I. Giới thiệu chung về AEC
Lịch sử hình thành AEC :
Năm 1992 : khái niệm hội nhập kinh tế ASEAN lần tiên phong được đưa ra trong Hiệp định khung về Thúc đẩy Hợp tác Kinh tế ASEAN ký tại Nước Singapore. Hiệp định này nhấn mạnh vấn đề tầm quan trọng trong hợp tác trong những nghành thương mại, công nghiệp, nguồn năng lượng và tài nguyên, kinh tế tài chính và ngân hàng nhà nước, thực phẩm, nông nghiệp và lâm nghiệp, giao thông vận tải và truyền thông online .
Năm 1992: Hiệp định về Chương trình Ưu đãi Thuế quan có hiệu lực chung (CEPT) được ký kết, sau đó được thay thế bởi Hiệp định về Thương mại Hàng hoá ASEAN 2010
Năm 1995 : Hiệp định khung về Thương Mại Dịch Vụ ASEAN được ký kết
Năm 1998 : Hiệp định khung về Đầu tư ASEAN được ký kết, sau đó được sửa chữa thay thế bởi Hiệp định Đầu tư tổng lực ASEAN 2012
Năm 2003 : Tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN 9, những nhà chỉ huy ASEAN lần tiên phong công bố tiềm năng hình thành một Cộng đồng Kinh tế ASEAN ( AEC ). Mục tiêu này cũng tương thích với Tầm nhìn ASEAN 2020 trải qua vào năm 1997 với tiềm năng tăng trưởng ASEAN thành một Cộng đồng ASEAN .
Năm 2006 : Tại cuộc họp những Bộ trưởng Kinh tế ASEAN lần thứ 38, Kế hoạch toàn diện và tổng thể thiết kế xây dựng AEC ( AEC Blueprint ) đã được đưa ra với những tiềm năng và lộ trình đơn cử cho việc thực thi AEC .
Năm 2007 : Tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 12, những nhà chỉ huy ASEAN đã chấp thuận đồng ý đẩy nhanh việc hình thành AEC vào năm năm ngoái thay vì 2020 như kế hoạch khởi đầu
Ngày 22/11/2015 : Tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 27, những nhà chỉ huy ASEAN đã ký kết Tuyên bố Kuala Lumpur về việc xây dựng AEC
Mục tiêu
– Một thị trường đơn nhất và cơ sở sản xuất chung, trải qua :
Tự do lưu chuyển hàng hoá
Tự do lưu chuyển dịch vụ
Tự do lưu chuyển góp vốn đầu tư
Tự do lưu chuyển vốn
Tự do lưu chuyển lao động có kinh nghiệm tay nghề
Lĩnh vực hội nhập ưu tiên
Thực phẩm, nông nghiệp và lâm nghiệp
– Một khu vực kinh tế cạnh tranh đối đầu, trải qua :
Các khuôn khổ chủ trương về cạnh tranh đối đầu
Bảo hộ người tiêu dùng
Quyền sở hữu trí tuệ
Phát triển hạ tầng
Thuế quan
Thương mại điện tử
– Phát triển kinh tế cân đối, trải qua :
Các kế hoạch tăng trưởng doanh nghiệp vừa và nhỏ ( SME )
Sáng kiến hội nhập nhằm mục đích thu hẹp khoảng cách tăng trưởng trong ASEAN
– Hội nhập vào nền kinh tế toàn thế giới, trải qua :
Tham vấn ngặt nghèo trong đàm phán đối tác chiến lược kinh tế
Nâng cao năng lượng tham gia vào mạng lưới phân phối toàn thế giới
Bản chất AEC
Mặc dù được gọi với cái tên “Cộng đồng kinh tế”, AEC thực chất chưa thể được coi là một cộng đồng kinh tế gắn kếtnhư Cộng đồng châu Âu (EC) bởi AEC không có cơ cấu tổ chức chặt chẽ và những điều lệ, quy định có tính chất ràng buộc cao và rõ ràng như EC
AEC thực chất là đích hướng tớicủa các nước ASEAN thông qua việc hiện thực hóa dần dần 04 mục tiêu kể trên (trong đó chỉ mục tiêu 01 là được thực hiện tương đối toàn diện và đầy đủ thông qua các Hiệp định và thỏa thuận ràng buộc đã ký kết, các mục tiêu còn lại mới chỉ dừng lại ở việc xây dựng lộ trình, khuôn khổ, thực hiện một số chương trình và sáng kiến khu vực).
AEC là một tiến trình hội nhập kinh tế khu vựcchứ không phải là một Thỏa thuận hay một Hiệp định với các cam kết ràng buộc thực chất. Tham gia vào các mục tiêu của AEC là hàng loạt các Hiệp định, Thỏa thuận, Chương trình, Sáng kiến, Tuyên bố… giữa các nước ASEAN có liên quan tới các mục tiêu này. Những văn bản này có thể bao gồm những cam kết có tính ràng buộc thực thi, cũng có những văn bản mang tính tuyên bố, mục tiêu hướng tới (không bắt buộc) của các nước ASEAN.
Việc hiện thực hóa AEC đã được triển khai trong cả quá trình dài trước đây(thông qua việc thực hiện các cam kết tại các Hiệp định cụ thể về thương mại đã ký kết giữa các nước ASEAN) và sẽ được tiếp tục thực hiện trong thời gian tới(tiếp tục thực hiện theo lộ trình các Hiệp định, Thỏa thuận đã có và các vấn đề mới, nếu có).
II. Các Hiệp định chính trong AEC
Để hiện thực hóa AEC, rất nhiều Hiệp định, Thỏa thuận, Sáng kiến …. đã được những thành viên đàm phán, ký kết và triển khai. Trong đó những Hiệp định quan trọng và đưa thực thi tương đối khá đầy đủ là :
Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN ( ATIGA ) ( Tiếng Việt ) ( Tiếng Anh )
Hiệp định Khung về Dịch Vụ Thương Mại ASEAN ( AFAS ) ( Tiếng Việt ) ( Tiếng Anh )
Hiệp định về Di chuyển thể nhân trong ASEAN ( MNP )
Các Thỏa thuận Thừa nhận lẫn nhau về 1 số ít nghành nghề dịch vụ dịch vụ
Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN ( ACIA )
So sánh những cam kết trong AEC với những FTA khác mà Nước Ta tham gia :
Về tự do hóa sản phẩm & hàng hóa : Trong số những FTA mà Nước Ta đã ký kết, những cam kết về cắt giảm thuế quan trong AEC là cao nhất và nhanh nhất. Cho đến nay, Nước Ta đã gần triển khai xong lộ trình cắt giảm thuế quan trong AEC.
Về tự do hóa dịch vụ : những cam kết về dịch vụ trong AEC đều tựa như mức cam kết trong WTO, trong một số ít gói cam kết dịch vụ gần đây củaAEC, mức độ cam kết đã mở màn cao hơn so với WTO nhưng không nhiều và cũng tương thích với mức độ Open trong thực tiễn về dịch vụ của Nước Ta .
Về tự do hóa đầu tư:các cam kết về đầu tư trong AEC toàn diện hơn trong WTO và các FTA đã ký của Việt Nam nhưng cũng phù hợp với các quy định về đầu tư trong pháp luật Việt Nam (việc thực thi các cam kết về đầu tư trong AEC không buộc Việt Nam phải sửa đổi pháp luật trong nước)
Về tự do hóa lao động:Cho đến nay việc tự do hóa lao động trong AECmới chỉ dừng lại ở các Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (MRA) về trình độ của lao động có kỹ năng (thông qua xây dựng hệ thống đăng ký hành nghề chung) trong 8 ngành nghề, nhưng cho tới thời điểm hiện tại chỉ có 2 MRA đã được thực thi đầy đủ.
III. Cơ hội và thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam
1. Cơ hội
Khi những tiềm năng của AEC được hoàn tất, AEC sẽ mang lại những thời cơ lớn cho nền kinh tế và những doanh nghiệp Nước Ta, đặc biệt quan trọng là :
AEC mở ra một khu vực thị trường chung to lớn : với gần 100 % sản phẩm & hàng hóa được tự do lưu chuyển trong nội khối, AEC tạo ra một khu vực thị trường sản phẩm & hàng hóa chung giữa những nước ASEAN, mở ra thời cơ làm ăn kinh doanh thương mại lớn cho những doanh nghiệp trong khu vực ;
AEC mở ra thời cơ lôi cuốn góp vốn đầu tư quốc tế vào Nước Ta : thiên nhiên và môi trường kinh doanh thương mại được lan rộng ra theo hướng minh bạch và bình đẳng hơn sẽ là điều kiện kèm theo để lôi cuốn góp vốn đầu tư quốc tế không những từ những nước ASEAN mà cả từ những nước ngoại khối, đặc biệt quan trọng là những nước đối tác chiến lược FTA của ASEAN vào Nước Ta để tham gia và chuỗi giá trị khu vực ;
AEC tạo ra sức ép, nâng cao năng lượng cạnh tranh đối đầu của những doanh nghiệp Nước Ta : tham gia vào một sân chơi chung và chịu áp lực đè nén cạnh tranh đối đầu từ những đối tác chiến lược khu vực cả về trình độ quản trị, công nghệ tiên tiến và nhân lực sẽ buộc những doanh nghiệp Nước Ta phải tự cải tổ, biến hóa, nâng cao năng lượng cạnh tranh đối đầu để hoàn toàn có thể sống sót và tăng trưởng .
AEC tạo ra khí thế và động lực cho doanh nghiệp : Với niềm tin sẵn sàng chuẩn bị cho việc hình thành AEC vào cuối năm năm ngoái và những trông đợi về một khu vực thị trường chung năng động với nhiều thời cơ mở ra, những doanh nghiệp Nước Ta có vẻ như đã được thức tỉnh để chuẩn bị sẵn sàng tư thế và hành tranh cho tiến trình hội nhập can đảm và mạnh mẽ sắp tới .
2. Thách thức
Thách thức lớn nhất trong AEC so với Việt Namhiện tạilà sức ép cạnh tranh đối đầu từ sản phẩm & hàng hóa từ những nước ASEAN : với cơ cấu tổ chức mẫu sản phẩm tương đối giống nhau ở cả 10 nước ASEAN, việc Open thị trường sẽ tạo ra áp lực đè nén cạnh tranh đối đầu rất lớn so với những doanh nghiệp Nước Ta, đặc biệt quan trọng là những doanh nghiệp có sức cạnh tranh đối đầu yếu và ở những ngành vốn được bảo lãnh cao từ trước tới nay. Trong tương lai, khi những tiềm năng AEC được hoàn tất, những sức ép từ những góc nhìn khác sẽ Open, thử thách vì thế sẽ lan rộng ra ra những yếu tố khác .
Thách thức về dịch vụ : Nếu tiềm năng tự do lưu chuyển dịch vụ trong AEC được hiện thực hóa, những doanh nghiệp Nước Ta trong nghành nghề dịch vụ dịch vụ chắc như đinh sẽ bị đặt trong môi trường tự nhiên cạnh tranh đối đầu quyết liệt hơn nhiều ( bởi lúc bấy giờ những rào cản / điều kiện kèm theo so với nhà sản xuất dịch vụ quốc tế vào Nước Ta vẫn còn tương đối cao, do đó doanh nghiệp dịch vụ Nước Ta hiện đang được “ phủ bọc ” khá kỹ lưỡng trong nhiều nghành nghề dịch vụ dịch vụ ) ;
Thách thức về lao động : Khi AEC hoàn tất tiềm năng tự do lưu chuyển lao động, nếu không có sự sẵn sàng chuẩn bị rất đầy đủ, lao động Nước Ta kinh nghiệm tay nghề kém, thiếu những kỹ năng và kiến thức thiết yếu ( ngoại ngữ, tính chuyên nghiệp … ) hoàn toàn có thể sẽ gặp khó khăn vất vả lớn .
IV. Khuyến nghị đối với doanh nghiệp và nhà nước
1. Khuyến nghị cho doanh nghiệp
Với đặc thù là tiềm năng mang tính lộ trình, và với cấu thành là những Hiệp định, Thỏa thuận đã và đang thực thi, tại thời gian hình thành AEC ( cuối năm năm ngoái ), chính sách cũng như chủ trương thương mại với những nước ASEAN sẽ không có đổi khác gì đáng kể so với hiện tại, và do đó cũng sẽ không tạo tác động gây sốc nào so với những doanh nghiệp Nước Ta .
Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn cần dữ thế chủ động để tìm hiểu những nội dung và cam kết của những Hiệp định đang có hiệu lực hiện hành trong AEC để tận dụng những thời cơ và hạn chế thử thách từ việc thực thi những hiệp định này. Ngoài ra, những doanh nghiệp cũng cần chăm sóc tới lộ trình thực thi những tiềm năng tương lai của AEC để có sự sẵn sàng chuẩn bị sẵn sàng chuẩn bị cho một khu vực thị trường và sản xuất chung sẽ được hình thành khi những tiềm năng của AEC được hoàn tất .
Ngoài ra, AEC không phải là mục tiêu hội nhập duy nhất của Việt Nam, bên cạnh đó còn rất nhiều các FTA khác với các đối tác quan trọng, dự kiến sẽ có tác động lớn, mang tính cộng hưởng đến nền kinh tế và các doanh nghiệp Việt Nam. Vì vậy, doanh nghiệp cần tập trung mọi nỗ lực để nâng cao năng lực cạnh tranh, trong đó có cả việc tận dụng các cơ hội hội nhập để nâng cao năng lực cạnh tranh, qua đó có thể tồn tại và phát triển được trong thời gian tới khi Việt Nam hội nhập sâu hơn nữa vào nền kinh tế thế giới.
2. Khuyến nghị đối với các cơ quan nhà nước
Tăng cường cung cấp thông tin cho doanh nghiệp về AEC cũng như các FTA khác mà Việt Nam đang tham gia. Thông tin cung cấp cần cụ thể và dễ dàng tiếp cận được đối với doanh nghiệp;
Phối hợp ngặt nghèo hơn nữa với VCCI và những hiệp hội trong quy trình đàm phán cũng như thực thi những bước hiện thực hóa AEC sau này ;
Xây dựng một kênh tham vấn doanh nghiệp tiếp tục và hiệu suất cao hơn không chỉ cho đàm phán mà quan trọng hơn là cho quy trình thực thi những cam kết thương mại ( đặc biệt quan trọng cần có một đơn vị chức năng đầu mối cung ứng thông tin, tương hỗ doanh nghiệp tìm hiểu nội dung những AEC, những FTA cũng như tư vấn, lý giải cho doanh nghiệp trong những trường hợp vướng mắc ) .
Download Bản tóm lược AEC của Trung tâm WTO và Hội nhập VCCI dưới đây
