Giới thiệu hệ thống pháp luật Hoa Kỳ ( Phần 3 )
Các nguồn luật khác
Tiền lệ tư pháp
Các tòa án xét xử các hành vi vi phạm luật và các tranh chấp nảy sinh từ luật. Thông thường, tòa án cần phải diễn giải luật. Để làm điều đó, các tòa án tự ràng buộc bởi cách giải thích luật trước đó của các toà án cùng cấp hoặc cao hơn. Đây được gọi là nguyên tắc “theo quyết định trước”, hay đơn giản gọi là tiền lệ. Nó giúp bảo đảm sự nhất quán và có thể lường trước. Nếu phải đối mặt với các tiền lệ hoặc luật án lệ (case law) bất lợi, bên bị thường tìm cách phân biệt sự khác nhau giữa những yếu tố khách quan của vụ việc đang xem xét với các sự kiện đã dẫn đến quyết định trước đó.
Đôi khi những TANDTC diễn giải luật không giống nhau. Ví dụ, Tu chính án Hiến pháp thứ mười lăm có một pháp luật là “ trong bất kể vụ án hình sự nào, không ai … bị buộc phải làm chứng chống lại mình ”. Thỉnh thoảng lại có những vụ án trong đó một cá thể phủ nhận vấn đáp những câu hỏi hoặc khai nhận dưới hình thức khác, trên cơ sở lập luận rằng lời khai đó hoàn toàn có thể sẽ được dùng làm cơ sở khởi tố cá thể này ở một nước khác ( không phải ở Hoa Kỳ ). Có thể vận dụng điều luật tự buộc tội trong trường hợp này hay không ? Toà phúc thẩm địa phận số 2 của Hoa Kỳ cho rằng hoàn toàn có thể vận dụng, nhưng Tòa phúc thẩm những địa phận số 4 và 11 lại diễn giải ngược lại2. Điều đó có nghĩa là lao lý khác nhau phụ thuộc vào nơi mà vấn đề đó phát sinh !
Các tòa án cấp cao hơn tìm cách giải quyết sự thiếu nhất quán này. Ví dụ, Tòa án tối cao Hoa Kỳ thường chọn việc xét xử các vụ án nếu phán quyết của vụ đó có thể giải quyết sự bất đồng giữa các tòa phúc thẩm. Tiền lệ của Tòa án tối cao sẽ khống chế, hoặc áp dụng cho tất cả các toà án liên bang cấp dưới. Trong vụ Hợp chúng quốc Hoa Kỳ kiện Balsys, 524 U.S. 666 (1998), Tòa án tối cao đã phán quyết rằng sợ bị truy tố ở nước ngoài là vượt quá phạm vi của Điều luật tự buộc tội3.
Phán quyết này trở thành luật của toàn nước Mỹ, kể cả ở khu vực Tòa phúc thẩm địa phận số 2. Bất kỳ TANDTC liên bang nào sau này gặp phải yếu tố đó đều bị ràng buộc bởi phán quyết của tòa cấp cao trong vụ Balsys. Tương tự, phán quyết của toà phúc thẩm lưu động vùng có giá trị ràng buộc tổng thể những TANDTC hạt trong khu vực. Tiền lệ cũng được vận dụng ở nhiều hệ thống TANDTC bang. Do đó, tiền lệ ngày càng tăng trưởng cả về số lượng lẫn nội dung diễn giải .
CÁC NGÀNH LUẬT KHÁC NHAU: CÁC BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC KHÁC NHAU CỦA PHÁP LUẬT
Do sự tăng trưởng của thực thể pháp luật, cần phân biệt giữa những loại luật khác nhau, những hành vi, kiện tụng, đưa ra xét xử ở tòa án nhân dân, và những loại phương tiện đi lại khác nhau mà lao lý được cho phép so với từng loại vấn đề .
Dân sự / Hình sự
Tòa án xét xử hai loại tranh chấp : dân sự và hình sự. Một hành vi dân sự tương quan đến hai hoặc nhiều bên tư nhân, tối thiểu một trong hai bên bị coi là vi phạm một luật đạo hoặc một pháp luật nào đó của thông luật. Bên khởi kiện là bên nguyên ( plaintiff ) ; còn bên kia là bên bị ( defendant ). Bên bị có quyền kiện ngược ( counterclaim ) lại bên nguyên hoặc khởi kiện chéo ( crossclaim ) một đồng bị đơn ( co-defendant ), miễn là nội dung kiện ngược hoặc kiện chéo tương quan đến khiếu kiện gốc của nguyên đơn. Các tòa án nhân dân thường thích xét xử trong cùng một vụ kiện toàn bộ những nhu yếu phát sinh từ tranh chấp đó. Phạm vi án dân sự gồm có cả những vụ kiện kinh tế tài chính – kinh doanh thương mại, ví dụ điển hình như những vụ vi phạm hợp đồng hoặc nghĩa vụ và trách nhiệm ngoài hợp đồng, trong đó một bên khẳng định chắc chắn anh ta đã bị tổn hại do sự cẩu thả hoặc hành vi sai lầm cố ý của một bên khác .
Trong khi hầu hết những vụ dân sự đều phát sinh giữa những bên tư nhân, thì trong những vụ án hình sự, nhà nước liên bang hoặc chính quyền sở tại tiểu bang luôn là một bên tương quan. Nhà nước, đại diện thay mặt cho nhân dân, truy tố bị can bị cáo buộc là đã vi phạm luật cấm một hành vi nào đó vì gây tổn thất cho quyền lợi chung. Hai doanh nghiệp hoàn toàn có thể triển khai một vụ kiện vì vi phạm hợp đồng, nhưng chỉ có nhà nước mới có quyền khởi tố một người vì tội giết người .
Tiêu chuẩn vật chứng và năng lực chế tài cũng khác nhau. Một bị can hình sự chỉ hoàn toàn có thể bị kết tội dựa trên quyết định hành động có tội “ không còn hoài nghi hài hòa và hợp lý gì nữa ”. Còn trong một vụ dân sự, bên nguyên chỉ cần chỉ ra “ lợi thế về chứng cứ ”, tức là chỉ cần một cấu thành yếu hơn mang nghĩa “ có Tỷ Lệ lớn hơn không ”. Một tội phạm bị phán quyết hoàn toàn có thể bị tù, trong khi bên thua kiện trong vụ án dân sự chỉ chịu nghĩa vụ và trách nhiệm phải khắc phục pháp lý hoặc công minh, như lý giải dưới đây .
Biện pháp khắc phục pháp lý hoặc công bằng
Hệ thống pháp luật Mỹ được cho phép rất nhiều giải pháp khắc phục ( remedy ) khác nhau, nhưng tất yếu là không phải vô hạn. Đối với mỗi tội danh, những đạo luật hình sự thường liệt kê một loạt những hình phạt hoặc thời hạn giam giữ mà TANDTC hoàn toàn có thể vận dụng. Các phần khác của bộ luật hình sự hoàn toàn có thể được cho phép một số ít khu vực tài phán có quyền vận dụng những hình phạt cứng rắn hơn. Chế tài so với những tội nghiêm trọng nhất, hay còn gọi là tội đặc biệt quan trọng nghiêm trọng ( trọng tội felony ), thường nghiêm khắc hơn so với những tội ít nghiêm trọng ( khinh tội misdemeanor ) .
Trong những vụ dân sự, hầu hết toà án Hoa Kỳ được quyền chọn giải pháp khắc phục pháp lý hoặc công minh. Trước đây, sự phân biệt giữa hai loại giải pháp khắc phục này có ý nghĩa hơn nhiều so với lúc bấy giờ, nhưng vẫn cần phải hiểu rõ. Ở nước Anh vào thế kỷ XIII, “ những TANDTC pháp luật ” chỉ được quyền vận dụng giải pháp khắc phục bằng tiền. Nếu bên bị mà vi phạm hợp đồng làm cho bên nguyên bị thiệt hại 50 bảng, thì tòa án nhân dân hoàn toàn có thể lệnh cho bên bị phải trả khoản tiền đó cho bên nguyên. Trong nhiều trường hợp, khoản bồi thường này đủ bù đắp thiệt hại, tuy nhiên trong nhiều trường hợp không hề đủ được, như trong những hợp đồng mua và bán một tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật quý và hiếm hoặc một khoảnh đất. Trong thế kỷ XIII và XIV, “ những tòa án nhân dân công minh ” đã được xây dựng. Các cơ quan xét xử này thường chọn giải pháp khắc phục công minh như làm một việc đơn cử, buộc những bên tương quan phải thực thi nghĩa vụ và trách nhiệm, chứ không chỉ bắt trả tiền bồi thường thiệt hại do không triển khai. Đến thế kỷ XIX, hầu hết những khu vực tài phán Mỹ đều đã xóa bỏ ranh giới giữa giải pháp khắc phục pháp lý và công minh. Ngày nay, ngoại trừ 1 số ít rất ít ngoại lệ, những TANDTC Mỹ hoàn toàn có thể phán quyết nhu yếu giải pháp khắc phục pháp lý hoặc công minh tùy theo từng trường hợp .
Sau đây là một ví dụ điển hình minh họa cho sự khác nhau giữa luật dân sự và hình sự, và các giải pháp khắc phục của mỗi ngành luật. Bang California cáo buộc cựu danh thủ bóng bầu dục O. J. Simpson phạm tội giết người. Nếu Simpson bị kết tội, anh ta sẽ phải ngồi tù. Tuy nhiên, anh ta không bị kết tội, vì bồi thẩm đoàn cho rằng phía công tố không thể chứng minh là Simpson có tội mà “không còn nghi ngờ hợp lý gì nữa”.
Sau đó, mái ấm gia đình bà Simpson kiện Simpson vì một cái chết bất công của người vợ, tức là một vụ kiện dân sự. Bồi thẩm đoàn trong vụ này xác lập lợi thế chứng cứ chứng tỏ nghĩa vụ và trách nhiệm của Simpson so với cái chết của vợ. Tòa buộc Simpson phải trả tiền bồi thường cho nguyên đơn, tức là buộc phải triển khai một giải pháp khắc phục pháp lý .
VAI TRÒ CỦA LUẬT BANG TRONG HỆ THỐNG LIÊN BANG
Hiến pháp có pháp luật đơn cử về việc cấm những bang trải qua 1 số ít loại luật nhất định ( tham gia ký hiệp ước với nước ngòa i, phá t hà nh tiền ). Điề u VI ( Điều khoản tối cao ) cũng không được cho phép luật của bang trái với Hiến pháp và luật liên bang. Tuy vậy, một hầu hết hệ thống pháp luật vẫn thuộc quyền trấn áp của bang. Hiến pháp đã cẩn trọng lao lý nhữ ng nghành Quốc hội được quyền làm luật. Tu chính án Hiến pháp thứ mười ( năm 1791 ) pháp luật rõ ràng luật của bang cần trấn áp nhữ ng nghành nghề dịch vụ khác : “ Nhữ ng quyền lực tối cao không được Hiến pháp chuyển nhượng ủy quyền cho Hợp chúng quốc, đồng thời những bang cũng không bị Hiến pháp cấm nắm giữ quyền lực tối cao đó, thì thuộc về những bang, hoặc thuộc về nhân dân, theo thứ tự lần lượt ” .
Tuy nhiên, vẫn còn sự giằng co giữa chính quyền sở tại liên bang và những bang về yếu tố nô lệ và quyền tối thượng của những bang được quyền tách ra khỏi liên minh. Cuộc nội chiến năm 1861 – 1865 đã xử lý cả hai yếu tố này. Nó cũng đặt ra những số lượng giới hạn mới so với vai trò của bang trong hệ thống pháp luật : theo Tu chính án Hiến pháp thứ mười bốn ( 1868 ), “ Không bang nào hoàn toàn có thể … tước quyền được sống, quyền tự do và quyền gia tài của bất kể người nào, nếu không theo đúng trình tự pháp lý ; hoặc khước từ quyền được pháp luật bảo vệ công minh so với bất kể người nào trong khu vực tài phán của nó ”. Tu chính án này đã lan rộng ra rất lớn năng lực vô hiệu hoá luật bang của những TANDTC liên bang. Trong vụ Brown kiện Hội đồng giáo dục ( 1954 ), địa thế căn cứ theo “ pháp luật bảo vệ công minh ” này, tòa án nhân dân đã cấm hệ thống giáo dục bang Arkansas phân tách học viên theo chủng tộc .
Bắt đầu từ thế kỷ XX, đã Open một số ít xu thế định hình yếu tố nêu trên – đó là sự Open yếu tố bang hành chính, một cách lý giải tư pháp lan rộng ra hơn và can đảm và mạnh mẽ hơn so với khái niệm “ trình tự pháp lý ” và “ bảo vệ công minh ”, cũng như sự lan rộng ra quyền lực tối cao của Quố c hội trong việc kiểm soát và điều chỉnh thương mại. Hai xu thế này phối hợp với nhau, đã làm tăng vai trò của liên bang trong hệ thống pháp lý. Nhưng dù sao còn nhiều nghành nghề dịch vụ trong hệ thống pháp luật vẫn thuộc thẩ m quyề n của bang. Mặc dù không bang nào được quyền khước từ trao cho công dân những quyền được Hiến pháp bảo vệ, nhiều bang vẫn lý giải hiến pháp riêng của mình theo hướng trao nhiều quyền và độc quyền thoáng rộng hơn. Các tòa án nhân dân bang vận dụng luật của bang vẫn liên tục xem xét hầu hết những tranh chấp hợp đồng, cũng như những vụ án hình sự, và những hành vi pháp lý về nghĩa vụ và trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng. Luật gia đình, gồm có cả kết hôn và ly hôn, phần đông là một yếu tố thuộc thẩm quyền chuyên biệt của bang. Đối với hầu hết người Mỹ, đụng đến hệ thống pháp luật có nghĩa là chỉ đụng đến những viên công an, tòa án nhân dân bang, chính quyền sở tại khu và phân khu trong khoanh vùng phạm vi bang đó .
Phần ra mắt này chỉ nêu ra 1 số ít yếu tố mang tính đại diện thay mặt của hệ thống pháp luật. Phần còn lại của cuốn sách sẽ đi vào cụ thể, thêm thắt và hiểu sâu hơn. Chương 1 và Chương 2 sẽ lần lượt miêu tả phương pháp tổ chức triển khai những TANDTC liên bang và bang. Chương 3 lý giải một yếu tố phức tạp là khoanh vùng phạm vi tài phán ( thẩm quyền xét xử ). Chương này sẽ vẽ ra đường ranh giới giữa những tòa án nhân dân liên bang và bang, đồng thời tò mò yếu tố tố quyền ( ai được kiện ), và những loại vấn đề được TANDTC xét xử. Chương 4 không tập trung chuyên sâu vào tòa án nhân dân mà chuyển hướng xem xét những nhóm đứng trước tòa. Chương này sẽ điều tra và nghiên cứu thông lệ thực hành thực tế pháp luật ở Hoa Kỳ, và miêu tả những bên khởi kiện nổi bật. Chương này cũng lý giải vai trò của những nhóm quyền lợi gây áp lực đè nén so với những vấn đề pháp lý để tăng cường vị thế chính trị xã hội của mình. Chương 5 xem xét cụ thể phương pháp tòa án nhân dân xét xử những vụ án hình sự, và Chương 6 tập trung chuyên sâu vào những vụ dân sự. Chương 7 miêu tả cách lựa chọn những thẩm phán Mỹ. Chương cuối sẽ xem xét xem những quyết định hành động tư pháp, nhất là những quyết định hành động của tòa cấp cao, hoàn toàn có thể tự nó cấu thành một hình thức thiết kế xây dựng chủ trương và do đó càng xoắn kết ngành tư pháp trong mối quan hệ phức tạp với ngành lập pháp và hành pháp ra làm sao .
—Michael Jay Friedman
Michael Jay Friedman là Cán bộ chương trình của Văn phòng các chương trình thông tin quốc tế, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Ông lấy bằng Tiến sĩ khoa học về Lịch sử Mỹ tại Đại học Pennsylvania và bằng Tiến sĩ Luật học ở Trung tâm Luật của Đại học Georgetown.
1 * Về mặt kỹ thuật, luật đạo liên bang chỉ vận dụng cho một ngân hàng nhà nước xây dựng theo luật liên bang, hoặc bảo hiểm liên bang, hoặc một thành viên của Hệ thống Dự trữ liên bang. Hầu như mọi ngân hàng nhà nước ở Hoa Kỳ đều phân phối tiêu chuẩn này, nhưng nếu có một ngân hàng nhà nước không cung ứng, và cũng không được coi là ảnh hưởng tác động đến thương mại xuyên bang, thì sẽ không chịu sự ràng buộc của pháp luật liên bang. Các luật đạo liên bang thường lặp lại một cơ sở thẩm quyền tài phán : trong trường hợp này, đó là nhu yếu xây dựng theo luật liên bang .
2 Tòa phúc thẩm địa phận (lưu động) số 2 là một tòa phúc thẩm xét xử các kháng án từ tòa sơ thẩm liên bang cấp hạt ở các bang New York, Connecticut và Vermont. Tòa phúc thẩm địa phận số 4 phụ trách các bang Maryland, Bắc Carolina, Nam Carolina, Virginia và Tây Virginia. Tòa phúc thẩm địa phận số 1 phụ trách các bang Alabama, Georgia và Florida. Về tổ chức các tòa án liên bang, xem chương 1.
3 Các số trong câu này là số dẫn chiếu phán quyết trong vụ Balsys. Chúng có nghĩa là Tòa án ra phán quyết vào năm 1998 và quyết định hành động được đưa vào tập 524 của một tuyển tập được gọi là Tập báo cáo giải trình Hợp chúng quốc ( United States Reports ), khởi đầu từ trang 666 .
