Ánh sáng mặt trời là một chùm bức xạ sóng điện từ có bước sóng khác nhau. Khi cho ánh sáng trắng qua một lăng kính ta sẽ nhận được một dải đen. Hiện tượng này trong tự nhiên cũng dễ thấy khi ánh sáng mặt trời đi qua không khí có nhiều hơi nước và tạo thành cầu vồng.
Khi cho tia sáng trắng qua lăng kính sẽ nhận được một dải màu có màu đỏ, cam, vàng, lục lam, chàm tím. Đó là quang phổ của ánh sáng trắng. Lăng kính không khúc xạ các màu như nhau. Bức xạ nào có bước sóng ngắn thì sẽ bị lăng kính khúc xạ nhiều hơn. Ngược lại, nếu hứng tất cả các bức xạ này vào một thấu kính lõm thì ta sẽ nhận được ánh sáng trắng tại điểm hội tụ của thấu kính.
Khi chiếu ánh sáng lên một vật thể thì bề mặt vật thể sẽ hấp thụ một số bức xạ có bước sóng này và phản chiếu một số bức xạ có bước sóng kia. Nếu nó hấp thụ các bức xạ mỗi thứ một ít thì sẽ thấy vật thể ấy màu trắng. Nếu nó hấp thụ toàn bộ bức xạ thì sẽ thì sẽ thấy vật thể màu đen. Nếu hấp thụ ở mức trung bình thì vật thể có màu xám.
Như vậy, màu của vật thể là sự tổng hợp tất cả các bức xạ có bước sóng khác nhau mà bề mặt của nó phản chiếu.
Và tất nhiên, nếu hai nguồn chiếu sáng phát ra bức xạ khác nhau thì bề mặt vật thể cũng phản chiếu bức xạ khác nhau. Điều này giải thích vì sao khi soi tờ in dưới ánh sáng tự nhiên và ánh sáng nhân tạo thì hình ảnh trên tờ in không cùng một màu như nhau.
Muốn kiểm tra và tái tạo được màu sắc trên tờ in giống nhau như mẫu thì phải đặt chúng trong điều kiện ánh sáng như nhau, nghĩa là tờ in và mẫu đều được đặt dưới một nguồn sáng và cùng một cường độ.
Các hình thức tạo màu được gọi theo thuật ngữ khoa học là các hình thức tổng hợp màu xanh. Có hai phương pháp tổng hợp màu là: tổng hợp màu cộng và tổng hợp màu trừ.
Trong tổng hợp màu cộng, ta nhận được màu mới khi pha trộn các ánh sáng có màu. Chẳng hạn, khi chiếu ánh sáng lục và ánh sáng đỏ lên một tấm phông ta sẽ nhận được màu trắng. ở hình thức khác, ta cũng nhận được màu mới nhưng bằng cách pha trộn các vật thể có màu. Đây là phương pháp tổng hợp màu trừ. Chẳng hạn khi đặt một tấm kính đỏ lên một tấm kính màu lục sẽ nhận được màu xám. Kết quả cũng tương tự khi pha trộn mực hay khi in chồng màu.
Như vậy, hai phương pháp tổng hợp màu nói trên hoàn toàn khác nhau và không nên lẫn lộn. Theo chiều quy định trên vòng tròn màu, nếu pha hai màu cách xa nhau (màu bù) sẽ cho một màu tối, nếu pha hai màu gần nhau sẽ cho một màu sáng, trong.
- Khái niệm về in chồng màu.
Theo lý thuyết màu, với ba màu cơ bản là vàng, đỏ và lam phối hợp với nhau theo các tỉ lệ khác nhau sẽ thể hiện được tất cả các màu tự nhiên.
Như vậy, kỹ thuật tách màu là quá trình chụp bài mẫu màu qua ba kính lọc: Kính lọc màu tím, kính lọc lục và kính màu cam đậm để có các phim đơn sắc tương ứng với các màu vàng, đỏ và lam.
Để in hình ảnh nhiều màu, ta phải cho mỗi màu đơn sắc có góc độ xoay tram khác nhau, chứ không thể để điểm tram của màu này chồng khít lên điểm tram của màu kia, khi chồng các điểm tram lên như vậy ta chỉ nhận được hình ảnh có màu xám tối. Như vậy, các điểm t’ram của ba màu nhất thiết phỉa nằm kế cận nhau chứ không phải chồng lên nhau. ở những vùng sáng, các điểm tram nằm tách rời và kế cận nhau nên mắt ta nhận được màu theo hình thức tổng hợp cộng. Ngược lại, ở các vùng tối của hình ảnh, các điểm tram bị bít nên có phần bị chồng lên nhau. Theo nguyên tắc, khi chồng các màu lên nhau thì màu sắc tạo được sẽ theo hình thức tổng hợp trừ.
Cần lưu ý là trong thực tế, khi chồng cả ba màu cơ bản lên nhau cũng không cho được màu đen hoàn toàn. Để cho độ tương phản của vùng tối được mạnh hơn, ta phải in thêm một màu đậm thứ tư và đó thường là màu đen.
Trong in offset, đối với các bài mẫu một màu có thể sử dụng kỹ thuật in duplex bằng cách in hai lần bằng hai màu mực. Sau khi đã chọn màu cho hình ảnh thì trước tiên in bằng mực có màu lạt hơn mẫu và sau đó in lần thứ nhì bằng màu mẫu thật đậm. Khi đó hình ảnh nhận được sẽ tinh tế về các chi tiết và có mức độ tầng thứ rộng hơn.
Như đã biết, theo lý thuyết, khi pha hai màu bù với nhau sẽ cho màu đên theo tổng hợp trừ. Còn trên thực tế lại cho màu xám.
Pha màu là kỹ thuật đánh giá bằng mắt, nhưng để giúp đỡ những người mới vào nghề, ta có thể nêu mọt số quy tắc tổng quát như sau:
1. Hai màu bù sẽ nằm ở hai cực đối diện trên vòng tròn màu, nghĩa là đối nhau 1800. Tất cả các màu khác sẽ cách nhau một góc nhở hơn. Một màu được pha bằng hai màu khác nhau trên vòng tròn màu sẽ càng đen (tối) khi hai màu nàu càng cách xa nhau (trên vòng màu). Ngược lại, màu pha sẽ càng trong sáng nếu hai màu hợp thành càng nằm gần nhau trên vòng tròn màu.àu lam đỏ nhạt và màu vàng đỏ nhạt nằm cách nhau 1600 trên vòng màu nên khi pha chung sẽ cho màu lục nâu. Trong khi đó, nếu pha hai màu lam lục và vàng lục chỉ cách nhau 800 thì ta sẽ có màu lục tươi trong. Hai màu đỏ lam và vàng lục sẽ cho màu cam nâu, trong khi đỏ vàng và lam lục lại cho tím nâu.
Muốn có màu xám, ta có thể pha một ít đen với một trong các màu của vòng màu. Như vậy, mực đen được dùng gia thê vào các màu khác để tăng độ đậm. Còn trong kỹ thuật chồng màu thì để có màu đen, phải chồng các màu lên nhau để chúng hấp thụ hết ánh sáng chiếu vào.
2. Khi cần làm tối màu, ta không thể không pha thêm màu đen. Tuy nhiên cần hết sức cẩn thận vì chỉ cần một lượng rất ít mực đen là đủ làm tối màu. Ngược lại, khi cần làm sáng màu thì cần pha lạt mực đậm.
3. Khi pha các màu đậm với nhau, ta sẽ được màu đậm hơn và có chiều sâu hơn. Khi pha các màu lạt với nhau ra được màu trong và sáng.
4. Khi pha hai màu có liều lượng bằng nhau, không hẳn ta sẽ được một màu nằm “ở giữa” hai màu nọ. Màu nào đậm hơn sẽ có ảnh hưởng nhiều hơn. Chỉ cần một ít lam cho màu vàng cũng đủ ra màu lục. Một ít đỏ cho màu vàng cũng đủ ra màu lục. Một ít đỏ cho màu vàng cũng đủ ra màu cam. ít lam cho đỏ cũng đủ ra tím. Khi pha mực, nên cho dần mực đậm vào mực lạt, chứ không được làm ngược lại.
5. Khi pha các loại mực trắng vào mực màu ta sẽ nhận được các sắc thái khác nhau của màu đó. Nếu pha mực trắng trong thì sẽ được sắc thái sáng trong, còn trắng đục dùng để pha màu phủ.
6. Mực in bao giờ cũng tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật như độ trong, đậm đặc, độ khô, độ bền ánh sáng v.v… khi pha mực thì tính chất kỹ thuật của mực pha sẽ giảm đi. Do vậy nên hạn chế việc pha màu và tốt nhất nên gửi mẫu màu đến cơ sở sản xuất mực để chế sẵn.
Trên đây là một số khái niệm sơ khởi về màu sắc, phương thức tạo, pha các màu của mực in, nhằm mục đích tái hiện một cách chính sác màu sắc trong thực tế, hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn đã, đang và sẽ bước vào ngành đồ họa ấn loát.
Vietnamprint (biên dịch theo tài liệu của Alain Bargilliat)
