Tâm Quý
Kiếp người ngắn ngủi, vạn vật vô thường biến ảo, như đám mây lơ lửng giữa khung trời hợp tan, để trong lòng tất cả chúng ta biết bao lo âu, nuối tiếc và sợ hãi. Xâu chuỗi thời hạn bí mật lặng lẽ trôi qua cho đến khi tử thần gõ cửa ra đi, để lại cho kẻ khóc tiễn người đi nghìn thu vĩnh biệt .“ Tất cả những gì trong trần gian đã là biến hóa, hư hoại đều là vô thường ”. Vậy vô thường có nghĩa là không thường, không bền chắc, từ trạng thái này biến hóa qua trạng thái khác và tan hoại theo định luật thành, trụ, hoại, không hay sinh, trụ, dị, diệt.
Ví dụ như một làn sóng, khi mới nhô lên gọi là thành (hay sanh). Khi nhô lên cao nhất gọi là trụ. Khi hạ dần xuống gọi là hoại (hay dị). Khi tan rã thì gọi là không (hay diệt). Như vậy, tất cả sự vật trong vũ trụ, từ nhỏ như hạt cát đến lớn như trăng sao, đều phải tuân theo 4 giai đoạn đó cả, nên gọi là vô thường.
Cuộc sống vô thường, càng hiểu càng thương 
Hiểu lý vô thường, chúng ta sẽ có một phương thuốc thần diệu để trừ bệnh tham ái, mê mờ.
1. Thân vô thường:
Nói đến thân vô thường, nó sanh diệt từng tích tắc và rồi xâu chuỗi thời hạn sẽ bí mật đưa đẩy tất cả chúng ta từ từ vào cõi chết. Theo như trong thực tiễn khoa học ngày này đã chứng tỏ rằng, những tế bào trong khung hình con người luôn luôn biến hóa, làm cho tất cả chúng ta mau lớn, chóng già rồi chết. Cái thân của con người như tuyết gá cành cây, sương đầu ngọn cỏ, mới thấy đó rồi lại mất đó. Tất cả không ai thoát khỏi cảnh sanh, già, bệnh, chết. Từ khi còn nằm trong bụng mẹ đã khổ rồi, bốn bên bảo phủ đen tối chẳng khác nào như chốn ngục tù đầy nhơ uế. Đến lúc chào đời cho đến khi trưởng thành, trải qua không không biết bao nhiêu bệnh hoạn, tai nạn đáng tiếc, ưu sầu, khổ não … khi nào cũng rình rập bên mình. Tuổi về chiều lại còn khổ hơn : nào là da nhăn, tóc bạc, má hóp, răng rụng, thân thể gầy yếu, đi đứng khó khăn vất vả, đau ốm triền miên, khổ không tả xiết, lần hồi bước vào cõi chết. Mà khi từ giã cõi đời tạm bợ, ta chỉ theo đường tội phước. Nói đến cái chết, trong kinh Tứ Thập Nhị Chương kể rằng : Thuở Phật còn tại thế, một hôm Ngài cho gọi chư Tỳ-kheo đến và hỏi : – Mạng người sống được bao lâu ? Vị thứ nhất thưa rằng : – Bạch Thế Tôn, mạng người sống được 100 năm. Vị thứ hai nói sống được 70 năm, còn vị thứ ba nói rằng chỉ sống được vài ngày. Sau cùng, có một vị đứng lên thưa rằng : – Bạch Thế Tôn ! Mạng người sống trong vòng hơi thở. Phật khen rằng : – Ông đã hiểu và nói như vậy mới thật là người giác ngộ. Thân ta vay mượn những duyên bên ngoài để sống còn. Khi duyên hết thì tan rã. Khi vô thường đến mới biết mình trong mơ, vạn vật đều vô thường. Duy chỉ còn lại nghiệp lành hay dữ theo mình mà thôi.
2. Tâm vô thường:
Tâm vô thường hay bị xáo trộn, nó len lỏi vào cuộc sống của từng người
Vô minh là không biết vô thường, sinh diệt Thân đã vô thường, nhưng tâm có vô thường không ? Nói đến cái tâm, nó sanh diệt vô thường còn hơn cái thân rất nhiều. Nó sanh diệt rất nhanh từng niệm từng sát-na. Hễ đối cảnh là sinh tâm vui buồn, thương ghét, giận hờn. Lúc thì hồi hồi tưởng về quá khứ để nuối tiếc. Khi thì mơ mộng đến tương lai. Bồn chồn lo ngại trong hiện tại, không có khi nào được yên. Nó đổi khác không ngừng, nhấp nhô như sóng biển, nên đức Phật gọi là tâm viên ý mã ( ví như khỉ chuyền cành, ngựa chạy rong ). Phàm phu lầm chấp tâm mình là thật mà gây không biết bao nhiêu lỗi lầm, nào là độc đoán, cố chấp, tự hào, khoe khoang hay hăm dọa, nói rằng : “ Tánh tôi hay nóng lắm, xin đừng đụng chạm tới tôi ”. Cái tánh sân si, hung hăng xấu ác như vậy mà không có biết sửa đổi, còn đi nói ra, thật là mê muội. Tâm vô thường hay bị trộn lẫn, nó len lỏi vào đời sống của từng người, mặc dầu xuất gia hay tại gia. Trong kinh Pháp Cú, đức Phật có dạy :
“ Người trí canh giữ tâm Như phòng hộ thành quách Tự tâm mình cũng phải Nên phòng hộ như thế Dầu chỉ một khoảng thời gian ngắn Cũng chớ nên bung lung Tức thời liền sa đọa ”. Vậy phòng hộ tâm là sao ? Là tất cả chúng ta phải nhiếp phục sáu căn ( mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý ). Kinh A-hàm, đức Phật đưa ra 11 chiêu thức tu tập để cho tâm được an nhàn giải thoát : 1. Tự mình là thiện tri thức, thân cận gần gũi thiện hữu tri thức để học hỏi những điều hay lẽ phải. 2. Phải giữ gìn giới cấm, thâu nhiếp oai nghi, phòng hộ những căn, dẫu cho thấy một lỗi nhỏ cũng canh cánh thấp thỏm. 3. Điều thiện chưa sanh thì làm cho nó sanh. Điều thiện đã sanh làm cho nó tăng trưởng. Điều ác chưa sanh thì đừng cho nó sanh. Điều ác đã sanh rồi thì phải đoạn trừ. 4. Không nên tụ tập bàn nói những điều nhảm nhí vô ích, phạm pháp. Mỗi khi nói ra phải như pháp mà nói, khi nào cũng ca tụng tán thán hạnh thiểu dục tri túc, nói về giới, định, tuệ, giải thoát tri kiến. 5. Quán thân bất tịnh. 6. Quán tâm vô thường. 7. Quán pháp vô ngã. 8. Quán thọ thị khổ. 9. Quán sổ tức. 10. Tu tâm từ. 11. Tu vô thường tưởng. Tóm lại, vạn pháp đều do tâm tạo. Phàm trong khi tác ý muốn thao tác gì, cần phải lấy trí huệ, tư duy quán xét. Nếu như việc nói năng hay hành vi đó đem lại quyền lợi cho mình và cho người thì nỗ lực làm, còn nếu đem tới thiệt hại cả hai hoặc lợi mình hại người thì phải đoạn trừ. Muốn cho có trí huệ sáng suốt, điều quan trọng là tâm phải thanh tịnh, tự mình là thiện tri thức và phải thân thiện người lành, cố gắng nỗ lực giữ giới, phòng hộ những căn. Khi nói ra phải như pháp mà nói lời đạo đức, tích cực làm việc thiện, quán thân mình là nhơ bẩn, vật chất là giả tạm, tâm không thật, pháp chỉ là phương tiện đi lại, có nghĩa là thấy biết toàn bộ mà không bị ô nhiễm vướng mắc, trụ chấp đó là tâm chơn thường, chơn lạc, tự tại giải thoát. Đây là chiêu thức nhiếp tâm để duy trì chánh niệm, phản tỉnh thanh lọc làm cho tâm được trong sáng thanh tịnh. Động, tịnh, khổ, vui, những thiên nhiên và môi trường, hoàn cảnh xung quanh tất cả chúng ta tốt hay xấu đều do tâm tạo ra mọi cảnh ngộ.
3. Hoàn cảnh vô thường:
Vô thường là định luật chi phối tất cả sự vật từ thân, tâm cho đến mọi hoàn cảnh.
Như ta cũng từng thấy và tận mắt chứng kiến, có không biết bao nhiêu cảnh vinh nhục, sang hèn, được mất, hơn thua cứ liên tục diễn ra trước mắt. Nào là nhà lầu, xe hơi, của cải vật chất đầy rương đi chăng nữa, nhưng chỉ cần một trận động đất, thiên tai hỏa hoạn, bão tố, lũ lụt hay trải qua một trận binh biến cũng trở thành những đống tro tàn, gạch vụn vùi sâu xuống lòng đất. Vô thường là định luật chi phối tổng thể sự vật từ thân, tâm cho đến mọi hoàn cảnh. Hiểu lý vô thường, tất cả chúng ta sẽ có một phương thuốc thần diệu để trừ bệnh tham ái, mê mờ. Chúng ta đã đau khổ về sắc tố tốt xấu, vì tiếng dở hay, vì mùi vị ngọt bùi, cay đắng, vì vật thích thân vừa lòng. Nay tất cả chúng ta uống thuốc “ giáo lý vô thường ” để trừ bệnh tham ái và tiến tới sự an tĩnh của tâm hồn.
Sự đời vô thường ai biết ngày sau sẽ gặp ai
Biết được vô thường, con người dễ giữ được bình tĩnh, thản nhiên trước cảnh thay đổi giật mình và hoàn toàn có thể lạnh nhạt trước cảnh ân ái chia tay. Biết vô thường, con người dám quyết tử gia tài, sinh mạng để thao tác nghĩa. Biết vô thường, con người mới chán ngán với những nụ cười tạm bợ, giả dối và sáng suốt đi tìm những cái vui chân thật, thường còn. Vì thật ra, cái vui chân thật thường còn, cái tánh chân thường vẫn có, nhưng nó nằm bên trong cái lớp giả tạm nên tất cả chúng ta không thấy được. Khi tất cả chúng ta đã cương quyết gọt bỏ cái giả dối ấy, thì tất yếu cái giá trị chân thực, niềm hạnh phúc chân chánh, cái Phật tánh sáng suốt chắc thật muôn đời sẽ hiện ra.
