Huy Vân ra tù ít lâu thì về TP. Hà Nội với vợ con, nhưng vợ đuổi ra khỏi nhà, đêm đêm ra ngủ ở vườn hoa Hàng Đậu, nhớ con thì tìm đến nhà nhìn qua khe cửa, ngắm con ngủ một lúc thì bỏ đi. Tôi chỉ biết vợ Huy Vân là diễn viên điện ảnh đóng nhiều phim, nghe nói cũng thuộc loại diễn viên giỏi. Tôi đã từng coi cô ấy đóng vai chính trong phim “ Một ngày đầu thu ” do chính Huy Vân đạo diễn …
Thân phận đạo diễn Huy Vân
Hôm ở nhà vợ chồng Tự Huy và Đoàn Lê, tôi đã biết Huy Vân đi tù không án gần sáu năm, được thả về Tỉnh Ninh Bình làm ở một hợp tác xã nhì nhằng gì đó, cũng đủ ăn. Tôi hỏi Huy Vân, cậu bị tù về tội xét lại chống Đảng nhưng tôi thấy cậu có viết gì đâu. Vân bảo đúng là tớ không viết gì cả, tớ chỉ gặp gỡ Hoàng Minh Chính, Trần Châu … trao đổi về chính kiến của nhau về nghị quyết 9 và hiện tình quốc gia … Hồi học nghị quyết thấy cấp trên bảo cho bảo lưu ý kiến, nên tớ phát biểu thẳng thừng, quan điểm của tớ là nghị quyết TW đại hội 3 đã ghi rõ : thiết kế xây dựng miền Bắc vững mạnh, tiến tới độc lập thống nhất quốc gia, nghị quyết 3 chưa ráo mực thì nghị quyết 9 đã chống lại ! Lúc ấy tớ ngây thơ không biết là những lần tớ gặp gỡ những bạn cùng quan điểm như Hoàng Minh Chính, Lưu Động, Trần Đỉnh … đều bị công an theo dõi nhưng bọn họ ngồi từ xa không nghe được gì, trừ phi có máy ghi âm cài ở ghế đá vì tớ thường gặp những ông bạn ở khu vui chơi giải trí công viên Thống Nhất … Ít lâu sau, họ đến bắt tớ tống vào Hỏa Lò. Sau đó cũng như những bạn “ xét lại ”, tớ bị họ đày đi những trại trên núi rừng Việt Bắc. Kể đến đấy tự nhiên Huy Vân hỏi tôi, Xuân Đài có đảng viên không ? Từ Huy đỡ lời, ông này mà đảng viên thì ông Thọ ổng đã “ sờ gáy ” từ lâu ! Huy Vân ngớ ra hỏi lại Từ Huy : sao vậy ? Từ Huy cười, ông khờ bỏ mẹ, đảng viên thì phải học nghị quyết 9 mà đã học thì cũng mắc lừa như ông, ai chứ Xuân Đài còn mạnh mồm hơn ông, nhờ bạch vệ như tớ nên cũng học nghị quyết 9 tổ chức triển khai cho những người ngoài đảng, chúng tớ khôn lắm chả đứa nào thèm phát biểu gì nên được thoát nạn .Mở cửa ra, tôi thấy Huy Vân, hỏi giờ đây mấy giờ rồi ? Huy Vân bảo chắc gần mười một giờ. Tôi hỏi cậu ăn gì chưa ? Chiều nay tớ có ăn hai bắp ngô luộc. Tôi dắt Huy Vân qua đường, sang bên hè cơ quan Cục Điện ảnh, đến nhà hàng quán ăn của một bà trước làm ở xưởng phim giờ đây về hưu mở quán bán hàng về đêm, kiếm chút tiền cải tổ đời sống. Ngồi xuống ghế, tôi hỏi bà còn gì không chị, bà bảo còn thịt bò xào ăn với bún, nói rồi bà châm lửa vào nhà bếp dầu, vừa châm vừa hỏi anh ăn bao nhiêu. Tôi nhã nhặn, chị xào cho một đĩa thật ngon rồi tính bao nhiêu cũng được, giá như có bánh mì thay bún thì thích hơn ! Bây giờ sang bên Thụy Khuê – bà bảo – may ra còn bán, nói xong bà hướng dẫn tôi xuống hết dốc bên kia đường là phố Thụy Khuê, gặp máy nước công cộng rẽ trái khoảng chừng mười mét quán Năm Công người miền Nam may ra còn bánh mì, nếu ông ấy dẹp hàng thì mang về nhà, nhà ông đối lập với quán nhưng ở trong ngõ, hơi khó tìm, thôi anh cứ ngồi để tôi chạy sang mua cho, chứ anh lớ ngớ khó tìm lắm. Nói rồi bà đứng lên đi ngay. Trước khi bả đi, tôi chỉ vào Huy Vân : bà biết ai đây không. Dưới ánh sáng lờ mờ tôi nhận ra nụ cười không lấy gì làm vui của bà, anh Huy Vân phải không, anh ấy không nhớ tôi đâu vì tôi làm ở phòng hành chính. Huy Vân bảo, tôi vẫn nhớ chị chứ, chị cứ nghĩ chúng tôi chỉ nhớ những đạo diễn và diễn viên thôi à ! ( Lâu lắm tôi quên mất tên bà, sau này bà đóng rất nhiều phim truyền hình và rất nổi tiếng. Tôi nhớ bà đóng “ Mẹ chồng tôi ” rất đạt. Ai nhớ tên bà xin nhắc dùm ) .Các đạo diễn ở xưởng phim, suôn sẻ tôi quen gần hết, có lần trong câu truyện không đầu không đuôi, Nông Ích Đạt cao hứng khen Huy Vân rất nhiều, khen nhất là Huy Vân rất chịu khó tìm tòi trong công tác làm việc đạo diễn và rất yêu nghề. Huy Thành chêm vào câu truyện sau đây để minh họa với tôi lòng yêu nghề của Huy Vân : Huy Vân là đạo diễn, vợ đóng vai chính đến cận cảnh vợ với bạn diễn nam là người tình của nhau trong phim, ôm nhau thắm thiết, Huy Vân hét rất lớn : ôm chặt vào …Chúng tôi vừa ăn cơm vừa uống rượu. Trong câu truyện chúng tôi thăm hỏi động viên thực trạng Huy Vân hiện tại, câu truyện trao đổi rong dài tôi tóm tắt lại như sau, Huy Vân ra tù ít lâu thì về TP. Hà Nội với vợ con, nhưng vợ đuổi ra khỏi nhà, đêm đêm ra ngủ ở vườn hoa Hàng Đậu, nhớ con thì tìm đến nhà nhìn qua khe cửa, ngắm con ngủ một lúc thì bỏ đi. Tôi chỉ biết vợ Huy Vân là diễn viên điện ảnh đóng nhiều phim, nghe nói cũng thuộc loại diễn viên giỏi. Tôi đã từng coi cô ấy đóng vai chính trong phim “ Một ngày đầu thu ” do chính Huy Vân đạo diễn .Chắc ngứa mồm, Huy Vân bảo Vũ Thư Hiên, Vũ Huy Cương có phải đảng viên đâu mà ông Thọ ông không tha. Vẫn Từ Huy, hai ông họ Vũ này tuy không đảng viên nhưng được học nghị quyết 9 với những đảng viên nên nhiệt huyết phát biểu và cũng ngây thơ như cậu tin vào lời hứa bảo lưu ý kiến vì không biết đó chỉ là một cái bẫy, cái bẫy giăng khá lâu hình như mãi đến năm 1967 hay 1968 gì đó hai ông con giời họ Vũ này mới đi nhập kho. Nghe nói Vũ Thư Hiên tù hơn chín năm mới được tha về ( 1976 ) còn Vũ Huy Cương nghe đâu tù thời gian ngắn hơn, đấy là tôi nói vậy, chứ việc này ông Xuân Đài rành rẽ hơn tôi vì ông ấy là bạn của hai ông này .Đêm đó Huy Vân ngủ lại với tôi, sáng mai bạn ấy nhờ tôi đèo xuống Hàng Bột để xem một chiếc piano mà Vân có dự tính mua cho con gái. Vào nhà, Vân ngồi vào đàn gõ mấy hợp âm vang khắp phòng rồi hai người trò chuyện với nhau. Ông chủ nói giá, Vân khước từ kêu giá cao, nếu ông bớt cho tôi mấy giá, tôi mua được. Tôi thầm nghĩ, Huy Vân thạo việc kinh doanh quá, tôi không hiểu một giá là bao nhiêu tiền mà đòi bớt. Ông chủ đàn piano bảo là giá ông đưa ra không hề bớt nếu ông mua được, không thì thôi. Thế là Huy Vân chào ra về, tôi hỏi giờ đây cậu về đâu, Vân bảo cứ chở tớ xuống Phố Huế rồi cậu về cơ quan. Tôi chở Huy Vân đến Rạp tháng 8, rồi quay xe đạp điện ngược lên bờ hồ, … Tôi rẽ vào nhà Tự Huy, như mong muốn hai vợ chồng Huy và Lê đều có nhà. Tôi trò chuyện với hai vợ chồng về việc vừa chở Huy Vân đi mua đàn dương cầm cho con gái. Tôi tưởng Tự Huy và Đoàn Lê sẽ vui mừng vì biết Huy Vân giàu sang đủ tiền mua đàn cho con gái, như vậy bị vợ bỏ nhưng Huy Vân vẫn rất thương con. Có thể nhờ lòng thương con mà vợ Huy Vân tâm lý lại để sum vầy với chồng, một anh chồng tù không án sau gần sáu năm về TP. Hà Nội không nhà tại, không việc làm ! Tự Huy liền cười, nhẹ nhàng nói với tôi, Huy vân nó “ diễn ”, thực ra trong túi không có một xu nào, mấy ngày hôm nay long dong khắp TP. Hà Nội và nhờ sự phủ bọc của bạn hữu. Tôi vặn lại Tự Huy, sao ông biết cậu ấy không có đồng nào ? Đoàn Lê đỡ lời, nhờ chuyện xảy ra ở nhà tôi, bọn này mới biết là Huy Vân rất nghèo không một đồng dính túi. Tôi bảo kể cho mình nghe đi, đầu đuôi câu truyện thế nào ? Từ Huy gạt đi, kể ra ông chỉ đau lòng, buồn và thương Huy Vân hơn, cáu lên ông lại chửi cái bọn ra nghị quyết 9 đẩy một đạo diễn vào chỗ túng quẫn. Tôi kiên trì hỏi đi hỏi lại nhưng hai vợ chồng nhà ấy nhất định không kể là không kể .
Điều tôi tâm lý là giờ đây bạn bè bè bạn xúm lại lo cho Huy Vân một việc làm, một chỗ ở không thay đổi, muốn trở lại nghề viết, nghề đạo diễn tính sau. Mấy hôm sau Huy vân ghé lại tôi, tôi nói là cậu nên tìm Vũ Thư Hiên, cũng vừa mới đi tù không án hơn chín năm nhưng giờ đây có việc làm tạm không thay đổi, xem thử Hiên có giúp gì được cho cậu không, chả là hôm nọ tớ đến Trần Dần, ông Dần bảo Vũ Thư Hiên chiều chiều hay ghé nhà Dần chơi nên Dần biết Hiên làm bột nở bánh mì, làm nan hoa xe đạp điện thu hoạch khá còn trợ giúp được nhiều người, giúp cả nhà thơ Nguyễn Chí Thiện mang về TP. Hải Phòng bán ! Vũ Thư Hiên trước đây có thời kì làm chỉnh sửa và biên tập ngữ cảnh ở xưởng phim, tôi chắc hai người có quen nhau, hóa ra có quen nhưng không thân. Tôi liền chỉ số nhà của Hiên cho Vân trực tiếp đến, kỳ vọng cùng bạn tù không án với nhau Hiên sẽ thương Vân và giúp sức cho Vân làm một cái chân bỏ mối hàng quanh quẩn Thành Phố Hà Nội hoặc về Tỉnh Nam Định, Tỉnh Ninh Bình gì đó nơi mà Vân là ông thổ ông địa .
Không hiểu vì sao, mặc cảm cái gì mà Vân không đến gặp Hiên. Vì chỉ mấy hôm sau Vân đến gặp tôi cho biết ngày mai sẽ quay về Tỉnh Ninh Bình. Tôi bảo, cậu để ba ngày nữa rồi hẵng về vì ngày mốt tớ lĩnh lương, muốn giúp cậu một chút ít tiền gọi là … ! Vân gạt phắt, tớ có tiền mà, cậu đừng nghĩ ngợi gì cho mệt ! Tôi bảo Vân, vậy tối nay cậu với tớ đến nhà Tự Huy nhậu một bữa chia tay, rượu có đồ nhắm tớ sẽ lo vừa đủ. Huy Vân nhận lời và hỏi tôi mấy giờ. Tôi bảo năm giờ rưỡi chiều, cậu đến đúng giờ nhé .
Chiều hôm đó tôi đến nhà Huy-Lê, sau khi bày vịt quay, thịt bò tươi và những thứ gia vị khác … Tôi nói với Đoàn Lê, bạn vui mừng vào nhà bếp xào thịt bò với hành tây để tí nữa tất cả chúng ta nhậu, chiều nay Huy Vân sẽ đến vì ngày mai Huy Vân về lại Tỉnh Ninh Bình, tất cả chúng ta liên hoan chia tay bạn ấy. Mọi thứ đồ ăn bày sẵn ra bàn, chúng tôi vừa chờ Huy Vân vừa đuổi ruồi. Chờ đến sáu giờ tối không thấy Huy Vân đến, Đoàn Lê đưa ra một nhận định và đánh giá : anh Huy Vân chắc còn ngượng chuyện hôm nọ, nên không đến đâu ! Tôi vặn hỏi, chuyện hôm nọ là chuyện gì mà hai bạn cứ giữ bí hiểm như chuyện vương quốc đại sự ! Đến li rượu thứ ba tôi kích Tự Huy có gì ông kể với tôi, noi gương hai ông bà, tôi sẽ không hé răng kể lại với ai. Tự Huy nhìn Đoàn Lê bảo, thôi Lê kể đi vì Lê mới là người trong cuộc biết rõ ngọn nguồn về việc Huy Vân rất nghèo, không một xu dính túi, chuyện mua piano cho con gái là ông ấy “ diễn ”, đâu chỉ một mình ông Xuân Đài mà rất nhiều người, trong đó có Trần Thịnh, Trần Trung Tín, Cao Nhị … đều mất thì giờ đưa ổng đến mua đàn, sau cuối những ông ấy đều kể lại như ông Đài đã kể cho tất cả chúng ta nghe … Mất thì giờ vô ích để biết một vở diễn nhạt với mục tiêu để bè bạn tin là mình rất thương con .
Do tôi nài nỉ quá nhiều lần và nhờ Tự Huy hưởng ứng nên Đoàn Lê vốn là người viết văn xuôi kể rất chi tiết cụ thể, và nữ sĩ vừa kể vừa chảy nước mắt. Qua câu truyện xảy xa ở nhà Tự Huy Đoàn Lê, tôi hiểu rõ Huy Vân về TP.HN không có đồng nào, thương quá, đau quá, tôi chỉ biết nguyền rủa cái nghị quyết 9 đấm đá bạo lực. Tôi đã hứa với vợ chồng Huy Lê là không kể lại với ai, do đó thời điểm ngày hôm nay, tôi cũng im re trước những bạn facebook tò mò .
Lúc này đồng hồ đeo tay trên tường đã chỉ bảy giờ kém mười lăm, Đoàn Lê liền giục, hai ông ăn nhiều vào chứ ông Huy Vân không đến đâu, đồ ăn thừa nhiều, trời nóng, lại phải đổ đi vào thùng nước gạo ! Tháng sau, chúng tôi quyết tâm rồi anh Đài ạ, nhất định mua cho được cái tủ lạnh ! Tôi đế vào thế thì hay quá, tháng sau tôi sẽ đưa gạo và nộp tiền cho những bạn theo gợi ý của Đoàn Lê hôm nọ. Tự Huy cười cười, chúng tôi đã bảo ông, tự nấu lấy ăn một thân một mình, lích kích lắm, ăn nhà bếp tập thể, ngoài món đậu rán, vài miếng thịt mỏng mảnh như lá lúa, canh thì là thứ canh toàn nước. Nếu Huy Vân không bỏ TP. Hà Nội mà đi thì vợ chồng tôi và ông sẽ nuôi ông ấy cơm ngày ba bữa, những “ vị ” thấy thế nào ? Đoàn Lê nhỏ nhẽ, được quá đi chứ, nhà mình có ba suất gạo, cộng thêm suất gạo của ông Đài, thừa sức cho Huy Vân ăn, còn tiền mua thức ăn, ông Đài phụ giúp bao nhiêu là tùy lòng, có thêm anh Huy Vân coi như thêm đũa thêm bát thôi .
Đạo diễn Huy Vân và chuyên gia điện ảnh Liên Xô!
Nếu Huy Vân ở lại TP.HN, nói thực mọi việc thì đồng đội sẽ xúm vào trợ giúp tìm việc làm, tìm chỗ ở như đồng đội đã từng giúp tác giả “ Con ngựa già chúa Trịnh ” Phùng Cung ( tù không án mười một năm chín tháng ) hoặc tác giả bài thơ “ Khóc thầy ” là thi sĩ Tuân Nguyễn ( tù không án 9 năm 7 tháng ). Các anh ấy đã tạm ổn đời sống nhờ hoạt động tự thân và sự giúp sức của bè bạn một thời lận đận .
Đột nhiên Tự Huy hỏi tôi, ông Đài có biết chuyện Huy Vân đánh cắp xe đạp điện, cố ý cho người mất xe bắt tại trận để được đưa ra tòa, có dịp kêu oan cho bà con thiên hạ biết về việc mình bị đi tù không án là trái pháp lý, để được đưa công khai minh bạch ra xử toàn thể bạn bè dính vào vụ án xét lại .
Tôi cười, chuyện này vô tình tôi biết rõ ngọn nguồn, tôi liền kể cho hai vợ chồng Tự Huy nghe : Cách đây mấy hôm, vào một buổi trưa tôi cùng bạn hữu ngồi uống bia hơi ở đường Cổ Tân. Đang uống thì có một bạn ăn mặc quần áo công an chạy sang bắt tay nhạc sĩ Tân Huyền và ôm chầm lấy Trần Khánh, tỏ ra rất thân thiện với hai người này. Để liên tục câu truyện, Tân Huyền hỏi tôi, thế rồi người công an tha cho Huy Vân về phải không ? Cậu công an liền xen vào, những anh đang chuyện trò về việc đạo diễn Huy Vân cố tính đánh cắp xe đạp điện để được ra tòa phải không, em là người chấp pháp việc này để em kể đầu đuôi cho những anh nghe … Vụ này xảy ra gần đồn em, do đó người ta đưa ông Huy Vân vào đồn cùng với tang vật. Anh Huy Vân trình bày, tôi cố ý lấy xe đạp điện và cố ý cho người ta bắt tại trận để được ra tòa về một việc khác. Nói thật với công an, tôi vừa ở tù ra được tám tháng, tù không án trong vụ ông Lê Đức Thọ gọi là bọn xét lại chống Đảng, đâu chỉ có mình tôi vụ này có vài chục người, đầu vụ là ông hoàng Minh Chính – Viện trưởng viện triết học … Tất cả không ai được đưa ra tòa xử theo pháp lý, tôi và một số ít bạn bè được tha, còn phần nhiều còn ở trong tù … Cậu công an nhã nhặn, anh Huy Vân nói vậy nhưng công an phải lập biên bản rõ ràng. Khi chúng em nhu yếu anh Huy Vân móc hết đồ vật trong túi ra đặt lên bàn, anh ấy chỉ có một cái chứng minh thư và bốn hào, một lá thư của anh Trần Thịnh với nội dung là đang cố gắng nỗ lực đi tìm việc cho anh ấy .Em hỏi rất kĩ để ghi biên bản, nguyên tắc là như vậy, anh Huy Vân khai về TP. Hà Nội anh không ở một chỗ nào nhất định, nay ngủ nhà này mai ngủ nhà khác, có khi ngủ ngoài ga Hàng Cỏ hoặc ghế đá vườn hoa, em nhu yếu anh ấy khai rõ anh thường ngủ ở nhà ai, số nhà đơn cử, chúng em phải làm như vậy để cho những tiểu khu công an quản lí hộ khẩu ngặt nghèo những người tạm trú. Anh Huy Vân khai gần chục nhà của bạn hữu ở suốt từ Bạch Mai lên cho đến Bưởi, còn tiện đâu ăn đấy, lúc nhà bạn lúc cơm đầu ghế … Em thấy anh ấy chỉ có bốn hào, không có tem gạo làm thế nào ăn cơm mậu dịch được, nếu ăn đầu ghế ở chợ Hàng Bè tối thiểu cũng phải mất sáu hào, em thương anh ấy lắm vì em đã từng xem phim “ Một ngày đầu thu ” do anh ấy đạo diễn, em thích và biết anh ấy là người có tài. Nhưng làm cán bộ chấp pháp thì phải hỏi rõ ràng, anh bảo anh đi tù không án vậy lệnh bắt anh và lệnh tha ra tù anh còn giữ không, trong túi anh không có chắc để ở nhà ai đó, vậy thì mai anh về lấy đưa lên đây ! Anh Huy Vân nói như khóc, bắt tôi không có lệnh, thả khỏi tù thì có lệnh tạm tha nhưng lệnh này khi nhập hộ khẩu ở Tỉnh Ninh Bình, công an giữ lại làm hồ sơ, thành ra với những bạn trẻ giờ đây nghe chuyện tôi họ không tin, biết làm thế nào được vì đó là thực sự .
Năm 1982, tôi gặp lại Huy vân ở Hồ Chí Minh, anh ấy đi cùng một bạn gái ra căn tin hội văn nghệ. Tôi kéo Huy Vân vào bàn, bàn bia chúng tôi khi nào cũng đông, tổng thể đều làm văn nghệ. Qua câu truyện trao đổi, tôi biết Huy Vân muốn ở lại Hồ Chí Minh tìm việc làm, liền gợi ý cậu thử đến Xưởng phim TP.Hồ Chí Minh xin làm đạo diễn, hợp đồng từng phim một, hoặc viết ngữ cảnh phim truyền hình, phim tài liệu, Huy Thành làm ở xưởng đó, thế nào cũng trợ giúp cậu, bên đó còn bà Nga – vợ Hồng Lực làm chỉnh sửa và biên tập, thử mạnh dạn liên hệ xem sao. Vũ Thư Hiên còn viết ngữ cảnh cho xưởng đó và hình như ngữ cảnh của Vũ Thư Hiên đã được trải qua, nghe đâu sắp quay. Nghe đến đó Thu Bồn liền bảo, bên xưởng phim những bạn bè đạo diễn cũ được huấn luyện và đào tạo ở những nước tư bản mà nhà nước vẫn dùng, nghĩa là người ta thực sự muốn hòa hợp và muốn tạo điều kiện kèm theo cho những nghệ sĩ tại chỗ có dịp biểu lộ kĩ năng. Còn anh là người cách mạng, được đào tạo và giảng dạy ở Trung Quốc, hình như cả Liên Xô nữa, nếu tôi nhớ không lầm, anh đã cùng Thép Mới dịch cuốn tiểu thuyết Nga “ Thép đã tôi thế đấy ”, nên nghe Xuân Đài ngay ngày mai anh liên hệ với xưởng phim, tôi tin là họ nhận, không nhận vào hẳn biên chế thì cũng kí hợp đồng. Anh là người cách mạng, chứ có phải Nước Ta cộng hòa đâu .
Những năm tháng ở TP HCM, tôi gặp Huy Vân chỉ duy nhất có một lần. Sau đó ít lâu tôi nghe tin Huy Vân đã cùng một người con gái ( chắc là người tôi đã gặp hôm ở hội văn nghệ ) lên Sơn La vượt biên giới sang Trung Quốc và bị bắn chết .
Thực hư câu truyện Huy Vân vượt biên giới sang Tàu và bị bắn chết thế nào tôi không rõ. Tôi chỉ thương Huy Vân, một người tham gia kháng chiến chống Pháp được nhà nước huấn luyện và đào tạo chuyên nghiệp và bài bản, học trong nước rồi gửi đi quốc tế. Thế mà số phận anh lận đận quá, khó khăn vất vả quá .
Tôi viết lại truyện này những bạn đọc chắc thương anh nhưng lại nghĩ những người thân trong gia đình và những người trong mái ấm gia đình Huy Vân hoàn toàn có thể đau lòng .
Tôi muốn Đảng cộng sản Nước Ta, dù ban lãnh đão đã thay nhiều lần từ cái thời Huy Vân bị bắt nên làm rõ về vụ án xét lại chống Đảng để nhân dân biết và để những người “ can tội ” được trả lại danh dự .Muốn hướng đến tương lai tốt đẹp, tất cả chúng ta phải sòng phẳng với quá khứ, không nên để lịch sử dân tộc không rõ ràng và con cháu tất cả chúng ta không biết gì về thân phận cha ông .
