Trước khi có lời nói và chữ viết, nghệ thuật và thẩm mỹ tạo hình đã Open bằng những hình vẽ, chạm khắc trên những thạp đồng, trống đồng, cả những nét vẽ ngây thơ, hồn nhiên trong những hang động với những hình người hoạt động và sinh hoạt, săn bắn, những muông thú, hoa lá, cỏ cây, thậm chí còn cả tình yêu nam nữ và điển hình nổi bật trên những mảng tạo hình hoang dại, đấy là những hình người nhảy múa mang tính tiệc tùng dân gian thật đậm nét, đậm đà và hấp dẫn. Vậy là thẩm mỹ và nghệ thuật tạo hình ( bằng đường nét, hình khối, sắc tố … ) và nghệ thuật và thẩm mỹ múa ( tạo hình bằng chính bản thân người nghệ sĩ và sắc tố phục trang ), đã gắn bó thật máu thịt với nhau biết bao nhiêu ?
Đó là những sắc tố rực rỡ tỏa nắng tương phản trên những đầm xòe công sở và chiếc ô của thiếu nữ Mông và mảnh áo gi-lê nam độc lạ với những hoa văn hình xoáy ốc và hòa sắc đỏ, đen, trắng hòa giải và lộng lẫy. Đó là sự nền nã, thon thả của phục trang Thái – Tây Bắc với áo váy bó sát thân thể, mê hoặc bởi hàng khuy áo những thiếu nữ, giản dị và đơn giản mà lộng lẫy như cánh hoa ban. Đó là hòa sắc màu chàm muôn đời độc lạ và dải thắt lưng nhẹ nhàng, duyên dáng trên mảnh áo dài buông của cô gái Tày Việt Bắc. Đó là những cô gái Mường với tiếng cồng chiêng Hòa Bình, một mảnh áo trắng mở ngắn và một thắt lưng của chiếc váy bó sát lên đến ngực tròn lẳn …
Rồi những cô gái Lô Lô trong vũ điệu tập thể tươi tắn, hồn nhiên trong sáng, cũng váy áo xòe và mảng hoa văn vuông trước ngực áo bùng cháy rực rỡ mà khiêm nhường. Rồi những đám cưới người Dao với tà áo bay và những quả bông tươi đỏ nở bùng trước ngực và một vạt áo nam cắt chéo gây ấn tượng một nét tạo hình độc lạ. Rồi những hòa sắc đỏ, đen, vàng của Tây Nguyên vừa hoang dại vừa can đảm và mạnh mẽ, lại kinh khủng với mảnh gi-lê trần và mảnh khố, cùng với bộ áo váy cắt ngang ngực áo, bó sát thân hình em gái Tây Nguyên bên những nhà bếp lửa bập bùng như bốc cháy ché rượu cần. Rồi những cô gái Chăm của vùng Tháp Chàm Ninh Thuận, Bình Thuận, tưởng như khêu gợi nhưng lại phô bày vẻ đẹp tạo hình như những bức phù điêu chàm bằng đá vũ nữ lặng câm .
Và hòa nhập, và khiêm nhường, và phát cháy, và kín kẽ, tế nhị nhưng rất quyến luyến và nâng niu nhau, chính là vành nón quai thao và mảnh áo tứ thân, mớ bảy mớ ba với sắc tố tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống … như cánh sen, hoa lý, đỏ gạch, xanh lam, xanh lục, đen tuyền, được phủ lên một làn the nõn nà, gợi mở nhưng duyên dáng của vùng quan họ Kinh Bắc – đồng bằng Bắc Bộ, nền văn minh châu thổ sông Hồng và kinh thành Thăng Long rồng bay ngàn năm …
Rồi còn nhiều, và còn nhiều nữa … Biết bao dân tộc bản địa trên quốc gia Nước Ta, mỗi dân tộc bản địa đều có những vẻ đẹp riêng, lạ lùng và độc lạ mà ta không thể nào kể hết trong những tác phẩm múa. Cũng như khi nói đến những ấn tượng trên là nói đến những bộ phục trang cho những tiết mục múa mà tự nó đã được nghệ thuật hóa, tức là từ cơ sở phục trang ngoài đời, người nghệ sĩ đã thả hồn phát minh sáng tạo vào đó, nâng nó lên, nỗ lực đạt tới một ý tưởng sáng tạo thẩm mỹ và nghệ thuật, chắt lọc những tinh hoa sẵn có, cùng với những nghệ sĩ phát minh sáng tạo và màn biểu diễn nghệ thuật và thẩm mỹ múa làm thành một tiết mục múa hoàn hảo với toàn diện và tổng thể phát minh sáng tạo từ sáng tác, biên đạo, phục trang, âm nhạc và người nghệ sĩ màn biểu diễn …
Thời gian cứ khắc nghiệt trôi qua. Chúng ta hãy hình dung và nhớ lại cái “ngày xưa” với những mảng màu rực rỡ, cuốn hút, hấp dẫn, kỳ ảo của một thời mà các điệu múa dân tộc, hiện đại bừng lên, nở rộ khắp các đoàn ca múa, trong lòng mình bao giờ cũng đầy ắp kỷ niệm cháy bỏng và lòng khát khao vươn tới vẻ đẹp muôn đời của cuộc sống ngày xưa ấy, nghệ thuật múa như chắp cánh, bay lên… Vậy mà lâu nay, hình như nghệ thuật múa đang bị lãng quên chăng?
Tất nhiên công minh mà nói, 1 số ít đơn vị chức năng nghệ thuật và thẩm mỹ ca múa nhạc ở Trung ương và 1 số ít tỉnh mạnh vẫn duy trì được sức sống thẩm mỹ và nghệ thuật của mình, nhưng lại cũng nên công minh hơn là múa đang lùi dần xuống thứ yếu, cứ phải là ca sĩ hát, rồi đến nhảy tân tiến, rồi đến múa minh họa, múa làm nền, múa trong khi ca sĩ ngừng hát, thậm chí còn múa cho có giữa hai bài hát của một ca sĩ …
Lâu nay, người ta hay nói đến múa – nhạc nhẹ. Nhưng chúng tôi cứ nghĩ buồn buồn – đó đâu phải là múa mà là nhảy, là kịch câm, là uốn éo, là gập người, là thể dục nhịp điệu, là một tí ti ở nước này, nước khác – Tây, Tàu, Hàn, Mỹ, Nhật…, là một biến dạng chạy theo thị hiếu mà ở nhiều nước người ta đã bỏ từ lâu… Trong khi đó, mở tivi, thấy ở các nước, người ta đã dùng múa minh họa cho ca sĩ lại rất nghiêm chỉnh, lịch sự, văn minh và thật là nghệ thuật, chưa kể đến những điệu nhảy minh họa ở một số tiết mục của ta thì phục trang của diễn viên thật đáng buồn nếu không nói là đáng xấu hổ – ăn mặc lòe loẹt, hở hang, xé váy, xé áo, kim tuyến lấp lánh vô tội vạ, cũng chẳng cần khâu mỹ thuật – biên đạo múa và diễn viên đi mua áo, mua vải, cứ nghĩ hở hang, khêu gợi là xong rồi…, ánh sáng lòe loẹt lên, khói bay mịt mù trên nền màn hình “lét”, ca sĩ thả dòng trôi trên sân khấu.
Khi viết nên đôi lời về nghệ thuật và thẩm mỹ múa Nước Ta … không có nghĩa là tất cả chúng ta đổ lỗi cho một cơ quan nào đó, cho những người quản trị nhà nước, cho những nghệ sĩ phát minh sáng tạo và những nghệ sĩ trình diễn. Cũng không hề đổ lỗi cho quần chúng, cho thị hiếu và cho cả những vi-đê-ô, những băng chưởng, hải ngoại và cho cả cái mà ta gọi là karaoke … gì đó. Mặc dù trong lòng cảm thấy buồn buồn, nhưng niềm tin của ta lại phát cháy. Đã đến lúc nghệ thuật và thẩm mỹ múa Nước Ta phải trở lại giá trị đích thực của nó, như tự nó đã sống sót suốt mấy nghìn năm với một dân tộc bản địa đầy đau thương, bi hùng nhưng lại đầy tự tôn …
Và như vậy, múa – khát vọng của mùa xuân, khát vọng luôn bay tới của con người. Trên khát vọng đó là ngọn lửa – ngọn lửa vĩnh hằng của vẻ đẹp muôn đời của đời sống – niềm hạnh phúc – tình yêu .
Lâu nay, người ta hay nói đến múa – nhạc nhẹ. Nhưng chúng tôi cứ nghĩ buồn buồn – đó đâu phải là múa mà là nhảy, là kịch câm, là uốn éo, là gập người, là thể dục nhịp điệu, là một tí ti ở nước này, nước khác – Tây, Tàu, Hàn, Mỹ, Nhật …, là một biến dạng chạy theo thị hiếu mà ở nhiều nước người ta đã bỏ từ lâu …
