Meresci: Thiết kế bài thuyết trình khoa học

Phần
5. Kĩ thuật soạn thảo tài liệu khoa học

Thiết kế bài thuyết trình khoa học

Nguyên tắc thiết kế

Sau khi đã chuẩn bị sẵn sàng được thông điệp với những ý tưởng sáng tạo chính cần trình diễn, phong cách thiết kế là cách để biến những sáng tạo độc đáo đó thành hiện thực. Cần nhắc lại một chú ý quan tâm cơ bản khi phong cách thiết kế bài thuyết trình khoa học là : chỉ bắt tay vào phong cách thiết kế sau khi đã có một thông điệp được sẵn sàng chuẩn bị tương đối ngặt nghèo .
Khi mở màn phong cách thiết kế, lại cần nhớ thêm một nguyên tắc : không sử dụng một yếu tố kĩ thuật vì đặc tính kĩ thuật của nó, mà sử dụng những yếu tố kĩ thuật tùy theo mục tiêu cần đạt được. Việc những đặc tính kĩ thuật trình chiếu bị sử dụng sai mục tiêu sẽ làm giảm hiệu suất cao truyền đạt thông điệp chính của bài thuyết trình, đặc biệt quan trọng là khi người phong cách thiết kế không trấn áp được mức độ khai thác những yếu tố động trong bản phim .

Một
cô giáo dạy phổ thông kể rằng trong trường của
cô có phong trào thiết kế “giáo án
điện tử” bằng PowerPoint, và bài của cô bị tổ bộ
môn đánh giá “Trung bình”, vì
không làm nhạc nền để tạo sự hứng thú cho học sinh (sic!). Khi đem các “giáo án điện tử” có nhạc nền ra để dạy thử, học sinh rất hứng thú và chăm chú… nghe nhạc mà không quan tâm gì đến nội dung bài giảng (?!).

Những nguyên tắc vàng của một bài thuyết trình khoa học là :

• sáng sủa;
• mạch lạc;
• dễ đọc;
• đơn giản;
• phù hợp với cử toạ.

Để phong cách thiết kế được bài thuyết trình phân phối được những nguyên tắc trên, ngoài một thông điệp tốt còn cần phải làm chủ được những quy trình tiến độ và kĩ thuật sau : sử dụng mẫu phong cách thiết kế ; sử dụng sắc tố ; sử dụng phông chữ ; trình diễn chữ viết ; sử dụng hình ảnh ; sử dụng những bảng và hình ; sử dụng những sơ đồ ; sử dụng những kiểu chuyển bản phim ( transition ) ; sử dụng những hiệu ứng động ( animation ) .

Sử dụng mẫu phong cách thiết kế

Thường ứng dụng phong cách thiết kế trình chiếu có nhiều bộ mẫu phong cách thiết kế khác nhau về phông nền và cách sắp xếp cách thành phần trong bản phim. Những người dùng nâng cao hoàn toàn có thể tự tạo cho mình những bộ mẫu phong cách thiết kế riêng, tùy theo từng mục tiêu thuyết trình. Khi sử dụng những mẫu phong cách thiết kế cần chăm sóc đến một số ít yếu tố sau :

• chỉ dùng một mẫu duy nhất cho một bài thuyết trình;
• mẫu sử dụng phải phù hợp với nội dung
  trình bày, hoặc có thể ưu tiên cho một mẫu
  “trung tính”;
• lưu ý một số lỗi thiết kế có thể có trong các bộ mẫu được giới thiệu;
• hạn chế thay đổi phông nền bản phim;
• thường không có các thành phần gây phân tán sự chú ý của cử toạ.

Sử dụng sắc tố

Ưu tiên sử dụng những nền có màu giống hệt hơn là nền có màu phân tán hoặc có nhiều thành phần khác chèn vào ( hình ảnh, hình tượng, … ). Màu chữ và màu nền cần có độ tương phản tốt để hoàn toàn có thể đọc rõ chữ viết và thấy rõ hình ảnh .

Dự kiến trước một sự độc lạ nhỏ ( thậm chí còn nhiều nếu thiết bị chiếu không tốt ) về sắc tố trên bản thiết kế so với thực tiễn qua máy chiếu. Thông thường màu trên máy chiếu nhạt hơn so với bản thiết kế .

Các bộ màu nên và không nên dùng

Sử dụng phông chữ

Xem thêm: Giải VBT Công nghệ 8 Bài 13. Bản vẽ lắp | Giải vở bài tập Công nghệ 8 hay nhất tại VietJack

Sử dụng bộ phông chữ tiếng Việt Unicode theo Tiêu chuẩn Nước Ta TCVN 6909 : 2001. Nên dùng những kiểu chữ cổ xưa tiêu chuẩn, với những kí tự được tách rời rõ ràng với nhau ( Arial, Courrier, Tahoma, Times New Roman, Verdana, … ) .

• Nên dùng chủ yếu các kiểu chữ không chân (
  

  sans serif

  ) như Arial, Tahoma, Verdana cho các bài trình chiếu, vì kiểu chữ có chân (

  serif

  ) dễ bị mất nét khi phóng lớn, rất khó đọc.

• Riêng với các đoạn chữ viết tương đối
  dài, nên dùng kiểu chữ có chân (như
  Times New Roman).

Hình chữ ( đứng, đậm, nghiêng, gạch chân, … ) và loại chữ ( in thường, in hoa ) nên dùng có xem xét :

• chữ in đậm

  : dùng cho các ý cần nhấn mạnh, nhưng không in đậm quá nhiều;

• chữ in nghiêng

  : dùng cho các đoạn trích dẫn nguyên văn và các ví dụ;

• CHỮ IN HOA: tránh viết in hoa toàn bộ
  câu, chỉ viết in hoa chữ cái đầu âm tiết theo
  đúng quy định bình thường;

• chữ gạch chân

  Xem thêm: Đồ chơi lắp ráp – Bảng giá đồ chơi xếp hình, vừa cập nhật – Kids Plaza

  : hạn chế, nói chung là không nên dùng.

Trình bày chữ viết
Cỡ chữ sử dụng trong bài trình chiếu phải tương đương từ bản phim này qua bản phim khác, tránh đổi khác kích cỡ một cách tùy ý, đặc biệt quan trọng là những phần tựa của mỗi bản phim hay mỗi mục nội dung .

• Tựa của bản phim: cỡ chữ khoảng 38-44 pt.
• Tựa của mỗi mục và chữ viết: cỡ chữ khoảng 24-32 pt.
• Không
  nên dùng cỡ chữ quá nhỏ cho thông tin chính (bài thuyết trình), vì cử
  toạ sẽ không nhìn thấy được từ xa, đồng thời làm mất cân đối bản phim;
  cũng không sử dụng cỡ chữ quá to cho các thông tin phụ (đầu và chân bản
  phim) vì làm phân tán sự chú ý của cử toạ.
• Tên các tác giả được
  trích dẫn có thể thu nhỏ hơn cỡ chữ đang dùng
  trong cùng ý.
• Tuyệt đối không cắt ngang đoạn văn bản từ bản phim trước để tiếp tục trình bày trong bản phim sau.

Vị trí trình diễn của chữ viết cần có những chú ý quan tâm sau :

• đặt tựa ngắn gọn, độc đáo;
• sử dụng bình quân sáu dòng văn bản trong mỗi bản phim;
• nội dung mỗi dòng cần cô đọng ở những
  ý cơ bản nhất của ý cần trình bày,
  không nhất thiết phải viết câu hoàn chỉnh về ngữ
  pháp mà có thể rút gọn thành một ngữ
  hay tổ hợp ngữ danh/động từ, và do đó càng
  nên tránh động tác chép-dán
  nguyên vẹn bản văn từ bài viết qua bài thuyết
  trình;
• sử dụng dấu chấm tròn (thường dùng cho
  danh sách liệt kê) ở đầu mỗi dòng để dễ phân
  biệt;
• không dùng dấu chấm câu ở mỗi cuối dòng;
• nên giữ đúng cách dàn trang đã lập sẵn trong các bộ mẫu thiết kế;
• canh biên chữ viết từ trái qua phải;
• sắp xếp các ý với một khoảng cách đủ rộng và thoáng;
• không để chữ viết lấn sát ra các biên trên, dưới, trái, phải của bản phim;
• hạn chế trình bày chữ theo chiều đứng, chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết.