Người dân Hà Nội và cả nước không thể nào quên một trang sử hào hùng của Thủ đô trong 12 ngày đêm chống trả cuộc tập kích kế hoạch bằng B52 của đế quốc Mỹ ( tháng 12/1972 ) .
Ai có dịp tận mắt chứng kiến những ngày tháng đó, hẳn không quên xúc cảm về một Thủ đô hào hùng với những chiếc B52 bị bắn rơi sáng rực khung trời Hà Nội. Nhưng cảm hứng đến mức thăng hoa như nhạc sĩ Phan Nhân trong bài “ Hà Nội – niềm tin và hy vọng ” thì hiếm người có được …
Nhạc sĩ Phan Nhân kể lại : “ Tháng 12 năm ấy ( 1972 ), tôi đang xuất hiện ở Hà Nội. Trời rét căm căm. Trong tiếng bom nổ rung chuyển là tiếng hô vang của bà con ta : “ Cháy rồi ! Cháy rồi ! ”. Người dân Hà Nội khi ấy hả hê, sung sướng lắm. Họ quên cả nguy khốn, nhô lên khỏi những hầm để hò reo đến khản giọng khi tận mắt chứng kiến những chiếc pháo đài bay ( B52 ) của giặc bốc cháy .
Tôi và người dân Hà Nội khi ấy trong lòng trào dâng một cảm xúc vui sướng, sáng sủa trước cuộc đương đầu oai hùng của lực lượng phòng không và không quân của ta. Ngay khi tiếng bom ngưng, máy bay địch tháo chạy, thành phố trở lại bình yên, tôi ngồi vào đàn để tấu lên những nốt nhạc tiên phong : “ Ơi, Đông Đô ! Hùng thiêng dấu xưa còn in nơi đây. Ơi Thăng Long ! Ngày nay chiến công rạng danh tổ quốc. Hà Nội mến yêu của ta. Thủ đô mến yêu của ta là ngôi sao mai tỏa nắng rực rỡ … ”. Đó là những nốt nhạc tôi bật ra tiên phong và phần lời ca cũng tuôn ra khá thuận tiện … ” .
Nhạc sĩ Phan Nhân cho biết, ông viết một mạch từ đoạn trên đến hết bài, nhưng sau thấy đó chỉ là đoạn B của bài hát, nên đã viết thêm đoạn A, tức là làm ngược lại thông lệ. Qua đi những xúc động mãnh liệt trong khoảnh khắc tận mắt chứng kiến Thủ đô oai hùng thắng lợi B52 của giặc, bình tâm trở lại, nhạc sĩ viết đoạn khởi đầu của ca khúc : “ Mặt hồ Gươm vẫn lộng lẫy mây trời, càng tỏa ngát hương thơm hoa Thủ đô. Đường lộng gió thênh thang 5 cửa ô. Nghe tiếng cười không quên niềm thương đau … ” .
Bằng một tiết tấu khoan thai, tác giả đã cho người nghe cảm nhận vẻ chững chạc, đàng hoàng, ung dung tự tại của một Hà Nội hào hoa, thanh lịch như vốn dĩ có từ ngàn năm. Và cái lâu nay người ta vẫn nói là “Thăng Long phi chiến địa” giờ đây dường như không còn đúng bởi sự hiện diện của những nòng pháo cao xạ, của những tiếng bom rền, những vầng lửa cháy rực bầu trời, những nhà cửa tan hoang, đổ nát và xác những chiếc máy bay rơi. Chính vì vậy, tác giả đã cho âm thanh vút lên âm khu cao ngay ở giữa đoạn A, mà không đợi chuyển sang đoạn B (“Hà Nội đó! Niềm tin yêu hy vọng của núi sông hôm nay và mai sau. Chân ta bước niềm ung dung tự hào, kìa nòng pháo vẫn vươn lên trời cao”).
Sang đoạn B, là một Hà Nội hào hùng, bề thế, kiên cường, rắn rỏi, hiên ngang trong chiến đấu và thắng lợi nhưng vẫn nguyên vẹn đó vẻ thanh tao, hào hoa không khi nào hoàn toàn có thể mất. Phan Nhân đã viết những lời ca gan ruột bằng năng lực khái quát hóa rất cao, tạo dựng một tầm vóc xứng danh cho tác phẩm viết về Thủ đô : “ Ơi Đông Đô ! Hùng thiêng dấu xưa còn in nơi đây. Ơi Thăng Long. Ngày nay chiến công rạng danh tổ quốc. Hà Nội mến yêu của ta. Thủ đô mến yêu của ta là ngôi sao mai rạng rỡ ” .
Khi viết bài này, Phan Nhân đang ở độ sung sức nhất – 42 tuổi (ông sinh ngày 12/5/1930, quê ở An Giang). Ta thấy rõ bút lực sung mãn của ông đã được bộc rõ trong “Hà Nội – niềm tin và hy vọng”. Có thể nói, đây là một trong những bài hát hay nhất viết về Thủ đô Hà Nội. Chất trữ tình đã hòa quyện nhuần nhuyễn với chất anh hùng ca. Đặc biệt là ca khúc đã tạo nhiều “đất diễn” cho giới ca sĩ bộc lộ tài năng.
Phong cách académique ( thính phòng, bác học ) rất hợp với nhu yếu màn biểu diễn của dòng nhạc chính thống, nhưng lại không khô cứng mà vẫn rất mềm mịn và mượt mà, trữ tình khiến bài hát trở nên mê hoặc so với người hát và người nghe .
Tuy nhiên, người hát thành công xuất sắc nhất, ghi được ấn tượng sâu đậm nhất là cố nghệ sĩ Trần Khánh, công tác làm việc tại Đài TNVN. Trần Khánh đã nói về bài hát này : “ Lúc tiếp đón bài hát từ tay nhạc sĩ Phan Nhân, đọc tên bài, rồi nhìn lướt qua âm hình những nốt nhạc, tôi nghĩ bài hát đơn thuần, hoàn toàn có thể thu thanh ngay được, nhất là biết tác giả vừa viết về sự kiện 12 ngày đêm lịch sử dân tộc của Hà Nội thắng lợi B52 thì chắc lại hừng hực khí thế sôi động, có khi hô khẩu hiệu nữa đây. Nhưng về nhà đọc kỹ lại thấy anh Phan Nhân viết rất công phu, tác phẩm không rắc rối nhưng rất có ý đồ, rất thâm thúy và phải dày công điều tra và nghiên cứu, tìm tòi cách hát mới “ ra ” được đúng “ chất ” của Phan Nhân, mới diễn đạt hết giá trị của tác phẩm. Và tôi đã tập đi tập lại rất nhiều lần ” .
Có lẽ do đó mà Trần Khánh đã hát bài hát này đến mức không hề hay hơn. / .
