A. Lý thuyết, Nội dung bài học
I – KHÁI NIỆM VỀ PHƯƠNG PHÁP NUÔI CẤY MÔ TẾ BÀO
Tế bào, mô thực vật là một phần của khung hình nhưng có tính độc lập. Nuôi cấy mô tế bào trong thiên nhiên và môi trường thích hợp và cung ứng đủ chất dinh dưỡng gần giống như trong khung hình sống thì mô tế bào hoàn toàn có thể sống. Qua nhiều lần phân bào liên tục, biệt hoá thành mô và cơ quan, mô tế bào hoàn toàn có thể tăng trưởng thành cây hoàn hảo .
II. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA PHƯƠNG PHÁP NUÔI CẤY MÔ TẾ BÀO
Tế bào thực vật có tính toàn năng. Bất cứ tế bào nào hoặc mô nào thuộc cơ quan đều chứa hệ gen qui định loài đó. Chúng có khả năng sinh sản vô tính thành cây hoàn chỉnh nếu được nuôi cấy trong môi trường thích hợp. Tính toàn năng là cơ sở khoa học phương pháp nuôi cấy tế bào mô.
Cơ thể thực vật là một thể thống nhất gồm có nhiều cơ quan có công dụng khác nhau, được hình thành từ nhiều tế bào khác nhau, có nguồn gốc chung là tế bào hợp tử .
Giai đoạn đầu, tế bào hợp tử phân loại thành những tế bào phôi sinh chưa mang công dụng chuyên biệt. Tế bào phôi sinh liên tục đổi khác thành những tế bào chuyên hoá đặc hiệu cho những mô, những cơ quan khác nhau .
Phân hóa tế bào : là quy trình từ tế bào phôi sinh đổi khác thành tế bào chuyên hóa bảo vệ những công dụng khác nhau
Phản phân hóa tế bào : Là quy trình chuyển tế bào chuyên hóa về tế bào phôi sinh trong điều kiện kèm theo thích hợp và liên tục phân loại can đảm và mạnh mẽ
Kĩ thuật nuôi cấy mô tế bào là kĩ thuật tinh chỉnh và điều khiển sự phát sinh hình thái của tế bào thực vật một cách khuynh hướng dựa vào sự phân hoá, phản phân hoá trên cơ sở tính toàn năng của tế bào thực vật khi được nuôi cấy tách rời trong điều kiện kèm theo tự tạo, vô trùng .
III. QUI TRÌNH CÔNG NGHỆ NHÂN GIỐNG BẰNG NUÔI CÂY MÔ TẾ BÀO
1. Ý nghĩa
Nhân giống cây cối bằng nuôi cấy mô tế bào :
– Có thể nhân giống cây xanh ở quy mô công nghiệp kể cả trên những đối tượng người dùng khó nhân giống bằng chiêu thức thường thì
– Hệ số nhân giống cao
– Sản phẩm giống hệt mặt di truyền
– Nguyên liệu nuôi cấy sạch bệnh thì sản phẩm hoàn toàn sạch bệnh.
2. Qui trình công nghệ nhân giống bằng nuôi cấy mô tế bào
a ) Chọn vật tư nuôi cấy
Vật liệu nuôi cấy thường là tế bào của mô phân sinh ( mô chưa phân hoá trong những đỉnh sinh trưởng của rễ, thân, lá ) .
Vật liệu nuôi cấy không bị nhiễm bệnh được trồng trong buồng cách li .
b ) Khử trùng
Cắt đỉnh sinh trưởng vật tư nuôi cấy thành phần tử nhỏ. Mẫu sau khi cắt được tẩy rửa bằng nước sạch và khử trùng .
c ) Tạo chồi trong thiên nhiên và môi trường tự tạo
Mẫu được nuôi cấy trong môi trường tự nhiên dinh dưỡng để tạo chồi, tức là tái tạo cây từ những đỉnh sinh trưởng. Môi trường dinh dưỡng tự tạo thường dùng trong nuôi cấy mô là thiên nhiên và môi trường MS ( Murashige và Skoog ) .
d ) Tạo rễ
Khi chồi đạt tiêu chuẩn về kích cỡ ( độ cao ) thì tách ( cắt ) chồi và cấy sang thiên nhiên và môi trường tạo rễ, bổ trợ chất kích thích α, NAA, IBA …
e ) Cấy cây vào môi trường tự nhiên thích ứng
Cấy cây sang môi trường thích ứng để cây thích nghi dần với điều kiện tự nhiên.
f ) Trồng cây trong vườn ươm
Sau khi cây tăng trưởng thông thường và đạt tiêu chuẩn cây giống, chuyển cây ra vườn ươm .
Ứng dụng nuôi cấy mô người ta đã nhân nhanh được nhiều giống cây lương thực, thực phẩm ( giống lúa chịu mặn, kháng đạo ôn ; khoai tây, súp lơ, măng tây, … ) giống cây công nghiệp ( mía, cafe ), giống cây hoa, cây ăn quả, cây lâm nghiệp .
