Đức Phật đã giải phóng người phụ nữ khỏi những tư tưởng áp bức cố hữu, đã nâng cao quy định cho hàng phụ nữ và dắt dẫn phái đẹp thực thi vị thế quan trọng của mình trong xã hội .> Nữ giới dưới góc nhìn của Phật giáo qua Kinh văn và Giới luật Đề cao phẩm hạnh của người phụ nữ trong xã hội ngày này là chuyện khá thông thường, nhưng nếu đem vấn đề đó trở lui về quá khứ đến xã hội Ấn Độ cách đây trên hai ngàn năm trăm năm quả là điều nan thuyết. Thế mà đức Phật đã làm điều khó làm ; đã nói điều khó nói này trong thời gian ấy. Ngài đã giải phóng người phụ nữ khỏi những tư tưởng áp bức cố hữu, đã nâng cao quy định cho hàng phụ nữ và dắt dẫn phái đẹp thực thi vị thế quan trọng của mình trong xã hội.
Như chúng ta đã biết, nữ giới trong xã hội Ấn Độ bấy giờ được xem là không xứng đáng để hưởng bất luận điều gì cao hơn hàng tôi tớ của chồng, của cha, hay của anh. Họ không bao giờ được sắp ngang hàng với nam giới trong xã hội. Điều này dẫn đến một tư tưởng thật cổ hủ: “Sinh con gái là một điều bất hạnh – còn hơn vậy nữa – là một đại họa”. Quan kiến hẹp hòi này không phải chỉ có ở người dân thường mà nó còn tồn tại trong cả hàng vua chúa.
Đề cao phẩm hạnh của người phụ nữ trong xã hội ngày nay là chuyện khá bình thường, nhưng nếu đem sự việc đó trở lui về quá khứ đến xã hội Ấn Độ cách đây trên hai ngàn năm trăm năm quả là điều nan thuyết. Ảnh: Soha
Trái hẳn với trào lưu tư tưởng đó, Phật cho rằng nơi người nữ vốn tiềm ẩn nhiều đức tính tốt như mưu trí, nhẫn nhục, ôn hòa, bao dung, độ lượng … Nên khi thấy vua Pasenadi nước Kosala muộn phiền vì nghe tin báo hoàng hậu Mallika vừa hạ sinh công chúa, Phật liền khuyên : ” Này Nhân chủ, ở đời, Có 1 số ít thiếu nữ, Có thể tốt đẹp hơn, So sánh với con trai, Có trí tuệ, giới đức, Khiến nhạc mẫu thán phục. Rồi sinh được con trai, Là anh hùng, quốc chủ, Người con trai như vậy, Của người vợ nhân hậu, Thật xứng danh là Đạo sư, Giáo giới cho toàn nước “. Phụ nữ trong những chính sách xã hội thời Phật tại thế 
Trong những lính vực hoạt động khác nhau thì con người sẽ có những địa vị khác nhau. Như thế trong xã hội, người đàn ông nắm giữ những địa vị then chốt thì trong gia đình, giềng mối lại do người phụ nữ nắm giữ.
Đức Phật đã chỉ cho quần chúng thấy rằng : người phụ nữ là mẹ của đàn ông. Không ai xứng danh cho ta kỉnh mộ tôn sùng bằng mẹ của mình. Vì : ” Mẹ hiền còn sống gọi là mặt trời giữa trưa chói sáng Mẹ hiền khuất bóng gọi là mặt trời đã lặn Mẹ hiền còn sống gọi là mặt trăng sáng tỏ Mẹ hiền khuất rồi gọi là đêm hôm u ám và đen tối “. Mẹ là mặt trời chói sáng, là mặt trăng dịu hiền. Với giải pháp so sánh độc lạ giữa người mẹ với hai hình ảnh độc nhất vô nhị phải chăng là cách tuyên dương đức hạnh cao quý của người phụ nữ ? Như tất cả chúng ta biết, trong những lính vực hoạt động giải trí khác nhau thì con người sẽ có những vị thế khác nhau. Như thế trong xã hội, người đàn ông nắm giữ những vị thế then chốt thì trong mái ấm gia đình, giềng mối lại do người phụ nữ nắm giữ .
Bởi thế đức Phật thường dùng danh từ màtugàma có nghĩa là ” hạnh làm mẹ “, hay ” xã hội những bà mẹ ” ? để tỏ ý kính trọng khi nói về những phụ nữ lớn tuổi và danh từ Pàramàsakhà ( những người bạn tốt của chồng họ ) để chỉ những phụ nữ đã kết hôn. Và tất cả chúng ta sẽ phát hiện rất nhiều hình ảnh cao quý của người phụ nữ nói chung và người mẹ nói riêng trong giáo lý Phật giáo. Như ở Tăng chi bộ kinh, đức Phật khuyên con cháu phải kính trọng cha mẹ trong nhà, vì theo Ngài ” cha mẹ ngang bằng với Phạm Thiên ” : ” Phạm Thiên, này những Tỳ kheo, là đồng nghĩa tương quan với mẹ cha. Các Đạo sư thời xưa, này những Tỳ kheo, là đồng nghĩa tương quan với mẹ cha. Đáng được cúng dường, này những Tỳ kheo, là đồng nghĩa tương quan với mẹ cha. Vì cớ sao ? Giúp đỡ rất nhiều, này những Tỳ kheo, là cha mẹ so với con cái, nuôi chúng lớn, dưỡng dục chúng, trình làng chúng vào đời “. Người nữ hoàn toàn có thể chứng đạt sự giác ngộ, giải thoát trong kiếp hiện tại hay không ? 
Với những lời thuyết giáo chơn chánh, đức Phật đã ghi sâu vào tâm não của dân chúng thời bấy giờ nhu cầu phải kính nể và tôn trọng phái nữ. Ngài dạy người nam nên xem người nữ như chị, như em gái và hết lòng bảo vệ họ, nên đối xử hiền hòa, dịu dàng với vợ, xem vợ là ngang hàng với mình, và cho con gái những cơ hội thăng tiến giống như con trai.
Và Ngài cũng dùng kệ để tán thán công đức mẹ cha : ” Mẹ cha gọi là Phạm Thiên, Bậc đạo sư thời trước, Xứng đáng được cúng dường, Vì thương đến con cháu, Do vậy, bậc hiền triết, Đảnh lễ và tôn trọng, Dâng đồ ăn đồ uống, Vải mặc và giường nằm, Thoa bóp ( cả thân mình ) Tắm rửa cả chân tay, Với sở hành như vậy, Đối với mẹ và cha, Đời này người hiền khen, Đời sau hưởng thiên lạc “. Rõ ràng, tuy đề cập đến cha lẫn mẹ, nhưng ở đây tất cả chúng ta cũng ghi nhận được niềm tin tôn trọng và kính nể hàng nữ lưu trong giáo lý Phật giáo. Là mẹ, người phụ nữ được hưởng danh dự xứng danh trong Phật giáo. Bà mẹ được xem là cây thang thích nghi để con cháu nương theo đó mà ? đời sau hưởng Thiên lạc ? và ? tạo nên nhiều phước đức ? : ” Do chánh hạnh so với hai ( hạng người ), bậc hiền trí … tạo nên nhiều phước đức. Đối với hai hạng người nào ? Với mẹ và với cha. Do chánh hạnh so với hai ( hạng người ) này, bậc hiền trí … tạo nên nhiều phước đức “.
Phụ nữ trong chánh pháp
Nam hay nữ không còn là trở ngại cho việc thanh lọc thân tâm hay phục vụ độ tha. Đấy cũng chính là tinh thần bình đẳng giành cho nữ giới được thể hiện trong giáo lý Phật giáo.
Với những lời thuyết giáo chơn chánh, đức Phật đã ghi sâu vào tâm não của dân chúng thời bấy giờ nhu yếu phải kính nể và tôn trọng phái nữ. Ngài dạy người nam nên xem người nữ như chị, như em gái và hết lòng bảo vệ họ, nên đối xử hiền hòa, êm ả dịu dàng với vợ, xem vợ là ngang hàng với mình, và cho con gái những thời cơ thăng quan tiến chức giống như con trai. Ngài chưa từng khinh rẻ và xem phái đẹp là những ” ngọn đuốc soi sáng con đường dẫn xuống âm ti ” ( Naraka màrgadvàrasya dìpikà ) như Hemacondra, nhà văn hào Ấn. Thực ra, đức Phật tôn trọng, không xem rẻ phẩm giá người nữ không có nghĩa là Ngài không ghi nhận bẩm chất yếu ớt của họ. Theo Ngài, toàn bộ tính thiện, ác ; tốt, xấu … đều có cả trong hai giới, nam và nữ. Do vậy trong giáo huấn, Ngài đặt mỗi giới vào đúng vị trí của họ. Nam hay nữ không còn là trở ngại cho việc thanh lọc thân tâm hay Giao hàng độ tha. Đấy cũng chính là ý thức bình đẳng giành cho phái đẹp được bộc lộ trong giáo lý Phật giáo.
