TĐKT – Cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước là một chỉnh thể những thể chế pháp lý và những thiết chế của nhà nước có tương quan đến việc kiểm soát quyền lực nhà nước của những cơ quan nhà nước, có mối liên hệ ngặt nghèo với nhau, cùng quản lý và vận hành nhằm mục đích ngăn ngừa, vô hiệu những hành vi vi phạm của những cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, bảo vệ cho quyền lực nhà nước được tổ chức triển khai và triển khai theo đúng Hiến pháp và pháp lý .
Trong Hiến pháp Nước Ta năm 2013, nguyên tắc tổ chức triển khai quyền lực nhà nước đã được hiến định và bổ trợ thêm cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước, Khoản 3 Điều 2 Hiếp pháp 2013 lao lý : “ Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa những cơ quan nhà nước trong việc thực thi những quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp ”. Qua đó đã tạo nền tảng pháp lý cho cơ chế kiểm soát quyền lực bên trong cỗ máy nhà nước dựa trên việc phân công mạch lạc trách nhiệm, quyền hạn của những quyền để tạo cơ sở cho cơ chế kiểm soát quyền lực .
Tuy nhiên, lúc bấy giờ ở Nước Ta, cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà nước ở những cấp chưa được chế định rõ. Trên trong thực tiễn, tổ chức triển khai cỗ máy nhà nước và cơ chế hoạt động giải trí của những thiết chế cơ bản trong cỗ máy pháp quyền xã hội chủ nghĩa, như Quốc hội, quản trị nước, nhà nước, mạng lưới hệ thống tư pháp còn những điểm chưa thực sự hài hòa và hợp lý, hiệu lực thực thi hiện hành, hiệu suất cao .
Một số hạn chế trong cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước ở nước ta
Một là, hoạt động giải trí giám sát tối cao của Quốc hội chưa mạnh, hiệu suất cao chưa cao ; cơ chế bảo vệ Hiến pháp chưa đơn cử .
Chủ thể và đối tượng người tiêu dùng giám sát của Quốc hội nhận thức chưa đúng và không thiếu về vai trò giám sát của Quốc hội. Phạm vi giám sát tối cao của Quốc hội được pháp luật chưa hài hòa và hợp lý. Việc giao cho Quốc hội, những ủy ban của Quốc hội, những đại biểu Quốc hội giám sát hoạt động giải trí tư pháp và việc phát hành những văn bản quy phạm pháp luật là quá rộng, chưa tương thích bởi đối tượng người dùng trực tiếp chịu sự giám sát của Quốc hội là những người giữ chức vụ cao trong Đảng và Nhà nước. Họ là những người vừa quyết định hành động thân phận chính trị của bản thân đại biểu Quốc hội, vừa quyết định hành động quyền lợi kinh tế tài chính, kinh tế tài chính của những địa phương nơi đại biểu tổ chức triển khai thành đoàn. Đặc điểm đó khó hoàn toàn có thể bảo vệ cho đại biểu Quốc hội thực hành thực tế quyền giám sát của mình ( 1 ) .
Cơ chế bảo vệ Hiến pháp chưa đơn cử : Khoản 2 Điều 19 Hiến pháp 2013 pháp luật : “ Quốc hội, những cơ quan của Quốc hội, quản trị nước, nhà nước, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, những cơ quan khác của Nhà nước và toàn thể Nhân dân có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp. Cơ chế bảo vệ Hiến pháp do luật định ”. Theo đó, mạng lưới hệ thống pháp lý hiện hành chưa lao lý đơn cử cơ chế bảo vệ Hiến pháp, mà lao lý thành những quy phạm tiềm ẩn trong những ngành luật đơn cử. Mặt khác, khác với những nước theo mạng lưới hệ thống pháp lý Common Law như Mỹ có cơ quan tài phán Hiến pháp, Nước Ta không xây dựng và trao quyền cho một cơ quan tài pháp đơn cử, độc lập .
Hai là, hoạt động giải trí thanh tra, kiểm tra của mạng lưới hệ thống hành pháp còn nhiều hạn chế
Trong mạng lưới hệ thống hành pháp, công dụng kiểm tra, giám sát chung của những người đứng đầu như Thủ tướng nhà nước, Bộ trưởng … chưa được thực thi liên tục trên thực tiễn, dù trên trong thực tiễn nhiều văn bản quy phạm pháp luật, văn bản vận dụng pháp lý có nội dung trái với Hiến pháp và pháp lý .
Hệ thống thanh tra nhà nước : Thanh tra nhà nước, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện ; thanh tra những bộ, sở là cơ quan có tính năng thanh tra hoạt động giải trí liên tục, liên tục. Tuy nhiên, chưa ổn đa phần trong tổ chức triển khai và hoạt động giải trí của Thanh tra nhà nước, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện là tính nhờ vào vào cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chung cùng cấp, trong khi đó bảo vệ tính độc lập về tổ chức triển khai và tính chuyên nghiệp trong hoạt động giải trí là hai yếu tố quan trọng không hề thiếu trong quy trình thực thi tính năng thanh tra .
Ba là, hoạt động giải trí kiểm soát quyền lực của tư pháp còn yếu
Theo pháp luật của pháp lý hiện hành thì Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, triển khai quyền tư pháp ; Viện kiểm sát nhân dân có công dụng là thực hành thực tế quyền công tố, kiểm sát hoạt động giải trí tư pháp. Như vậy, tính năng thực thi quyền tư pháp là thuộc Tòa án nhân dân, trải qua quyền hạn, trách nhiệm thì cơ chế kiểm tra, giám sát thực thi hầu hết bằng công dụng xét xử, lý giải pháp lý .
Các chế tài kiểm soát quyền lực nhà nước của tư pháp với hành pháp chưa đủ mạnh. Do nguyên tắc tổ chức triển khai quyền lực nhà nước là quyền tư pháp không hề lấn sân sang quyền hành pháp, những quan tòa không hề can thiệp sâu vào hoạt động giải trí của cơ quan hành chính .
Vì vậy, trong vụ khiếu kiện hành chính, quyền của Tòa án chỉ dừng lại ở mức độ phán xét tính hợp pháp của một quyết định hành động hành chính, hành vi hành chính mà không hề chỉ định một phương pháp xử sự đơn cử cho cơ quan hành chính .
Khi những quyết định hành động hành chính sai lầm bị hủy bỏ, quyền hay quyền lợi của người khởi kiện có được Phục hồi hay không lại trọn vẹn nhờ vào vào cơ quan hành chính. Hơn nữa, cơ quan thi hành án lại khó hoàn toàn có thể độc lập với cơ quan hành chính – đối tượng người dùng thi hành án. Vì vậy, những phán quyết của Tòa án chưa được thực thi tráng lệ .
Cơ chế kiểm soát quyền lực của tư pháp so với hành pháp còn mang tính thụ động : Kiểm tra của Tòa hành chính so với quyền lực hành pháp chỉ là kiểm tra khi có tranh chấp hành chính, trong nghành quản trị hành chính giữa cá thể, tổ chức triển khai với cơ quan, công chức nhà nước khi có khiếu kiện của người dân. Vì vậy, sự kiểm soát quyền lực nhà nước này còn mang tính thụ động, nếu không có khiếu kiện của công dân, tổ chức triển khai thì không hề hình thành hoạt động giải trí kiểm soát quyền lực nhà nước của hành pháp .
Hiện nay, tổ chức triển khai Tòa án theo đơn vị chức năng hành chính chủ quyền lãnh thổ nên chưa bảo vệ tính độc lập cao trong hoạt động giải trí xét xử, phán quyết của Tòa án hành chính so với những cơ quan hành chính. Điều đó sẽ ảnh hướng đến sự công tâm, công minh, khách quan trong phán quyết của Tòa so với những quyết định hành động, hành vi hành chính của những cán bộ, công chức cùng cấp .
Người bị kiện thường là người có chức vụ quyền hạn ở địa phương nơi thẩm phán công tác làm việc và là những người hoàn toàn có thể có quan điểm so với việc chỉ định thẩm phán, nên còn Open tư tưởng ngại va chạm trong đội ngũ thẩm phán hành chính, dẫn tới nhìn nhận chứng cứ còn phiến diện, vận dụng pháp lý chưa ngặt nghèo .
Vì vậy, tất cả chúng ta thấy trong thực tiễn Tòa án nhân dân tối cao hoặc những thẩm phán có khuynh hướng lý giải thu hẹp quyền hạn của mình khi xử hành chính. Điều này cũng làm hạn chế năng lực kiểm soát quyền lực của tư pháp so với hành pháp .
Viện kiểm sát nhân dân theo pháp luật của Hiến pháp 2013 thì tính năng của Viện kiểm sát nhân dân là thực hành thực tế quyền công tố, kiểm sát hoạt động giải trí tư pháp. Theo pháp luật của pháp lý hiện hành thì Viện kiểm sát nhân dân chỉ kiểm sát hoạt động giải trí tư pháp, khoanh vùng phạm vi kiểm sát hẹp hơn nhiều so với Hiến pháp năm 1992 .
Theo lao lý tại Điều 137 Hiến pháp năm 1992 thì Viện kiểm sát nhân dân tối cao có công dụng như sau : “ Viện kiểm sát nhân dân tối cao kiểm sát việc tuân theo pháp lý của những bộ, những cơ quan ngang bộ, những cơ quan khác thuộc nhà nước, những cơ quan chính quyền sở tại địa phương, tổ chức triển khai kinh tế tài chính, tổ chức triển khai xã hội, đơn vị chức năng vũ trang nhân dân và công dân, thực hành thực tế quyền công tố, bảo vệ cho pháp lý được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất ” .
Một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước
Xét về nguồn gốc, quyền lực nhà nước xuất phát từ nhân dân, nhưng nhân dân không hề trực tiếp thực thi hàng loạt quyền lực của mình mà phải trao cho một cơ quan đại diện thay mặt đó là Quốc hội và Hội đồng nhân dân những cấp. Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ; Quốc hội xây dựng và một phần quyền cho những cơ quan nhà nước khác .
Do vậy, quyền lực nhà nước là thống nhất, quyền lực mà cơ quan hành pháp và cơ quan tư pháp có được là quyền phái sinh. Để có thể thực hiện quyền lực nhà nước một cách khoa học, không lạm quyền thì cần có sự có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.
Cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước có trước khi Hiến pháp 2013 sinh ra, tuy nhiên chỉ khi Hiến pháp 2013 được kiến thiết xây dựng, phát hành và có hiệu lực hiện hành thì cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước mới trở thành một nguyên tắc tổ chức triển khai quyền lực nhà nước được hiến định, thời hạn tới để triển khai xong cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước cần :
Thứ nhất, so với cơ quan quyền lực nhà nước
Đối với Quốc hội : Hoàn thiện cơ chế giám sát của Quốc hội theo hướng bổ trợ, lao lý rõ và tổ chức triển khai tốt việc thực thi những hình thức giám sát của Quốc hội : Quốc hội giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội ; giám sát tối cao hoạt động giải trí của quản trị nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, nhà nước, Thủ tướng nhà nước, Bộ trưởng, thành viên khác của nhà nước, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao … phỏng vấn ; giám sát văn bản của nhà nước, Thủ tướng nhà nước, Tòa án nhân dân tối cao và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao ; giám sát trải qua việc xây dựng những đoàn giám sát tại địa phương ; giám sát xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo của nhân dân ; xem xét báo cáo giải trình ; xây dựng Ủy ban lâm thời ; lấy phiếu tin tưởng, bỏ phiếu tin tưởng những chức vụ do Quốc hội bầu .
Giải pháp triển khai xong cơ chế giám sát của Quốc hội theo những hướng sau :
– Xử lý nghiêm minh theo thẩm quyền hoặc đề xuất kiến nghị giải quyết và xử lý tác dụng giám sát nếu phát hiện cơ quan, tổ chức triển khai, cá thể vi phạm .
– Nâng cao chất lượng Đại biểu Quốc hội : Bên cạnh việc bảo vệ cơ cấu tổ chức để bảo vệ tính đại diện thay mặt của Quốc hội thì cần tăng cường đại biểu có trình độ trình độ, tăng cường đại biểu chuyên trách. Phát huy vai trò của Trung tâm tu dưỡng đại biểu dân cử của Quốc hội trải qua việc thực thi công tác làm việc trao đổi kinh nghiệm tay nghề, tu dưỡng kỹ năng và kiến thức, kiến thức và kỹ năng cho đại biểu dân cử .
– Tăng cường năng lượng tham mưu tư vấn của những cơ quan tham mưu, cá thể, chuyên viên trong những cơ quan nhà nước và xã hội để tạo cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn trong hoạt động giải trí giám sát của Quốc hội. Cần tăng cường năng lượng cho đội ngũ tham mưu giúp việc nhất là việc có văn phòng giúp việc riêng cho đại biểu Quốc hội cần được xem xét. Cần góp vốn đầu tư, tăng cường đội ngũ chuyên viên, cỗ máy giúp việc, chú trọng nâng cao trình độ của đội ngũ nhân viên trong Văn phòng Quốc hội, của những đoàn đại biểu Quốc hội ; sử dụng, quan điểm chuyên viên ở những cơ quan, tổ chức triển khai điều tra và nghiên cứu độc lập .
Đối với Hội đồng nhân dân những cấp : Tăng cường và chú trọng chất lượng giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp lý ở địa phương và việc triển khai nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp ; giám sát hoạt động giải trí Ủy ban nhân dân, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp. Đại biểu Hội đồng nhân dân phỏng vấn quản trị Ủy ban nhân dân, thành viên khác của Ủy ban nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Thủ trưởng cơ quan thuộc Ủy ban nhân dân cùng cấp ; trong khoanh vùng phạm vi trách nhiệm, quyền hạn của mình giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp lý ; giám sát việc xử lý khiếu nại, tố cáo, đề xuất kiến nghị của công dân ở địa phương .
Thứ hai, giải pháp triển khai xong cơ chế kiểm soát quyền hành pháp
– Tăng cường sự chỉ huy của Đảng so với việc kiểm soát hành pháp
Trong thể chế chính trị nhất nguyên ở Nước Ta, hoàn toàn có thể khẳng định chắc chắn rằng, thiếu sự chỉ huy của Đảng thì những cơ quan nhà nước, nhất là cơ quan tổ chức triển khai thực thi pháp lý thì sẽ thiếu sự đồng điệu, có những hạn chế ; vai trò của Đảng biểu lộ rất rõ trong việc phát hiện, giải quyết và xử lý những vi phạm pháp lý trong thời hạn vừa mới qua. Tuy nhiên, tương quan đến kiếm soát quyền lực hành pháp, yếu tố đặt ra trong suốt những năm qua, là làm thế nào để Đảng chỉ huy khoa học, hài hòa và hợp lý việc làm của Nhà nước. Can thiệp sâu, hay buông lỏng, khoán trắng thì việc kiểm soát quyền lực nhà nước sẽ không hiệu suất cao cũng như không đúng với vị trí vai trò của Đảng. Do vậy, thiết yếu phải thay đổi phương pháp kiểm tra, giám sát ; quan trọng hơn cả đó là cần có đội ngũ cán bộ, đảng viên trong cơ quan hành pháp vừa có đức và tài .
– Nâng cao nhận thức và năng lượng của cán bộ, công chức hành chính và tăng cường tự kiểm tra trong mạng lưới hệ thống cơ quan hành chính. Đây là yếu tố rất là quan trọng, hoàn toàn có thể nói, chưa khi nào đội ngũ cán bộ, công chức đang có nhiều yếu tố như lúc bấy giờ tương quan đến nghĩa vụ và trách nhiệm công vụ, đạo đức, tham nhũng, … Do vậy, cần thiết kế xây dựng được đội ngũ cán bộ, công chức hành pháp có trình độ trình độ nhiệm vụ, có ý thức tổ chức triển khai kỷ luật, không vi phạm những pháp luật của pháp lý .
– Phối hợp giữa những cơ quan, tổ chức triển khai trong cơ chế kiểm soát nhà nước và kiểm soát xã hội trong việc triển khai quyền hành pháp. Phối hợp giữa những cơ chế giám sát, kiểm tra nhà nước và xã hội là một trong những tổ chức triển khai giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu suất cao trong việc xử lý những vấn đề đơn cử cũng như trong việc giám sát, kiểm tra bộc lộ trong việc phát hiện và giải quyết và xử lý những vi phạm .
– Xử lý nghiêm, tương ứng so với những sai phạm trong hoạt động giải trí quản trị hành chính nhà nước. Trên thực tiễn, đây là yếu tố lớn của Nước Ta ; nhiều vấn đề bị phát hiện, có Kết luận của những cơ quan chức năng, tuy nhiên vì những nguyên do khác nhau mà không giải quyết và xử lý trang nghiêm, chưa đúng với đặc thù và mức độ vi phạm, gây bức xúc trong dư luận. Để xử lý yếu tố này, thiết yếu triển khai việc theo dõi, kiểm tra của những cơ quan có thẩm quyền và của nhân dân, công khai minh bạch hiệu quả quả giải quyết và xử lý vi phạm .
Thứ ba, so với cơ quan tư pháp
– Tăng cường tính dữ thế chủ động trong kiểm soát quyền lực nhà nước của tư pháp với hành pháp. Trong một vụ việc tương quan đến cơ quan hành chính, nếu nhận thấy văn bản mà cơ quan hành chính dự tính vận dụng so với trường hợp của mình có tín hiệu bất hợp hiến, hợp pháp thì có quyền nhu yếu dừng việc vận dụng văn bản đó và nhu yếu Tòa hành chính kiểm tra tính hợp hiến, hợp pháp của nó. Ngoài ra, để bảo vệ cho người dân thuận tiện tiếp cận với Tòa án hành chính thì tiến trình tiền tố tụng không nên bắt buộc so với toàn bộ những vụ kiện .
– Mở rộng khoanh vùng phạm vi kiểm soát quyền lực của tư pháp so với hành pháp .
– Đảm bảo tính độc lập của Tòa án hành chính với những cơ quan hành pháp .
– Nâng cao năng lượng kiểm soát quyền lực của tư pháp so với hành pháp .
Vấn đề bản chất cốt lõi của kiểm soát quyền lực nhà nước là làm các cơ quan nhà nước vừa có khả năng quản lý được xã hội và kiểm soát được chính mình. Theo đó, cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước phải là một tổng thể bao gồm: cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên ngoài do các chủ thể không phải là Nhà nước thực hiện, mà quan trọng nhất là vai trò kiểm tra, giám sát của Nhân dân; cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước bên trong do các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp kiểm soát lẫn nhau; cần thiết xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước một cách độc lập do Hiến pháp và luật quy định.
Nguyễn Quỳnh Nga
________________
( 1 ) Trần Ngọc Đường : Tiếp tục thay đổi Quốc hội theo xu thế thiết kế xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp .
