1. Hoàn cảnh sinh ra của Quy chế Rome và Tòa án Hình sự Quốc tế
Thế kỷ XX là thời gian cả quốc tế bàng hoàng trước hàng loạt những cuộc cuộc chiến tranh xảy ra, từ cuộc Chiến tranh quốc tế thứ nhất ( 1914 – 1918 ) ; Chiến tranh quốc tế thứ hai ( 1939 – 1945 ) đến những cuộc cuộc chiến tranh xâm lược .
Chiến tranh quốc tế thứ nhất kết thúc với sự thất bại của phe Liên Minh, gây nên thiệt hại nặng nề về người và của : Hơn 18,6 triệu người chết ; Khoảng 60 triệu người bị thương. Ngoài mất mát về người, những thành phố, làng mạc, đường sá, cầu và cống, xí nghiệp sản xuất … ở châu Âu đều bị hủy hoại, thiệt hại vật chất lên tới 338 tỷ USD. Số tiền những nước tham chiến ngân sách cho cuộc chiến tranh vào lúc 85 tỷ USD .
Chiến tranh quốc tế thứ hai kết thúc với sự sụp đổ trọn vẹn của chủ nghĩa phát xít Đức – I-ta-li-a – Nhật Bản. Tuy nhiên, toàn trái đất đã phải hứng chịu những hậu quá thảm khốc của cuộc chiến tranh. Đây là cuộc cuộc chiến tranh lớn nhất, quyết liệt nhất và tàn phá nặng nề nhất trong lịch sử dân tộc loài người với : 60 triệu người chết ; 90 triệu người bị tàn tật. Thiệt hại về vật chất gấp 10 lần so với Chiến tranh quốc tế thứ nhất, bằng tổng thể những cuộc cuộc chiến tranh trong 1000 năm trước đó cộng lại .
Trước những hậu quả nặng nề như vậy, Tòa án Hình sự Quốc tế (tên tiếng Anh: International Criminal Court; tiếng Pháp: Cour Pénale Internationale; thường được gọi là các ICC hoặc ICCt) ra đời có nhiệm vụ là một tòa án thường trực để truy tố các cá nhân phạm tội ác diệt chủng; tội ác chống lại loài người, tội ác chiến tranh; và tội ác xâm lược.
160 vương quốc đã tham gia vào Hội nghị ngoại giao của Liên Hợp quốc được tổ chức triển khai tại Rome từ 15/6 đến 17/7/1998 ; để xây dựng ra Tòa án hình sự quốc tế ( International Criminal Court ) .
Quy chế tòa án nhân dân công lý quốc tế sẽ mở màn phát sinh hiệu lực thực thi hiện hành từ ngày 01/7/2002 địa thế căn cứ theo Điều 126 .
Quy chế được chia thành 13 phần và 128 lao lý. Trong đó định nghĩa về những tội phạm hình sự ; thẩm quyền xét xử, cơ cấu tổ chức tổ chức triển khai, thẩm quyền của Tòa ; tính năng, trách nhiệm quyền hạn của những cơ quan. Cũng như những nguyên tắc chung của luật hình sự, bản án, thủ tục tố tụng hình sự ; việc thi hành những bản án và hợp tác trong nghành nghề dịch vụ hình sự. Đặc biệt nhấn mạnh vấn đề đến những nguyên tắc của luật hình sự quốc tế .
2. Tội chống loài người
Tội chống loài người được lao lý tại Điều 7 Quy chế Rome như sau :
“Điều 7. Tội ác chống nhân loại
Trong Quy chế này, “ tội ác chống quả đât ” là một trong những hành vi sau được triển khai như một phần của sự tiến công có mạng lưới hệ thống hoặc trên diện rộng nhằm mục đích vào bất kể một hội đồng dân thường nào, với phân biệt về sự tiến công đó :
Giết người ;
Hủy diệt ;
Bắt làm nô lệ ;
Lưu đày hoặc cưỡng ép vận động và di chuyển dân cư ;
Bỏ tù hoặc có hình thức khác tước đoạt tự do thân thể một cách nghiêm trọng trái với những quy tắc cơ bản của pháp luật quốc tế ;
Tra tấn ;
Hiếp dâm, bắt làm nô lệ tình dục, cưỡng ép mại dâm, ép buộc mang thai, cưỡng ép triệt sản hoặc bất kỳ hình thức đấm đá bạo lực tình dục nào khác có đặc thù nghiêm trọng tương tự như ;
Ngược đãi bất kể nhóm hoặc tập thể người nào có chung đặc thù vì nguyên do chính trị, chủng tộc, dân tộc bản địa, sắc tộc, văn hóa truyền thống, tôn giáo, giới tính như được định nghĩa tại khoản 3, hoặc những nguyên do khác được thừa nhận thoáng rộng là bị cấm theo luật quốc tế, tương quan đến bất kể hành vi nào nêu tại khoản này hoặc bất kể tội phạm nào thuộc quyền tài phán của Tòa án ;
Đưa người đi biệt tích ;
Phân biệt chủng tộc ;
Các hành vi vô nhân đạo khác có đặc thù tựa như cố ý gây nhiều đau đớn hoặc tổn thương nghiêm trọng cho thân thể hoặc sức khỏe thể chất về mặt niềm tin hay sức khỏe thể chất. ”
2.1. Chủ thể của tội phạm
“Điều 20. Yếu tố tâm thần
1. Trừ phi có lao lý khác, một người chỉ phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự và chịu hình phạt về tội phạm thuộc quyền tài phán của Tòa án nếu hành vi được triển khai có chủ ý và nhận thức .
2. Trong điều này, một người được coi là có chủ ý khi :
a. Về mặt hành vi, người đó muốn tham gia thực thi hành vi đó ;
b. Về mặt hậu quả, người đó muốn gây ra hậu quả đó hoặc nhận thức được hậu quả đó sẽ xảy ra theo diễn biến thông thường của vấn đề .
3. Trong điều này, thuật ngữ “ nhận thức ” là việc ý thức được trường hợp diễn ra hoặc hậu quả sẽ xảy ra theo diễn biến thông thường của vấn đề. “ Biết ” và “ chủ tâm ” cũng được hiểu theo nghĩa này. ”
Căn cứ lao lý trên chủ thể của tội phạm phải là người có năng lượng nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự gồm năng lượng nhận thức và năng lượng làm chủ hành vi .
Điều 26 Quy chế Rome pháp luật loại trừ quyền tài phán so với người dưới 18 tuổi. Theo đó, Tòa án Hình sự Quốc tế không có quyền tài phán so với bất kỳ người nào dưới 18 tuổi tại thời gian bị cho là phạm tội. Tức là thời gian người phạm tội chưa đủ 18 tuổi mà thực hiện hành vi phạm tội thì Tòa án Hình sự Quốc tế cũng không hề xét xử so với họ .
Điều 25 Quy chế Rome cũng quy định về trách nhiệm hình sự của cá nhân: một người phải chịu trách nhiệm hình sự và chịu hình phạt về tội phạm thuộc quyền tài phán của Tòa án nếu người đó:
a. Thực hiện tội phạm một mình, cùng với người khác hay trải qua người khác, bất kể người đó có phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự hay không ;
b. Ra lệnh, dụ dỗ hoặc xúi giục triển khai tội phạm mà trong thực tiễn đã xảy ra hoặc phạm tội chưa đạt ;
c. Nhằm tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho việc phạm tội, giúp sức, tiếp tay hoặc bằng cách khác, trợ giúp việc phạm tội hoặc phạm tội chưa đạt, kể cả phân phối phương tiện đi lại cho việc phạm tội đó ;
d. Bằng bất kể cách nào khác, góp phần phạm tội hoặc phạm tội chưa đạt với một nhóm người hành vi vì mục tiêu chung. Việc góp phần này phải là cố ý và : Được thực thi nhằm mục đích thôi thúc hoạt động giải trí tội phạm hoặc vì mục tiêu phạm tội của cả nhóm khi hoạt động giải trí hoặc mục tiêu đó tương quan đến việc thực thi một tội phạm thuộc quyền tài phán của Tòa án ; hoặc Được triển khai với nhận ra về dự tính phạm tội của cả nhóm ;
2.2. Mặt chủ quan của tội phạm
Tất cả những hành vi thực thi tội chống loài người đều được triển khai do lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội có đủ nhận thức và nhìn thấy trước hậu quả của tội phạm nhưng vẫn mong ước hậu quả đó xảy ra .
2.3. Khách thể của tội phạm
Tội phạm xâm phạm đến sự sống của loài người, sự không thay đổi của xã hội loài người cũng như những điều kiện kèm theo tự nhiên vốn có để bảo vệ sự sống của con người .
Vì vậy, khách thể của tội phạm là sự sống, sự không thay đổi toàn xã hội của loài người và những điều kiện kèm theo tự nhiên như đất, nước, không khí, thiên nhiên và môi trường sống, hệ sinh thái, động vật hoang dã, thực vật trên toàn cầu .
2.4. Mặt khách quan của tội phạm
Hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm được lao lý trong quy chế Rome gồm 11 hành vi :
– Giết người: Tấn công nhằm vào bất kỳ cộng đồng dân thường nào” là một loạt hành vi nêu tại khoản 1 được thực hiện nhiều lần chống lại bất kỳ cộng đồng dân thường nào, theo hoặc nhằm thúc đẩy chính sách của một quốc gia hay tổ chức về việc thực hiện các cuộc tấn công đó.
– Hủy diệt: bao gồm việc cố ý áp đặt những điều kiện sống như không cho tiếp cận nguồn lương thực, thuốc men nhằm tiêu diệt một bộ phận dân cư
– Bắt làm nô lệ: là việc thực hiện bất kỳ hay toàn bộ các quyền lực gắn với quyền sở hữu đối với một người, kể cả việc buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em.
– Lưu đày hoặc cưỡng ép di chuyển dân cư: là việc cưỡng ép di dời những người liên quan ra khỏi khu vực mà họ đang cư trú hợp pháp bằng việc trục xuất hoặc các hành vi cưỡng chế khác với các lý do không được luật pháp quốc tế thừa nhận.
– Bỏ tù hoặc có hình thức khác tước đoạt tự do thân thể một cách nghiêm trọng trái với các quy tắc cơ bản của luật pháp quốc tế.
– Tra tấn: là cố ý gây đau đớn hoặc đau khổ về thể xác hoặc tinh thần cho người đang bị giam giữ hoặc đang chịu sự kiểm soát của cá nhân bị buộc tội; trừ trường hợp sự đau đớn hoặc đau khổ xuất phát, gắn liền hoặc liên quan đến các hình phạt hợp pháp
– Hiếp dâm, bắt làm nô lệ tình dục, cưỡng ép mại dâm, ép buộc mang thai, cưỡng ép triệt sản hoặc bất kỳ hình thức bạo lực tình dục nào khác có tính chất nghiêm trọng tương tự: “Ép buộc mang thai” là việc giam giữ bất hợp pháp phụ nữ bị buộc mang thai nhằm mục đích thay đổi thành phần sắc tộc của bất kỳ cộng đồng dân cư nào hoặc để thực hiện các hành vi vi phạm luật quốc tế nghiêm trọng khác. Định nghĩa này không ảnh hưởng đến pháp luật quốc gia về thai sản.
– Ngược đãi bất kỳ nhóm hoặc tập thể người nào có chung đặc điểm vì lý do chính trị, chủng tộc, dân tộc, sắc tộc, văn hóa, tôn giáo, giới tính như được định nghĩa tại khoản 3, hoặc những lý do khác được thừa nhận rộng rãi là bị cấm theo luật quốc tế, liên quan đến bất kỳ hành vi nào nêu tại khoản này hoặc bất kỳ tội phạm nào thuộc quyền tài phán của Tòa án: là việc tước đoạt nghiêm trọng và cố ý các quyền cơ bản, trái với luật pháp quốc tế vì lý do bản sắc của một nhóm người hay tập thể.
– Đưa người đi biệt tích: là việc bắt, giam giữ hoặc bắt cóc người theo lệnh hoặc với sự cho phép, hỗ trợ hay đồng tình của một quốc gia hoặc tổ chức chính trị và tiếp đó, từ chối thừa nhận việc tước đoạt tự do hoặc cung cấp thông tin về số phận hoặc nơi ở của những người đó, nhằm loại bỏ sự bảo vệ của pháp luật đối với họ trong một thời gian dài.
– Phân biệt chủng tộc: là các hành vi vô nhân đạo có tính chất tương tự như các hành vi nói tại khoản 1, được thực hiện trong bối cảnh của một chế độ đàn áp và thống trị có hệ thống, bởi một nhóm chủng tộc đối với một hoặc nhiều nhóm chủng tộc khác và được thực hiện nhằm duy trì chế độ đó.
– Các hành vi vô nhân đạo khác có tính chất tương tự cố ý gây nhiều đau đớn hoặc tổn thương nghiêm trọng cho thân thể hoặc sức khỏe về mặt tinh thần hay thể chất.
3. Hình phạt đối với người phạm tội chống loài người
Tòa án hoàn toàn có thể ấn định một trong những hình phạt sau so với người bị phán quyết :
– Tù có thời hạn nhưng không vượt quá mức tối đa 30 năm ; hoặc
– Tù chung thân thể theo đặc thù đặc biệt quan trọng nghiêm trọng của tội phạm và hoàn
cảnh cá thể của người bị phán quyết .
Cùng với hình phạt tù, Tòa án hoàn toàn có thể quyết định hành động :
– Phạt tiền theo những tiêu chuẩn pháp luật tại Quy tắc về Thủ tục và Chứng cứ ;
– Tịch thu tiền, và động sản có nguồn gốc trực tiếp hoặc gián tiếp
từ tội phạm đó mà không làm phương hại đến những quyền của bên thứ ba ngay
tình .
Luật Hoàng Anh
