CHƯƠNG TRAO ĐỔI CHẤT VÀ NĂNG LƯ­ỢNG – đề cương ôn tập học kì 2 môn sinh lớp 8

– Quá trình lọc máu xảy ra ở vách các mao mạch của cầu thận, vách mao mạch chính là màng lọc với các lỗ rất nhỏ từ 30-40 Å, các tế bào máu protein có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong máu. Còn nước, muối khoáng, đường Glucozơ, một ít chất béo, các chất thải chất tiết do các tế bào sinh ra như urê, axit uric, qua các lỗ nhỏ ở vách mao mạch và nang cầu thận tạo ra nước tiểu đầu. Như vậy nước tiểu đầu có thành phần gần giống huyết tương (chỉ không có protein) quá trình này xảy ra được do sự chênh lệch áp suất tạo lực đẩy các chất qua lỗ lọc. Giai đoạn này tuân theo định luật khuếch tán.

CHƯƠNG 6. TRAO ĐỔI CHẤT VÀ NĂNG LƯ­ỢNG

1.Trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường.

– Môi tr­ường cung cấp cho cơ thể thức ăn, nư­ớc, muối khoáng. Qua quá trình tiêu hoá, cơ thể tổng hợp nên những sản phẩm đặc trư­ng, đồng thời đào thải các sản phẩm thừa ra ngoài.

– Hệ hô hấp lấy môi tr ­ ường ngoài khí ôxi để cung ứng cho những phản ứng sinh hoá trong khung hình và thải ra ngoài khí cacbonic .- Hệ bài tiết lọc từ máu những chất bã của hoạt động giải trí trao đổi chất cùng với những chất độc để tạo thành mồ hôi, n ­ ước tiểu để đào thải ra khỏi khung hình .- Trao đổi chất của khung hình và môi tr ­ ường ngoài là trao đổi chất ở Lever khung hình, bảo vệ cho khung hình sống và tăng trưởng. Nếu không có sự trao đổi chất khung hình không sống sót đ ­ ược. Vì vậy trao đổi chất là đặc tr ­ ưng cơ bản của sự sống .

2. Trao đổi chất giữa tế bào và môi trường trong.

– Tế bào lấy ôxi và những chất dinh d ­ ưỡng : Glucozơ, Glixezin, axitbéo, axitamin, nước, muối khoáng, vitamin- Tế bào đã thải vào môi trư ­ ờng trong những mẫu sản phẩm phân huỷ như ­ CO2, H2O, Urê, Urát, axituric- Biểu hiện của sự trao đổi chất giữa tế bào và môi tr ­ ường trong .

Chất dinh d­ưỡng và oxi từ máu chuyển qua nư­ớc mô để cung cấp cho tế bào thực hiện các chức năng sinh lí. Khí CO2 và các sản phẩm bài tiết do tế bào thải ra đổ vào n­ước mô rồi chuyển vào máu, nhờ máu chuyển đến các cơ quan bài tiết. Như­ vậy các tế bào trong cơ thể th­ờng xuyên có sự trao đổi chất với n­ước mô và máu tức là có sự trao đổi chất với môi trường trong.

3. Mối quan hệ giữa trao đổi chất ở cấp độ cơ thể và cấp độ tế bào:

– Không có sự trao đổi chất ở Lever khung hình thì không có sự trao đổi chất ở Lever tế bào .

– Trao đổi chất ở Lever tế bào giúp cho từng tế bào sống sót, tăng trưởng dẫn đến khung hình sống sót tăng trưởng ( vì tế bào là đơn vị chức năng chắc năng của khung hình ) .

4.Chuyển hoá vật chất và năng lư­ợng.

– Sự trao đổi chất ở tế bào là quy trình trao đổi chất giữa tế bào với môi trư ­ ờng trong .- Chuyển hoá là quy trình biến hóa có tích luỹ năng l ­ ượng và giải phóng năng lượng xảy ra bên trong tế bào .* Năng l ­ ượng giải phóng ở tế bào đ ­ ược sử dụng vào hoạt động giải trí của khung hình để sinh công, phân phối cho quy trình đồng hoá tổng hợp chất mới và sinh nhiệt bù đắp vào phần nhiệt cơ thể mất đi do toả nhiệt vào môi tr ­ ường .

5. Đồng hoá và dị hoá là 2 mặt của chuyển hoá vật chất và năng l­ượng.

– Đồng hoá là quy trình tổng hợp của tế bào và tích luỹ năng lư ­ ợng trong những link hoá học .- Dị hoá là quy trình phân giải những chất đư ­ ợc tích luỹ trong quy trình đồng hoá thành những chất đơn thuần, bẻ gãy link hoá học để giải phóng năng l ­ ượng cung ứng cho hoạt động giải trí của tế bào .

– Mối quan hệ giữa đồng hoá và dị hoá : Các chất đ ­ ược tổng hợp từ đồng hoá là nguyên vật liệu cho dị hoá. Do đó, năng lượng đ ­ ược tích luỹ ở đồng hoá sẽ đ ­ ược giải phóng trong quy trình dị hoá để cung ứng cho hoạt động giải trí tổng hợp của đồng hoá. Hai quy trình này trái ngư ­ ợc nhau, xích míc nhau như ­ ng thống chất với nhau. Nếu không có đồng hoá thì không có nguyên vật liệu cho dị hoá và ng ­ ược lại không có dị hoá thì không có năng l ­ ượng cho hoạt động giải trí đồng hoá .- Tỷ lệ giữa đồng hoá và dị hoá khác nhau tuỳ lứa tuổi, trạng thái khung hình .Ví dụ :+ Ở trẻ nhỏ khung hình đang lớn quy trình đồng hoá lớn hơn dị hoá, ng ­ ười già quy trình dị hoá lớn hơn đồng hoá .+ Khi lao động khung hình cần nhiều năng lượng dị hoá lớn hơn đồng hoá, lúc nghỉ ngơi đồng hoá mạnh hơn dị hoá .

6. Chuyển hoá cơ bản.

– Chuyển hoá cơ bản là năng lư ­ ợng tiêu dùng khi khung hình ở trạng thái trọn vẹn nghỉ ngơi tính bằng KJ trong thời hạn 1 giờ so với 1 kg khối l ­ ượng khung hình .

– Chuyển hoá cơ bản là một chỉ số sức khoẻ .

7. Điều hoà sự chuyển hoá vật chất và năng l­ượng.

– Điều hoà bằng thần kinh : ở não có những trạng thái tinh chỉnh và điều khiển sự tao đổi : Gluxit, lipit, nư ­ ớc, muối khoáng và tăng giảm nhiệt độ khung hình .- Điều hoà bằng thể dịch : Các hooc môn Insulin, Glucagon tham gia vào sự chuyển hoá .

8. Cơ thể giữ cân bằng trao đổi nư­ớc bằng các cách

a. Điều hoà l­ượng n­ước lấy vào

Khi l ­ ượng n ­ ước trong khung hình giảm ( mất nước ) sẽ làm giảm khối l ­ ượng máu và huyết áp đồng thời làm tăng áp suất thẩm thấu của máu ( thẩm áp máu ). Tất cả những biến hóa trên sẽ kích thích trung khu điều hoà n ­ ước ở vùng dư ­ ới đồi thị gây nên cảm xúc khát. Khi đó khung hình có nhu yếu uống n ­ ước .

b. Điều hoà n­ước thải ra

– L ­ ượng nư ­ ớc thải ra hầu hết qua nư ­ ớc tiểu. Sự biến hóa khối l ­ ượng n ­ ước tiểu thải ra th ­ ường gắn liền với sự tái hấp thu Na + vì l ­ ượng n ­ ước tiểu nhiều hay ít hoàn toàn có thể đổi khác, nh ­ ưng phải giữ cho áp suất thẩm thấu cho môi tr ­ ường ngoại bào đ ­ ược không thay đổi. Mà áp suất thẩm thấu lại chịu ràng buộc vào nồng độ những chất điện giải .

– Lư ­ ợng nư ­ ớc tiểu thải ra còn nhờ vào vào hooc môn ADH do thuỳ sau tuyến yên tiết ra .- ADH là hooc môn có tính năng giữ nư ­ ớc qua chính sách tái hấp thu n ­ ước của những ống thận. Khi thẩm áp máu tăng, huyết áp hạ thì tăng tiết ADH, ngư ­ ợc lại khi khối lượng máu và huyết áp tăng cao thì tuyến yên giảm giảm tiết ADH. Điều hoà tiết ADH là trung khu trao đổi n ­ ước ở vùng d ­ ưới đồi .

CHƯƠNG 7. BÀI TIẾT

1. Bài tiết.

– Bài tiết là quy trình lọc và thải ra môi trường tự nhiên ngoài những chất cặn bã do hoạt động giải trí chuyển hoá chất của tế bào tạo ra cùng với một số ít chất đưa vào khung hình quá liều lượng .- Bài tiết được triển khai qua da, thận, phổi .- Bài tiết có 2 công dụng .+ Giữ cho môi trường tự nhiên trong của khung hình được không thay đổi .+ Giúp khung hình không bị nhiễm độc .- Cơ quan bài tiết nước tiểu là quan trọng nhất vì 90 % những mẫu sản phẩm bài tiết hoà tan trong máu ( trừ CO2 ) được cơ quan này thải ra ngoài .

2. Các đặc điểm cấu tạo của thận và đường dẫn nước tiểu phù hợp với chức năng bài tiết nước tiểu.

* Đặc điểm cấu trúc của thận tương thích với tính năng bài tiết nước tiểu .- Thận cấu trúc từ những đơn vị chức năng công dụng. Đơn vị tính năng là nơi xảy ra quy trình tinh lọc chất bã từ máu để tạo nước tiểu .- Mỗi đơn vị chức năng tính năng thận có một mạng lưới mao mạch mang chất bã đến .- Số lượng đơn vị chức năng thận rất nhiều ( có khoảng chừng 1 triệu đơn vị chức năng ở mỗi quả thận ) giúp thận hoàn toàn có thể lọc nhiều chất bã từ máu .- Thận có bể thận là nơi tập trung chuyên sâu nước tiểu tạo ra từ những đơn vị chức năng tính năng của thận .* Đặc điểm cấu trúc của đường dẫn tiểu tương thích với chắc năng bài tiết nước tiểu :- Ống dẫn tiểu : Cấu tạo ống rỗng để dẫn nước tiểu từ bể thận xuống bóng đái .- Bóng đái : Có thành cơ có năng lực co rút để đẩy nước tiểu xuống ống đái .- Ống đái : Có cơ trơn và cơ vân có năng lực co và giãn để đào thải nước tiểu khi thiết yếu .

Bóng đái và cơ thắt ống đái có mạng thần kinh phân bổ hoàn toàn có thể tạo cảm xúc buồn tiểu tiện khi lượng nước tiểu trong bóng đái nhiều và gây phản xạ bài xuất nước tiểu .

3. Bài tiết nước tiểu.

Các quá trình trong sự tạo thành nước tiểu .a ) Lọc máu tạo nước tiểu đầu .- Quá trình lọc máu xảy ra ở vách những mao mạch của cầu thận, vách mao mạch chính là màng lọc với những lỗ rất nhỏ từ 30-40 Å, những tế bào máu protein có size lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong máu. Còn nước, muối khoáng, đường Glucozơ, một chút ít chất béo, những chất thải chất tiết do những tế bào sinh ra như urê, axit uric, qua những lỗ nhỏ ở vách mao mạch và nang cầu thận tạo ra nước tiểu đầu. Như vậy nước tiểu đầu có thành phần gần giống huyết tương ( chỉ không có protein ) quy trình này xảy ra được do sự chênh lệch áp suất tạo lực đẩy những chất qua lỗ lọc. Giai đoạn này tuân theo định luật khuếch tán .

b ) Tái hấp thu những chất ( hấp thụ lại )Quá trình này xảy ra ở ống thận, đại bộ phận nước, những chất dinh dưỡng ( hàng loạt lượng đường Glucozơ ), những ion thiết yếu như Na +, Cl – từ trong ống thận thấm qua ống thận vào máu .Quá trình tái hấp thụ ngược với Garđien nồng độ nên phái sử dụng năng lượng ATP và nhờ có vật tải, những chất mang .c ) Bài tiết tiếp :- Các chất được bài tiết tiếp là Urê, axituric, những chất thuốc những ion thừa như H +, K +- Nơi bài tiết xảy ra ở đoạn sau của ống thận .- Quá trình này cũng cần năng lượng ATP .Kết quả nước tiểu chính thức được hình thành ở ống góp và theo những ống góp đổ vào bể thận và theo ống nước tiểu đổ vào bóng đái .

4. Hoạt động của các mạch máu da thực hiện các chức năng: Bảo vệ, điều hoà thận nhiệt và bài tiết. Cấu tạo và chức năng của da.

4.1. Hoạt động của mạch máu da triển khai bảo vệ khung hình .

– Các tế bào bạch cầu trong mạch máu có tính năng bảo vệ khung hình nhờ năng lực thực bào và tạo kháng thể .- Khi da bị nhiểm trùng, những mạch máu của da dãn ra. Lượng máu chuyển dời qua da nhiều hơn mang nhiều tế bào bạch cầu đến để tàn phá vi trùng .4.2. Hoạt động của mạch máu da điều hoà thân nhiệt .- Khi trời nóng, những mạch máu da dãn ra, máu lưu thông qua mạch nhiều hơn, mang nước và những chất để những tuyến mồ hôi của da tổng hợp nhiều mô hôi chứa nước bài tiết ra thiên nhiên và môi trường, nước được thải ra ngoài sẽ mạng một phần nhiệt cơ thể toả ra thiên nhiên và môi trường giúp khung hình chống nóng .- trái lại khi trời lạnh, những mạch máu da co lại để làm giảm lượng nước qua da, hạn chế bài tiết nước qua mồ hôi ra ngoài để giữ nhiệt cho khung hình chống lạnh .4.3. Hoạt động của mạch máu da để bài tiết cho khung hình .- Mạch máu mang chất bã đến tuyến mồ hôi để tạo mồ hôi bài tiết qua da .

– Ngoài ra những tuyến nhờn từ những chất trong máu để bài tiết ra mặt phẳng da .

CHƯƠNG 8. DA

1 ) Hoạt động của những mạch máu da thực thi những tính năng : Bảo vệ, điều hoà thận nhiệt và bài tiết. Cấu tạo và công dụng của da .2 ) Hoạt động của mạch máu da triển khai bảo vệ khung hình .- Các tế bào bạch cầu trong mạch máu có tính năng bảo vệ khung hình nhờ năng lực thực bào và tạo kháng thể .- Khi da bị nhiểm trùng, những mạch máu của da dãn ra. Lượng máu vận động và di chuyển qua da nhiều hơn mang nhiều tế bào bạch cầu đến để hủy hoại vi trùng .3 ) Hoạt động của mạch máu da điều hoà thân nhiệt .- Khi trời nóng, những mạch máu da dãn ra, máu lưu thông qua mạch nhiều hơn, mang nước và những chất để những tuyến mồ hôi của da tổng jhợp nhiều mô hôi chứa nước bài tiết ra môi trường tự nhiên, nước được thải ra ngoài sẽ mạng một phần nhiệt cơ thể toả ra thiên nhiên và môi trường giúp khung hình chống nóng .

– trái lại khi trời lạnh, những mạch máu da co lại để làm giảm lượng nước qua da, hạn chế bài tiết nước qua mồ hôi ra ngoài để giữ nhiệt cho khung hình chống lạnh .4 ) Hoạt động của mạch máu da để bài tiết cho khung hình .- Mạch máu mang chất bã đến tuyến mồ hôi để tạo mồ hôi bài tiết qua da .- Ngoài ra những tuyến nhờn từ những chất trong máu để bài tiết ra mặt phẳng da .

CHƯƠNG 9. HỆ THẦN KINH VÀ GIÁC QUAN

I. Đơn vị cấu tạo và chức năng của hệ thần kinh: là nơron.

* Cấu tạo : Nơron cấu trúc gồm 2 phần : thân và sợi trục+ Thân : Thân và sợi nhánh làm thành chất xám là trung khu thần kinh .+ Sợi trục : chất trắng -> dẫn truyền xung thần kinh .* Chức năng : cảm ứng và dẫn truyền .

II. Hệ thần kinh.

– Chức năng : tinh chỉnh và điều khiển, phối hợp, điều hoà những hoạt động giải trí của cơ quan trong khung hình bảo vệ cho khung hình thành một khối thống nhất .

– Cấu tạo chung :Hệ thần kinh TW gồm bộ phận TW và bộ phận ngoại biên :- Bộ phận TW có não và tủy sống được bảo vệ trong những khoang xương và màng não tủy : hộp sọ chứa não ; tủy sống nằm trong ống xương sống .- Bộ phận ngoại biên nằm ngoài TW thần kinh, có những dây thần kinh do những bó sợi cảm xúc và bó sợi hoạt động tạo nên. Thuộc bộ phận ngoại biên còn có những hạch thần kinh .1. Cấu tạo của tuỷ sống ( theo kiến thức và kỹ năng SGK )- Cấu tạo ngoài :+ Vị trí : Nằm trong ống xương sống từ đốt sống cổ I đến thắt lưng II+ Hình dạng+ Màu sắc+ Màng tuỷ- Cấu tạo trong :+ Chất xám : nằm trong, có hình cánh bướm : là địa thế căn cứ thần kinh của những phản xạ không điều kiện kèm theo .+ Chất trắng : nằm ngoài, bao quanh chất xám : dẫn truyền và nối những địa thế căn cứ thần kinh .2. Dây thần kinh tuỷ sống :- Nắm được cấu trúc và công dụng .

– Gồm có 31 đôi dây thần kinh, mỗi dây gồm 2 rễ, rễ trước : hoạt động, rễ sau : cảm xúc3. Tiểu não, trụ não, não trung gian : cho học viên nắm cấu trúc cơ bản ở SGK, gồm :- Nắm được vị trí những thành phần của não bộ .- Cấu tạo và tính năng của trụ não .- Cấu tạo và công dụng của não trung gian .- Cấu tạo và tính năng của tiểu não .4. Đại não : Theo nội dung SGK :- Cấu tạo của đại não .+ Hình dạng cấu trúc ngoài .+ Cấu tạo trong .+ Sự phân vùng công dụng của bán cầu đại não và so sánh với động vật hoang dã, nêu được điểm độc lạ .5. Hệ thần kinh sinh dưỡng :- Cung phản xạ sinh dưỡng : Yêu cầu học viên phân biệt được cung phản xạ hoạt động và cung phản xạ sinh dưỡng .- Nắm được cấu trúc hệ thần kinh sinh dưỡng .- Chức năng của hệ thần kinh sinh dưỡng .Phân biệt hệ thần kinh hoạt động và phân hệ thần kinh sinh dưỡng

3. So sánh phân hệ TK giao cảm và phân hệ TK đối giao cảma. Về cấu trúc

b. Về tính năng :- 2 phân hệ có công dụng trái chiều ( TK giao cảm tăng cường TĐC, TK đối cảm giảm TĐC )+ VD : TKGC làm tăng lực co và nhịp co tim, TK đối GC công dụng ngượi lại .

– TKGC làm co mạch, co đồng tử, đối GC ngược lại

– Sự phối hợp, điều hoà HĐ của 2 phân hệ đối với các cơ quan trong cơ thể đáp ứng với yêu cầu HĐ của cơ

III. Phản xạ.

– Phản xạ không điều kiện kèm theo ( PXKĐK ) : là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập .
Ví dụ : khóc, cười
– Phản xạ có điều kiện kèm theo ( PXCĐK ) : là phản xạ được hình thành trong đời sống thành viên, là hiệu quả của quy trình học tập, rèn luyện, rút kinh nghiệm tay nghề .
Ví dụ : đạp xe đạp điện, đá bóng, thấy đèn đỏ thì dừng lại, mùa đông đến mặc áo ấm …
* Điều kiện hình thành phản xạ có điều kiện kèm theo
– Phải có sự tích hợp giữa kích thích có điều kiện kèm theo với kích thích không điều kiện kèm theo .
– Kích thích có điều kiện kèm theo phải được ảnh hưởng tác động trước kích thích không điều kiện kèm theo một thời hạn ngắn. Quá trình tích hợp đó phải được lặp lại nhiều lần .
– Thực chất của việc hình thành phản xạ có điều kiện kèm theo là sự hình thành đường liên hệ trong thời điểm tạm thời nối những vùng của vỏ não lại với nhau .
* Ức chế phản xạ có điều kiện kèm theo
– Phải liên tục củng cố phản xạ có điều kiện kèm theo đã được hình thành. Nếu không được củng cố thì phản xạ dần mất đi .
– Ý nghĩa của sự hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện kèm theo :
+ Đảm bảo khung hình thích nghi với môi trường tự nhiên và điều kiện kèm theo sống luôn biến hóa .
+ Hình thành những thói quen tập tính tốt .
* So sánhPhản xạ không điều kiện kèm theo và Phản xạ có điều kiện kèm theo

IV. Vệ sinh hệ TK.

+ Sức khoẻ của con người phụ thuộc vào trạng thái của hệ TK, nếu thần kinh suy yếu, tuổi thọ giảm .+ Nếu hợp đồng của vỏ não bị rối loạn thì khung hình bị nhiều bệnh tật, làm cho khung hình mất năng lực thao tác hoàn toàn có thể dẫn đến cái chết, vì vậy phải biết cách rèn luyện hệ TK .+ Đảm bảo giấc ngủ hàng ngày .+ Có chính sách thao tác nghỉ ngơi hài hòa và hợp lý .+ Tránh những chất kích thích, nhà hàng đủ chất dinh dưỡng .+ Luôn tạo cho mình vui vẽ, tâm hồn sảng khoái, luôn làm viẹc có ích cho xã hội

V. Các cơ quan phân tích.

1. Cơ quan nghiên cứu và phân tích thị giác
– Gồm : những tế bào thụ cảm thị giác trong màng lưới của cầu mắt, dây thần kinh thị giác ( dây số II ) và vùng thị giác ở thùy chẩm .

Cấu tạo cầu mắt

– Cầu mắt có hình cầu .
– Nằm trong hốc mắt của xương sọ, phía ngoài được bảo vệ bởi những mí mắt, lông mày và lông mi nhờ tuyến lệ luôn tiết nước mắt làm mắt không bị khô .
– Cầu mắt hoạt động được là nhờ cơ vận động .
– Cầu mắt có 3 lớp màng bảo phủ :
+ Màng cứng : nằm ngoài cùng có trách nhiệm bảo vệ phần trong của cầu mắt .
+ Màng mạch : có nhiều mạch máu và những tế bào sắc tố đen tạo thành 1 phòng tối trong cầu mắt .
+ Màng lưới : chứa thụ cảm thị giác ( 2 loại tế bào : tế bào nón và tế bào que ) .
– Môi trường trong suốt : màng giác ( nằm trước màng cứng trong suốt để ánh sáng đi qua vào cầu mắt ), thủy dịch, thể thủy tinh, dịch thủy tinh .
2. Cơ quan nghiên cứu và phân tích thính giác
Tai được chia ra : tai ngoài, tai giữa và tai trong .

* Tai ngoài

– Tai ngoài được số lượng giới hạn bởi màng nhĩ có đường kính khoảng chừng 1 cm, gồm :
+ Vành tai : có trách nhiệm hứng sóng âm .
+ Ống tai : hướng sóng âm .
* Tai giữa
– Tai giữa là 1 khoang xương gồm :
+ Chuỗi xương tai gồm có xương búa, xương đe và xương bàn đạp khớp với nhau .
+ Xương búa được gắn vào màng nhĩ, xương bàn đạp áp vào 1 màng giới hạn tai giữa và tai trong ( gọi là màng cửa bầu dục có diện tích quy hoạnh nhỏ hơn màng nhĩ 18 20 lần ) .
Khoảng tai giữa thông với nhau nhờ có vòi nhĩ nên bảo vệ áp suất hai bên màng nhĩ được cân đối .
* Tai trong
– Tai trong gồm :
+ Bộ phận tiền đình và những ống bán khuyên : thu nhận những thông tin về vị trí và sự hoạt động của khung hình trong khoảng trống .
+ Ốc tai : thu nhận những kích thích của sóng âm. Gồm : ốc xương tai bên trong có ốc tai màng .
Ốc tai màng là 1 ống màng chạy dọc ốc tai xương và cuốn quang trụ ốc hai vòng rưỡi gồm : màng tiền đình ( phía trên ), màng cơ sở ( phía dưới ) và màng bên .
Trên màng cơ sở có cơ quan coocti : chứa tế bào thụ cảm thính giác .

CHƯƠNG 10. NỘI TIẾT

Đặc điểm của hệ nội tiết : ngoài hệ thần kinh, hệ nội tiết cũng góp thêm phần quan trọng trong việc điều hoà những quy trình sinh lí của khung hình, đặc biệt quan trọng là trao đổi chất, quy trình chuyển hoá vật chất và năng lượng trong tế bào của khung hình đó là hoocmôn, trải qua đường máu chậm nhưng lê dài và diện rộng .

1. Khái niệm, phân biệt tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết.

* Tuyến nội tiết : là những tuyến không có ống dẫn, chất tiết của nó gọi là hoocmôn ngấm trực tiết vào máu rồi theo máu đến những cơ quan gây tính năng .- Có tính năng điều hoà những quy trình TĐC và chuyển hoá .+ VD : Tuyến giáp tiết hooc môn tirôxin ngấm vào máu kích thích làm tăng quy trình TĐC và làm tăng chuyển hoá trong tế bào .* Tuyến ngoại tiết : Là những tuyến có ống dẫn dẫn chất tiết đến những cơ quan mà không ngấm thẳng vào máu .- Có tính năng trong những quy trình dinh dưỡng ( những tuyến tiêu hoá ), thải bã ( tuyến mồ hôi ), sát trùng ( tuyến ráy tai )

+ VD : Tuyến nước bọt chứa enzim amilaza theo ống dẫn vào trong khoang miệng

2. So sánh tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết.

* Giống : – Đều được cấu trúc từ những tế bào bài tiết .- Đều tiết những hooc môn ảnh hưởng tác động đến những quy trình sinh lí của khung hình* Khác nhau :

3. Một số tuyến nội tiết chính.

* Tuyến nội tiết : Tuyến yên, tuyến giáp, tuyến trên thận* Tuyến ngoại tiết chính : Tuyến nước bọt, tuyến gan, tuyến tuỵ, tuyến ruột, tuyến mồ hôi* Nắm được 1 số ít tuyến vừa nội tiết vừa ngoại tiết

4. Cấu tạo, chức năng của các tuyến nội tiết (ND SGK)

a. Vai trò của cá tuyến nội tiết .- Duy trì không thay đổi môi trường tự nhiên trong khung hình .- Điều chỉnh những quy trình sinh lí của khung hình diễn ra thông thường ( TĐC, TĐ nănhg lượng, sinh trưởng, tăng trưởng )- Điều hoà hoạt động giải trí của những cơ quan đa phần bằng con đường thể dịch giúp khung hình thích nghi với điều kiện kèm theo sống .- Tự kiểm soát và điều chỉnh trong nội bộ của những tuyến nôi tiết .- Tuyến nội tiết thường có kích cỡ nhỏ, lượng chất tiết ra ít nhưng có hoạt tính sinh học cao, thôi thúc hoặc ngưng trệ hoạt động giải trí của những cơ quan, những quy trình sinh lí trong khung hình .- hợp đồng của những tuyến nội tiết bị rối loạn gây cho khung hình bị bệnh lí .b. Hooc môn : mẫu sản phẩm của tuyến nội tiết* Đặc tính :- Mỗi hooc môn do một tuyến nội tiết nhất định tiết ra .- Mỗi hooc môn chỉ tác động ảnh hưởng đến một quy trình sinh lí của khung hình .

– Hooc môn có hoạt tính sinh học cao ( chỉ một lượng nhỏ cũng gây tác động ảnh hưởng rõ ràng )VD : chỉ cần một lượng nhỏ ađrênalin cũng làm cho tim dập nhanh và mạnh .- Hooc môn không có tính đặc trưng cho loài .* Tác dụng :- Kích thích, tinh chỉnh và điều khiển. VD : Hooc môn tuyến yên kích thích hoạt động giải trí của tuyến giáp, vỏ tuyến trên thận, tuyến sinh dục .- Điều hoà, phối hợp. VD : sự phối hợp hoạt động giải trí của glucagôn ( tuyến tuỵ ) với ađrênalin ( tuyến trên thận và inulin ( tuyến tuỵ ) làm cho lượng đường trong máu không thay đổi .- Đối lập : VD : Tuyến tuỵ tiết ra 2 loại hooc môn có công dụng trái chiều nhau .VD : Inulin biến glucôzơ thành glicogen dự trữ trong gan làm giảm lượng đường trong máu ( giảm đường huyết ) bảo vệ cho lượng đường trong máu không thay đổi là 0,12 g / lít khi khung hình nồng độ đường trong máu thấp dưới 0,12 g / lít thì glucagôn biến glicôgen trong gan thành glucôzơ bổ trợ lượng đường trong máu không thay đổi .

5. Sự điều hoà và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết (HS nắm ND bài 59 ở SGK)

– Nắm được điều hoà hoạt động giải trí của những tuyến nội tiết .- Sự phối hợp hoạt động giải trí của những tuyến nội tiết .

CHƯƠNG 11. SINH SẢN

1. Cấu tạo – chức năng của cơ quan sinh dục nam – nữ.

a. Cơ quan sinh dục nam :* Cơ quan sinh dục nam gồm 2 tuyến sinh dục, đường sinh dục và tuyến tương hỗ sinh dục .* Tuyến sinh dục :+ Đôi tinh hoàn vừa có công dụng sản xuất tinh trùng vừa có tính năng ngoại tiết vừa tiết hooc môn sinh dục nam là testôstêrôn .+ Tinh trùng tham gia thụ tinh tạo thành hợp tử .+ Có năng lực gây ra những biến hóa ở tuổi dậy thì và làm Open những tín hiệu sinh dục phụ ở nam .+ Trên mỗi tinh hoàn có mào tinh hoàn làm trách nhiệm nhận tinh do tinh hoàn sản xuất ra .* Đường sinh dục :* Gồm :- Ống dẫn tinh chuyển tinh trùng từ mào tinh đến dự trữ ở túi tinh .

– Túi tinh : làm trách nhiệm dự trữ tinh trùng và chất dinh dưỡng .- Ống đái : dẫn tinh trùng từ túi tinh ra ngoài khi phóng tinh và dẫn nước tiểu ra ngoài* Các tuyến tương hỗ sinh dục :- Tuyến tuyền liệt : tiết dịch hoà trộn với tinh trùng để tạo thành tinh dịch .- Tuyến hành ( tuyến Côpơ ) : tiết dịch nhờn bôi trơn và làm giảm ma sát khi giao hợp và dọn đường cho tinh trùng đến gặp trứng .b. Cơ quan sinh dục nữ : Gồm* Tuyến sinh dục :- Là đôi buống trứng có tính năng : vừa sản xuất trứng ( tính năng ngoại tiết ) vừa sản xuất tiết hooc môn sinh dục ơstrôgen .- Trứng hoàn toàn có thể tham gia thụ tinh tạo thành hợp tử .Có thể gây ra những biến hóa ở tuổi dậy thì và làm Open tín hiệu sinh dục phụ .* Dường sinh dục :- Ống dẫn trứng : dẫn trứng đã chín vào tử cung .- Tử cung ( dạ con ) : là nơi để trứng đã thụ tinh làm tổ để tăng trưởng thành thai .

– Âm đạo : là nơi nhận tinh dịch trong đó có tinh trùng .* Tuyến tương hỗ sinh dục : Tuyến tiền đình nằm ở hai bên âm đạo gần cửa mình tiết dịch nhờn .

2. So sánh 2 tuyến sinh dục nam và nữ về cấu tạo, hoạt động và chức năng ?

a. Giống nhau :* Về cấu trúc và hoạt động giải trí- Đều là tuyến sinh dục .- Đều là tuyến đôi .- Đều hoạt động giải trí từ khi quy trình tiến độ dậy thì của khung hình và ngừng hoạt động giải trí khi đã già .- Hoạt động đều chịu tác động ảnh hưởng của hooc môn FSH và LH do tuyến yên tiết ra .* Về tính năng :- Đều là tuyến pha vừa có tính năng ngoại tiết vừa có tính năng nội tiết .+ Chức năng ngoại tiết là sản xuất giao tử .+ Chức năng nội tiết là tiết hooc môn sinh dục .b. Khác nhau :

3. So sánh trứng và tinh trùng

a. Giống nhau :- Đều được sản xuất từ tuyến sinh dục ở quá trình tuổi dậy thì, tuyến ngừng hoạt động giải trí khi về già .- Đều là những tuyến sinh dục .- Đều có năng lực thụ tinh tạo thành hợp tử .b. Khác nhau :

4. So sánh tuyến sinh dục và tuyến tuỵ.

* Giống :- Đều là những tuyến trong hệ nội tiết .- Đều là những tuyến pha vừa hoạt động giải trí nội tiết vừa hoạt động giải trí ngoại tiết .* Khác :

5. Những điều kiện cần cho sự thụ tinh, sự thụ thai?

* Sự thụ tinh : Chỉ xảy ra khi trứng gặp được tinh trùng và tinh trùng lọt được vào trứng để tạo thành hợp tử .* Sự thụ thai : xảy ra khi trứng đã thụ tinh bám được và làm tổ trong lớp niêm mạc tử cung* Hiện tương kinh nguyệt : là do lớp niêm mạc tử cung dày xốp chứa nhiều mạch máu để đón trứng đã được thụ tinh xuống làm tổ. Nhưng nếu trứng không được thụ tinh thì 14 ngày sau khi trứng rụng thể vàng bị tiêu giảm nên lớp niêm mạc sẽ bong ra ngoài cùng máu với dịch nhày .

1. Các bệnh lây theo đường sinh dục, cách phòng tránh: (nội dung SGK)

a. Bệnh lậu, bệnh giang mai .

b. Bệnh AIDS : thảm hoạ của loài người, cách phòng tránh .AIDS là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải do bị lây nhiễm HIV làm khung hình mất năng lực chống bệnh và chắc như đinh dẫn tới tử trận .- Hiện chưa có thuốc đặc trị

2. Cơ sở của các biện pháp tránh thai, ý nghĩa, nguy cơ của việc có thai ở tuổi vị thành

– Cơ sở khoa học của những giải pháp tránh thai :* Nguyên tắc tránh thai :- Ngăn không cho trứng chín và rụng- Ngăn không cho tinh trùng gặp trứng để thụ tinh- Không cho trứng đã thụ tinh làm tổ để thụ thai* Phương tiên tránh thai tương thích :- Dùng viên thuốc tránh thai, ngăn trứng chín và rụng- Dùng bao cao su hoặc màng ngăn âm đạo- Thắt ống dẫn tinh hoặc thắt ống dẫn trứng- Sử dụng dụng cụ tránh thai ( dụng cụ tử cung ) để ngăn trứng làm tổ trong thành tử cung

3. Nêu rõ ảnh hưởng của có thai sớm, ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên?

– Mang thai ở độ tuổi này có rủi ro tiềm ẩn tử trận cao vì :

– Dễ xảy thai, đẻ non

– Con nếu đẻ thường nhẹ cân, khó nuôi, dễ tử trận. Nếu phải nạo thai dễ dẫn tới vô sinh do bị dính tử cung, tắc vòi trứng, chửa ngoài dạ con .- Có rủi ro tiềm ẩn phải bỏ học, tác động ảnh hưởng tới tiền đồ, sự nghiệp .