Đây là quán cafe quen thuộc của ông, đến nỗi mọi nhân viên cấp dưới đều nhớ mặt và không cần thu tiền trước như những vị khách khác. Thực ra khách sạn Nikko đã đổi tên thành Hotel du Parc từ đầu năm 2019. Coffee Shop đã chuyển vị trí từ khu vực phía trong ra ngoài sảnh chính. Tổng công ty lắp máy Nước Ta Lilama cũng không còn ở quy trình tiến độ hoàng kim như thời ông làm thuyền trưởng .Chỉ có ông Phạm Hùng vẫn hóm hỉnh : ” Tôi về hưu rồi nhưng còn tiền. Giấu vợ được một chút ít, mời nước được ” .
Thời gian đó, các tổng thầu EPC dự án trong nước đều là nước ngoài, họ nhận rồi thuê các doanh nghiệp xây lắp trong nước làm thầu phụ. Cả nước gần như không có nhà thầu Việt chế tạo thiết bị, chỉ xây lắp đơn thuần.
Tôi đi học ở Liên Xô từ năm 18 tuổi, về nước đi làm và luôn do dự, tại sao phải bỏ tiền thuế của dân để mua những cái máy này về ? Sao không sản xuất thiết bị, vừa có công ăn việc làm, vừa thu được doanh thu ?Khi làm Công ty Lắp máy 45-1, tâm lý về việc sản xuất thiết bị, tôi bay sang Milan ( Ý ) đặt mua một cái máy vê chỏm cầu về sản xuất thiết bị áp lực đè nén với giá 600.000 USD, tương tự với vốn góp vốn đầu tư cho một nhà máy sản xuất nhỏ. Mọi người bảo ” Điên hay sao mà mua về, khi nào mới trả hết nợ ? “Không điên, tôi nhận định và đánh giá những xí nghiệp sản xuất như hóa chất, lọc dầu, bột ngọt, đường, nhiệt điện … cần rất nhiều thiết bị chịu áp lực đè nén, không khi nào sợ thừa. Nhất là, tôi rất ghét khi phải mua thiết bị từ quốc tế về, vừa đắt vừa tốn ngân sách luân chuyển .Và chỉ sau 3 hợp đồng là giàn trải được món góp vốn đầu tư ấy rồi .Chiếc máy đó là khởi sự cho nghành nghề dịch vụ sản xuất của công ty lắp máy 45-1. Vì chúng tôi có máy, hoàn toàn có thể sản xuất được thiết bị nên thao tác được với Vedan, rồi sau là xi-măng Chinfon ở TP. Hải Phòng. 40 % máy móc thiết bị ở đó là do chúng tôi làm .Lúc ấy tiếng tăm nổi lên, hợp đồng tự tìm đến. Chúng tôi liên tục sản xuất thiết bị cho xí nghiệp sản xuất xi-măng Nghi Sơn – Liên doanh của Tổng công ty xi-măng với Tập đoàn Mitsubishi. Đó là hợp đồng ký bằng tiền USD tiên phong tại Nước Ta, Chi tiêu rất tuyệt vời .
Năm 2005, Lilama được Chính phủ chấp thuận giao làm tổng thầu EPC dự án Nhiệt điện Uông Bí công suất 300 MW. Lần làm tổng thầu đầu tiên đã diễn ra như thế nào?
Khi doanh nghiệp quốc tế làm tổng thầu, họ ” ném ” cho mỗi công ty Nước Ta một gói thầu phụ, giá chém sát cổ. Buồn cười không ? Mình bỏ tiền ra rồi đi làm thuê trên chính quê nhà của mình. Tôi không đồng ý !Tôi nghiên cứu và điều tra những tổng thầu quốc tế có cái gì, hơn mình cái gì, mình có làm được như vậy không. Để triển khai tham vọng làm tổng thầu, tôi xây dựng một số ít nhà máy sản xuất sản xuất thiết bị khắp từ bắc vào nam cùng với Công ty tư vấn phong cách thiết kế và Công ty Xuất nhập khẩu – Thương mại. Rồi tôi yêu cầu lên Thủ tướng Phan Văn Khải cho làm một cái tổng thầu. Và nhà máy sản xuất Nhiệt điện Uông Bí là khu công trình trọng điểm được chỉ định thầu cho Lilama .Mọi chuyện chẳng thuận tiện gì .Rất nhiều người không tin cậy. Cũng mất rất nhiều thời hạn tranh luận, bảo vệ với Bộ Kế hoạch Đầu tư về lao lý trong luật Đấu thầu, phản biện cùng chuyên viên quốc tế mà Bộ Công thương thuê về thì chúng tôi mới được làm .Một tờ báo Tây Ban Nha vẽ biếm họa cái xe bò kéo, trên đó là cái nóc của xe Ipha, tức là vỏ Ipha nhưng động cơ phụ tùng chỉ là bò kéo. Họ viết : ” Nước Ta đang sử dụng Lilama để tiến vào Công nghiệp hóa, hiện đại hóa “. Tôi kệ, mình cứ quyết tâm làm thôi. Mà làm thì mình trả giá bằng sự nghiệp của mình chứ bằng cái gì .Uông Bí cũng là xí nghiệp sản xuất tiên phong chúng tôi làm tư vấn phong cách thiết kế .Đầu tiên, tôi biết mình chưa làm được, phải ký hợp đồng với Electrowall ( Thụy Sỹ ), trả lương cho kỹ sư quốc tế là 23.000 – 25.000 USD / tháng. 1 kỹ sư của Electrowall kèm 1 kỹ sư Nước Ta. Mấy ông Nước Ta không biết ngoại ngữ, sau cuối bắt buộc cũng phải biết. Ngoài việc bỏ tiền ra thuê Electrowall làm thì họ còn giảng dạy cho mình lực lượng nhân sự cực quý .Hồi làm nhà máy sản xuất Nhiệt điện Phả Lại 1, Phả Lại 2, Huyndai làm thầu chính, mình là thầu phụ. Kỹ sư Việt xếp hàng ở ngoài, phỏng vấn lần lượt, đạt thì họ mới cho làm. Sau này, mình làm thầu chính, họ làm thầu phụ, lại đến lượt kỹ sư của họ xếp hàng lần lượt cho mình phỏng vấn .Ngồi điều hành quản lý dự án Bất Động Sản, rất lâu rồi Huyndai ngồi giữa, mình với những thầu phụ ngồi 2 bên. Xoay chuyển vị thế trọn vẹn, lúc này Lilama ngồi giữa, Huyndai với mấy thầu phụ ngồi 2 bên .
Nhưng thưa ông, nhà máy Nhiệt điện Uông Bí bị nói là “có chuyện”.
Khi xí nghiệp sản xuất lắp ráp xong, không chạy được. Đó là vì Tổng công ty điện lực ký hợp đồng với Tổng công ty than cung ứng than không đúng theo phong cách thiết kế .Nguyên tắc sản xuất một nhà máy sản xuất nhiệt điện là sản xuất lò hơi tương thích loại than được cam kết phân phối. Lilama phong cách thiết kế lò cho loại than có nhiệt lượng riêng 5.100 kcal / kg nhưng than được cung ứng khi chạy thử chỉ có 4.700 Kcal / kg mà thôi. Than antraxit đó rất khó đốt, lại nhiều lưu huỳnh, hay đóng xỉ. Khi đốt phải phun kèm với dầu. Sau khi phát hiện yếu tố thì kiểm soát và điều chỉnh dần, đến giờ hãy xem nhà máy sản xuất chạy ra làm sao ?Làm nhà máy sản xuất đó, tôi cũng đương đầu với lần suýt ” bóc lịch “. Hợp đồng Uông Bí là 270 triệu đô, làm được 1 năm thì Thanh tra nhà nước vào. Họ kiểm tra những chứng từ kinh tế tài chính, những hợp đồng với thầu phụ. Tại thời gian đó, chỉ có 210 triệu đô. Suy ra Lilama rút ruột 60 triệu đô .Thực tế, dự án Bất Động Sản làm trong 3 năm và bh 2 năm. 210 triệu đô chưa tính ngân sách bh .Báo chí cũng đăng bài về việc Thanh tra nhà nước thanh tra Lilama. Năm ấy người ta tưởng bắt Phạm Hùng đến nơi rồi .Mọi người rất lo ngại, đặc biệt quan trọng là những cán bộ chỉ huy và đầu ngành của Tổng công ty. Tôi nói : ” Tất cả những tiến trình thực thi, tôi đã trình Hội đồng quản trị, Nhưng do tình hình lúc bấy giờ, mọi người cứ đứng ra ngoài, ai phỏng vấn gì, cứ bảo họ gặp Phạm Hùng ” .
Sau đó, Ban kiểm tra Trung ương ban hành Kết luận của Thủ tướng và các phó thủ tướng về quyết định thanh tra Lilama. 2 tuần sau, Tổng công ty Lilama được phong đơn vị Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới.
Được biết, khi thầu dự án nhà máy nhiệt điện Nhơn Trạch 2, giá Lilama đưa ra thấp hơn hẳn 100 triệu USD so với nhà thầu ngoại trước đó?
Đầu tiên, Nhà máy Nhơn Trạch 2 có 2 đơn vị chức năng quốc tế đấu thầu là Sumitomo và Marubeni của Nhật. Sumitomo trúng với giá 624 triệu đô. Nhưng Marubeni kiện Sumitomo và Tập đoàn dầu khí là chọn thầu không đúng. Dự án này bị đề xuất tạm dừng .
Bên Dầu khí mới nói với tôi “mời ông sang nhận dự án đấy, giảm cho chúng tôi còn 524 triệu đô”. Một dự án lớn như vậy, bớt thì bớt 50 triệu đô thôi chứ đây giảm những 100 triệu? Thế nhưng tôi nhận.
Bởi vì trước đây chúng tôi đã làm 2 xí nghiệp sản xuất Cà Mau rồi, chưa đến 450 triệu đô. Mà ở Cà Mau khó khăn vất vả hơn nhiều, đến 1 hạt cát cũng phải chở ra, đường xá thì xa xôi .Hơn nữa, ở vị trí tổng thầu, chúng tôi đã biết cách quản trị để giảm chi phí sản xuất. Hợp đồng 540 triệu đô đó, thiết bị nào Lilama sản xuất được trong nước thì sẽ tự làm. Thiết bị nào cần mua thì mở thầu, những nhà thầu phụ quốc tế luôn cạnh tranh đối đầu giá với nhau để phân phối thiết bị cho mình. Nên Lilama có giá tốt tốt .Cuối cùng xí nghiệp sản xuất Nhơn Trạch 2 làm xong còn được những Tạp chí nguồn năng lượng Châu Á Thái Bình Dương Thái Bình Dương ca tụng. Lilama thì có lời, nhà nước thu được nhiều thuế, công nhân lương cao, Tổng giám đốc thì có rượu uống .
Trở lại với chuyện suýt đi “bóc lịch”, ông thấy vị trí TGĐ của một doanh nghiệp nhà nước có nguy hiểm không?
Tôi nghĩ là nó nhiều nguy khốn, nhưng mình vẫn làm. Tôi không hề tham ô, tham nhũng kể cả trong ý nghĩ. Làm việc phải có cái tâm chứ. Vào nhà công nhân của mình thấy họ siêu thị nhà hàng kham khổ, nắng chang chang mà phải phơi mình ngoài nắng để sản xuất thiết bị. Nhìn thế có dám lấy tiền không ?Tôi có 12 thằng bạn thân, cả tổng giám đốc, cả quản trị những doanh nghiệp nhà nước. Đi tù cả .Làm chỉ huy của những tập đoàn nhà nước nếu tham thì sẽ đi tù thôi. Khi nhà nước giao cho họ một bao tải tiền, dưới đáy có một lỗ hở, ai có lương tâm thì mới khâu lỗ hở đó lại .
Người ta không dễ tin ông có lương tâm để khâu lỗ hở đó lại đâu…
Không tin nên mới có lần suýt bắt tôi đấy. Người ta sẽ suy luận, làm dự án Bất Động Sản mấy trăm triệu đô chả lẽ không lấy 1 % hay 0,5 % ? Nhưng nếu tôi lấy thì đã đi tù rồi .Khi làm tổng giám đốc, tôi muốn lấy bao nhiêu tiền chẳng được ? Chỉ cần ngồi trên tầng 2, gọi cho trợ lý bảo mang 1 tỷ lên đây. Nhưng tôi cảm thấy như có ai ở bên mách bảo, cấm mình làm như vậy .Nguyên tắc của tôi là khi làm dự án Bất Động Sản mà giao cho ai, hoặc đề bạt ai, tôi không có điều kiện kèm theo tiền nong gì cả. Hợp đồng giao cho những công ty dưới cả trăm triệu đô chứ, nhưng không khi nào có chuyện ” tôi giao cho anh hợp đồng từng này, anh phải phế lại cho tôi từng này tiền “. Không khi nào. Bạn hoàn toàn có thể đi hỏi .Mình trong sáng với vợ và với quốc gia. Đương nhiên rồi .Nhưng tính tôi thế này, khi nào cũng phải ở khách sạn 5 sao. Đi máy bay, khi nào cũng phải ngồi vé hạng nhất .Không phải tôi thích điều đó mà vì đó là bộ mặt của công ty. Khách quốc tế sang đây thao tác, mình phải đàng hoàng. Sang bên kia, họ đón mình như vua thì khi họ sang đây, mình cũng phải có cái gì chứ ?Cái đó là nguyên tắc, là văn hóa truyền thống của Lilama .Nói luôn chuyện tại sao tôi lại hoàn toàn có thể nhảy cóc từ vị trí Giám đốc trong nam ra làm Tổng giám đốc ngoài bắc mà không kinh qua vị trí Phó tổng. Khi đó, ông Ngô Xuân Lộc là Bộ trưởng Bộ kiến thiết xây dựng, vào nam công tác làm việc có đến công ty tôi. Sau đó ông ấy vẫn kể đi kể lại rằng : Văn phòng của Lắp máy 45-1 đàng hoàng lắm. Hồi đó ở Nước Ta không ở đâu mà văn phòng có máy tính, chia ô cabin ngăn nắp nhã nhặn như vậy. Nhưng khi về nhà Phạm Hùng thì chả có cái gì cả. Có một cái chạn gỗ đưa từ Phả Lại vào. Mở cái chạn ra cũng … không có cái gì .Tất nhiên không chỉ vì chuyện đó mà tôi được đề bạt. Lúc ấy Lắp máy 45-1 đã làm được nhiều dự án Bất Động Sản lớn như đã kể rồi. Nhưng cái chạn nó biểu lộ một phần tính cách con người .
Vào năm 2009, từng có Đề án thành lập Tập đoàn Công nghiệp nặng Việt Nam trên cơ sở lấy Lilama làm nòng cốt. Tuy nhiên sau đó chuyện gì đã xảy ra với đề án này?
Dự án đó gần như được duyệt rồi. Tôi tập hợp những chỉ huy giỏi ở những Bộ, những Tổng công ty … và chúng tôi đã nghĩ đến việc thành một tập đoàn công nghiệp nặng như Tập đoàn Mitsubishi .Nhưng về sau nó lại không được duyệt, câu vấn đáp cho tôi là vì ngành kiến thiết xây dựng có 2 tập đoàn là đủ rồi, đó là Tập đoàn Xây dựng công nghiệp do Sông Đà làm cốt lõi và Tập đoàn Xây dựng đô thị mà HUD là cốt lõi. Sau đó Lilama bị ghép vào Tổng công ty Sông Đà, và tôi được giao một vị trí gọi là Phó quản trị .Tuy mong ước xây dựng Tập đoàn Công nghiệp nặng không thành nhưng tôi quan điểm là quốc gia phải có nền công nghiệp nặng tăng trưởng. Đó là cái lõi mà mọi thứ xoay quanh .Khi tôi đưa ra quan điểm như vậy, nhiều người phản đối vì họ cho rằng phải đi tắt đón đầu, chứ góp vốn đầu tư vào ngành công nghiệp nặng tốn kém, khó và tịch thu vốn lâu. Nhưng muốn mạnh thì phải có sự quyết tử thời gian ngắn chứ ? Muốn đi tắt đón đầu bằng công nghệ thông tin, tự động hóa nhưng tất cả chúng ta có mạng lưới hệ thống máy móc thiết bị để đưa tự động hóa vào chưa ? Giống như có bộ óc nhưng vẫn phải có chân tay thì mới thao tác được .Tôi cho rằng lợi thế của Nước Ta đang là người đi sau. Vì phong cách thiết kế máy móc, công nghệ tiên tiến sản xuất tiếp tục tăng cấp nên tất cả chúng ta sẽ có lợi thế để biến hóa nhanh hơn những đối tượng người dùng đang sử dụng máy móc đời cũ. Ví dụ công nghệ tiên tiến in 3D giờ đây giúp sản xuất ra đồ vật rất nhanh và chi tiết cụ thể .Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII vừa qua cũng đưa ra Đề án liên tục tăng nhanh công nghiệp hóa, văn minh hóa quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 ra bàn luận .
Trong lớp doanh nhân Việt Nam kế cận, ông có để ý gương mặt nào không? Và ông có cho rằng tinh thần doanh nhân ở doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân khác nhau?
Dù là người kinh doanh trong doanh nghiệp nhà nước hay tư nhân, điều quan trọng nhất là phải có đam mê, có tâm và khát vọng góp sức cho quốc gia .
Đối với các doanh nghiệp tư nhân, tôi biết không nhiều nhưng tôi thấy Long Hòa Phát (ông Trần Đình Long – Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hòa Phát) phát triển kinh doanh chắc chắn, không quá phiêu lưu.
Còn so với Vingroup của ông Phạm Nhật Vượng, theo tôi nên tập trung chuyên sâu vào tăng trưởng và sản xuất xe xe hơi điện, xe hơi pin, đừng lan rộng ra nhanh quá, sẽ khó quản trị, bao quát được. Nếu làm, phải có một cỗ máy giúp việc chuyên nghiệp, sử dụng công nghệ IT để quản lý và điều hành, quản trị .
Cảm ơn ông vì những chia sẻ này!
