” Đây là cuốn sách đứng đầu bảng xếp hạng những tiểu thuyết hay nhất thế kỷ 20 do Báo New York Time công bố theo bầu chọn của fan hâm mộ “, một biên tập viên Nhà xuất bản Trẻ trình làng khi chuyển cho tôi xem bản dịch tiểu thuyết Suối Nguồn ( Fountainhead ) trước khi nó được in .Tôi không tin mấy vào những lời ra mắt nghe ” quen quen ” như vậy, nhưng khi đọc cuốn sách, tôi bị hấp dẫn, từ trang đầu cho đến trang cuối, đến mức vừa đọc vừa mong cho cuốn sách liên tục dài ra, mặc dầu nó đã dài đến gần … 1.200 trang .Howard Roard, nhân vật chính của tiểu thuyết, là một kiến trúc sư chưa khi nào có bằng cấp. Một giáo sư khi nhìn bản đồ án của chàng sinh viên 22 tuổi này đã phải thốt lên ” đây là một thiên tài “, nhưng anh đã bị đuổi học một năm trước khi tốt nghiệp, vì anh không đồng ý việc ” lấy số lượng người thay cho nội dung chân lý “. Nhà trường công bố : ” Mỗi phong thái phong cách thiết kế của quá khứ là một mỏ vàng. Chúng ta chỉ hoàn toàn có thể lựa chọn từ những gì những nhà phong cách thiết kế vĩ đại đã nghĩ ra. Chúng ta là ai mà dám đòi nâng cấp cải tiến ? “. Còn anh thì : ” em muốn trở thành một kiến trúc sư, chứ không phải một nhà khảo cổ “. Anh gật đầu bị đuổi học, ở đó không còn gì để cho anh học nữa .
Với một niềm tin sắt đá vào chính bản thân mình, anh đã bước vào đời để chống chọi với số đông những kẻ “thứ sinh”, dù họ nổi tiếng và có quyền lực đến đâu, dù họ đông đến bao nhiêu anh cũng không lùi bước.
Người đọc hoảng sợ, bất lực, đau đớn rồi hào sảng theo từng bước tiến của Roard. Với kĩ năng bẩm sinh, anh có thừa năng lực để thuận tiện thành đạt, nhưng anh đã vào đời bằng ” cửa hẹp “. Henry Cameron, một kiến trúc sư vĩ đại, sự vĩ đại mới mẻ và lạ mắt mà nước Mỹ non trẻ vừa mở màn đồng ý, rồi ” không dùng ” ông nữa. Ông không còn việc làm, sống nát rượu, nhưng ông dứt khoát không thỏa hiệp, không ” bán ” kĩ năng của mình. Roard đã tìm đến ông để lập nghiệp. Cameron vừa nhìn thấy năng lực của Roard đã lập tức công bố sa thải anh. Sa thải để cứu anh, để anh không phải lâm vào cảnh thân tàn ma dại như ông. Ông khuyên Roard thỏa hiệp, khuyên Roard ” bán ” kĩ năng của mình cho ” bọn họ ” : ” Sẽ có rất nhiều người nổi tiếng sẵn sàng chuẩn bị nhận cậu, dù cậu có bị đuổi học hay không “. Nhưng Roard quả quyết : ” Nếu vào lúc cuối đời, tôi trở thành người như ông vào lúc này, tại đây, trong văn phòng này, thì tôi sẽ coi nó như một vinh dự mà tôi lẽ ra không xứng danh “. Cameron chết trong thất bại .Roard vẫn không lùi bước. Anh tự mình mở văn phòng. Một vài người biết anh, giao việc cho anh, những người riêng không liên quan gì đến nhau đó thích khu công trình của anh, nhưng số đông thì không. Có lúc anh đã phải đi làm công nhân mỏ đá chứ không thỏa hiệp, dù là thỏa hiệp nhỏ để nhận một khu công trình lớn .
Người ta nhân danh số đông, nhân danh lòng từ thiện, nhân danh “sống vì người khác” để đè bẹp anh, đè bẹp những “cái tôi” sáng tạo. Không để cho người khác can thiệp vào sự sáng tạo của mình, anh đã phải ra tòa và thua cuộc. “Người ta căm thù sự đam mê, bất kỳ sự đam mê vĩ đại nào”. Cameron đã đấu tranh, ông thất bại vì ông không còn thời gian. Roard thì không cam chịu. Cao điểm của sự không lùi bước đó là việc Roard đã phá hủy một công trình khi nó được xây lên không giống như anh thiết kế. Nó đã bị biến dạng theo ý kiến của “đa số”, của “tập thể”, của “hội đồng” mà không một cá nhân cụ thể nào chịu trách nhiệm. Anh bị truy tố ra tòa.
… ” Hàng ngàn năm trước đây, có một người lần tiên phong tìm được cách tạo ra lửa. Người đó có lẽ rằng đã bị thiêu sống bằng chính ngọn lửa mà anh ta dạy những người bạn bè của mình cách thắp lên. Anh ta bị coi là một kẻ xấu vì đã có quan hệ với ma quỷ, thứ mà loài người luôn lo ngại. Nhưng từ đó trở đi, loài người có lửa để giữ ấm, để nấu nướng, để thắp sáng trong hang động. Anh ta đã để lại cho họ một món quà mà họ từng không hiểu và anh ta đã xua bóng tối ra khỏi toàn cầu này. Nhiều thế kỷ sau, có một người lần tiên phong tạo ra cái bánh xe. Người đó có lẽ rằng đã tan xác dưới những bánh xe mà anh ta dạy những người bạn bè của mình cách làm. Anh ta bị coi là một kẻ phạm tội vì đã mạo hiểm vào vùng đất cấm. Nhưng từ đó trở đi, loài người hoàn toàn có thể đi tới mọi chân trời. Anh ta đã để lại cho họ một món quà mà họ đã không hiểu được và anh ta đã mở những con đường trên mặt đất ” …. ” Trong những thế kỷ qua, đã có những người đặt bước chân tiên phong của họ trên những con đường mới ; họ không được trang bị vũ khí gì ngoài tầm nhìn của riêng họ. Họ có mục tiêu khác nhau, nhưng toàn bộ đều có một số ít điều chung : bước chân của họ là bước chân tiên phong, con đường của họ là con đường trọn vẹn mới, nhãn quan của họ không hề do vay mượn, và phản ứng mà họ nhận được luôn là sự thù ghét. Những nhà ý tưởng vĩ đại – những nhà tư tưởng, những nghệ sĩ, những nhà khoa học, những nhà sáng tạo – đều phải đơn độc chống lại những người cùng thời với họ. Tất cả những sáng tạo độc đáo mới và vĩ đại đều bị chống đối kịch liệt. Tất cả những ý tưởng mới và vĩ đại đều bị lên án. Động cơ máy tiên phong bị coi là ngu xuẩn. Chiếc máy bay tiên phong bị coi là ngoạn mục. Chiếc máy dệt tiên phong đã bị coi là hung thần quỷ ác. Việc gây mê bị coi là tội lỗi. Nhưng những người đó, với tầm nhìn không vay mượn, vẫn liên tục tiến lên. Họ đã chiến đấu, họ đã đau khổ và họ đã phải trả giá. Nhưng họ đã thắng lợi ” .
… “Loài người đã được dạy dỗ rằng đức tính tốt đẹp nhất không phải là đạt được một cái gì đó mà là cho đi một cái gì đó. Nhưng một người không thể cho đi những gì mà anh ta không tạo ra. Đầu tiên phải có sáng tạo, sau đó mới là phân phối, nếu không thì chẳng có gì để phân phối cả. Phải có người sáng tạo trước khi có những người hưởng lợi từ sự sáng tạo. Thế mà chúng ta lại được dạy dỗ để ngưỡng mộ những kẻ sống thứ sinh – những kẻ phân phát những món quà mà họ không tạo ra; chúng ta được dạy để xếp họ lên trên những người đã sản sinh ra những món quà đó. Chúng ta ca ngợi công việc từ thiện. Nhưng chúng ta lại nhún vai coi khinh những nỗ lực để thành công”.
… ” Loài người đã được dạy dỗ rằng mối chăm sóc tiên phong của họ là giúp cho người khác bớt khổ đau. Nhưng khổ đau là một căn bệnh. Chỉ khi có người bị bệnh thì mới cần có người đến để giúp giảm bớt sự đau đớn. Còn nếu tất cả chúng ta biến việc giảm khổ đau thành phép thử lớn nhất của đức hạnh thì tất cả chúng ta đã biến khổ đau thành một thứ quan trọng nhất trong đời sống. Do vậy người ta sẽ mong ước được nhìn thấy những người khác đau khổ – để người ta hoàn toàn có thể trở thành người đức hạnh … Trong khi đó, người phát minh sáng tạo không chăm sóc đến bệnh tật, họ chăm sóc đến đời sống. Nhưng việc làm của người phát minh sáng tạo lại giúp vô hiệu hết bệnh này đến bệnh khác, cả bệnh tật của thể xác lẫn bệnh tật của tâm hồn ” …Anh không cần luật sư. Đó là những lời tự bào chữa của anh trước tòa. Người đọc còn tìm thấy trong cuốn sách một nhà báo như Ellsworth Toohey. Ông ta uyên bác nhưng đạo đức giả ” toàn tòng “, mỗi bài viết của ông ta đều được người ta nghiền ngẫm đến từng dấu phẩy, bởi ông ta tạo được cho mình một quyền lực tối cao tinh chỉnh và điều khiển công chúng, đến mức hoàn toàn có thể ” đẻ ra ” những kiến trúc sư nếu ông ta muốn. Ngoài ông nhà báo thấy ” quen quen ” đó, người đọc còn biết đến một Gail Wynand, nổi bật của một chủ báo Mỹ khét tiếng …Cuốn sách như một bản anh hùng ca tôn vinh con người, nhưng con người mà tác giả cuốn sách – nữ văn sĩ kiêm triết gia người Mỹ gốc Nga Ayn Rand ( 1905 – 1982 ) – hướng tới là những người phát minh sáng tạo, những người ” xoay chuyển quốc tế và mang lại ý nghĩa cho đời sống “. Hình như cuốn sách không đứng về phía hầu hết, nhưng mỗi một người trong số đông đó đều hoàn toàn có thể thấy mình được tôn vinh, được san sẻ. Bởi mỗi một người trong tất cả chúng ta đều từng là, đang là hoặc sẽ là thiểu số trong những nỗ lực tự chứng minh và khẳng định bản thân mình để làm cho đời sống trở nên có ý nghĩa hơn .
