Văn Hóa Trang Phục Bắc Bộ Có Gì Hay Và Thú Vị? Vùng Văn Hóa Đồng Bằng Bắc Bộ – https://vvc.vn

Vùng châu thổ Bắc Bộ là vùng đất lịch sử vẻ vang truyền kiếp của người Việt, nơi khai sinh của những vương triều Đại Việt, đống thời cũng là quê nhà của những nền văn hóa Đông Sơn, Thăng Long – TP.HN …

Đang xem: Văn hóa trang phục bắc bộ

I – Đặc điểm môi trường tự nhiên xã hội

Đồng bằng Bắc Bộ là vùng đất mang nhiều nét truyền thống lịch sử của văn hóa Nước Ta. Đây được coi là cái nôi của văn hoá-lịch sử dân tộc bản địa. Xét về chủ quyền lãnh thổ vùng này có nhiều quan điểm khác nhau nhưng hầu hết những quan điểm cho rằng vùng đồng bằng Bắc Bộ là khu vực của ba mạng lưới hệ thống sông lớn : sông Hồng, sống Tỉnh Thái Bình và sông Mã. Như vậy thì hoàn toàn có thể xác lập vùng văn hoá đồng bằng Bắc Bộ gồm có : Hà Tây, Tỉnh Nam Định, Hà Nam, Hưng Yên, Thành Phố Hải Dương, Tỉnh Thái Bình ; thành phố TP.HN, thành phố Hải Phòng Đất Cảng ; phần đồng bằng của những tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Thành Phố Bắc Ninh, Bắc Giang, Tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hà Tĩnh. Vùng văn hoá có những điểm không giống hệt với vùng hành chính, vùng quân sự chiến lược … Việc xét Thanh-Nghệ-Tĩnh vào vùng văn hóa đồng bằng Bắc Bộ là dựa trên những địa thế căn cứ về văn hoá và lịch sử vẻ vang. Về vị trí địa lí vùng châu thổ Bắc Bộ là điểm trung tâm của con đường giao lưu quốc tế theo hai trục chính : Tây-Đông và Bắc-Nam. Vị trí này khiến cho nó trở thành vị trí tiền đồn để tiến tới những vùng khác trong nước và Khu vực Đông Nam Á, là tiềm năng xâm lược tiên phong của tổng thể bọn xâm lược muốn bành trướng thế lực vào chủ quyền lãnh thổ Khu vực Đông Nam Á. Nhưng cũng chính vị trí địa lí này tạo điều kiện kèm theo cho dân cư có thuận tiện về giao lưu và tiếp thu tinh hoa văn hóa quả đât. Về mặt địa hình, châu thổ Bắc Bộ là địa hình núi xen kẽ đồng bằng hoặc thung lũng, thấp và phẳng phiu, dốc thoải từ Tây Bắc xuống Đông Nam, từ độ cao 10 – 15 m giảm dần đến độ cao mặt biển. Toàn vùng cũng như trong mỗi vùng, địa hình cao thấp không đều, tại vùng có địa hình cao vẫn có nơi thấp úng như Gia Lương ( Thành Phố Bắc Ninh ), có núi Thiên Thai, nhưng vẫn là vùng trũng, như Tỉnh Nam Định, Hà Nam là vùng thấp nhưng vẫn có núi như Chương Sơn, núi Đọi v.v … Mặt khác, khí hậu vùng Bắc Bộ thật độc lạ, khác hẳn những đồng bằng khác. Đồng bằng Bắc Bộ có một mùa đông thực sự với ba tháng có nhiệt độ trung bình dưới 18 độ, do đó mà có dạng khí hậu bốn mùa với mỗi mùa tương đối rõ nét, khiến vùng này cấy được vụ lúa ít hơn những vùng khác. Hơn nữa, khí hậu vùng này lại rất thất thường, gió mùa đông bắc vừa lạnh vừa ẩm, rất không dễ chịu, gió mùa hè nóng và ẩm. Một đặc thù nữa là môi trường tự nhiên nước, đồng bằng Bắc Bộ có một mạng lưới sông ngòi khá dày, khoảng chừng 0,5 – l, 0 km / km2, gồm những dòng sông lớn như sông Hồng, sông Tỉnh Thái Bình, sông Mã, cùng những mương máng tưới tiêu sum sê. Do tác động ảnh hưởng của khí hậu gió mùa với hai mùa khô và mưa nên thủy chế những dòng sông, nhất là sông Hồng cũng có hai mùa rõ ràng : mùa cạn, dòng chảy nhỏ, nước trong và mùa lũ dòng chảy lớn, nước đục. Ngoài khơi, thủy triều vịnh Bắc Bộ theo chế độ nhật triều, mỗi ngày có một lần nước lên và một lần nước xuống. Chính yếu tố nước tạo ra sắc thái riêng không liên quan gì đến nhau trong tập quán canh tác, cư trú, tâm lí ứng xử cũng như hoạt động và sinh hoạt hội đồng của dân cư trong khu vực, tạo nên nền văn minh lúa nước, vừa có cái chung của văn minh khu vực, vừa có cái riêng độc lạ của mình .

II. Đặc trưng văn hoá vùng Châu thổ Bắc bộNhư đã trình bày ở trên, Bắc Bộ là cái nôi hình thành dân tộc Việt, vì thế, cũng là nơi sinh ra các nền văn hóa lớn, phát triển nối tiếp lẫn nhau : Văn hóa Đông Sơn, văn hóa Đại Việt và văn hóa Việt Nam. Từ trung tâm này, văn hóa Việt lan truyền vào Trung Bộ rồi Nam Bộ. Sự lan truyền ấy, một mặt chứng tỏ sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt, một mặt chứng tỏ sự sáng tạo của người dân Việt. Trong tư cách ấy, văn hóa châu thổ vùng Bắc Bộ có những nét đặc trưng của văn hóa Việt, nhưng lại có những nét riêng của vùng này

1. Đặc trưng môi trường tự nhiên xã hộiCư dân ở đồng bằng Bắc Bộ là dân cư sống với nghề trồng lúa nước, làm nông nghiệp một cách thuần túy. Biển và rừng phủ bọc quanh đồng bằng Bắc Bộ nhưng từ trong tâm thức, người nông dân Việt Bắc Bộ là những dân cư “ xa rừng nhạt biển ” – chữ dùng của PGS, PTS Ngô Đức Thịnh – Nói khác đi là, người nông dân Việt Bắc Bộ là người dân đồng bằng đắp đê lấn biển trồng lúa, làm muối và đánh cá ở ven biển. Hàng ngàn năm lịch sử vẻ vang, người nông dân Việt không có việc đánh cá được tổ chức triển khai một cách quy mô lớn, không có những đội tàu thuyền lớn. Nghề khai thác món ăn hải sản không mấy tăng trưởng. Các làng ven biển thực ra chỉ là những làng làm nông nghiệp, có đánh cá và làm muối. Ngược lại, Bắc Bộ là một châu thổ có nhiều sông ngòi, mương máng, nên người dân chài trọng về việc khai thác thủy hải sản. Tận dụng ao, hồ đầm để khai thác thủy hải sản là một phương cách được người nông dân rất chú trọng. Đã có lúc việc khai thác ao hồ thả cá tôm được đưa lên số 1 như một câu ngạn ngữ : nhất canh trì, nhì canh viên, ba canh điền. Dù sao, phương pháp canh tác chính của dân cư đồng bằng sông Hồng vẫn là trồng lúa nước ( khoảng chừng 82 % diện tích quy hoạnh trồng trọt cây lương thực ). Tuy nhiên, cùng cây lúa, diện mạo cây cối ở Bắc Bộ còn nhiều loại cây khác tương thích với chất đất từng vùng và khí hậu từng mùa. Trong khi đó, đất đai ở Bắc Bộ không phải là nhiều, dân cư lại đông. Vì thế, để tận dụng thời hạn thư thả của vòng xoay mùa vụ, người nông dân đã làm thêm nghề bằng tay thủ công. ở đồng bằng sông Hồng, trước đây, người ta đã từng đếm được hàng trăm nghề bằng tay thủ công, có 1 số ít làng tăng trưởng thành chuyên nghiệp với những người thợ có kinh nghiệm tay nghề cao. Một số nghề đã rất tăng trưởng, có lịch sử dân tộc tăng trưởng truyền kiếp như nghề gốm, nghề dệt, luyện kim, đúc đồng. v.v … Mặt khác những người nông dân này lại sống quần tụ thành làng. Làng là đơn vị chức năng xã hội cơ sở của nông thôn Bắc Bộ, tế bào sống của xã hội Việt. Nó là hiệu quả của những công xã thị tộc nguyên thủy sang công xã nông thôn. Các vương triều phong kiến đã chụp xuống công xã nông thôn ấy tổ chức triển khai hành chính của mình và nó trở thành những làng quê. Tiến trình lịch sử vẻ vang đã khiến cho làng Việt Bắc Bộ là một tiểu xã hội trồng lúa nước, một xã hội của những tiểu nông, nói như PGS. Nguyễn Từ Chi một biển tiểu nông tư hữu. Về mặt chiếm hữu ruộng đất, suốt thời phong kiến, ruộng công, đất công nhiều là đặc thù của làng Việt Bắc Bộ. Do vậy, quan hệ giai cấp ở đây “ nhạt nhòa ” – chữ dùng của PGS. Nguyễn Từ Chi, chưa phá vỡ tính hội đồng, tạo ra một lối sống ngưng đọng của nền kinh tế tài chính tư cấp tự cung tự túc, một tâm lí trung bình, ảo tưởng về sự “ bằng vai ”, “ bằng vế ” như kiểu câu tục ngữ “ giàu thì cơm ba bữa, khó thì đỏ lửa ba lần ”. Sự gắn bó giữa con người và con người trong hội đồng làng quê, không riêng gì là quan hệ chiếm hữu trên đất làng, trên những di sản hữu thể chung như đình làng, chùa làng v.v …, mà còn là sự gắn bó những quan hệ về tâm linh, về chuẩn mực xã hội, đạo đức. Đảm bảo cho những quan hệ này là những hương ước, khoán ước của làng xã. Các hương ước, hay khoán ước này là những pháp luật khá ngặt nghèo về mọi phương diện của làng từ chủ quyền lãnh thổ làng đến sử dụng đất đai, từ lao lý về sản xuất và bảo vệ môi trư ­ ờng đến pháp luật về tổ chức triển khai làng xã, ý thức hội đồng làng xã, vì vậy trở thành một sức mạnh ý thức không hề phủ nhận. Nhưng cũng cho nên vì thế mà cá thể, vai trò cá thể bị coi nhẹ. Chính những đặc thù ấy của làng Việt Bắc Bộ sẽ góp thêm phần tạo ra những đặc thù riêng của vùng văn hóa Bắc Bộ .
2. Đặc trưng văn hoá vật chất
– Văn hoá cư trú ( nhà tại ). Hàng ngàn năm lịch sử vẻ vang, người dân Việt đã chinh phục vạn vật thiên nhiên, tạo nên một diện mạo, đồng bằng như thời nay, bằng việc đào mương, đắp bờ, đắp đê. Biết bao cây số đê cũng được tạo dựng dọc những triền sông thuộc mạng lưới hệ thống sông Hồng và sông Tỉnh Thái Bình. Nói cách khác, đồng bằng châu thổ sông Hồng, sông Tỉnh Thái Bình là hiệu quả của sự chinh phục vạn vật thiên nhiên của người Việt. Trong văn hóa đời thường, sự độc lạ giữa văn hóa Bắc Bộ và những vùng khác trong cả nước chính được tạo ra từ sự thích nghi với vạn vật thiên nhiên này. Nhà ở của dân cư Việt Bắc Bộ thường là loại nhà không có chái, hình thức nhà vì kèo tăng trưởng. PGS, PTS. Nguyễn Khắc Tụng đã thống kê được 10 loại nhà vì kèo khác nhau, sử dụng vật tư nhẹ là đa phần nhưng cũng tiếp thu kĩ thuật và sử dụng những vật tư bền như xi-măng, sắt thép. Người nông dân Bắc Bộ thường muốn kiến thiết xây dựng ngôi nhà của mình theo kiểu bền chắc, to đẹp, tuy nhiên vẫn hòa hợp với cảnh sắc .

– Văn hoá ẩm thực (ăn – uống). Thường là người Việt Bắc Bộ muốn trồng cây cối quanh nơi cư trú, tạo ra bóng mát cho ngôi nhà ăn uống của cư dân Việt trên châu thổ Bắc Bộ vẫn như mô hình bữa ăn của người Việt trên các vùng đất khác : cơm + rau + cá, nhưng thành phần cá ở đây chủ yếu hướng tới các loại cá nước ngọt. Hải sản đánh bắt ở biển chủ yếu giới hạn ở các làng ven biển, còn các làng ở sâu trong đồng bằng, hải sản chưa phải là thức ăn chiếm ưu thế. Cư dân đô thị, nhất là Hà Nội, ít dùng đồ biển hơn cư dân ở các đô thị phía Nam như Huế, Nha Trang, Sài Gòn. Thích ứng với khí hậu ở châu thổ Bắc Bộ, người Việt Bắc Bộ có chú ý tăng thành phần thịt và mỡ, nhất là mùa đông lạnh, để giữ nhiệt năng cho cơ thể. Các gia vị có tính chất cay, chua, đắng, quen thuộc với cư dân Trung Bộ, Nam Bộ lại không có mặt trong bữa ăn của người Việt Bắc Bộ nhiều lắm.

– Văn hoá trang phục. Cách mặc của người dân Bắc Bộ cũng là một sự lựa chọn, thích ứng với vạn vật thiên nhiên châu thổ Bắc Bộ đó là màu nâu. Đàn ông với y phục đi làm là chiếc quần lá tọa, áo cánh màu nâu sống. Đàn bà cũng chiếc váy thâm, chiếc áo nâu, khi đi làm. Ngày hội hè, lễ tết thì trang phục này có khác hơn : đàn bà với áo dài mớ ba mớ bảy, đàn ông với chiếc quần trắng, áo dài the, chít khăn đen. Ngày nay y phục của người Việt Bắc Bộ đã có sự đổi khác khá nhiều .
Xem thêm : Kiểu Tóc Nam Cho Đầu Hói Nên Để Kiểu Tóc Nào Cho Hợp ? Kiểu Tóc Nam Cho Đầu Hói
– Di sản vật thể khác. Nói tới văn hóa ở châu thổ Bắc Bộ là nói tới một vùng văn hóa có một bề dày lịch sử vẻ vang cũng như tỷ lệ rậm rạp của những di tích lịch sử văn hóa. Các di tích lịch sử khảo cổ, những di sản văn hóa hữu thể sống sót ở khắp những địa phương. Đền, đình, chùa, miếu v.v …, xuất hiện ở hầu khắp những địa phận, tận những làng quê. Nhiều di tích lịch sử nổi tiếng không chỉ ở trong nước mà cả ở quốc tế như đền Hùng, khu vực Cổ Loa, Hoa Lư, Lam Sơn, phố Hiến, chùa Dâu, chùa Hương, chùa Tây Phương, đình Tây Đằng v.v …
3. Đặc trưng văn hoá tinh thầnCùng với những di sản văn hóa hữu thể, những di sản văn hóa vô thể của đồng bằng Bắc Bộ cũng khá phong phú và đa dạng chủng loại .
Kho tàng văn học dân gian Bắc Bộ hoàn toàn có thể coi như một loại mỏ với nhiều tài nguyên quý và hiếm. Từ thần thoại cổ xưa đến truyền thuyết thần thoại, từ ca dao đến tục ngữ, từ truyện cười đến truyện trạng, mỗi thể loại đều có một tầm dày dặn, mang nét riêng của Bắc Bộ, ví dụ điển hình truyện trạng ở Bắc Bộ như truyện Trạng Quỳnh, Trạng Lợn v .. v .. sử dụng những hình thức câu đố, câu đối, nói lái, chơi chữ nhiều hơn truyện trạng ở những vùng khác. Có những thể loại chỉ ở Bắc Bộ mới sống sót, kiểu như truyền thuyết thần thoại. Ca dao xứ Bắc trau chuốt, tỉa gọt hơn ca dao Nam Bộ. Các thể loại thuộc nghệ thuật và thẩm mỹ màn biểu diễn dân gian cũng khá phong phú và mang sắc thái vùng đậm nét. Đó là hát quan họ, hát xoan, hát trống quân, hát chầu văn, hát chèo, múa rối v.v … Đáng kể nhất là những hoạt động và sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của dân cư Việt Bắc Bộ. Mọi tín ngưỡng của dân cư trồng lúa nước như thờ Thành hoàng, thờ Mẫu, thờ những ông tổ nghề v.v …, xuất hiện trên hầu khắp những làng quê Bắc Bộ. Các tín ngưỡng này tiềm ẩn trong tâm thức con người và sống sót trong lễ Hội – một ra thành tiệc tùng mùa xuân, một ra thành liên hoan mùa thu. Dù thuộc loại nào, khởi nguyên, những liên hoan ấy đều là những hội làng của dân cư nông nghiệp, nói khác đi là những liên hoan nông nghiệp. Tiến trình lịch sử vẻ vang đã ngọt ngào ở đây những lớp văn hóa, khiến cho trên lát cắt đồng đại, khó nhận ra khuôn mặt bắt đầu của lễ – hội nông nghiệp. Tuy nhiên, những trò diễn trong những tiệc tùng vẫn gợi lại những nghi lễ nông nghiệp. Chẳng hạn như những lễ thức thờ Mẹ Lúa, cầu mưa, thờ thần mặt trời, những trò diễn mang đặc thù phồn thực như múa gà phủ, múa những vật biểu trưng âm vật, dương vật v.v … Chính vì thế mà tiệc tùng ở đồng bằng Bắc Bộ hoàn toàn có thể ví như một kho lưu trữ bảo tàng văn hóa tổng hợp lưu giữ khá nhiều những hoạt động và sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của dân cư nông nghiệp. Với dân cư ở làng quê Việt Bắc Bộ, liên hoan là thiên nhiên và môi trường cộng cảm văn hóa, “ công mệnh ” – chữ dùng của PGS, PTS. Ngô Đức Thịnh – về mặt tâm linh. Cùng với văn hoá dân gian, vùng châu thổ Bắc Bộ theo GS. Đinh Gia Khánh còn là “ nơi phát sinh nền văn hóa bác học ”. Sự tăng trưởng của giáo dục, truyền thống cuội nguồn trọng người có chữ trở thành tác nhân tác động ảnh hưởng tạo ra một những tầng lớp tri thức ở Bắc Bộ. Thời tự chủ, Thăng Long với vai trò là một kinh đô cũng tiếp đón vị trí một TT giáo dục. Năm 1078, Văn Miếu đã Open, năm 1076 đã có Văn Miếu, chính sách thi tuyển để kén chọn người hiền tài v.v.. đã tạo ra cho xứ Bắc một đội ngũ tri thức phần đông, trong đó có nhiều danh nhân văn hóa tầm cỡ trong nước, ngoài n ­ ước. GS. Đinh Gia Khánh nhận xét : “ Trong thời kì Đại Việt, số người đi học, thi đỗ ở vùng đồng bằng miền Bắc tính theo tỉ lệ dân số thì cao hơn rất nhiều so với những nơi khác. Trong lịch sử dân tộc 850 năm ( l065-1915 ) khoa cử dưới những triều vua, cả nước có 56 trạng nguyên thì 52 người là ở vùng đồng bằng miền Bắc ”. Thời thuộc Pháp, TP. Hà Nội là nơi có những cơ sở giáo dục, khoa học, lôi cuốn những tri thức mọi vùng. ở thời văn minh, PGS, PTS. Ngô Đức Thịnh nhận xét : “ Với đội ngũ tri thức mới, không những ở đây là nơi đầu mối những TT đào tạo và giảng dạy và điều tra và nghiên cứu khoa học ( 90 % những viện điều tra và nghiên cứu và 64 % những trường ĐH ), mà đội ngũ tri thức cũng tập trung chuyên sâu phần đông nhất, chiếm 57 % tổng số tri thức cả nước. ! ” Lễ hội đồng bằng Bắc bộ
Chính sự tăng trưởng của giáo dục ở đây tạo ra sự tăng trưởng của văn hóa bác học, bởi chủ thể phát minh sáng tạo nền văn hóa bác học này chính là đội ngũ tri thức được sinh ra từ nền giáo dục ấy Đội ngũ này, tiếp đón vốn văn hóa dân gian, vốn văn hóa bác học Trung Quốc, Ấn Độ, phương Tây, tạo ra dòng văn hóa bác học. Xin đơn cử, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ chính là mẫu sản phẩm được tạo ra từ quy trình phát minh sáng tạo của tri thức, biểu lộ rõ đặc thù này. nói đến văn hóa bác học, không hề không kể đến văn học nghệ thuật và thẩm mỹ. Những tác giả như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương v.v … đều trưởng thành và gắn bó với vùng văn hóa này .

Hơn nữa, nói tới vùng văn hóa châu thổ Bắc Bộ, là nói tới một vùng văn hóa mà quá trình tiếp biến văn hóa diễn ra lâu dài hơn cả và với nội dung phong phú hơn cả. Thực ra, quá trình tiếp biến văn hóa là đặc điểm chung của văn hóa Việt Nam, hay nói như trây là sự không chối từ, nhưng ở châu thổ Bắc Bộ, nhận xét của GS. Đinh Gia Khánh là nhận xét đúng.

Thời tiền sử và sơ sử, thời tự chủ, việc tiếp thu văn hóa Nước Trung Hoa, Ấn Độ trên địa phận Bắc Bộ, có những nét riêng do vị thế địa – văn hóa, địa chính trị của nó quyết định hành động. Thời thuộc Pháp, đồng bằng Bắc Bộ cũng là một trong những vùng chịu tác động ảnh hưởng văn hóa phương Tây đậm nét hơn cả. Có thể đơn cử sự tiếp đón Phật giáo của dân cư Việt Bắc Bộ. Là một tôn giáo sinh ra ở Ấn Độ, vào Bắc Bộ, Phật giáo đã chịu ảnh hưởng tác động của những tín ngưỡng dân gian địa phương, đã bản địa hóa thành Phật giáo dân gian. Sự tăng trưởng của Phật giáo ở Bắc Bộ, vì vậy sẽ khác với Phật giáo ở Nam Bộ. Đồng thời với đặc thù Bắc Bộ là cội nguồn văn hóa của những vùng Trung Bộ, Nam Bộ, và từ vùng đất cội nguồn này, văn hóa Việt tăng trưởng ở mọi vùng khác. Vai trò “ hướng đạo ” của vùng văn hóa Bắc Bộ cũng rất rõ, khi đặt trong t ­ ơng quan với những vùng văn hóa khác .
Xem thêm : Balo Thái Hà Giá Rẻ 1 – Thời Trang Thái Hà, Ba Lô, Túi Nữ
Tóm lại, vùng châu thổ Bắc Bộ là vùng đất lịch sử vẻ vang truyền kiếp của người Việt, nơi khai sinh của những vương triều Đại Việt, đống thời cũng là quê nhà của những nền văn hóa Đông Sơn, Thăng long – TP. Hà Nội. Đây là cái nôi hình thành văn hóa, văn minh Việt từ buổi khởi đầu và hiện tại cũng là vùng văn hóa bảo lưu được nhiều giá trị truyền thống lịch sử hơn cả. Trên đường đi tới kiến thiết xây dựng một nền văn hóa văn minh, đậm đà truyền thống dân tộc bản địa, vùng văn hóa này vẫn có những tiềm năng nhất định .

Source: https://vvc.vn
Category : Thời trang