Posted on by Civillawinfor
PGS.TS. THÁI VĨNH THẮNG
Cùng với Thiên chúa giáo và Phật giáo, Hồi giáo là một trong ba tôn giáo lớn nhất trên thế giới, có hơn một tỷ tín đồ. Khoảng 30 quốc gia trên thế giới[1] được coi là quốc gia Hồi giáo. Hệ thống pháp luật Hồi giáo (Islam) có mối quan hệ mật thiết với đạo Hồi, ở đâu không có đạo Hồi thì ở đó không có pháp luật Hồi giáo.
1. Khái quát về đạo Hồi và hệ thống pháp luật Hồi giáo
Cùng với Thiên chúa giáo và Phật giáo, Hồi giáo là một trong ba tôn giáo lớn nhất trên quốc tế, có hơn một tỷ Fan Hâm mộ. Khoảng 30 vương quốc trên quốc tế [ 1 ] được coi là vương quốc Hồi giáo. Hệ thống pháp luật Hồi giáo ( Islam ) có mối quan hệ mật thiết với đạo Hồi, ở đâu không có đạo Hồi thì ở đó không có pháp luật Hồi giáo .
Thuật ngữ “ Hồi giáo ” ( Islam, Musulman ) có nghĩa là “ sự khuất phục ”, sự “ hiến dâng ”. Người Hồi giáo phục tùng ý chí của đấng Allah, người duy nhất có quyền phán xử điều đúng, sai. Đạo Hồi chính là những lời răn dạy của đấng Allah mà Mohammed đã tìm ra và truyền lại cho người đời. Đó là tập hợp những giáo lý về đạo đức cũng như những quy tắc của đời sống mà con người phải theo .
Đạo Hồi và hệ thống pháp luật Hồi giáo hình thành từ thế kỷ thứ VII, khi nhà tiên tri Mohammed, một thương gia thành phố Mécca, khởi đầu truyền đi bức thông điệp từ đấng Allah. Mohammed và những người sát cánh đã rời Mecca năm 622 sau Công nguyên, và quay trở lại 8 năm sau đó để trị vì vùng này, lập nên một đế chế tôn giáo. Ngày Mohammed rời Mecca được gọi là ngày hijra, ngày khởi đầu lịch Hồi giáo mà phần đông những nước Trung Đông sử dụng. Trong khi châu Âu còn đang chìm đắm trong đêm trường Trung cổ thì nền văn hoá Hồi giáo đã tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ. Các nhà toán học, triết học, những nhà văn Hồi giáo đã có những góp phần to lớn vào sự tăng trưởng của nền văn hoá quả đât .
Theo Th. Van Baaren, trong khoảng chừng thời hạn từ thế kỷ IX đến XIV, ảnh hưởng tác động của nền văn minh Hồi giáo với quốc tế lớn hơn bất kể một đế quốc nào khác trong lịch sử vẻ vang bấy giờ [ 2 ]. Lãnh thổ Hồi giáo lan rộng ra ra rất nhanh gọn, hầu hết bằng con đường xâm lăng, chinh phục. Tuy vậy, trong những thế kỷ sau đó, việc tăng trưởng của đạo Hồi hầu hết là qua con đường kinh doanh và truyền giáo của những giáo sĩ đạo Hồi. Kết quả của sự tăng trưởng đạo Hồi là người dân của nhiều dân tộc bản địa khác nhau, nói nhiều ngôn từ khác nhau đã hoà trộn vào nhau. Tiếng Arập trở thành ngôn từ chung trong kinh doanh và tiếp xúc, ở nhiều vùng Trung Đông dân chúng bị Arập hoá, ngôn từ và văn hoá của họ trở thành của Arập. Đạo Hồi và luật Hồi giáo đã sống sót hơn 1.300 năm và tăng trưởng ảnh hưởng tác động của mình từ bán đảo ảrập đến châu Phi, châu Á .
Ngày nay, những nước từ Philippines, Indonesia, Malaisia đến những nước thuộc Liên Xô cũ như Azerbaijan, Uzbekistan, Kirgistan, Kazakstan, vẫn còn theo truyền thống lịch sử văn hoá và chịu tác động ảnh hưởng của pháp luật Hồi giáo. Pháp luật Hồi giáo vẫn chi phối, kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ xã hội ở hầu hết những nước ảrập .
Đạo Hồi có 5 trụ cột cơ bản :
* Shahadan – tuyên xưng đức tin. Mỗi tín đồ Hồi giáo phải tuyên thệ : không có thánh nào khác ngoài đấng Allah và Mohammed là nhà tiên tri và là sứ giả của ngài .
* Salat – sự cầu nguyện. Các tín đồ Hồi giáo phải cầu nguyện 5 lần trong một ngày : lúc sáng sớm khi bình minh hé rạng và phải trước khi mặt trời đã lên hẳn trên đường chân trời ; buổi trưa lúc mặt trời đứng bóng ; buổi chiều lúc mặt trời nghiêng 45 độ so với mặt đất ; lúc mặt trời lặn và buổi tối trước khi đi ngủ .
* Zakat – bố thí cho người nghèo. Người theo đạo Hồi phải thực thi một nghĩa vụ và trách nhiệm mà tự mình, nhà tiên tri Mohammed là người nêu tấm gương sáng, đó là bớt đi một phần gia tài của mình để giúp sức người nghèo. Con số thường thì là 2,5 % thu hoạch hàng năm, hay 10 % cống phẩm từ mùa màng hoặc kinh doanh thương mại của họ [ 3 ]. Những người phong phú được khuyến khích làm từ thiện nhiều hơn. Những ai làm từ thiện nhiều hơn số lượng pháp luật được coi là là một Sadagah – người thiện tâm .
* Sawm – nhịn ăn, uống trong tháng ăn chay Ramadan. Mỗi ngày trong tháng ăn chay Ramadan, toàn bộ những Fan Hâm mộ Hồi giáo, chỉ trừ trẻ nhỏ, phụ nữ có thai và những người ốm, đều phải nhịn ăn từ lúc rạng sáng cho đến khi mặt trời lặn. Trong tháng ăn chay, người Hồi giáo không những nhịn ăn mà còn phải nhịn uống, dù đó là nước khoáng, nước suối, nước lọc tinh khiết hay đơn thuần chỉ là nước đun sôi để nguội. Tháng ăn chay cũng đồng thời là tháng trai giới, những Fan Hâm mộ Hồi giáo trong thời hạn từ khi mặt trời mọc đến khi mặt trời lặn không được động phòng .
* Hajj – hành hương đến Mecca. Mecca, thành phố thiêng liêng bất tử ở Arập Xê – út, quê nhà của Mohammed, là nhà thời thánh của người Hồi giáo. Người Hồi giáo muốn đắc đạo thì tối thiểu trong đời phải đến được thành phố Mecca – nơi có ngôi đền thờ thượng đế Kaaba, trong đó có hòn đá thiêng để cầu nguyện và được hôn hoặc sờ tay vào đó một lần. Đức tin của người Hồi giáo về Mecca và về cuộc hành hương Hajj gắn liền với vai trò của thành phố này trước kỷ nguyên Hồi giáo, khi đó đã là một TT thần thánh, một khu vực tôn nghiêm và là nơi thờ phụng của những tôn giáo đa thần. Theo đức tin Hồi giáo thì Mecca chính là TT của quốc tế, là nơi khởi đầu của sự sáng thế. Abraham, vị tiên tri tiên phong của tôn giáo độc thần đích thực đã được Chúa trời triệu gọi để đi từ Palestine đến chính cái thung lũng này, nơi mà thời nay gọi là Mecca. Và ông cùng con trai Ishmail đã kiến thiết xây dựng ở đây một ngôi đền thờ thượng đế theo hình một khối lập phương, đó chính là đền Kaaba .
Bên cạnh những trụ cột cơ bản của đạo Hồi, người Hồi giáo có một số ít tập quán riêng rất đáng chú ý quan tâm .
* Họ tên của người theo đạo Hồi ( thường là ở những nước Arập ) thường có tên bố và tên ông nội. Ví dụ : Ali bin Ahmed bin Saled al-Fulani hoàn toàn có thể dịch là anh Ali, con trai ông Saled, cháu nội ông Saled, mang dòng họ Fulani hoặc Nura bint Ahmed Bin Saled al – Fulani hoàn toàn có thể dịch là cô Nura, con gái ông Ahmed, cháu nội ông Saled mang dòng họ Fulani [ 4 ] .
* Người theo đạo Hồi không ăn thịt lợn. Kinh Coran cấm người theo đạo Hồi ăn thịt lợn. Có nhiều cách lý giải khác nhau, tuy nhiên người Hồi giáo thường lý giải pháp luật này một cách khá đơn thuần và dể hiểu. Khi người ta chết, thể xác tan biến vào lòng đất còn linh hồn sẽ được lên thiên đường hoặc xuống âm ti. Đấng Allah chỉ được cho phép những người có linh hồn trong sáng lên thiên đường. Do lợn là động vật hoang dã tạp ăn, ăn toàn bộ những gì người ta đổ vào máng, vì thế lợn không hề có dòng máu trong sáng như những động vật hoang dã ăn cỏ. ăn thịt lợn, người Hồi giáo cho rằng, linh hồn con người hoàn toàn có thể bị nhiễm bẩn nên không hề lên thiên đường được .
* Người phụ nữ che mạng hoặc quàng khăn qua đầu. Trong thời kỳ phong kiến, người phụ nữ Hồi giáo có một vị thế thấp kém và bị phân biệt đối xử so với phái mạnh. Người phụ nữ ra đường phải đeo mạng che mặt vì một ý niệm rất thông dụng trong quốc tế Hồi giáo lúc bấy giờ là người phụ nữ chỉ được phép tiếp xúc với những người thân trong gia đình trong mái ấm gia đình và không được phép để những người lạ thấy mặt mình. Trong thời kỳ văn minh, trừ một số ít nước Hồi giáo cực đoan, còn hầu hết những nước Hồi giáo đã được cho phép phụ nữ ra đường không đeo mạng che mặt. Thay vào đó, họ thường quàng một chiếc khăn qua đầu ngay cả những ngày thời tiết oi bức. Một số ít nước Hồi giáo như Thổ Nhĩ Kỳ, người phụ nữ thành thị đã trọn vẹn thoát khỏi phong tục che mạng, họ cũng không quàng khăn qua đầu ; ăn mặc thì theo phong thái văn minh .
* Chế độ đa thê. Theo tục lệ Hồi giáo, người đàn ông hoàn toàn có thể lấy bốn vợ với điều kiện kèm theo phải cư xử với những bà vợ bình đẳng như nhau. Trong thời kỳ phong kiến, người đàn ông có nhiều vợ thường được xã hội tôn trọng do ý niệm cho rằng, đó là những người đàn ông khoẻ mạnh và phong phú. Ngày nay, tư duy này đã được biến hóa ở nhiều vương quốc Hồi giáo, bởi chính sách hôn nhân gia đình một vợ, một chồng ngày càng được thông dụng trong xã hội .
* Cắt bao quy đầu cho những bé trai. Một tục lệ khá phổ cập của người Hồi giáo là cắt bao quy đầu cho những bé trai từ hai đến năm tuổi. Cắt bao quy đầu là giáo luật so với những nam Fan Hâm mộ Hồi giáo và sự kiện này được ăn mừng như một dịp nghỉ lễ. Như lễ đầy tháng ở Nước Ta, mái ấm gia đình của bé trai thường làm tiệc thết đãi họ hàng và bạn hữu .
* Phong tục tang lễ. Phong tục tang lễ của người Hồi giáo khá đặc biệt quan trọng so với những tôn giáo khác. Người chết phải được chôn trong vòng 24 tiếng đồng hồ đeo tay kể từ khi chết, nhưng không được chôn vào đêm hôm. Người Hồi giáo tin rằng sau khi chết, con người sẽ được về với đấng Allah. Sau khi thi thể được tắm rửa, người chết được quấn trong một tấm vải để hở mặt cho người thân trong gia đình đến viếng. Người chết được mai táng trong tấm vải lượm đó mà không cần bất kỳ một quan tài nào, vì như vậy, theo ý niệm của người Hồi giáo, thi thể chóng tan vào lòng đất và người chết sẽ sớm được lên thiên đường. Huyệt mộ phải được đào sâu sao cho khi đấng Allah gọi và người chết ngồi dậy thì đầu không cao hơn mặt đất. Chân người chết phải hướng về nhà thời thánh Mecca ở Arập Xê – út để khi được gọi, người chết nhằm mục đích hướng đó mà đi. ở nhiều nơi, người chết được chôn nằm nghiêng về bên phải, mặt quay về hướng Mecca .
Luật Hồi giáo được thiết kế xây dựng trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản, những trụ cột của đạo Hồi và những phong tục tập quán của người Hồi giáo. Khác với những hệ thống pháp luật tất cả chúng ta đã điều tra và nghiên cứu, nó không phải là một ngành khoa học độc lập, nó chỉ là một mặt, một góc nhìn của đạo Hồi [ 5 ]. Đây là hệ thống pháp luật trộn lẫn giữa quy phạm tôn giáo, đạo đức và pháp luật .
Tư tưởng pháp luật Hồi giáo khác hẳn với tư tưởng pháp luật phương Tây. Trong khi hầu hết những nước phương Tây coi pháp luật là sự bộc lộ ý chí của nhân dân trải qua cơ quan lập pháp của mình thì pháp luật Hồi giáo lại coi nó là ý chí của đấng Allah qua sự phát hiện tuyệt vời của nhà tiên tri Mohammed – sứ giả trung thành với chủ của đấng Allah [ 6 ] .
2. Các nguồn luật của hệ thống pháp luật Hồi giáo
a ) Kinh Coran – là một cuốn thánh kinh gồm có 6.237 câu thơ chia thành 30 quyển, 114 chương. Các chương dài ngắn rất khác nhau, chương dài nhất có 286 tiết, chương ngắn nhất chỉ có 3 tiết. Trình tự những chương không phân loại theo nội dung, cũng không theo tuần tự thời hạn. Nhìn chung, những chương đầu dài hơn những chương sau, những chương phát hành ở Mecca gọi là chương Mecca ( chiếm khoảng chừng 2/3 hàng loạt kinh thánh ), những chương phát hành ở Madina gọi là chương Madina ( chiếm khoảng chừng 1/3 kinh thánh ). Chỉ có khoảng chừng 200 câu thơ ( khoảng chừng hơn 3 % ) của cuốn thánh kinh đó đó có tương quan đến pháp luật, trong đó có những nguyên tắc pháp luật ; những pháp luật kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ dân sự và hôn nhân gia đình mái ấm gia đình ; những quan hệ hình sự ; những quan hệ tố tụng ; những quan hệ thương mại, kinh tế tài chính và quan hệ quốc tế .
b ) Sunna – Các phong tục tập quán mang tính truyền thống cuội nguồn
Có thể so sánh coi Coran như là kinh cựu ước và Sunna là kinh tân ước .
c ) Ijam – Sự thoả thuận, nhất trí của người có thẩm quyền .
d ) Quiyas – Suy đoán tương tự như pháp luật .
Trong 4 nguồn luật nói trên thì Coran và Sunna là nguồn luật chính còn Ijam và Quiyas là nguồn phụ [ 7 ] .
3. Các đặc điểm cơ bản của pháp luật Hồi giáo
Theo kinh Coran ( người Musulman còn gọi là Chariat ) hành vi của con người được chia làm 5 loại :
a. Hành vi bắt buộc phải làm ( obligatoire ), như nghĩa vụ và trách nhiệm chăm nom con cháu, nghĩa vụ và trách nhiệm đóng thuế …
b. Hành vi nên làm ( recommandés ), ví dụ thăm một người bạn bị ốm, giúp người nghèo khó v.v. .
c. Hành vi làm cũng được, không làm cũng được ( Indiffrerentes ). Đây là những hành vi không đáng kể, không cần phải chú ý quan tâm như tham gia những trò vui, tiêu khiển có tính lành mạnh .
d. Hành vi đáng chê trách ( blâmables ), như sai giờ hẹn, chậm trễ, nói lời không tế nhị, thiếu lễ phép, đi đứng không đúng tác phong .
e. Hành vi cấm ( interdites ) : giết người, cướp của, lừa đảo, trộm cắp …
Đây được coi là nguyên tắc cơ bản để nhìn nhận hành vi của con người về phương diện pháp luật cũng như đạo đức .
3.1. Luật hình sự .
Khái niệm tội phạm trong luật Hồi giáo nếu xét về phương diện hình phạt gồm có 2 loại :
– Tội phạm hoàn toàn có thể trả bằng tiền .
– Tội phạm phải trả bằng thân thể hoặc đời sống của mình .
Theo mức độ nặng nhẹ của tội phạm, kinh thánh Coran xác lập 3 loại tội phạm :
a. Hudud : Tội phạm chống lại Chúa, gồm có 7 tội : ngoại tình ( kể cả thông dâm ), vu cáo, uống rượu ( nơi công cộng cũng như ở nhà riêng ), tội trộm, cướp đường, phản đạo, vi phạm kinh thánh .
– Trong bảy tội phạm nói trên thì ba tội phạm đầu gồm có : ngoại tình, vu cáo và uống rượu sẽ bị đánh bằng roi .
– Tội trộm và cướp đường bị phạt đóng đinh vào thánh giá hoặc cắt tay, chân .
– Tội phản đạo, vi phạm kinh thánh sẽ bị hình phạt chặt đầu .
b. Quesas: là các tội phạm đòi hỏi sự trả thù của người bị hại hoặc gia đình người bị hại. Đó là các loại tội phạm: giết người (cố ý hoặc vô ý); gây thương tích (cố ý hoặc vô ý); cưỡng dâm.
Khác với những hệ thống pháp luật khác, thường thì coi tội phạm giết người là tội phạm nặng nhất, trong pháp luật Hồi giáo, những tội phạm chống lại Chúa là tội phạm nặng nhất, còn tội phạm giết người và gây thương tích được coi là những tội phạm chống lại cá thể chứ không phải chống lại Chúa, nên được coi là ít nghiêm trọng hơn Hudud. Nếu những tội trộm cắp, cướp của bị hình phạt chặt tay, chân ; người vợ ngoại tình bị xử tử hình, thì hình phạt ở đây được ý niệm là phải trả bằng thân thể hoặc đời sống của mình, vì thế không hề chuộc bằng tiền. Nhưng nếu phạm tội giết người thì tuỳ theo diễn biến tăng nặng hoặc giảm nhẹ mà xử tử hình hoặc chuộc tiền, gia tài. Theo luật Hồi giáo, giết một người đàn ông hoàn toàn có thể chuộc bằng 100 con lạc đà, giết một người đàn bà hoàn toàn có thể chuộc bằng 50 con lạc đà. Ngay cả thời tân tiến, ở Arập Xê – út ( cho đến năm 1988 ) để được chuộc tội, người phạm tội phải trả 32.000 USD cho mạng một người đàn ông Hồi giáo, 16.000 USD cho mạng một người đàn bà Hồi giáo và một người đàn ông không phải là dân Hồi giáo ; 8.000 USD cho mạng một người đàn bà không phải là người Hồi giáo .
c. Các tội Taazir : gồm có những tội như ăn thịt lợn, đưa ra lời khai man trá, hối lộ, làm gián điệp, nói năng tục tĩu, mặc quần áo khiêu dâm, vi phạm luật lệ giao thông vận tải … Việc truy tố và trừng phạt những tội Taazir thuộc quyền tự quyết của toà án và những vị chức sắc trong tôn giáo. Hình phạt hoàn toàn có thể là tù, phạt tiền và thường là nhẹ hơn những tội Hudud và Quesas .
3.2. Luật dân sự .
Hệ thống luật nghĩa vụ và trách nhiệm rất tăng trưởng. Nghĩa vụ xuất phát từ hợp đồng chia làm 2 loại. Sự phân biệt hai loại này được xác lập trên cơ sở có hay không sự chuyển giao gia tài ( là đối tượng người dùng hợp đồng ) .
a ) Nhóm thứ nhất tương quan đến việc có chuyển giao gia tài là đối tượng người dùng của thanh toán giao dịch dân sự :
– Hợp đồng trao đổi .
– Hợp đồng cho vay .
– Hợp đồng mua và bán .
b ) Nhóm thứ hai là nhóm không cần chuyển giao gia tài .
– Hợp đồng luân chuyển hàng hoá .
– Hợp đồng uỷ thác …
Kinh Coran yên cầu những bên tham gia hợp đồng lập thành văn bản và phải có tối thiểu hai người đàn ông, hay một người đàn ông và hai người đàn bà làm chứng ( Kinh Coran câu 2.282 ). Về thừa kế, người làm di chúc chỉ có quyền định đoạt 1/3 gia tài của mình. Người thừa kế chỉ hưởng quyền chứ không thừa kế nghĩa vụ và trách nhiệm. Tài sản phân loại đều cho những người được thừa kế không phân biệt hàng thừa kế thứ nhất, thứ hai như con hay cháu, đều hưởng như nhau .
3.3. Luật hôn nhân gia đình và mái ấm gia đình
– Luật Hồi giáo tạo cho người đàn ông có uy thế tuyệt đối trong mái ấm gia đình. Cho đến thời nay, Coran vẫn được cho phép người đàn ông có 4 vợ và không hạn chế nàng hầu. Trong hôn nhân gia đình không thiết yếu sự đồng ý chấp thuận của người phụ nữ. Người phụ nữ trước khi lấy chồng không được phép gặp gỡ, chuyện trò với những người đàn ông khác, ra đường phụ nữ phải đeo mạng che mặt ( nhiều vương quốc Hồi giáo đã bỏ lao lý này ). Cũng theo Coran, người phụ nữ phải giữ trinh tiết trước khi lấy chồng. Sau đêm tân hôn người vợ mới cưới hoàn toàn có thể bị đuổi khỏi nhà chồng, nếu người chồng mới cưới phát hiện cô dâu đã không còn trinh tiết. ở nhiều nước Hồi giáo sử dụng nhiều tập quán pháp trong hôn nhân gia đình. Ví dụ, con gái lấy chồng phải có của hồi môn của cha mẹ mang đến cho mái ấm gia đình chồng. Vì nguyên do này mà nhiều mái ấm gia đình nghèo, con gái không hề lấy được chồng. ở một số ít vương quốc Hồi giáo còn sống sót tập quán “ cướp dâu ” và được thừa nhận như một tập quán pháp luật. Theo tập quán pháp này, nếu người con trai muốn cưới một cô gái làm vợ nhưng bị cha mẹ cô gái đó khước từ ( với nhiều nguyên do khác nhau ) thì người con trai đó hoàn toàn có thể “ cướp dâu ”. Nếu người con trai giữ được cô gái đó qua đêm tại nhà mình và có người làm chứng thì hôm sau, anh ta có quyền đến nhà cha mẹ cô dâu để xin cưới. Và trong trường hợp này cha mẹ cô dâu không hề khước từ. Trên thực tiễn, cô gái hoàn toàn có thể thỏa thuận hợp tác ngầm với người con trai để cho việc “ cướp dâu ” đó hoàn toàn có thể thực thi trót lọt .
Cũng như ở nhiều nước theo những tôn giáo khác, những nước Hồi giáo thường cho rằng hôn nhân gia đình phải môn đăng hộ đối, nghĩa là mái ấm gia đình cô dâu, chú rể phải tương ứng nhau về mặt vị thế và gia tài. Nếu không tìm được người môn đăng hộ đối, ở một số ít nước Hồi giáo người ta được cho phép con cô, con cậu hoàn toàn có thể kết hôn với nhau để giữ gia tài cho dòng họ ( mẹ của chú rể là chị ( hoặc em ) của bố cô dâu hoặc ngược lại ) .
3.4. Luật tố tụng ( hình sự và dân sự )
Các toà án ở những nước theo đạo Hồi là những toà án Hồi giáo truyền thống cuội nguồn xử lý những vụ án hình sự cũng như dân sự. Các thẩm phán trong những toà án Chariat gọi là Quadis được trải qua một khoá giảng dạy tôn giáo cũng như pháp luật. Thủ tục tố tụng được pháp luật trong kinh Coran. Trước toà, đương sự phải có hai người đàn ông hoặc một người đàn ông và hai người đàn bà làm chứng. Nếu chỉ có một người làm chứng thì đương sự hoàn toàn có thể thề trước đấng Allah. Lời thề trước đấng Allah được coi là vật chứng trung thực .
3.5. Luật Nhà nước
Cho đến thời nay, 1 số ít vương quốc theo đạo Hồi như Arập Xê – út vẫn còn sống sót chế độ quân chủ chuyên chế. Một số vương quốc Hồi giáo trong cỗ máy nhà nước chỉ có hai nhánh : hành pháp và tư pháp, không có Nghị viện lập pháp. ở những nước này, ý niệm chỉ có đấng Allah mới có quyền làm ra luật để lao lý cách ứng xử của dân chúng trong xã hội. Nhà vua là người duy nhất nắm trong tay quyền lực tối cao chính trị và là lãnh tụ tôn giáo tối cao của vương quốc. ở Arập Xê – út không có đảng chính trị và lập pháp được triển khai bởi những sắc lệnh do vua phát hành. Vua chỉ định những thẩm phán, những quan chức hạng sang trong chính phủ nước nhà, những thống đốc và những sĩ quan hạng sang trong quân đội ( từ đại tá trở lên ). Nhà vua là người có quyền xét xử ( tư pháp ) cao nhất, là người có quyền ân xá .
Mặc dù không có văn bản pháp luật nào hạn chế quyền lực tối cao của nhà vua, nhưng quyền lực tối cao của nhà vua cũng bị hạn chế bởi những lao lý của kinh Coran. Kinh Coran yên cầu khi nhà vua trị vì phải tìm hiểu thêm quan điểm nhân dân và cần phải được sự ủng hộ của những học giả tôn giáo. Nhà vua Arập Xê – út có một Hội đồng tư vấn và Hội đồng Hồi giáo tối cao gồm có những nhà chỉ huy thế tục và tôn giáo để trợ giúp và cố vấn cho nhà vua. Ngoài ra, ông còn có một Hội đồng Bộ trưởng để kiến thiết xây dựng và quản trị việc thực thi những chủ trương của nhà nước .
Một số vương quốc Hồi giáo như I – ran có chính thể Cộng hoà Hồi giáo. Chính thể Cộng hoà Hồi giáo của I – ran khá đặc trưng so với những quy mô chính thể phổ cập trên quốc tế. Tổ chức và hoạt động giải trí của cỗ máy nhà nước I – ran được thiết lập theo Hiến pháp 1979 ( sửa đổi 1989 ), một bản Hiến pháp được trải qua bằng trưng cầu dân ý. Quyền lực tối cao về chính trị và tôn giáo thuộc về Lãnh tụ tôn giáo của vương quốc. Lãnh tụ được Hội đồng nhân viên bầu ra và giữ cương vị suốt đời. Lãnh tụ tôn giáo có quyền không bổ nhiệm Tổng thống sau khi cơ quan lập pháp hoặc Toà án tối cao ý kiến đề nghị. Lãnh tụ tôn giáo cũng chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hoạch định những chủ trương vương quốc trong mọi nghành nghề dịch vụ. Hội đồng nhân viên gồm 83 đại biểu được nhân dân bầu ra với nhiệm kỳ 8 năm. Hội đồng này có quyền lực tối cao thoáng rộng, ngoài việc bầu và bãi miễn lãnh tụ tôn giáo, còn có quyền thiết kế xây dựng dự án Bất Động Sản sửa đổi Hiến pháp để đưa ra trưng cầu dân ý. Cơ quan lập pháp gọi là Majlis ( Hội đồng tư vấn Hồi giáo ) gồm 290 thành viên được bầu bằng đại trà phổ thông đầu phiếu với nhiệm kỳ 4 năm. Hội đồng tư vấn Hồi giáo không hề bị giải thể trong bất kể thực trạng nào hoặc bất kể quyền lực tối cao nào. Hội đồng trải qua những luật đạo, giám sát những cơ quan nhà nước, buộc tội và không bổ nhiệm những bộ trưởng liên nghành. Hội đồng thực thi buộc tội Tổng thống khi có 1/3 thành viên đề xuất và hoàn toàn có thể không bổ nhiệm Tổng thống khi có 2/3 số phiếu đống ý. Tổng thống do dân bầu trực tiếp, có nhiệm kỳ bốn năm và được phép tái cử một lần. Với Hiến pháp sửa đổi 1989, Tổng thống vừa đứng đầu nhà nước vừa đứng đầu nhà nước, chủ toạ những phiên họp của Hội đồng bộ trưởng. Tổng thống là quản trị Hội đồng bảo mật an ninh vương quốc tối cao ( thành viên gồm có 2 thành viên đại diện thay mặt cho Lãnh tụ tôn giáo, Chánh án toà án tối cao, quản trị Quốc hội ( Hội đồng tư vấn Hồi giáo ), Tổng tham mưu trưởng và Bộ trưởng những bộ : Nội vụ, Ngoại giao, tin tức, Kế hoạch và ngân sách ) .
4. Sự cải cách của pháp luật Hồi giáo trong thế giới hiện đại
Do tác động ảnh hưởng của tư tưởng dân chủ tư sản và tư tưởng của những hệ thống pháp luật khác từ thế kỷ XIX đến nay, đặc biệt quan trọng là trong tiến trình hội nhập quốc tế và toàn cầu hoá, thời nay nhiều vương quốc Hồi giáo đã thay đổi hệ thống pháp luật của mình. Trong những nước Hồi giáo Open ba khuynh hướng tăng trưởng :
– Phương Tây hoá pháp luật, đảm nhiệm những chế định pháp luật tiên tiến và phát triển của phương Tây như chính sách hôn nhân gia đình một vợ, một chồng và thiết lập chính sách bình đẳng giới ; kiến thiết xây dựng cỗ máy nhà nước theo nguyên tắc phân quyền, tổ chức triển khai hệ thống toà án phi tôn giáo, tư tưởng pháp luật thoát khỏi tư tưởng tôn giáo .
– Pháp điển hoá pháp luật, kiến thiết xây dựng nhiều bộ luật : hình sự, dân sự, thương mại, tố tụng hình sự và dân sự theo quy mô của những nước phương Tây phối hợp với việc phát huy những truyền thống cuội nguồn văn hoá của dân tộc bản địa .
– Loại bỏ dần những pháp luật cổ hủ, lỗi thời nhằm mục đích tạo điều kiện kèm theo cho việc thực thi quyền bình đẳng nam nữ, bảo vệ những quyền công dân và quyền con người, kiến thiết xây dựng nhà nước pháp quyền .
Các nước Hồi giáo ngày này hoàn toàn có thể chia thành 3 nhóm :
– Nhóm chịu ảnh hưởng tác động thâm thúy nhất của pháp luật Hồi giáo như Arập Xê – út ( Saudi Arabia ), Iran, Syria, Jordan, Oman, Quatar, Bahrein, Yemen, Koweit, Các tiểu vương quốc Arập, Pakistan, Afghanistan, Bangladesh, Morocco, Mauritania, Libya, Sudan … Pháp luật của những nước này thừa nhận tính tối cao của luật Hồi giáo [ 8 ]. Luật pháp được kiến thiết xây dựng trên cơ sở kinh Coran và không được trái với kinh Coran .
– Nhóm thứ hai là nhóm những nước chỉ dùng luật Hồi giáo để kiểm soát và điều chỉnh một số ít nghành nghề dịch vụ nhất định của đời sống xã hội ( yếu tố nhân thân, hoạt động giải trí của những tổ chức triển khai tôn giáo, hoàn toàn có thể cả yếu tố đất đai, thừa kế … ). Những nước thuộc nhóm này hoàn toàn có thể chịu ảnh hưởng tác động của hệ thống pháp luật lục địa châu Âu ( Civil law ) như Indonesia, Iraq hoặc chịu ảnh hưởng tác động của hệ thống pháp luật Anh – Mỹ ( Common law ) như Malaisia, Brunei, Myanmar .
– Nhóm thứ ba là nhóm những nước đã từng là những nước xã hội chủ nghĩa ở vùng Trung Á thuộc Liên Xô cũ như Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgystan, Uzbekistan, Turkmenistan, Tajikistan. Các nước này trước thời kỳ kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội, pháp luật Hồi giáo cũng có tác động ảnh hưởng khá thâm thúy. Tuy nhiên, sau khi gia nhập Liên bang cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô Viết, pháp luật Hồi giáo không được khuyến khích tăng trưởng và nhà nước Xô viết không thừa nhận kinh Coran là một nguồn của pháp luật. Người phụ nữ Hồi giáo được giải phóng [ 9 ] và có khá đầy đủ những quyền bình đẳng như phái mạnh. Hệ thống toà án Hồi giáo không còn sống sót. Sau khi Liên Xô sụp đổ, những nước thuộc nhóm này đã tiếp đón hệ thống pháp luật lục địa châu Âu và gia nhập dòng họ pháp luật lục địa châu Âu, do đó, tuy Hồi giáo vẫn sống sót như một tôn giáo nhưng tác động ảnh hưởng của nó với hệ thống pháp luật vương quốc không đáng kể .
Chú thích:
[ 1 ]. Hiện nay số lượng người theo đạo Hồi trong những tài liệu khác nhau thường không thống nhất, số lượng trên đây là theo cuốn : Hồi giáo – của tác giả Th. Van Baaren, ( Trịnh Duy Hoà biên dịch ) Nhà xuất bản trẻ, 2002, tr. 9. Theo cuốn : “ Mười tôn giáo lớn trên quốc tế ” do Hoàng Tâm Xuyên chủ biên ( người dịch là Dương Thị Ái, Phùng Thị Huệ ) Nxb. Chính trị vương quốc 2003, thì số lượng này do Liên hợp quốc công bố vào ngày 11/7 / 1987 là 851 triệu người, chiếm 17 % dân số quốc tế. ( Sách đã dẫn, tr. 22 )
[ 2 ] Hồi giáo – Th. Van Baaren ( Trịnh Duy Hoà biên dịch ), Nxb. Nhà xuất bản trẻ, 2002, tr. 137
[ 3 ] Th. Van Baaren – Hồi giáo ( Trịnh Duy Hoà ) biên dịch, Nxb. Nhà xuất trẻ, 2002, tr. 61
[ 4 ] Sách đã dẫn trang 178
[ 5 ] Les grands systemes de droit contemporains – Réne David và Camille Jauffret-Spinosi, Edition Preciz Dalloz 1992, tr. 418
[ 6 ] Introduction to comparative law by Konrad Zweigert and Hein Kotz, Oxford 1998, p. 304
[ 7 ] Xem thêm nguyên bản : International law for business by Karolyn Hotchkiss, McGraw-Hill – International edition 1994 và bản dịch tiếng Việt của tiến sỹ – luật sư Võ Hưng Thanh, Nxb. Thống kê 1996, tr. 92
[ 8 ] World Legal Systems by Nicola Mariani và Graciela Fuentes ; Une filiale de Communications Quebeco Inc. 2002, p. 24, 25 .
[ 9 ] Ở thành phố Bacu – TP. hà Nội của nước cộng hoà Azerbaijan sau khi chính quyền sở tại Xô Viết được xây dựng, một bức tượng lớn người đàn bà Azerbaijan tự tôn cởi bỏ tấm mạng che mặt đã được dựng lên bên bờ biển Caspienn .
SOURCE: TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP ĐIỆN TỬ
Trích dẫn từ: http://www.nclp.org.vn/kinh_nghiem_quoc_te/ve-he-thong-phap-luat-hoi-giao
Like this:
Like
Loading…
Related
Filed under : Xã hội, nhà nước và pháp luật quốc tế |
