Theo bà Nguyễn Thị Thu Thủy, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ xuất khẩu, Cục Xúc tiến thương mại ( Bộ Công Thương ), ASEAN là thị trường lớn với gần 700 triệu dân, có nhiều nét tương đương về văn hóa truyền thống, lối sống, khoảng cách địa lý gần với Việt Nam, nên gạo của Việt Nam có nhiều tiềm năng tại thị trường này .
TIỀM NĂNG XUẤT KHẨU LỚN
Trong số những nước ASEAN, loại sản phẩm lúa gạo của Việt Nam được xuất khẩu đa phần sang Philippines. Năm 2021 và 4 tháng đầu năm 2022, Philippines là thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam với lượng xuất khẩu đạt 2,45 triệu tấn, kim ngạch trên 1,25 tỷ USD, giá trung bình 509,7 USD / tấn, tăng 10,7 % về lượng, tăng 18,5 % về kim ngạch và tăng 7,1 % về giá so với năm 2020 .Mặc dù là nước sản xuất lúa gạo lớn thứ 3 quốc tế, sau Ấn Độ và Trung Quốc, nhưng Indonesia cũng được nhìn nhận là thị trường lớn của gạo Việt Nam. Diện tích canh tác lúa gạo của Indonesia năm 2021 là 10,41 triệu ha đạt 54,42 triệu tấn thóc, hiệu suất trung bình 5,22 tấn / ha .
Ông Phạm Thế Cường, Tham tán thương mại Việt Nam tại Indonesia, cho biết lượng gạo tiêu thụ bình quân ở Indonesia là 93kg/người/năm, với tổng nhu cầu 30,1 triệu tấn/năm.
Tuy là nước sản xuất lúa gạo nhưng nước này vẫn phải nhập khẩu gạo do phải bảo vệ lượng gạo dự trữ vương quốc, hiệu suất trồng lúa gạo của Indonesia thấp, giá tiền cao, thu nhập mang lại cho người nông dân thấp nên họ không thiết tha với sản xuất lúa gạo …Trong vài năm gần đây, lượng gạo nhập khẩu vào Indonesia tương đối không thay đổi. Năm 2019, nước này nhập khẩu 444.500 tấn, trị giá 184 triệu USD ; năm 2020 là 356 nghìn tấn, 195 triệu USD và đến năm 2021 là trên 407 nghìn tấn, với trị giá 184 triệu USD .Gạo nhập khẩu vào Indonesia hầu hết từ Pakistan, Việt Nam, Thailand và Ấn Độ. Trong đó Pakistan chiếm 31 % sản lượng gạo nhập khẩu của Indonesia năm 2020, Việt Nam chiếm 24,9 %, Xứ sở nụ cười Thái Lan chiếm 24,8 % .Năm 2021, Ấn Độ phân phối cho Indonesia là 215.380 tấn chiếm 52,8 % tổng lượng gạo nước này nhập khẩu, còn Vương Quốc của nụ cười chiếm 17 %, Việt Nam 16,1 %, Pakistan chiếm 12,8 %. Ngoài ra, một lượng nhỏ gạo nước này nhập khẩu từ Myanmar .Về cơ cấu tổ chức, đa phần Indonesia nhập khẩu gạo chất lượng cao từ Việt Nam, Xứ sở nụ cười Thái Lan, còn nhập từ Pakistan và Ấn Độ là gạo 100 % tấm .Với thị trường Malaysia, Bí thư thứ nhất đảm nhiệm Thương vụ Việt Nam tại Malaysia, bà Trần Lê Dung cho biết, Malaysia có 32,7 triệu dân, gạo được coi là lương thực chính. Nhưng nước này chỉ có 0,7 triệu ha trồng lúa gạo ( diện tích quy hoạnh tối thiểu Khu vực Đông Nam Á về trồng lúa gạo ) nên không phân phối nhu yếu về phân phối lúa gạo .Gạo sản xuất tại Malaysia chỉ cung ứng được khoảng chừng 60 % nhu yếu tiêu thụ trong nước nên hàng năm vẫn phải nhập trung bình 1 triệu tấn để tiêu dùng trong nước và dự trữ .“ Gạo Việt Nam chiếm vị trí quan trọng nhất trong sản lượng nhập khẩu gạo hàng năm của Malaysia. Số liệu thống kê của vương quốc Malaysia cho thấy, số lượng gạo nhập khẩu từ Việt Nam ngày càng tăng cao. Năm 2018 gạo Việt Nam chiếm 26,3 lượng gạo Malaysia nhập khẩu, đến 2019 chiếm 44 %, năm 2020 là 41,9 %. Tuy nhiên sang 2021, gạo Việt Nam chỉ chiếm 23,1 % do hợp đồng gạo với Việt Nam kết thúc và giá gạo Ấn Độ rẻ hơn ”, bà Dung thông tin .
XÂY DỰNG, QUẢNG BÁ THƯƠNG HIỆU ĐỂ TĂNG KHẢ NĂNG CẠNH TRANH
Dù là những thị trường tiềm năng, doanh nghiệp Việt Nam có nhiều lợi thế xuất khẩu gạo sang những nước ASEAN, nhưng trước mắt vẫn có những thử thách không nhỏ để giữ vững và lan rộng ra thị trường .Đối với thị trường Indonesia, ông Cường cho biết nước này bảo lãnh nền sản xuất lúa gạo trong nước nên có chủ trương quản trị nhập khẩu gạo khá ngặt nghèo, theo chính sách cấp phép và số lượng giới hạn chủng loại gạo được phép nhập khẩu .
Các loại gạo nhập khẩu vào nước này là những loại trong nước chưa thể sản xuất hoặc không đáp ứng được như gạo chất lượng cao từ 0-5% tấm, gạo dành cho những người tiểu đường và gạo 100% tấm phục vụ nhu cầu sản xuất công nghiệp.
Bên cạnh đó, gạo xuất sang Indonesia phải phân phối quy chuẩn, tiêu chuẩn của nước này như pháp luật về hàm lượng sắt kẽm kim loại nặng, thuốc bảo vệ thực vật ; phân phối lao lý về hàm lượng tối đa những độc tố vi nấm … Đặc biệt, phải được kiểm nghiệm bởi 1 trong 10 phòng kiểm nghiệm Việt Nam đã được Indonesia phê duyệt .Mặc dù gạo xuất khẩu của Việt Nam đã có chỗ đứng nhất định tại thị trường Indonesia ( top 3 trong những nước cung ứng gạo cho Indonesia ), tuy nhiên theo nhìn nhận của Thương vụ Việt Nam tại Indonesia, gạo xuất khẩu của Việt Nam sẽ phải đương đầu với những khó khăn vất vả trong thời hạn tới. Đó là chủ trương tự bảo vệ bảo mật an ninh lương thực từ nguồn lúa gạo trong nước khiến nhu yếu nhập khẩu gạo có khuynh hướng sụt giảm .Hơn nữa, nhà nước Indonesia ngày càng thôi thúc trồng lúa gạo trải qua việc thiết kế xây dựng những vùng lúa chuyên canh, tập trung chuyên sâu, tăng trưởng và lan rộng ra mạng lưới hệ thống thủy lợi, kiến thiết xây dựng thêm nhiều hồ chứa nước Giao hàng tưới tiêu, đưa ra những chủ trương khuyến khích nông dân trồng lúa như trợ cấp phân bón, tăng trưởng nhiều giống lúa, bảo vệ đầu ra cho nông dân, tương hỗ và khuyến khích nông dân mua bảo hiểm nông nghiệp …Ngoài ra là sự cạnh tranh đối đầu ngày càng nóng bức giữa gạo Đất nước xinh đẹp Thái Lan và Việt Nam ở phân khúc gạo chất lượng cao trong toàn cảnh nhập khẩu gạo của Indonesia sụt giảm .“ Nhận diện tên thương hiệu gạo của Việt Nam tại thị trường Indonesia chưa thực sự mạnh. Tại nhiều ẩm thực ăn uống của Indonesia, gạo Xứ sở nụ cười Thái Lan đã có nhiều tín hiệu nhận ra với người tiêu dùng nước này .Tầng lớp trung lưu của Indonesia phần đông, gần 60 triệu người, tương tự Nước Hàn, Tây Ban Nha … nên nhu yếu sử dụng gạo chất lượng cao cũng ngày càng ngày càng tăng trong toàn cảnh năng lực đáp ứng gạo chất lượng cao trong nước còn nhiều hạn chế. Các loại gạo thơm hay đặc sản nổi tiếng của Việt Nam như ST24, ST25 trọn vẹn có năng lực ngày càng tăng thị trường tại thị trường này .Nhưng nhiều người kinh doanh nhập khẩu gạo lớn chưa biết đến gạo chất lượng cao của Việt Nam như ST24, ST25. Do đó, trước sức ép cạnh tranh đối đầu này, công tác làm việc tiếp thị gạo Việt Nam cần được tăng nhanh hơn nhiều ”, ông Cường yêu cầu .Cùng quan điểm trên, bà Dung cho rằng, Công ty Bernas Berhad là doanh nghiệp độc quyền nhập khẩu gạo trắng dài của Việt Nam nhưng họ nhập theo container gạo thô, sau đó về nước đóng gói và dán nhãn mác dưới tên thương hiệu của họ. Vì thế, người tiêu dùng Malaysia chỉ biết đến tên thương hiệu gạo của Bernas Berhad mà không biết đó là gạo của Việt Nam. Đây là điểm chưa ổn cần được cải tổ .Theo bà Dung, để người tiêu dùng biết đến gạo Việt Nam, cần tăng nhanh tiếp thị, tiếp thị quảng cáo về gạo Việt. Hiện tại 1 số ít nhà hàng siêu thị Malaysia có hình thức gửi hàng mẫu tại những quầy bán hàng. Doanh nghiệp sẽ mất phí thời hạn đầu để ra mắt hàng .
Các doanh nghiệp Việt Nam nên lưu ý đến hình thức quảng bá này, bởi trong quá trình trưng bày, quảng bá, sản phẩm có nhiều người hỏi mua thì siêu thị sẽ nhập hàng, đồng thời các doanh nghiệp khác cũng sẽ quan tâm. Mặt khác, để đa dạng mặt hàng xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt nên đẩy mạnh xuất khẩu gạo nếp vì nhu cầu tại Malaysia cũng rất cao.
Ông Cao Xuân Thắng, đại diện thay mặt Thương vụ Việt Nam tại Nước Singapore cho rằng, lượng gạo của Việt Nam vào Nước Singapore tăng đặc biệt quan trọng với loại sản phẩm gạo tẻ trắng, năm 2021 tăng gần 30 % so với năm 2020 .Trong 10 vương quốc xuất khẩu gạo vào Nước Singapore năm 2021, Việt Nam vẫn duy trì ở vị trí thứ 3, sau Đất nước xinh đẹp Thái Lan và Ấn Độ. Gạo Việt Nam chiếm gần 26 % thị trường, tuy nhiên so với vị trí số 1 là Đất nước xinh đẹp Thái Lan ( 36,46 % ) còn rất xa. Gạo Ấn Độ chiếm hơn 28 % thị trường gạo nhập của Nước Singapore .Để cạnh tranh đối đầu được với vị trí số 1 và số 2, những doanh nghiệp gạo Việt Nam cần rất nỗ lực. Các doanh nghiệp Việt Nam đủ lớn hoàn toàn có thể mở những Trụ sở hoặc công ty con tại Nước Singapore để lan rộng ra và tăng trưởng thị trường gạo Việt Nam.
