” Thiên tài chỉ có 1 % là linh cảm, 99 % là mồ hôi và nước mắt ” – Thomas Edison .Nếu đã theo dõi series phim hoạt hình mái ấm gia đình Simpsons, chắc rằng tất cả chúng ta không hề không biết đến The Wizard of Evergreen Terrace, một tập phim khá nổi tiếng nằm trong phần 10 được sản xuất và trình chiếu vào tháng 9/1998 .
Nội dung chính nói về Homer Simpson, đã quá 40 tuổi nhưng vẫn không làm được bất kể điều gì có ích cho cuộc sống mình. Quá tuyệt vọng về bản thân, ông mở màn ngưỡng mộ Edison và quyết định hành động tạo ra những phát minh của riêng mình. Simpson tạo ra nhiều thiết bị vô dụng, sau đó được hồn ma của Edison ghé thăm và có thời cơ thăm quan phòng thí nghiệm tại Công Viên Lịch Sử Quốc Gia Edison, New Jersey .
Edison, như chúng ta từng nghe và thấy qua nhiều sách vở và báo chí, là một người thực sự chăm chỉ trong việc nghiên cứu và sáng tạo. Ngay sau khi phát minh thành công máy hát đầu tiên vào năm 1877, ông đã được giới báo chí thời bấy giờ đặt danh hiệu “Phù thủy xứ Menlo Park”. Mặc dù cái tên này không phải do ông tự phong cho mình, tuy nhiên nó đã thể hiện khá chính xác mục tiêu mà nhà khoa học này muốn trở thành.
Một bộ truyện ngắn được đăng trên tờ báo đương đại đã khắc họa hình ảnh Edison là một người đàn ông đã quá tuổi, tay cầm một chiếc đèn sợi đốt phát sáng, đội một chiếc mũ nhọn và áo choàng được trang trí bằng hình ảnh của những phát minh đã gắn liền với tên tuổi của ông. Các hình ảnh này không riêng gì thích hợp để tôn vinh cá thể Edison, mà còn phản ánh những lý tưởng được phổ cập ở thế kỷ XX, là chủ nghĩa cá thể Mỹ, tính ngay thật và tự lực .
 |
| Thomas Edison – người mang ánh sáng đến cho nhân loại. |
Nếu nói đến thành công xuất sắc và tiếng tăm lẫy lừng của Edison, không hề không nhắc đến một tác nhân có tác động ảnh hưởng cực kỳ quan trọng, đó chính là tiếp thị quảng cáo. Ông biết rõ mối quan hệ cộng sinh giữa ông và những tòa soạn là trọn vẹn có lợi, họ giúp tiếp thị những phát minh của Edison, trong khi cái tên của ông trên đầu những trang báo sẽ giúp tòa soạn bán được nhiều ấn phẩm hơn .
Vào năm 1898, nhà báo Garrett P. Serviss đã chấp bút viết một tác phẩm có tựa đề ” Edison chinh phục sao Hỏa “, đây là một cuốn tiểu thuyết được đăng trên tạp chí William Randolph Hearst’s New York Evening Journal, giả thuyết về một tương lai hàng chục năm sau, khi quốc tế sẽ phụ thuộc vào rất nhiều vào Edison cùng với những phát minh của ông .
” Edison chinh phục sao hỏa ” đã mang về khoản lệch giá khổng lồ cho tòa soạn và tác giả tiểu thuyết lúc bấy giờ, và diễn biến đã chứng minh và khẳng định rõ ràng hơn một điều rằng những phát minh của ông trọn vẹn bắt nguồn từ sức mạnh cá thể của một thiên tài .
Đồng thời, ” Edison chinh phục sao hỏa ” là một ví dụ nổi bật về cách tất cả chúng ta có khuynh hướng nghĩ về tương lai – được định hình bởi những cá thể vĩ đại tạo ra những bước tiến khổng lồ cho trái đất. Nhưng mặt khác, những câu truyện có phần viễn tưởng như trên lại đang ngày càng lấy đi nổi tiếng của ông, khiến những thành tựu vốn tưởng chừng như rất thực của nhà phát minh lỗi lạc thế kỷ thứ XX bị hoài nghi .
Nhà kinh doanh Edison
Thực tế, có một sự tương phản điển hình nổi bật giữa hình ảnh về một nhà phát minh khôn khéo tất cả chúng ta tưởng tượng ra khi đọc những tác phẩm và thực tiễn lịch sử vẻ vang của dây chuyền sản xuất phát minh mang tính công nghiệp mà Edison đã đi tiên phong. Ông là người tiên phong xây dựng phòng thí nghiệm nghiên cứu và điều tra tăng trưởng tại vùng Menlo Park, và sau đó cơ sở thứ hai được đặt tại West Orange, nhằm mục đích tạo ra một cách tiếp cận mới với việc làm kinh doanh thương mại sáng tạo mang yếu tố tập thể, khác với những nhà phát minh thời kỳ trước, khi chỉ cá thể họ thao tác và tạo ra những sáng tạo .
Những bằng bản quyền sáng tạo được tạo ra từ phòng thí nghiệm của Edison thường có xuất phát từ những quy trình thử nghiệm vĩnh viễn và mạng lưới hệ thống, chứ không phải đến từ những khoảnh khắc ” eureka ” bất chợt phát sinh. Đồng thời, ông cũng luôn quan sát và Dự kiến về tiềm năng của những phát minh hoàn toàn có thể đem lại doanh thu. Và bóng đèn chính là ví dụ nổi bật nhất khi nói đến yếu tố này .
Ý tưởng phát minh ra bóng đèn không phải do nảy sinh bất chợt, mà Edison và nhóm thí nghiệm đã thực hiện các bài kiểm tra nghiêm ngặt rất nhiều mẫu thử để tìm ra loại vật liệu nào có thể thích hợp nhất để làm dây tóc đốt sáng.
|
| Thomas Edison thành công nhờ tự học và làm việc chăm chỉ. |
Edison hiểu rõ rằng những phát minh được tạo ra bởi những cá thể và bị cô lập sẽ ít có năng lực tăng trưởng và sử dụng thoáng đãng, chúng phải được sản xuất và bán ra thị trường như thể một thành phần trong một mạng lưới hệ thống trong thực tiễn to lớn, như việc phát minh ra bóng đèn và cùng với đó là tạo ra những mạng lưới hệ thống phát điện và truyền tải điện. Tư duy về một ‘ bức tranh lớn ‘ hoàn hảo nhất như vậy đã khiến Edison và công ty của ông lôi cuốn được rất nhiều hỗ trợ vốn từ những tập đoàn lớn kinh tế tài chính lớn thời bấy giờ như J.P Morgan .
Edison cùng với những nhà phát minh lỗi lạc khác ( như Nikola Tesla ) đã thao tác siêng năng để kiến thiết xây dựng hình tượng của mình, và thậm chí còn tạo ra một khuôn mẫu nhà phát minh là thành viên hoạt động giải trí độc lập, có tư tưởng vô thần và tạo ra nhiều sáng tạo độc đáo mới gây chấn động xã hội. Tất nhiên đây là một hình tượng đẹp và đầy hấp dẫn, tuy nhiên càng nhiều nhà sử học điều tra và nghiên cứu về Edison, họ càng thấy rõ ràng rằng hình tượng đẹp ấy phần nhiều không đúng với thực tiễn .
Đánh giá lại biểu tượng của nước Mỹ
Những sai khác so với lịch sử dân tộc đã khiến nhiều chuyên viên bắt tay vào công cuộc thiết kế xây dựng lại môt hình ảnh trong thực tiễn hơn về Edison. Liệu ông có phải là một nhà phát minh đại tài, hay chỉ là một tay kinh doanh tinh ranh, kẻ thao tùng tiếp thị quảng cáo và chiếm đoạt phát minh của người khác ?
Có lẽ thật mỉa mai khi những kẻ gièm pha Edison, hay những người đã và đang ủng hộ ông, đều nghĩ rằng phát minh là một việc làm kinh doanh thương mại mang tính cá thể. Vậy nếu không phải Edison, thì sẽ là ai ? Tuy nhiên, lịch sử vẻ vang về Edison đã chứng tỏ một cách rõ ràng rằng toàn bộ những việc làm phát minh sáng tạo hầu hết đều mang yếu tố tập thể. Vì vậy hoàn toàn có thể nói, phát minh không chỉ có mình Edison, mà còn có sự giúp sức của cả một đội ngũ nghiên cứu và điều tra luôn tương hỗ ông từ phía sau .
Có lẽ chính vì thực sự ít người biết này, mà khét tiếng của Edison lúc bấy giờ đang bị vùi dập như một kẻ đánh cắp sức lao động của người khác và giành khét tiếng về riêng cho mình. Mặt khác, nếu không có ông và đội ngũ nghiên cứu và điều tra đầy đam mê thao tác chịu khó trong phòng thí nghiệm, thì những phát minh khởi đầu sơ khai thật sự hoàn toàn có thể ứng dụng được ngoài trong thực tiễn và mang lại hiệu suất cao cao ?
 |
| Những phát minh không chỉ có mình Edison, mà còn có sự giúp sức của cả một tập thể. |
Trở lại với câu truyện bóng đèn, Thomas Alva Edison không phải là người tiên phong phát minh ra bóng đèn như tất cả chúng ta vẫn tưởng. Trước đó, đã có rất nhiều những nhà khoa học đến từ Anh, Đức, Pháp, Nga … đã tạo ra những phiên bản bóng đèn có cấu trúc khác nhau, nhưng hiệu năng kém, dễ hư hỏng và khó có tính ứng dụng thoáng rộng. Ngay cả những phát minh đã chứng tỏ được tính hiệu suất cao của chúng, sau một thời hạn dài vẫn không hề kinh doanh thương mại ngoài thị trường và ở đầu cuối phải bán bản quyền phong cách thiết kế lại cho Edison .
Năm 1879, Edison cùng với đội ngũ kỹ sư tài năng của ông chính thức nghiên cứu sản xuất bóng đèn, với hơn 3000 mẫu thiết kế cho bóng đèn sợi đốt từ năm 1878 đến 1880. Sau 2 năm nghiên cứu với số lượng mẫu lên đến hơn 6000 cùng vô vàn cải tiến, bóng đèn sợi đốt sử dụng vonfram đầu tiên tuổi thọ đạt 1000 giờ ra đời, mở ra kỷ nguyên ánh sáng điện cho toàn nhân loại.
Hãy đặt ra một câu hỏi, liệu nghĩa vụ và trách nhiệm phát minh ( hay phát minh sáng tạo lại ) tương lai chỉ thuộc về những cá thể nhất định, hay đó là vai trò của toàn trái đất ? Nếu Edison và đội ngũ điều tra và nghiên cứu của mình lúc bấy giờ không đứng ra nâng cấp cải tiến và triển khai sản xuất hàng loạt, mang ‘ mặt trời thứ hai ‘ đến từng ngôi nhà trên toàn quốc tế, vậy thì ai có đủ năng lực thao tác đó ?
Chúng ta vẫn phải thừa nhận rằng Edison không phải là một lão ‘ phù thủy ‘ quá toàn năng như những câu truyện cổ tích đã ca tụng. Tuy nhiên, không hề phủ nhận công lao to lớn của ông trong việc tạo ra những bước ngoặt trong lịch sử dân tộc của trái đất với hơn 1.093 bằng phát minh khác nhau trên nước Mỹ và 1.500 trên toàn quốc tế. Đồng thời, ông cũng là dẫn chứng rõ ràng nhất cho triết lý : mọi phát minh đều sẽ thành công xuất sắc khi có sự cố gắng nỗ lực đến từ tập thể .
