Đối với nhạc sĩ cùng tên, xem Dương Cầm
Henriëtte Ronner-Knip (1897)
Piano hay dương cầm là một nhạc cụ có bàn phím dây trong đó các dây được gõ bởi các búa gỗ được bao phủ bởi một vật liệu mềm hơn (các búa gỗ hiện đại được phủ bởi len dầy, một số đàn piano thời kì đầu dùng lông). Người ta chơi dương cầm thông qua một bàn phím, trong đó các phím được sắp thành hàng ngang (các đòn bẩy nhỏ), khi đó người chơi đàn nhấn xuống hoặc đánh với lực của các ngón của cả hai tay để làm cho các búa đập vào các dây đàn. Đàn piano được phát minh tại Ý bởi Bartolomeo Cristofori khoảng năm 1700.
Tên gọi và từ nguyên
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Ngày trước, Việt Nam dùng từ “Tây Dương” – ý nghĩa “biển phía Tây” để chỉ các nước Tây Âu. Khi Piano du nhập từ phương Tây vào Việt Nam nên ban đầu được gọi là “Tây Dương cầm”, sau rút gọn thành “dương cầm”.
“Cương cầm” (phồn thể: 鋼琴 / giản thể: 钢琴 / bính âm: gāng qín) – tên gọi piano ở Trung Quốc. Ngoài ra, một từ Hán Việt cũng được đọc là Dương cầm nhưng nó ám chỉ đến đàn tam thập lục của Trung Quốc, và loại đàn này không liên quan gì tới piano.
Những chiếc dương cầm cổ xưa hay còn gọi thường thì là piano cổ xưa thời nay được kiến thiết xây dựng trực tiếp từ những chiếc đàn clavico clavecin ( harpsichord ) từ khoảng chừng thế kỷ 16 và 17. Khoảng năm 1700, Bartolomeo Cristofori đã thử tạo ra một chiếc đàn harpsichord mà hoàn toàn có thể biểu lộ âm nhạc một cách truyền cảm hơn, và đã tạo ra một cỗ máy mà những búa gõ vào những dây, khác với đàn harpsichord là dùng quill ( dụng cụ gảy đàn bằng ống lông ) để gảy. Một đặc trưng lớn khác ở đàn piano thời đầu của ông là cơ cấu tổ chức búa thoát, nó khiến cho búa tách rời khỏi phím một khi những nốt được đánh lên, và rồi chơi lại ở một tốc độ khác hẳn, làm biến hóa hẳn sự biểu cảm của chính những nốt phím đó. Những chiếc piano tiên phong của Critofori vẫn còn tiềm ẩn rất nhiều nét giống với phong cách thiết kế của một cây đàn clavecin, còn âm thanh thì phần lớn vẫn như vậy, ngoại trừ việc là người chơi bấy giờ hoàn toàn có thể chơi nhạc bằng việc nhấn vào bàn phím .
Các phong cách thiết kế của Cristofori không được biết đến mãi cho đến những năm cuối của 1700, khi những bản thiết kế piano của ông được xuất bản. Các đơn vị sản xuất như Gottfried Silbermann người Đức và học trò của ông là Christian Friederici và Johannes Zumpe khởi đầu tăng trưởng piano với vai trò là một nhạc cụ độc lập với clavecin. Mặc dù lúc đầu không được ấn tượng cho lắm nhưng được J.S.Bach ủng hộ năm 1747. Âm nhạc mở màn được viết riêng cho piano từ năm 1732 và kỷ nguyên của nó với vai trò một nhạc cụ dành cho màn biểu diễn mở màn .
Sự tăng trưởng của piano cổ xưa sau năm 1750 diễn ra theo hai hướng cơ bản. Ở Anh, đàn piano được phong cách thiết kế nặng hơn và phức tạp hơn. Ở Đức, một loại khác nhẹ hơn và cấu trúc đơn thuần hơn được biết đến như một cây đàn xứ Vienna, được nhà phân phối Johann Andreas Stein kiến thiết xây dựng, đó chính là những cây đàn mà Haydn, Mozart và Beethoven đã chơi và soạn nhạc trên đó .
Khi piano cổ xưa ngày càng tăng trưởng, nó dần trở thành một nhạc cụ độc lập và cần làm cho âm thanh to hơn. Để tăng âm, những dây phải dày hơn và bộ khung phải khỏe hơn nữa, như vậy hoàn toàn có thể đạt được một áp lực đè nén lớn hơn. Bộ khung của đàn piano thường thì được làm bằng gỗ, trở nên dày hơn và nặng hơn và thanh chằng chéo giúp nó vững chắc hơn. Đến năm 1820, Thomas Allen thậm chí còn vẫn còn dùng những ống sắt kẽm kim loại để giữ căng những dây, và một đơn vị sản xuất thành công xuất sắc người Anh là John Broadwood khởi đầu dùng những tấm bằng sắt để giữ cho chúng được căng lên, mà giờ đây những đĩa đó hầu hết được làm bằng sắt kẽm kim loại hơn là bằng gỗ. Năm 1825, Alpheus Babcock sáng tạo ra khung bằng gang và sau đó năm 1843, một người Mỹ là Jonas Chickering mở màn làm piano với một đĩa tròn vành, một nét đặc trưng của những piano cánh thời nay. Một sự tăng trưởng đáng chú ý quan tâm khác là việc chằng những dây, được tăng trưởng bởi Henri Pape vào năm 1828 và Steinway cấp bằng bản quyền sáng tạo năm 1859, ông đã đặt những dây bass dài hơn lên cao hơn những dây kim, giúp cho những dây dài hơn ở trong hộp ngắn hơn và đặt những dây bass ở giữa qua một bảng cộng hưởng ( soundboard ) để có một sự hồi âm tốt hơn .
Piano cổ xưa được khởi đầu sản xuất hàng loạt vào những năm 1800, cùng với sự xây dựng của những công ty lớn chuyên sản xuất đàn Piano cổ xưa, những công ty này trọn vẹn tăng trưởng từ nền tảng của mẫu đàn cánh đó tới năm 1821 .
Đặc điểm và cấu trúc
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Đàn dương cầm cổ xưa tạo ra âm thanh bằng cách gõ vào những sợi dây thép bằng những chiếc búa bọc nỉ bật lên ngay tức thì để cho dây đàn piano liên tục ngân vang ở tần số cộng hưởng của nó. Những rung động này được truyền qua những cầu đến bảng cộng hưởng ( soundboard ), bộ phận khuếch đại chúng .
Đàn dương cầm có nhiều ứng dụng trong thực tiễn trong màn biểu diễn và sáng tác âm nhạc, trong nhiều thể loại âm nhạc : nhạc cổ xưa và nhạc văn minh .
Jazz là một thể loại âm nhạc bắt nguồn từ hội đồng người châu Phi ở Hoa Kỳ vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Jazz nổi lên ở nhiều nơi trên nước Mỹ với phong thái âm nhạc độc lập phổ cập vào thời đó ; link bằng liên kết chung giữa âm nhạc Mỹ gốc châu Âu và âm nhạc Mỹ gốc Phi với một xu thế thiên về trình diễn
Piano được dùng phổ cập trong nhạc jazz, nó thường chơi solo như một nhạc cụ độc lập trên nền nhạc, hoặc cũng hoàn toàn có thể đệm cho những nhạc cụ khác hoặc cho người hát .
Nhạc cổ xưa
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Nhạc cổ xưa là dòng nhạc nghệ thuật và thẩm mỹ được sản xuất, hoặc được bắt nguồn từ truyền thống cuội nguồn tế lễ ở phương Tây gồm có cả nhạc tôn giáo và nhạc thế tục, một khoảng chừng thời hạn to lớn từ khoảng chừng thế kỷ thứ XI đến thời gian hiện tại .
Có nhiều thể loại nhạc cổ xưa được soạn riêng cho đàn dương cầm : sonata cho piano, concerto cho piano và dàn nhạc, mazurka, polonaise, rondo, nocturne …
Các thể loại nhạc khác
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Piano được dùng thông dụng trong tổng thể những thể loại nhạc khác với vai trò là nhạc cụ đệm cho người hát, hoặc là nhạc cụ độc tấu những bản nhạc không lời được chuyển soạn cho piano .
Bài chi tiết: Harpsichord
Harpsichord là một nhạc cụ Open từ thế kỉ 15. Đó là một nhạc cụ có phím và dây, trong đó dây được gẩy bằng một mẩu lông quạ gắn ở cuối phím. Harpsichord có nhiều kiểu hình dáng và hoàn toàn có thể có dạng giống như một chiếc dương cầm lớn. Mặc dù harpsichord rất phổ cập trong vài thế kỉ và được nhiều nhà soạn nhạc khét tiếng như J. S. Bach sử dụng, nó có một điểm yếu kém lớn : không có năng lực phát tiếng to nhỏ theo độ mạnh nhẹ khi bấm của người chơi .
Clavichord là một trong những nhạc cụ phím đơn thuần và nhỏ nhất mà âm thanh được phát ra bằng dây. Dựa trên những hình vẽ và ghi ghép, người ta cho rằng clavichord, với hình dạng giống như 1 số ít mẫu hiện còn sống sót, đã Open từ những năm đầu thế kỉ 15. Clavichord được sử dụng thoáng rộng ở Tây Âu vào thời Phục hưng và ở Đức cho đến đầu thế kỉ 19, nhưng chỉ được coi như một nhạc cụ để học và chơi chứ ít khi dùng để sáng tác. Khi người chơi bấm vào phím, một mảnh sắt kẽm kim loại bật lên và đập vào dây đàn. Mảnh sắt kẽm kim loại còn có công dụng như một thanh chặn dây, và nốt nhạc được ngân lên cho đến khi phím đàn được thả ra. Hệ thống đơn thuần này giúp cho người đọc trấn áp được cường độ và trường độ của âm thanh .
Năm 1709, người thợ chế tạo harpsichord người Ý Bartolomeo Cristofori chế tạo chiếc dương cầm đầu tiên trên thế giới gọi là piano et forte (nhẹ và mạnh). Không lâu sau, những người thợ khác tạo ra những chiếc pianoforte với búa. Tiếp đó, pianoforte thay thế harpsichord và clavichord bởi nó có những ưu điểm mà các nhạc cụ phím khác không có. Fortepiano là một nhạc cụ dây-búa có khả năng tạo ra những sự thay đổi âm thanh nhỏ thông qua sự bấm phím mạnh hay nhẹ của người chơi. Đến khoảng năm 1850, từ “fortepiano” được thay thế bởi từ “piano”. Vào những năm đầu thế kỉ 18, dương cầm không mấy thu hút được sự chú ý và ủng hộ. J.S. Bach có lẽ thích clavichord, nhạc cụ mà ông đã quen chơi và cũng là nhạc cụ chơi dễ hơn.
Dương cầm vuông
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Vào khoảng chừng 1760, Johannes Zumpe sản xuất chiếc dương cầm vuông kiểu Anh lần tiên phong tại London ( sau được biết đến với cái tên ” piano vuông lớn ” ). Sau đó không lâu, Broadwood ở London và Erard ở Pháp cũng sản xuất ra những chiếc tựa như. Johann Behrend ở Philadelphia tọa lạc chiếc đàn vuông của ông vào năm 1775. Những chiếc đàn vuông này có tiếng hơi yếu yếu và không hề so sánh được với chiếc pianoforte lớn ( kiểu có nắp rộng bản ). Thêm vào đó, những chiếc dương cầm vuông không có cơ cấu tổ chức nhấc và búa của chúng không hề gõ vào dây một cách liên tục. Ngoài ra, búa đàn, làm bằng những mảnh gỗ nhỏ với một lớp da mỏng mảnh, đều cùng một size dù chúng phải gõ lên những dây bass lớn nhất. Rất nhiều công ty sản xuất dương cầm số 1 của Mĩ sản xuất những chiếc dương cầm vuông lớn được đẽo nhằm mục đích mục tiêu trang trí trong suốt thập niên 1800, gồm có Chickering, Knabe, Steinway và Mathushek. Mặc dù trong suốt 75 năm sau đã có 1 số ít đổi khác về sản xuất đàn dương cầm, chiếc dương cầm vuông liên tục thống lĩnh thị trường, đặc biệt quan trọng ở Mĩ .
Một sự tụt hậu trong những nhạc cụ phím tiên phong, gồm có cả những chiếc dương cầm vuông tiên phong, chính là sự yếu ớt trong âm thanh. Yêu cầu phải có những âm thanh can đảm và mạnh mẽ hơn chỉ hoàn toàn có thể được thỏa mãn nhu cầu với việc sử dụng những dây nặng hơn và một khung âm lớn hơn. Cách xử lý này rất hạn chế bởi khung gỗ không hề chịu đựng nổi sức căng của những dây nặng đó. Vào khoảng chừng năm 1825, Alpheus Babcock đã sản xuất một khung sắt hoàn hảo. Tuy nhiên, phải đến 1837 Jonas Chickering mới hoàn hảo cấu trúc và nhận được bằng bản quyền sáng tạo không lâu sau đó. Mặc dù vẫn có những tranh cãi rằng khung sắt ảnh hưởng tác động xấu đi đến chất lượng âm thanh, ở đầu cuối khung sắt vẫn được ủng hộ. Vào năm 1855, Steinway tọa lạc chiếc dương cầm vuông theo kiểu dây đan tại hội chợ quốc tế ở Thành phố Thành Phố New York và chứng tỏ rằng nó là một đối thủ cạnh tranh đáng gờm của về sản xuất dương cầm của Chickering. Thiết kế mới về cách mắc dây này đã tạo ra một sự thôi thúc can đảm và mạnh mẽ cho sự nghiên cứu và điều tra sản xuất dương cầm trong tương lai .
Các kiểu đàn hiện tại
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Chi tiết bên trong của một cây đại dương cầm. Những mày đàn nằm giữa ngựa đàn và điểm móc cho phép tạo thêm âm bội phụ, làm giàu cho những nốt cao.
Hiện nay, trên thị trường có 3 kiểu đàn dương cầm : dương cầm lớn, dương cầm đứng và kiểu lai giữa hai loại trên .
Những chiếc đàn đứng, dù chất lượng có cao đến mấy, không được những người chơi piano coi là nhạc cụ có chất lượng thuộc hàng chuyên nghiệp. Nhiều yếu tố dù đã được điều tra và nghiên cứu hay chỉ là do sở trường thích nghi là nguyên do cho sự nhìn nhận này. Một tiềm năng của những hãng sản xuất đàn đứng là mang lại chất lượng âm thanh giống như của đàn lớn cho những chiếc đàn đứng .
Hình dáng của chiếc đàn đứng, khởi đầu được sản xuất để dùng trong nhà, tạo ra một cảm xúc thiếu thoải mái và dễ chịu theo một hướng. Đồng thời cũng rất khó để người chơi đàn quan sát nhạc công, để người theo dõi nhìn thấy người chơi và để âm thanh tỏa ra một cách truyền cảm cho người theo dõi .
Những chiếc đàn lớn có một mạng lưới hệ thống phím tận dụng khối lượng của phím khiến cho phím quay trở lại vị trí bắt đầu. Đàn đứng lại sử dụng lò xo. Hệ thống phím là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng tác động đến âm thanh từ đàn piano và tác động ảnh hưởng đến nhìn nhận của người chơi đàn về chất lượng âm thanh .
Những tấm chặn của đàn piano lớn có hiệu suất cao cao hơn bởi chúng chặn dây ở ngay chỗ búa gõ. Trong đàn đứng, những tấm chặn chặn ở bên dây và vì vậy không đạt được hiệu suất cao như của đàn piano lớn. Tuy nhiên, hệ quả của quy trình chặn dây, một yếu tố rất quan trọng trong chất lượng âm thanh, lại chưa được điều tra và nghiên cứu .
Hình dáng của đàn lớn thích hợp hơn đàn đứng. Đối với đàn lớn, cả hai bên hộp cộng hưởng đều được mở ra khiến cho âm thanh phát ra mà không bị cản trở. Đối với đàn đứng, hộp cộng hưởng của đàn bị ngăn cách với phòng bởi vỏ đàn và thường ở rất gần tường. Kết quả là âm thanh của đàn đứng mềm và đục hơn của đàn lớn .
Hai chiếc đàn với cùng một hình dáng hoàn toàn có thể có âm thanh trọn vẹn độc lạ bởi sự tinh xảo về cấu trúc. Đàn lớn tạo nên cảm xúc phím chuẩn hơn, âm thanh tốt hơn, có những nguyên vật liệu tốt hơn và nhiều thứ khác. Những độc lạ do kĩ thuật sản xuất này hoàn toàn có thể nghe thấy, và những người thợ sửa đàn hoàn toàn có thể phân biệt được điều này .
Nhiều sự tiêu biểu vượt trội về âm thanh của cây đàn lớn là do kích cỡ của nó so với cây đàn đứng hiện tại. Những ưu điểm khác là do vị trí nằm ngang của dây và hộp cộng hưởng tạo điều kiện kèm theo tốt hơn cho âm thanh tỏa ra .
Dương cầm lai có ưu điểm của cả hai loại trên: dây và hộp cộng hưởng nằm ngang, kích cỡ nhỏ có thể chứa trong phòng ở. Tuy nhiên, nó vẫn to hơn đàn đứng và chất lượng âm thanh, dù hơn đàn đứng, vẫn thua xa một cây đàn lớn đúng nghĩa.
Kết cấu và những thành phần
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Cơ học dương cầm
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Chơi đàn và những kĩ thuật
[
sửa
|
sửa mã nguồn
]
Liên kết ngoài
[
sửa
|
sửa mã nguồn]
