là chủ đề tranh cãi. [ 29 ]Vì mã quốc tế về hạng mục động vật học công nhận không có sự ưu tiên trên cấp họ, một số ít cấp phân loại cao hơn có thể được xem xét theo nhiều tên gọi khác nhau. [ 30 ]
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
