Phương pháp là cách thức tiến hành để có hiệu quả cao. Phương pháp giải quyết xung đột pháp luật là cách thức giải quyết vấn đề khi có tình huống hai hay nhiều hệ thống pháp luật của các nước khác nhau cùng có thể được áp dụng để điều chỉnh một quan hệ tư pháp quốc tế. Để giải quyết thực tế hết sức phức tạp này, mỗi phương pháp cần thiết phải có các công cụ nhất định, và công cụ của luật pháp chính là các quy phạm pháp luật. Như vậy có nghĩa là các phương pháp điều chỉnh khác nhau sẽ sử dụng các loại quy phạm pháp luật không giống nhau.
Căn cứ vào những pháp luật của pháp luật cũng như thực tiễn thì xung đột pháp luật sẽ được giải quyết bằng những chiêu thức sau :
1. Phương pháp thực chất – xây dựng và áp dụng các quy phạm thực chất
Phương pháp thực ra là chiêu thức dùng quy phạm thực ra, trực tiếp kiểm soát và điều chỉnh quan hệ mà không cần qua bất kỳ một khâu trung gian nào .
Như đã trình bày ở Chương 1, quy phạm thực chất là loại quy phạm pháp luật quy định cụ thể cách thức ứng xử của các chủ thể tham gia quan hệ, hay quy phạm này quy định rõ quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia quan hệ, trực tiếp điều chỉnh quan hệ, trực tiếp tác động tới quan hệ, quy phạm này chính là câu trả lời cho câu hỏi quan hệ này được giải quyết cụ thể như thế nào. Khi có quy phạm thực chất thì quan hệ có thể được giải quyết mà không phải dẫn chiếu đến pháp luật của bất kì một nước nào nên có thể giải quyết nhanh chóng, kịp thời lại đơn giản hơn, tránh được những khó khăn khi xử lí tranh chấp. Vì vậy, quy phạm thực chất được coi là loại quy phạm dễ áp dụng và phương pháp thực chất là phương pháp đơn giản nhất, nhanh chóng nhất trong việc giải quyết xung đột pháp luật.
Quy phạm thực ra có hai loại :
– Quy phạm thực ra thống nhất là loại quy phạm thực ra nằm trong những điều ước quốc tế .
Xuất phát từ việc các quan hệ tư pháp quốc tế là các quan hệ dân sự theo nghĩa rộng có yếu tố nước ngoài, nên các quan hệ này luôn có sự liên quan đến hai hay nhiều hệ thống pháp luật khác nhau. Mà bản thân nội tại các hệ thống pháp luật luôn tồn tại sẵn các yếu tố tạo nên sự khác biệt. Vì vậy, để giải quyết các quan hệ phức tạp này bằng một loại quy phạm quy định rõ quyền và nghĩa vụ cụ thể của các bên tham gia quan hệ, vẫn đảm bảo sự chấp nhận được của hai/nhiều hệ thống pháp luật khác nhau thì gần như tất yếu các quy phạm thực chất này phải là kết quả của quá trình đàm phán, thương lượng giữa các quốc gia, và đó chính là các điều ước quốc tế. Có thể nói các quy phạm thực chất thống nhất chủ yếu tồn tại trong các điều ước quốc tế.
Ví dụ: Các quy định trong Công ước Paris 1883 về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp (Điều 4ter: Tác giả sáng chế có quyền được nêu tên với danh nghĩa là tác giả sáng chế trong patent); Công ước Berne 1886 về bảo hộ quyền tác giả (khoản 1 Điều 7: Thời hạn bảo hộ theo Công tước này sẽ là suốt cuộc đời của tác giả và năm mươi năm sau khi tác giả chết); Công ước Vienna 1980 của Liên hợp quốc về mua bán hàng hoá quốc tế (Điều 11: Hợp đồng mua bán không cần phải được kí kết hoặc xác nhận bằng văn bản hay phải tuân thủ một yêu cầu nào khác về hình thức của hợp đồng. Hợp đồng có thể được chứng minh bằng mọi cách, kể cả những lời khai của nhân chứng)…
Khi có những quy phạm thực ra thống nhất thì những cơ quan giải quyết cũng như những bên tham gia quan hệ hoàn toàn có thể địa thế căn cứ vào đó để giải quyết yếu tố một cách trực tiếp, mà không cần phải xem xét đến những giải pháp giải quyết khác. Vì vậy, quy phạm thực ra thống nhất được coi là sự lựa chọn tiên phong cho việc giải quyết những quan hệ tư pháp quốc tế, chỉ khi không có loại quy phạm này thì những quy phạm khác của tư pháp quốc tế mới được xem xét đến .
– Quy phạm thực ra thường thì là loại quy phạm thực ra nằm trong mạng lưới hệ thống pháp luật vương quốc .
Quy phạm này có đặc thù giống với quy phạm thực ra thống nhất đã trình diễn ở trên, đó là nó cũng lao lý rõ quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm của những bên trong quan hệ, nó cũng kiểm soát và điều chỉnh trực tiếp quan hệ tư pháp quốc tế. Chỉ có một điểm độc lạ giữa quy phạm thực ra thống nhất và quy phạm thực ra thường thì là quy phạm thực ra thống nhất nằm trong những điều ước quốc tế, còn quy phạm thực ra thường thì nằm trong những văn bản pháp luật của vương quốc .
Chính sự độc lạ này mà có những quan điểm cho rằng đây không phải là quy phạm của tư pháp quốc tế, tuy nhiên nếu địa thế căn cứ vào thực chất của quy phạm, nó được thiết kế xây dựng để trực tiếp kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ về dân sự theo nghĩa rộng có yếu tố quốc tế thì thiết yếu phải coi đây là một loại quy phạm của ngành luật này. Ở Nước Ta, hoàn toàn có thể tìm thấy những quy phạm loại này trong Luật đầu tư năm trước, Luật nhà ở năm trước, Luật nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người quốc tế tại Nước Ta năm trước …
Còn một yếu tố nữa là giữa quy phạm thực ra thường thì, là một loại quy phạm của tư pháp quốc tế, với quy phạm của một ngành luật trong nước có gì độc lạ ? Bởi cả hai loại quy phạm này đều được phát hành bởi cơ quan có thẩm quyền của vương quốc, cả hai loại quy phạm này đều lao lý rõ quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm của những bên tham gia quan hệ. Rõ ràng là những quy phạm này có nhiều điểm giống nhau, thậm chí còn rất khó phân biệt nếu chúng cùng nằm trong một văn bản. Nhưng điểm độc lạ quan trọng nhất, quyết định hành động quy phạm nào là quy phạm thực ra thường thì của tư pháp quốc tế, quy phạm nào là quy phạm của ngành luật trong nước của vương quốc, chính là ở chỗ những quy phạm đó kiểm soát và điều chỉnh loại quan hệ nào. Quy phạm của tư pháp quốc tế trực tiếp kiểm soát và điều chỉnh quan hệ dân sự theo nghĩa rộng có yếu tố quốc tế trong khi đó những quy phạm của ngành luật trong nước ( như những ngành luật dân sự, lao động, thương mại … ) không khi nào trực tiếp kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ tư pháp quốc tế được, chúng chỉ kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ quốc nội. Trong trường hợp những quy phạm này được sử dụng để kiểm soát và điều chỉnh quan hệ tư pháp quốc tế thì sự kiểm soát và điều chỉnh chỉ hoàn toàn có thể là gián tiếp mà không phải là kiểm soát và điều chỉnh trực tiếp như quy phạm của tư pháp quốc tế, bởi chúng được vận dụng theo sự dẫn chiếu của quy phạm xung đột .
Phương pháp thực ra được nhìn nhận là chiêu thức hiệu suất cao nhất để giải quyết xung đột pháp luật, nhưng nó không phải là giải pháp duy nhất. Do chiêu thức này sử dụng những quy phạm thực ra mà hầu hết là những quy phạm thực ra thống nhất, như đã trình diễn ở trên đó là những quy phạm sống sót trong những điều ước quốc tế, mà không phải nghành nào cũng có điều ước quốc tế, và đôi lúc trong quy trình đàm phán, thương lượng để thiết kế xây dựng điều ước quốc tế thì để thống nhất được những quy phạm thực ra cũng rất khó khăn vất vả, có nhiều trường hợp đã không thực thi được. Vì vậy, bên cạnh chiêu thức thực ra, để giải quyết xung đột pháp luật, tư pháp quốc tế còn sử dụng một giải pháp nữa đó là giải pháp xung đột .
2. Phương pháp xung đột – xây dựng và áp dụng các quy phạm xung đột
Nói một cách phổ quát, chiêu thức xung đột là chiêu thức sử dụng những quy phạm xung đột để giải quyết xung đột pháp luật .
Khi không có quy phạm thực ra thống nhất, để kiểm soát và điều chỉnh quan hệ, những cơ quan có thẩm quyền phải tìm đến mạng lưới hệ thống những quy phạm khác – những quy phạm xung đột. Đây là những quy phạm pháp luật đặc biệt quan trọng, nó không pháp luật quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm của những bên tham gia quan hệ, không lao lý những hình thức và giải pháp chế tài hoàn toàn có thể được vận dụng so với bên vi phạm. Nhiệm vụ của quy phạm xung đột chỉ là xác lập mạng lưới hệ thống pháp luật của vương quốc nào sẽ được vận dụng để kiểm soát và điều chỉnh quan hệ, còn bản thân quan hệ lại chưa được giải quyết, muốn giải quyết yếu tố thì cơ quan có thẩm quyền cần địa thế căn cứ vào quy phạm xung đột, vận dụng mạng lưới hệ thống pháp luật mà quy phạm xung đột đã dẫn chiếu tới. Từ đó sẽ địa thế căn cứ vào những lao lý thực định trong mạng lưới hệ thống pháp luật được dẫn chiếu tới để giải quyết yếu tố .
Ví dụ: Điều 677 Bộ luật dân sự 2015 quy định: “Việc phân loại tài sản là động sản, bất động sản được xác định theo pháp luật của nước nơi có tài sản”, đây là một quy phạm xung đột, quy phạm này xác định luật áp dụng để định danh tài sản là luật nơi có tài sản, còn tài sản cụ thể trong một tình huống cụ thể đang xem xét là động sản hay bất động sản thì quy phạm này không làm rõ được.
Phương pháp xung đột là chiêu thức kiểm soát và điều chỉnh gián tiếp bởi chiêu thức này chỉ lựa chọn mạng lưới hệ thống pháp luật nào sẽ được vận dụng chứ không có giải pháp nội dung đơn cử để giải quyết toàn vẹn yếu tố. Vấn đề chỉ thực sự được giải quyết triệt để khi cơ quan có thẩm quyền theo sự dẫn chiếu của quy phạm xung đột, tìm ra được những lao lý thực định của pháp luật được dẫn chiếu đến, và dùng những lao lý đó để kiểm soát và điều chỉnh quan hệ .
Tuy nhiên, có một thực tế là có thể có trường hợp (không phổ biến) phương pháp xung đột được sử dụng để giải quyết các quan hệ không có xung đột pháp luật nhưng thuộc đối tượng điều chỉnh của tư pháp quốc tế (ví dụ như trong các quan hệ sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài). Cụ thể, Điều 679 Bộ luật dân sự 2015 là một quy phạm xung đột, quy phạm này quy định “Quyền sở hữu trí tuệ được xác định theo pháp luật của nước nơi đối tượng quyền sở hữu trí tuệ được yêu cầu bảo hộ”. Việc xây dựng một quy phạm xung đột trong lĩnh vực này chỉ có ý nghĩa là Nhà nước Việt Nam muốn quy phạm hoá nguyên tắc trên mà thôi, tức là chỉ áp dụng luật của nước nơi đối tượng có yêu cầu bảo hộ mà không áp dụng luật nước ngoài, điều đó phù hợp với pháp luật quốc tế và pháp luật của các quốc gia khác.
Hơn nữa, sự tồn tại của quy phạm xung đột không phải là minh chứng cho việc có xung đột pháp luật, đấy là công cụ của một trong hai phương pháp điều chỉnh các quan hệ tư pháp quốc tế, bao gồm cả các quan hệ có lẫn các quan hệ không có xung đột pháp luật.
Phương pháp xung đột là giải pháp phổ cập và đặc trưng của tư pháp quốc tế được hầu hết những vương quốc vận dụng. So với chiêu thức thực ra thì chiêu thức xung đột phức tạp hơn nhiều. Để hiểu rõ và vận dụng đúng chiêu thức xung đột nhất thiết phải nắm được những yếu tố cơ bản tương quan đến quy phạm xung đột – quy phạm đặc trưng của tư pháp quốc tế .
3. Áp dụng tập quán quốc tế hoặc “pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội tương tự”
Hai giải pháp thực ra và xung đột nêu trên là hai giải pháp kiểm soát và điều chỉnh cơ bản của tư pháp quốc tế. Tuy nhiên thực tiễn vô cùng đa dạng và phong phú và phong phú, nên cũng có trường hợp không có cả quy phạm thực ra lẫn quy phạm xung đột để kiểm soát và điều chỉnh quan hệ. Trường hợp này, để bảo vệ quyền, quyền lợi chính đáng của những đường sự, củng cố và thôi thúc giao lưu giữa những nước thì cơ quan có thẩm quyền của vương quốc cần tìm một giải pháp khác để giải quyết yếu tố. Cách thức thường được vận dụng là sử dụng tập quán quốc tế hoặc “ pháp luật kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ xã hội tựa như ” trên cơ sở tương thích với nguyên tắc cơ bản của pháp luật vương quốc mình cũng như đường lối, chủ trương đối ngoại của nhà nước .
Tại Việt Nam, việc áp dụng tập quán được quy định trong Bộ luật dân sự 2015. Cụ thể, tại khoản 2 Điều 5 Bộ luật quy định: “Trường hợp các bên không có thoả thuận và pháp luật không quy định thì có thể áp dụng tập quán...”; và tại Điều 666 Bộ luật quy định áp dụng tập quán quốc tế như sau: “Các bên được lựa chọn tập quán quốc tế trong trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 664 của Bộ luật này…”.
Tuy nhiên, trong trường hợp không có những lao lý của pháp luật cũng như không có tập quán thì việc vận dụng tương tự như pháp luật là thiết yếu. Bộ luật dân sự năm ngoái pháp luật tại Điều 6 như sau :
“1. Trường hợp phát sinh quan hệ thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật dân sự mà các bên không có thoả thuận, pháp luật không có quy định và không có tập quán được áp dụng thì áp dụng quy định của pháp luật điều chỉnh quan hệ dân sự tương tự.
2. Trường hợp không thể áp dụng tương tự pháp luật theo quy định tại khoản 1 Điều này thì áp dụng các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Điều 3 của Bộ luật này, án lệ, lẽ công bằng”.
Cả ba giải pháp giải quyết xung đột nêu trên đều được vận dụng trong trong thực tiễn tương thích với những thực trạng đơn cử. Trong những chiêu thức trên, giải pháp hiệu suất cao nhất và dễ vận dụng nhất là giải pháp thực ra, còn giải pháp phổ cập nhất, bao quát nhất là giải pháp xung đột. Phương pháp thứ ba tuy không là giải pháp kiểm soát và điều chỉnh liên tục nhưng trong những trường hợp nhất định khi hai giải pháp trên không triển khai được thì chiêu thức thứ ba này lại là giải pháp lựa chọn tất yếu .
4.4 / 5 – ( 7 bầu chọn )
