Hướng dẫn
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
– Đây là một kiểu bài nghị luận văn học thuộc loại đề mở nghĩa là đề chỉ nêu yếu tố chứ không nêu nhu yếu, thực ra là nhu yếu nghiên cứu và phân tích, phản hồi .
– Trọng tâm của đề là làm sáng rõ bi kịch của Vũ Như Tô (và Đan Thiềm) tức là số phận bi thảm của hai người do không giải quyết được mối mâu thuẫn giữa khát vọng nghệ thuật và thực tế xã hội hay nói khác đi là do không giải quyết đúng mối quan hệ đó.
– Đây là một đoạn trích nhưng là đoạn cuối nên khi nghiên cứu và phân tích, phản hồi cần đi sâu vào đoạn trích cũng là đi sâu vào cao trào và kết cục của kịch, đồng thời hoàn toàn có thể lan rộng ra ra, liên hệ với toàn tác phẩm để ý nghĩa được sáng rõ hơn .
BÀI VĂN THAM KHẢO
Vũ Như Tô của Nguyễn Huy Tưởng là vở kịch lấy đề tài lịch sử dân tộc nhưng không thiên về phản ánh vừa đủ sự kiện lịch sử dân tộc nghĩa là không nhằm mục đích mục tiêu làm sử mà hầu hết biểu lộ thảm kịch của người nghệ sĩ thiên tài không triển khai được lí tưởng nghệ thuật và thẩm mỹ mà còn phải chịu số phận bi đát do không xử lý xích míc giữa khát vọng nghệ thuật và thẩm mỹ to lớn và trong thực tiễn xã hội khắc nghiệt .
Bi kịch là thể loại kịch dựa vào xung đột bi đát của nhân vật anh hùng có kết thúc bi thảm và tác phẩm đầy chất thống thiết. Đó là một thể loại khắt khe đến khắc nghiệt, nó miêu tả thực tại theo lối nhấn mạnh vấn đề, trình diện những xung đột thâm thúy của thực tại dưới dạng bão hòa, stress đến cực hạn, mang ý nghĩa tượng trưng nghệ thuật và thẩm mỹ ( Theo Lại Nguyên Ân, 150 thuật ngữ văn học – NXB ĐHQG TP.HN, Thành Phố Hà Nội 2002 ) .
Mâu thuẫn thảm kịch phải quy tụ đủ bốn đặc thù : tính nội tại, có ý nghĩa xã hội to lớn, không hề xử lý, mọi cách khắc phục xích míc dẫn đến sự diệt vong những giá trị quan trọng ( Theo Phạm Vĩnh Cư ) .
Vũ Như Tô là một nghệ sĩ thiên tài, một nghệ sĩ có khát vọng thẩm mỹ và nghệ thuật lớn. ông muốn kiến thiết xây dựng một khu công trình kiến trúc vĩ đại, tuyệt mĩ. Ông nói với vợ về Cửu Trùng Đài “ … bằng trăm đình làng ta. Đây là ta làm cái đàn cho cả nước. Nước Tàu cũng không bằng kia ”. Nghĩa là Vũ Như Tô có khát vọng lớn về cái đẹp, cái khác thường, cái đẹp không tiền khoáng hậu, cái đẹp tranh tinh xảo với hóa công, cái đẹp bất tử, cái đẹp cho mọi người. Đó là lí tưởng nghệ thuật và thẩm mỹ mà chỉ có thiên tài nghệ thuật mới thực thi được. Vũ Như Tô nói thẳng với Lệ Tương Dực : “ Hoàng Thượng cứ giữ lấy map ( phong cách thiết kế Cửu Trùng Đài ), cầm lấy quyển sổ ( tính toán số liệu kiến thiết xây dựng Cửu Trùng Đài ), tiện dân không dám nói sao, nhưng tiện nhân tin rằng không một kẻ nào làm nổi. Bản đồ kia chỉ là phần xác nhưng phần hồn chỉ ở lòng tiện nhân, mà phần hồn mới là phần chính ”. Lúc đầu, Vũ Như Tô cũng đã truyền được khát vọng nghệ thuật và thẩm mỹ ấy cho thợ, thợ lúc đầu cung đã hồ hởi lao động, phát huy năng lực phát minh sáng tạo khôn khéo, làm cho cả bọn khách trú ( Tàu ) cũng phải khen phục .
Xem thêm : Nghị luận xã hội về lối sống khép kín
Vũ Như Tô đã vượt lên mối hận riêng và những khó khăn vất vả khổ sở của bản thân và mái ấm gia đình để kiến thiết xây dựng Cửu Trùng Đài ( mẹ bị xô chết, những con thiếu đói, đau yếu, bản thân bị quan triều khinh thị, lại bị đá đè gãy chân ), ông đã vượt lên tổng thể, hi sinh toàn bộ vì thành công xuất sắc của siêu phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật : “ Ta chỉ có một tham vọng là tô điểm quốc gia, đem hết tài ra xây cho nòi giống một tòa đài hoa lệ, thách cả những khu công trình sau trước tranh tinh xảo với hóa công ”, “ … Vài năm nữa Cửu Trùng Đài hoàn thành xong, cao quý, huy hoàng, giữa cõi trần lao lực, có một cảnh bồng lai ”. Cửu Trùng Đài là lí tưởng đơn cử của ông. Khi Ngô Hạch cảnh báo nhắc nhở Vũ Như Tô về cái chết, ông nói “ Đời ta không quý bằng Cửu Trùng Đài ” và khi nghe tin Cửu Trùng Đài đã bị đốt cháy, ông đau đớn rú lên và than một cách chua chát : “ Thôi thế là hết. Dẫn ta đến pháp trường ” .
Không phải Vũ Như Tô không biết Lê Tương Dực là hôn quân, lúc đầu, ông đã cự tuyệt mặc dù Lê Tương Dực đánh trói dọa giết. Nhưng nghe theo Đan Thiềm, ông đã nhận xây Cửu Trùng Đài. Sự lựa chọn không đúng, cách giải quyết không đúng mâu thuẫn giữa người công dân và người nghệ sĩ đã dẫn đến kết cục bi thảm của bản thân người nghệ sĩ và của cả công trình nghệ thuật.
Xem thêm : Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ “ Đất nước ” của Nguyễn Đình Thi : “ Ôi những cánh đồng quê … nhớ mắt tình nhân ”
Đan Thiềm là một cung nữ bị thất sủng, nhưng cũng đam mê thẩm mỹ và nghệ thuật như Vũ Như Tô. Chính Đan Thiềm đã khuyên Vũ Như Tô nhận xây Cửu Trùng Đài cho Lê Tương Dực – vì sự nghiệp nghệ thuật và thẩm mỹ “ Ông có tài, tài ông phải đem góp sức cho giang sơn, không hề mục nát với cỏ cây … Đây là lúc mượn tay vua Hồng Thuận mà thực thi cái mộng lớn của ông. Dân ta được nghìn thu hãnh diện, hậu thế sẽ xét công cho ông và nhớ ơn ông mãi ”. Vũ Như Tô coi Đan Thiềm như tri âm, tri kỉ “ Cửu Trùng Đài đã vì bà mà có, lại nhờ bà mà toàn bích … Đài ấy tôi sẽ đặt tên là đài Đan Thiềm ”. Trước khi chết, Vũ Như Tô còn nói : “ Đời ta chưa tận … Ta sẽ xây một đài vĩ đại để tạ ơn tri kỉ ”. Đan Thiềm không nghĩ đến tính mệnh mình mà chỉ lo cho Vũ Như Tô, Đan Thiềm không đi trốn mà ở lại để khuyên Vũ Như Tô trốn đi. Bà nói : “ Tôi chết không thiệt hại cho đời. ông phải đi đi mới được ”. Vũ Như Tô xúc động nói : “ Tấm lòng của bà chỉ có lòng cha mẹ tôi mới sánh kịp ” .
Nhưng chính lòng mê hồn nghệ thuật và thẩm mỹ thuần túy đến quên mình cũng đã dẫn Đan Thiềm đến cái chết. Quân làm mưa làm gió cho rằng do Đan Thiềm ảnh hưởng tác động nên Vũ Như Tô mới nhận xây Cửu Trùng Đài và mới xây Cửu Trùng Đài nhiệt huyết thế. Họ căm thù cả Vũ Như Tô lẫn Đan Thiềm, còn bọn cung nữ vì ghanh tỵ và vì muốn khỏi bị trừng phạt đà dồn hết tội cho Đan Thiềm. Bọn họ chỉ vào Đan Thiềm nói : “ Chính nó là thủ phạm, kẻ hay xúc xiểm vua là ả kia, chính nó mê hoặc vua. Chính nó dan díu với Vũ Như Tô … ” .
Xem thêm : Phân tích tác phẩm Vợ nhặt của nhà văn Kim Lân
Cái chết của Vũ Như Tô, Đan Thiềm có nhiều nguyên do :
– Sự hung tàn của những kẻ cầm đầu quân làm mưa làm gió ( cũng là một tập đoàn lớn phong kiến ) .
– Sự thô thiển của quần chúng ( có lí do chính đáng là quá khổ vì bị bòn rút công sức của con người, của cải và xương máu nữa ) .
– Sai lầm của Vũ Như Tô và Đan Thiềm : Nghệ thuật là đáng quý nhưng không hề để trên quyền lợi sống còn của quần chúng, cái đẹp không hề trái với cái thiện, không hề sát cánh với cái ác. Việc xây Cửu Trùng Đài dưới thời hôn quân Lê Tương Dực là không đúng lúc, xây Cửu Trùng Đài khiến Lê Tương Dực càng có cớ tăng thêm sự áp bức bóc lột nhân dân .
– Bi kịch của Vũ Như Tô, Đan Thiềm không chỉ của một thời, đó là mâu thuẫn có tính lâu dài giữa khát vọng nghệ thuật và thực tại xã hội (thực tại bao gồm ý chí của lực lượng thống trị, điều kiện tinh thần, vật chất của nhân dân, của xã hội và tài năng, dũng khí của nghệ sĩ).
Vũ Như Tô là thảm kịch nhưng không trọn vẹn bi quan vì Vũ Như Tô, Đan Thiềm chết nhưng khát vọng thẩm mỹ và nghệ thuật của họ vẫn sống trong tư thế hiên ngang, trong những lời nói bất hủ của họ ..
Nguyễn Huy Tưởng, tác giả vở kịch, người đã từng than “ Mải vật lộn quên đài cao mộng lớn, công ông cha hay là nỗi thiệt thòi ” cũng là người đã tin vào tiền đồ nghệ thuật Nước Ta, vào sức sống và phát minh sáng tạo của dân tộc bản địa Nước Ta “ … đừng vội tủi, sức sống trên từ ải Bắc đến đồng Nam ” ( lời tựa Vũ Như Tô ) .
Đúng vậy, khát vọng nghệ thuật và thẩm mỹ của nhân dân ta đã đang và sẽ được thực thi khi đã quy tụ đủ những điều kiện kèm theo của sự tăng trưởng như đã nói ở trên, đó là sự chỉ huy đúng đắn, điều kiện kèm theo sống về vật chất, niềm tin của nhân dân được nâng cao, những người nghệ sĩ được tự do sáng tác, được khuyến khích tăng trưởng kĩ năng …
