Trong sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 6, bài tiên phong Khoa học là truyền thuyết thần thoại Con Rồng cháu Tiên nói về nguồn gốc dân tộc bản địa Nước Ta. Phần câu hỏi có một câu hỏi về truyền thuyết thần thoại của những dân tộc bản địa khác ở việt nam tựa như thần thoại cổ xưa con Rồng cháu Tiên, hai mẹ con nghĩ mãi chẳng ra, gọi điện hỏi ông bà cũng không ai biết : no :
Mẹ tìm giúp con trên mạng, rất là lâu mới tìm được nội dung câu truyện, những bài điều tra và nghiên cứu về nguồn gốc dân tộc bản địa việt nam nói rất nhiều về truyện ” Quả bầu mẹ “, nhưng không kể lại câu truyện này mà chỉ đưa 1 số ít ý ra để nghiên cứu và phân tích .
TRUYỆN “QUẢ BẦU MẸ”
Xưa có hai anh em, một trai một gái, nhà nghèo, mồ côi cha mẹ. Một hôm nọ vào rừng kiếm ăn, gặp một con Dúi, bèn đuổi bắt. Dúi chui vào hang. Hai anh em đào bắt được. Dúi xin tha và nói sở dĩ phải chui vào hang sâu vì trời sắp sập, sẽ có mưa ngập tất cả. Dúi khuyên hai anh em lấy một khúc gỗ to đẽo rỗng, chuẩn bị thức ăn đầy đủ bảy ngày bảy đêm rồi chui vào trong đó.
Miệng khúc gỗ được bịt sáp ong như bưng thành mặt trống. khi hết hạn, hai anh em lấy lông Dím chọc thủng sáp ong, nếu thấy không có nước rỉ vào thì phá mặt trống mà ra. Hai anh em tha cho Dúi và làm theo lời Dúi bảo. Mưa lớn, nước ngập mênh mông. Đúng hạn, hai anh em chui ra, trống mắc trên cây Nhót, vì thế cây Nhót không bao giờ thẳng. Hai người leo xuống, tặng nhau nắp trầu làm tin rồi chia tay nhau đi tìm đồng bào. Hai người đi hai ngã nhưng lại gặp nhau, vì những người khác đã chết hết. Và họ cứ đi tìm như thế nhiều lần mà vẫn thất vọng vì mọi người khác đã chết hết. Lần cuối cùng, chim Tgoóc khuyên hai anh em nên lấy nhau để có con nối dõi, loài người được sinh sôi nảy nở. Ít lâu sau, người em có mang, chửa được bảy năm, bảy tháng, bảy ngày thì sinh ra một quả bầu. Người chồng muốn đập vỡ ra, người vợ tiếc đem gác lên gác bếp. Một lần đi làm nương về, hai người cứ thấy tiếng cười đùa trong nhà, nhưng đến khi vào nhà lại thấy im bặt. Lấy làm lạ, người chồng leo lên gác bếp ghé tai vào quả bầu, nghe có tiếng ầm ĩ, mang xuống định lấy dao chặt. Sợ như vậy chạm vào con, người vợ bảo lấy que đốt nhọn đầu và dùi lỗ. Bỗng có người Xá chui ra trước. Người chồng mừng quá, khoét lỗ rộng thêm, thì người Thái, người Lào, người Lự lại ra theo. Người vợ sốt ruột lấy củi phang vỡ quả bầu. Người Kinh, người Hán ra nốt, người Xá dính nọ nên đen, người Kinh người Hán ra sau nên trắng.
Câu chuyện trên đây được kể lại trong bài nghiên cứu và phân tích dưới đây về ” văn hóa truyền thống bầu bí ” của người việt nam :
VĂN HOÁ BẦU BÍ
Nước Ta gồm có trên 56 sắc tộc rải khắp từ cao nguyên đến đồng bằng, từ miền xuôi đến miền ngược, từ vùng sông trũng đến miền biển cả, nhiều sắc tộc nhưng lại hoà hợp, gần nhau về những đức tính, cách nghĩ suy và hướng tâm linh. Có một điều gì làm ra cái chung ấy, giải thích bằng lịch sử một thời cho ta gặp thấy trong những lịch sử một thời của những sắc tộc khác nhau, ta tìm thấy có một mẫu số chung ấy là Mẹ Nước Ta. Cụ thể hoàn toàn có thể lấy một trong những mẫu truyện của miền Tây Bắc, chuyện kể rằng :
“ Xưa có hai đồng đội, một trai một gái, nhà nghèo, mồ côi cha mẹ. Một hôm nọ vào rừng kiếm ăn, gặp một con Dúi, bèn đuổi bắt. Dúi chui vào hang. Hai bạn bè đào bắt được. Dúi xin tha và nói sở dĩ phải chui vào hang sâu vì trời sắp sập, sẽ có mưa ngập tổng thể. Dúi khuyên hai đồng đội lấy một khúc gỗ to đẽo rỗng, chuẩn bị sẵn sàng thức ăn rất đầy đủ bảy ngày bảy đêm rồi chui vào trong đó .
Miệng khúc gỗ được bịt sáp ong như bưng thành mặt trống. khi hết hạn, hai đồng đội lấy lông Dím chọc thủng sáp ong, nếu thấy không có nước rỉ vào thì phá mặt trống mà ra. Hai đồng đội tha cho Dúi và làm theo lời Dúi bảo. Mưa lớn, nước ngập bát ngát. Đúng hạn, hai bạn bè chui ra, trống mắc trên cây Nhót, do đó cây Nhót không khi nào thẳng. Hai người leo xuống, khuyến mãi nhau nắp trầu làm tin rồi chia tay nhau đi tìm đồng bào. Hai người đi hai ngã nhưng lại gặp nhau, vì những người khác đã chết hết. Và họ cứ đi tìm như thế nhiều lần mà vẫn tuyệt vọng vì mọi người khác đã chết hết. Lần sau cuối, chim Tgoóc khuyên hai bạn bè nên lấy nhau để có con nối dõi, loài người được sinh sôi nảy nở. Ít lâu sau, người em có mang, chửa được bảy năm, bảy tháng, bảy ngày thì sinh ra một quả bầu. Người chồng muốn đập vỡ ra, người vợ tiếc đem gác lên gác bếp. Một lần đi làm nương về, hai người cứ thấy tiếng cười đùa trong nhà, nhưng đến khi vào nhà lại thấy im bặt. Lấy làm lạ, người chồng leo lên gác bếp ghé tai vào quả bầu, nghe có tiếng ầm ĩ, mang xuống định lấy dao chặt. Sợ như vậy chạm vào con, người vợ bảo lấy que đốt nhọn đầu và dùi lỗ. Bỗng có người Xá chui ra trước. Người chồng mừng quá, khoét lỗ rộng thêm, thì người Thái, người Lào, người Lự lại ra theo. Người vợ lúng túng lấy củi phang vỡ quả bầu. Người Kinh, người Hán ra nốt, người Xá dính nọ nên đen, người Kinh người Hán ra sau nên trắng. ”
Giải mả mẫu lịch sử một thời trên ta thấy, không riêng gì dân tộc bản địa phía Tây Bắc có câu truyện như vậy, mà có cả trên trăm truyện na ná như thế hình thành từ nhiều sắc tộc khác nhau. Điều quan trọng không chỉ là diễn giải con người có cùng nguồn gốc, nhưng một triết lý quan trọng, đó là một triết lý nhân sinh quan đến ngoài hành tinh quan và ở đầu cuối là nhận thức siêu hình .
Nhận thức nhân sinh quan, người ta thấy câu truyện bắt nguồn từ khi con người khởi đầu biết trồng trọt. Nghề lúa nước thưở xưa cần nhiều người hợp lực, kết nối con người sống chết với nhau, từ đó cũng có người gọi nền văn hoá nông nghiệp sơ khai ấy là nền “ văn hoá bầu bí ”. Nền “ văn hoá bầu bí ” muộn nhất cũng tăng trưởng từ thời đồ đá mới. Bầu bí thưở xưa gắn bó với nền văn hoá Đông Dương, biểu lộ một đời sống sung túc hơn vào thời hái lượm nhờ trồng trọt được thêm những hoa quả làm tăng giá trị dinh dưỡng. Từ khi trồng trọt được, con người sống định cư, để ổn canh họ tổ chức triển khai thành xã hội, cơ cấu tổ chức xã hội bắt đầu ấy dựa vào tình thương để đùm bọc lẫn nhau để sống : “ Bầu ơi, thương lấy bí cùng ; tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn ”. Ý thức về xã hội tập hợp gồm nhiều dân tộc bản địa sống cùng nhau trên mảnh đất, yên cầu của nghề lúa nước là “ tối lửa tắt đèn có nhau ” làm tiêu chuẩn để “ định cư lạc nghiệp ” .
Những xung đột về sắc tộc bắt nguồn từ khi con người tăng trưởng về số lượng, vùng đất xưa canh tác trở nên nhỏ hẹp. Người ta link theo từng nhóm sắc tộc để đấu tranh sống sót chống lại những nhóm người khác tới. Những lịch sử một thời khởi đầu có sự riêng rẽ, phân biệt sắc tộc này với sắc tộc nọ, cũng nhằm mục đích củng cố niềm tin của nhóm sắc tộc của mình, lịch sử một thời không còn dừng ở huyết thống mà theo vùng cư trú. Có những lịch sử một thời mang dấu vết chia rẽ hận thù giữa những dân tộc bản địa cũng hình thành từ đấy .
Con người khởi đầu link với nhau và phân rẽ nhau cũng vì miếng ăn. Đọc lại lịch sử một thời phải chăng là cách để nối lại tình xưa đã mất mà gạt đi những ích kỷ nhỏ nhen, những tỵ hiềm, tranh chấp chỉ vì miếng ăn. Người ta sống đâu chỉ là ăn mà là còn ở được với nhau. Quả bầu Mẹ, cần nhắc lại để thắp lại tình anh chị em đã mất, để nhận ra nhau là anh chị em là những con người cần có tình thương hơn những khi cần bánh .
Huyền thoại quả bầu Mẹ cũng cho biết một thiên hà quan của người cổ xưa. Theo diễn biến, con người luôn đối lập với một thực tiễn khó khăn vất vả luôn phải đương đầu với tai hoạ của vạn vật thiên nhiên. Được nhắc nhiều nhất trong những lịch sử một thời của những dân tộc bản địa là nạn hồng thuỷ. Hồng thuỷ có ở Cựu Ước, mái ấm gia đình ông Noê được cứu thoát cùng với nhiều loài gia súc từng đôi một. Ở nhiều lịch sử một thời của những dân cư khác cũng thấy như vậy. Theo dân cư miền nhiệt đới gió mùa, hồng thuỷ bắt nguồn từ việc trời mưa lê dài : “ Ba năm, ba tháng, ba ngày ” hoặc “ Bảy năm, bảy tháng, bảy ngày ”. Con số ba và bảy nói đến thời hạn rất dài chứ không có ý nói đến đúng hạn thời hạn. Con số ba và bảy là số lượng biểu lộ tính cách tư duy số lẻ của người Đông Phương. Sự tích con Dúi biết được trời mưa rất lớn, có dân tộc bản địa giải thích là con Dúi nhờ thường đi lại với người trên thượng giới, như dân tộc bản địa Lamét, một nhánh của tộc Khmú dân tộc bản địa Lào. Còn có tộc người Vân Kiều giải thích đó là sự mưu trí của con Cóc. Người Việt cũng nói “ Con Cóc là cậu ông Trời ” vì Cóc kêu là mưa sắp tới, đi từ hiện tượng kỳ lạ tự nhiên đến hiện tượng kỳ lạ thiên giới .
Cốt truyện còn cho thấy: Bao giờ những người thoát nạn cũng là mẫu người hiền lành, phúc đức. Gầy dựng lại một giống người hiền lành, phúc đức, bởi vì có quá nhiều xung khắc giữa con người làm nghẹt thở lẫn nhau. Cũng vậy, quan niệm Trời cao cũng có mắt để một lúc nào đó nổi giận mà tiêu diệt những kẻ gian ác, xấu xa, để thiên nhiên thuận hoà với con người hơn. Ngươi ta tin có Trời soi xét mọi việc, nên mọi việc oan ức cũng nhờ Trời minh xét mà giải thoát người sống ngay lành.
Trong 96 truyện thu nhập được tại Khu vực Đông Nam Á, thì có 63 truyện nói đến việc cả hai người chui vào quả bầu để lánh nạn. Quả bầu tại sao quan trọng đến thế ? sở dĩ như đã nói nền “ Văn hoá Bầu Bí ” là nền văn hoá lấy tình thương mà sống với nhau. Khi không còn ở được với nhau thì người ở được với ai. Khi con người bẻ gẫy đối sánh tương quan người với nhau thì cũng bẻ gẫy đối sánh tương quan với Trời và với vạn vật thiên nhiên. Quả Bầu Mẹ, một bài học kinh nghiệm nhắn nhủ lập lại tính tương giao giữa con người với con người bằng tình huyết thống, lập lại đối sánh tương quan giữa con người với vạn vật thiên nhiên như Bài ca Tạo Vật miêu tả : “ anh mặt trời, chị mặt trăng ” để ở đầu cuối được tình trời thương đoái. Khi con người ở đuợc với nhau, tìm thấy sự thuận hoà với vạn vật thiên nhiên thì cũng đẹp lòng với Trời. Từ đó, cũng hình thành một lối sống “ dĩ hòa vi quý ”, chuộng thanh thản hơn cuộc chiến tranh, lấy tâm hơn lấy lý và để minh xét mọi việc người ta dựa vào Trời, tin vào Trời thấy hết và điều khiển và tinh chỉnh mọi sự trong trật tự an hoà .
Hình tượng quả bầu Mẹ có nhiều hình thức diễn đạt : Bọc trứng trăm con của Lạc Long Quân và Âu Cơ sinh ra dòng con Việt. Trang sử thi Ramana của Ấn Độ có truyện nàng Xumati vợ vua Xagara sinh ra quả bầu chứa sáu vạn đứa con. Người Lào có quả bầu gọi là “ Mác Nậm Tao Pung ” …
Quan niệm về văn hoá Mẹ là một ý niệm khá thông dụng trong vùng Khu vực Đông Nam Á, thưở hồng hoang lịch sử vẻ vang có lẽ rằng người ta biết đến Mẹ nhiều hơn cha. Chính cho nên vì thế mà quả bầu mẹ có một chỗ đứng quan trọng trong những lịch sử một thời của những dân tộc bản địa .
Tác giả: Hoàng Kim Toan, Lm
http://www.dunglac.org/index.php?m=module2&v=detailarticle&id=69&ia=686
Share this:
Thích bài này:
Thích
Đang tải …
Có liên quan
