Xuất khẩu gạo tháng 4/2021 đạt 700 nghìn tấn, đem về 362 triệu USD. Lũy kế 4 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo đạt 1,9 triệu tấn với giá trị 1,01 tỷ USD, giảm 10,8 % về khối lượng nhưng tăng 1,2 % về giá trị so với cùng kỳ năm 2020 .Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam với 36,3 % thị trường, nhưng giảm 30,7 % về khối lượng và giảm 14,5 % về giá trị so với cùng kỳ năm trước. So với cùng kỳ năm 2020, xuất khẩu gạo giảm nhiều ở những thị trường : Mozambique giảm 53,5 %, Malaysia giảm 54,7 %, Nước Singapore giảm 37,7 %, Nước Hàn giảm 34,9 %, Papua New Guinea giảm 66,9 %, Ghana cũng giảm 11,7 % .
TĂNG MẠNH VÀO TRUNG QUỐC, GIẢM Ở PHILIPPINES
Sau Philippines, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu gạo lớn thứ hai của Việt Nam. Khác với nhiều thị trường khác, so với cùng kỳ năm 2020, xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc trong tháng 4/2021 đã tăng mạnh 58,3 % về lượng và 49,7 % về trị giá so với cùng kỳ năm 2020 .
Cùng tăng như Trung Quốc, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Bờ Biển Ngà tăng 121,1%; Cuba tăng 127,5%; Ảrập Xêút tăng 112%; Australia tăng 66%. Đặc biệt, lượng gạo xuất khẩu sang thị trường Campuchia tăng tới 2.429%, đạt 14,53 nghìn tấn.
Trong năm 2020, Việt Nam đã lan rộng ra, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu trải qua những hiệp định như Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Châu âu ( EVFTA ), EEC, UKFTA. Năm 2021, với mức thuế khuyễn mãi thêm trong những hiệp định trên, gạo Việt Nam sẽ có lợi thế cạnh tranh đối đầu và thời cơ tăng trưởng tại EU, Anh và những nước thuộc Liên minh Á – Âu .
Cơ cấu gạo xuất khẩu của Việt Nam đang liên tục chuyển dời sang những loại gạo thơm, gạo chất lượng cao với giá cả và giá trị ngày càng tăng cao hơn. Cùng với đó, người nông dân và những thương nhân xuất khẩu gạo cũng ngày càng chăm sóc hơn tới việc nâng cao chất lượng, truy xuất nguồn gốc và hướng tới cung ứng những tiêu chuẩn khắc nghiệt của những thị trường khó chiều chuộng như EU, Nước Hàn, Hoa Kỳ .Ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt, cho biết kế hoạch sản xuất lúa của nước ta năm 2021 là gieo trồng 7,257 triệu ha, sản lượng thu hoạch khoảng chừng 43,3 – 43,5 triệu tấn thóc, tương tự 26 triệu tấn gạo. Dự tính nhu yếu tiêu thụ trong nước gần 30 triệu tấn thóc, còn lại 13 triệu tấn thóc – tương tự 6,5 triệu tấn gạo cần xuất khẩu trong năm nay .
NHẬN DIỆN SỨC ĐUA CỦA CÁC ĐỐI THỦ
Giá gạo xuất khẩu trung bình ba tháng đầu năm 2021 đạt 547,8 USD / tấn, tăng 18,6 % so với cùng kỳ năm 2020. Tuy nhiên, trong tháng 4/2021, giá gạo Việt Nam đạt 508 USD / tấn vào đầu tháng và đã giảm xuống còn 488 USD / tấn vào cuối tháng. Giá gạo 5 % của Ấn Độ đạt 396 USD / tấn vào đầu tháng nhưng đã giảm xuống 377 USD / tấn vào cuối tháng .Giá gạo đồ 5 % tấm Ấn Độ liên tiếp tục giảm, riêng cuối tháng 4/2021 đã giảm từ 386 – 390 USD / tấn xuống còn 374 – 379 USD / tấn, chạm mức thấp nhất trong 5 tháng. Giá gạo xuất khẩu trung bình của Vương Quốc của nụ cười đạt mức 494 USD / tấn vào đầu tháng 4/2021 và giảm xuống 485 USD / tấn vào cuối tháng 4/2021 .Cho dù giá gạo xuất khẩu giảm mạnh trong thời hạn gần đây, nhưng những nhà nghiên cứu và phân tích cho rằng xuất khẩu gạo của nước ta sẽ thuận tiện trong quý 2 và nửa cuối năm .Ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản nhận định và đánh giá, xuất khẩu gạo của Việt Nam đang nhận được nhiều thuận tiện kép. Tình hình dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, lây lan nhanh trên thế giới, làm nhu yếu lương thực, thực phẩm tại nhiều quốc gia tăng cao .Nhu cầu dự trữ gạo tại những nước sẽ tăng lên, nhất là nhu yếu mua lúa gạo của những thị trường lớn như Phillippines, Malaysia, Trung Quốc, Ghana, Papua New Guinea … Kể cả Bangladesh là nước sản xuất gạo lớn thứ 3 thế giới, tuy nhiên đang nổi lên trở thành nước nhập khẩu gạo lớn sau khi những đợt mưa lũ lớn liên tục gây tổn thất mùa màng, đồng thời đang chịu làn sóng lây nhiễm mới, phải lê dài thời hạn phong tỏa .Trung Quốc, nước có dân số đông và tiêu thụ gạo lớn nhất thế giới, hiện đã và đang khống chế được dịch Covid-19, hoạt động giải trí giao thương mua bán đưa gạo sang Trung Quốc hiện vẫn sôi động .
Trong khi đó, các đối thủ cạnh tranh xuất khẩu gạo với Việt Nam hiện đang lâm vào tình thế khó. Ấn Độ – nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới đang gặp phải khó khăn về xuất khẩu gạo do đồng Rupee yếu đi và làn sóng dịch Covid-19 đang bùng phát mạnh trở lại và gây ra khủng hoảng rộng trong xã hội, tác động lên logistics, từ xay xát tới vận chuyển gạo ra cảng.
Diễn biến cho thấy, hoạt động giải trí thương mại gạo tại xứ sở của những nụ cười thân thiện diễn ra khá lờ đờ. Theo quản trị Thương Hội những nhà xuất khẩu gạo Xứ sở nụ cười Thái Lan Charoen Laothammatas, sản lượng xuất khẩu gạo của xứ sở của những nụ cười thân thiện trong quý 1/2021 giảm 23 % xuống còn 1,13 triệu tấn, với tổng giá trị đạt 21,8 tỷ Baht ( khoảng chừng 700 triệu USD ), giảm 23,6 % so với cùng kỳ năm 2020 .Các yếu tố dẫn đến giá tiền gạo của Đất nước xinh đẹp Thái Lan cao hơn những nước khác là do đồng Baht mạnh, ngân sách luân chuyển sản phẩm & hàng hóa cao hơn và nguồn cung trong nước thấp hơn do hạn hán lê dài trong hai năm liên tục. Vương Quốc của nụ cười đặt tiềm năng xuất khẩu được 6 triệu tấn gạo trong năm 2021 .
Năm 2020, Việt Nam xuất khẩu 6,15 triệu tấn gạo, mang về 3,07 tỷ USD. Kết quả này đưa Việt Nam vào vị trí thứ 2 thế giới về xuất khẩu gạo, bỏ xa đối thủ Thái Lan, khi nước này chỉ xuất khẩu được 5,27 triệu tấn.
Theo dự báo mới nhất của Bộ Nông nghiệp Mỹ ( USDA ), năm 2021, Việt Nam sẽ xuất khẩu 6,4 triệu tấn gạo, tăng 233 ngàn tấn so với năm 2020. USDA cũng dự báo Đất nước xinh đẹp Thái Lan sẽ xuất khẩu được 6,1 triệu tấn gạo trong năm 2021 ( tăng gần 400 ngàn tấn so với năm 2020 ) và lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ trong năm nay đạt 15,5 triệu tấn ( tăng 940 ngàn tấn so với năm 2020 ). Với dự báo trên, Việt Nam sẽ vẫn liên tục đứng thứ 2 về xuất khẩu gạo. Nước đứng vị trí số 1 về xuất khẩu gạo liên tục là Ấn Độ, còn Xứ sở nụ cười Thái Lan đứng thứ 3 .
CHIẾN LƯỢC NÀO CHO NGÀNH LÚA GẠO?
Phân tích của USDA cho biết, nhu yếu tiêu thụ và dự trữ lương thực năm nay vẫn được kỳ vọng ở mức cao. Theo giám sát, trong năm 2021, sản lượng gạo nhập khẩu toàn thế giới ước đạt 44,79 triệu tấn, tăng 1 % so với năm 2020. Trong đó, những vương quốc được kỳ vọng sẽ liên tục ngày càng tăng nhập khẩu gạo là Philippines ( tăng 13 % ), Bờ Biển Ngà ( tăng 9,1 % ), Ghana ( tăng 5,6 % ) và EU ( tăng 2,1 % ). Trung Quốc sẽ vẫn là nước nhập khẩu gạo nhiều nhất trong năm 2021 với 2,9 triệu tấn, đứng thứ 2 EU với 2,45 triệu tấn và thứ 3 là Philippines với 2,2 triệu tấn. Đây đều là những thị trường xuất khẩu chính của gạo Việt Nam .Nhìn lại những tháng đầu năm ngoái, là thời gian dịch Covid-19 mở màn lây lan nhanh ở nhiều nước trên thế giới, giá gạo xuất khẩu và giá gạo trong nước bất thần tăng cao. Vào cuối tháng 3/2020, lệnh tạm ngừng xuất khẩu gạo đã khiến dấy lên sự chỉ trích của những doanh nghiệp và những chuyên viên nghiên cứu và phân tích thị trường. Thời điểm ấy, trong khi Việt Nam ngừng hoạt động xuất khẩu gạo, thì Thailand không có bất kỳ một hành động nào cấm hay ngừng xuất khẩu, thế cho nên những doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Thailand đã tranh thủ thời cơ “ một mình một chợ ” để tăng lượng xuất khẩu với giá cao .Năm nay, hiện dịch bệnh Covid-19 cũng tái bùng phát và lây lan rộng ở nhiều vương quốc trên thế giới. Nhưng diễn biến thị trường lúa gạo lại khác, ấy là giá gạo xuất khẩu không tăng, thậm chí còn suy giảm. Nhưng 1 số ít nhà nghiên cứu và phân tích vẫn tin rằng giá gạo xuất khẩu sẽ tăng mạnh trở lại trong thời hạn tới, khi những nước xuất khẩu gạo ngừng trệ luân chuyển gạo ra thị trường .
Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho rằng, nếu như trong thời gian tới, giá gạo tăng cao, điều hành tiêu thụ gạo cũng không cần can thiệp bằng các lệnh hạn chế xuất khẩu. Bởi vì, lúa gạo liên tục thu hoạch, Việt Nam có thể chủ động nguồn cung trong những chu trình 3-4 tháng. Ngành lúa gạo nên bình tĩnh, chủ động với đợt sóng tăng giá và xuất khẩu gạo theo làn sóng đó để thu lợi nhuận. Thời điểm này, cần tranh thủ xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc, bởi giao thương qua cửa khẩu đang thuận lợi.
Đối sách với ngành lúa gạo trong thời gian lúc bấy giờ là cần tập trung chuyên sâu và khắc phục những yếu kém cố hữu để tranh sức cạnh tranh đối đầu. Những hạn chế trong sản xuất lúa gạo phải khắc phục là : sản xuất lúa còn thiếu tính vững chắc, quy mô sản xuất nông hộ nhỏ, cơ giới hóa còn chậm, tổn thất sau thu hoạch lớn .Số lượng doanh nghiệp tham gia vào những hợp đồng link tiêu thụ loại sản phẩm nông nghiệp ít về số lượng, quy mô nhỏ, năng lượng hạn chế, do đó những hợp đồng link hạn chế cả về số lượng lẫn chất lượng. Cơ sở hạ tầng, công nghệ tiên tiến ship hàng dữ gìn và bảo vệ, chế biến nông sản thiếu, làm tăng tổn thất và giảm chất lượng trong quy trình dữ gìn và bảo vệ. Công nghiệp chế biến sâu những loại sản phẩm từ gạo chưa tăng trưởng đồng đều, nhất là những loại sản phẩm phụ chưa được chế biến để nâng cao giá trị ngày càng tăng .Tất thảy những yếu tố này cần phải được khắc phục để Việt Nam liên tục vượt trên Xứ sở nụ cười Thái Lan, để đứng vị trí thứ hai thế giới về xuất khẩu gạo.
