Bài thơ – Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh là một trong những bài thơ nổi tiếng của nhà thơ Lý Bạch. Bài thơ Tĩnh dạ tứ được nhà thơ Lý Bạch sáng tác khi ông ở xa quê hương của mình. Bài thơ thể hiện tình yêu và nỗi nhớ quê hương thấm thía của một người sống xa quê, xa nhà trong cảnh đêm trăng thanh tĩnh.
Tĩnh dạ tứ
靜夜思
床前明月光，
疑是地上霜。
舉頭望明月，
低頭思故鄉。
Tĩnh dạ tứ
Sàng tiền minh nguyệt quang,
Nghi thị địa thượng sương.
Cử đầu vọng minh nguyệt,
Đê đầu tư cố hương.
Dịch nghĩa
Đầu tường trăng sáng soi,
Ngỡ là sương trên mặt đất.
Ngẩng đầu nhìn vầng trăng sáng,
Cúi đầu lại thấy nhớ quê nhà.
I. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ Tĩnh dạ tứ được nhà thơ Lý Bạch sáng tác trong khoảng chừng thời hạn ông sống xa quê của mình. Thuở nhỏ, Lý Bạch thường lên đỉnh núi Nga Mi ở quê nhà ngắm trăng. Từ năm 25 tuổi, ông đã xa quê và xa mãi. Bởi vậy, cứ mỗi lần thấy trăng là nhà thơ lại nhớ tới quê nhà .
Bài thơ do Tương Như dịch, in trong Thơ Đường, tập II .
II. Bố cục bài thơ
Bài thơ được chia thành 2 phần
Phần 1 : gồm 2 câu đầu : cảnh trăng sáng và tâm trạng của tác giả
Phần 2 : gồm 2 câu cuối : nỗi nhớ quê nhà của tác giả
III. Nội dung bài thơ
Bài thơ Tĩnh dạ tứ biểu lộ một cách nhẹ nhàng mà thấm thía tình yêu quê nhà của một người sống xa nhà, xa quê nhà trong cảnh đêm trăng thanh tĩnh .
IV. Phân tích bài thơ Tĩnh dạ tứ
Lý Bạch là một trong những nhà thơ Đường tài hoa, thơ của ông không chỉ mang tâm hồn phóng khoáng, lãng mạn mà tiềm ẩn trong đó là cả một tâm hồn nhạy cảm và giàu lòng yêu quê nhà quốc gia. Bài thơ Tĩnh Dạ tứ là một trong những bài thơ viết về chủ đề trăng nổi tiếng của tác giả Lý Bạch. Bài thơ bộc lộ tình yêu và nỗi nhớ quê nhà thâm thúy của nhà thơ .
Chủ đề ngắm trăng là một trong những chủ đề quen thuộc trong thơ Lý Bạch. Với tài uống rượu, ngâm thơ, ngắm trăng của ông đã được người đời biết đến và hết sức ngưỡng mộ. Hai câu thơ đầu của bài thơ là những vần thơ miêu tả khung cảnh thiên nhiên trong đêm trăng thanh tĩnh, đẹp đẽ và huyền ảo:
“ Đầu giường ánh trăng rọi
Ngỡ mặt đất phủ sương ”
Câu thơ làm điển hình nổi bật lên cả về khoảng trống và thời hạn, đó là đêm khuya trong khoảng trống yên bình tràn ngập ánh trăng, ánh trăng đã len lỏi vào cả căn phòng, nơi nhà thơ đang nằm nghỉ .
Người đọc hoàn toàn có thể cảm nhận rõ khoảng trống yên ắng, yên bình trong bức tranh ấy, cái yên bình không phải ở nhan đề bài thơ mà đã được gợi lên từ khoảng trống chỉ có ánh trăng, không có sự Open của âm thanh, đó là một sự yên bình tuyệt đối .
Trong khoảng trống yên bình ấy, nhà thơ nhìn ra ánh trăng mà “ ngỡ mặt đất phủ sương ”, ánh trăng với màu trắng nhẹ in trên mặt đất khiến cho khoảng trống thêm huyền ảo, tác giả đã từ sự cảm nhận bằng thị giác đến cảm nhận bằng xúc giác .
Chính ánh trăng đẹp tươi và khoảng trống yên bình ấy đã là chất xúc tác để nhà thơ nhớ về nơi cố hương .
“ Ngẩng đầu nhìn trăng sáng
Cúi đầu nhớ cố hương ”
Sau khoảnh khắc ngỡ ngàng trước ánh trăng trong khoảng trống, nhà thơ ngẩng mặt lên và nhìn ánh trăng sáng, ánh trăng là hình tượng cho sự đoàn viên. Trong hoàn cảnh đêm khuya lại có một mình nơi đất khách quê người, tác giả không khỏi nhớ về nơi quê nhà, cố hương của mình .
Đó chính là tức cảnh sinh tình, hai câu thơ như đối lập nhau nhưng sự đối lập đó chính là nét đặc biệt về nghệ thuật và nội dung: ngẩng – cúi, nhìn – nhớ, trăng sáng – cố hương. Khi ngẩng đầu nhà thơ chợt bắt gặp với những điều gần gũi, thân thuộc đó chính là ánh trăng, sự đoàn viên, rồi sau đó vì những hoài niệm về quê cũ, mảnh đất cũ và những con người cũ đã bao năm không gặp lại, nhà thơ cúi đầu thể hiện nỗi xót xa khó lòng bày tỏ.
Bài thơ được làm theo lối thơ cổ, không ràng buộc niêm luật ngặt nghèo nhưng vẫn có cấu trúc phổ cập của bài thơ Đường : hai câu đầu tả cảnh, hai câu cuối sinh tình .
Với ngôn từ bình dị, lời thơ nhẹ nhàng, thân mật, mộc mạc và giàu chất biểu cảm, bài thơ “ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh ” của tác giả Lý Bạch không chỉ vẽ nên một bức tranh vạn vật thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn bộc lộ được nỗi lòng và tình yêu quê nhà tha thiết của một người con xa xứ .
