Tín ngưỡng niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng. Niềm tin này gắn với sự siêu nhiên nhưng chỉ lưu truyền trong một vùng lãnh thổ hoặc trong một cộng đồng dân chúng nhất định. Có thể coi tín ngưỡng là dạng thấp hơn của tôn giáo.
Sự độc lạ[sửa|sửa mã nguồn]
Tín ngưỡng mang tính dân tộc bản địa, dân gian. Tín ngưỡng có tổ chức triển khai không ngặt nghèo như tôn giáo. Khi nói đến tín ngưỡng người ta thường nói đến tín ngưỡng của một dân tộc bản địa hay một số ít dân tộc bản địa có 1 số ít đặc thù chung còn tôn giáo thì thường là không mang tính dân gian. Tín ngưỡng không có một mạng lưới hệ thống quản lý và điều hành và tổ chức triển khai như tôn giáo, nếu có thì mạng lưới hệ thống đó cũng lẻ tẻ và rời rạc. Tín ngưỡng nếu tăng trưởng đến một mức độ nào đó thì hoàn toàn có thể thành tôn giáo .Cơ sở của mọi tôn giáo, tín ngưỡng là niềm tin, sự ngưỡng vọng của con người vào những cái ” siêu nhiên ” hay gọi là ” cái thiêng ” cái trái chiều với cái ” trần tục “, cái hiện hữu mà con người hoàn toàn có thể sờ mó, quan sát được. Niềm tin vào ” cái thiêng ” thuộc về thực chất con người, nó sinh ra và sống sót, tăng trưởng cùng với con người và loài người, nó là tác nhân cơ bản tạo nên đời sống tâm linh của con người, cũng giống như đời sống vật chất, đời sống xã hội niềm tin, tư tưởng, đời sống tình cảm …
Tùy theo hoàn cảnh, trình độ phát triển kinh tế, xã hội của mỗi dân tộc, địa phương, quốc gia mà niềm tin vào “cái thiêng” thể hiện ra các hình thức tôn giáo, tín ngưỡng cụ thể khác nhau. Chẳng hạn như niềm tin vào Đức Chúa Trời, của Kitô giáo, niềm tin vào Đức Phật của Phật giáo, niềm tin vào Thánh, Thần của tín ngưỡng dân gian, tín ngưỡng Thành Hoàng, Đạo Mẫu… Các hình thức tôn giáo tín ngưỡng này dù rộng hẹp khác nhau, dù phổ quát toàn thế giới hay là đặc thù cho mỗi dân tộc… thì cũng đều là một thực thể biểu hiện niềm tin vào cái thiêng chung của con người.
Hiện tại, có nhiều ý kiến khác nhau khi sử dụng khái niệm tôn giáo và tín ngưỡng. Theo quan điểm truyền thống, người ta có ý thức phân biệt tôn giáo và tín ngưỡng, thường coi tín ngưỡng ở trình độ phát triển thấp hơn so với tôn giáo. Loại quan điểm thứ hai là đồng nhất giữa tôn giáo và tín ngưỡng và đều gọi chung là tôn giáo, tuy có phân biệt tôn giáo dân tộc, tôn giáo nguyên thủy, tôn giáo địa phương, tôn giáo thế giới (phổ quát).
Sự khác nhau giữa tôn giáo và tín ngưỡng bộc lộ ở 1 số ít điểm như : Tôn giáo có mạng lưới hệ thống giáo lý, tầm cỡ … được truyền thụ qua giảng dạy và học tập ở những tu viện, thánh đường, học viện chuyên nghành … có mạng lưới hệ thống thần điện, có tổ chức triển khai giáo hội, hội đoàn ngặt nghèo, có nơi thờ cúng riêng như nhà thời thánh, chùa, thánh đường …, nghi lễ thờ cúng ngặt nghèo, có sự tách biệt giữa quốc tế thần linh và con người. Còn tín ngưỡng thì chưa có mạng lưới hệ thống giáo lý mà chỉ có những lịch sử một thời, thần tích, thần thoại cổ xưa. Tín ngưỡng mang đặc thù dân gian, gắn với hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống dân gian. Trong tín ngưỡng có sự hòa nhập giữa quốc tế thần linh và con người, nơi thờ cúng và nghi lễ còn phân tán, chưa thành quy ước ngặt nghèo …
- Ngô Đức Thịnh chủ biên, Tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng ở Việt Nam, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội, 2001.
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
