Nếu khai niệm phản ứng trao đổi điều kiện để phản ứng trao đổi xảy ra cho ví dụ

Phản ứng trao đổi ion là gì? Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion? Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch? Lý thuyết và bài tập phản ứng trao đổi ion? Ví dụ về phản ứng trao đổi ion?… Trong phạm vi bài viết dưới đây, hãy cùng duhoc-o-canada.com tìm hiểu về chủ đề phản ứng trao đổi ion là gì cùng những nội dung liên quan.

Nội dung chính

• Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion
• Phản ứng trao đổi ion là gì?
• Phản ứng thủy phân của muối
• Phản ứng axit – bazơ
• Thứ tự phản ứng axit – bazơ (quy luật cạnh tranh)
• Bài tập phản ứng trao đổi ion và phương pháp giải
• Dạng 1: Viết phương trình ion rút gọn
• Dạng 2: Xác định môi trường dung dịch
• Dạng 3: Áp dụng định luật bảo toàn điện tích (ĐLBTĐT)
• Video liên quan

Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion

Điều kiện tồn tại dung dịch như sau:

Dung dịch các chất điện li chỉ sống sót được nếu thỏa mãn nhu cầu đồng thời cả hai điều kiện : Có sự trung hòa về điện ( tổng số mol điện tích âm = tổng số mol điện tích dương ) Các ion trong dung dịch không có phản ứng với nhauCác ion trong dung dịch thường phối hợp với nhau theo hướng : tạo kết tủa, tạo chất khí, tạo chất điện li yếu ( các ion có tính khử hoàn toàn có thể phản ứng với các ion có tính oxi hóa theo kiểu phản ứng oxi hóa – khử )

Phản ứng trao đổi ion là gì?

Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion tích hợp được với nhau tạo thành tối thiểu một trong số các chât sau : Chất kết tủa. Chất điện li yếu. Chất khí .Đang xem : Phản ứng trao đổi là gì

Bạn đang xem: PhảN ỨNg Trao ĐổI Là Gì

Phản ứng thủy phân của muối

Nước nguyên chất có pH = 7 nhưng khi nhiều muối hòa tan vào nước thì làm cho pH của nước bị biến hóa, điều đó chứng tỏ muối đã tham gia phản ứng trao đổi ion với nước làm đổi khác nồng độ ( H ^ { + } ) trong nước. Phản ứng trao đổi này của muối với nước được gọi là phản ứng thủy phân của muối. Môi trường dung dịch muối tạo thành phụ thuộc vào vào các gốc cation và anion cấu trúc nên muối. Cation của gốc bazơ mạnh là các cation của các bazơ tan như ( NaOH, KOH, Ca ( OH ) _ { 2 }, Ba ( OH ) _ { 2 } ) Anion của gốc axit mạnh là các anion của các axit như ( HCl, HBr, HI, H_ { 2 } SO_ { 4 }, HNO_ { 3 } )Xem thêm : Nhân Mã Là Gì – Cung Nhân Mã ( 22/11 Đến 21/12 )

Phản ứng axit – bazơ

Phản ứng axit – bazơ là phản ứng trong đó có sự nhường và nhận proton (H^{+})Phản ứng axit – bazơ xảy ra theo chiều Axit mạnh + Bazơ mạnh (
ightarrow) Axit yếu hơn + Bazơ yếu hơn.

Chú ý : Các trường hợp ngoại lệTạo thành kết tủa khó tan phản ứng vẫn xảy ra được dù axit hoặc bazơ tạo thành mạnh hơn khởi đầu

(CuSO_{4} + H_{2}S
ightarrow CuS + H_{2}SO_{4}) (CuS rất khó tan)

Axit khó bay hơi đẩy được axit dễ bay hơi ( cả 2 axit đều mạnh )

(H_{2}SO_{4} + NaCl
ightarrow NaHSO_{4} + HCl, (

Thứ tự phản ứng axit – bazơ (quy luật cạnh tranh)

Khi cho dung dịch chứa 1 axit vào dung dịch chứa nhiều bazơ

Nguyên tắc: Các bazơ sẽ phản ứng theo thứ tự: axit + bazơ mạnh trước sau đó đến lượt axit + bazơ yếu (nếu axit nhiều thì có thể coi các bazơ phản ứng đồng thời).

Xem thêm : Ngân Hàng Bắc Á Tặng Thêm Lãi Suất Của Ngân Hàng Bắc Á Ng 7/2021

Ví dụ 1: Khi cho từ từ dung dịch HCl vào dung dịch chứa đồng thời chứa NaOH và (NaALO_{2})

(HCl + NaOH
ightarrow H_{2}O + NaCl) (ban đầu không thấy có hiện tượng kết tủa)

(H_{2}O + HCl + NaAlO_{2}
ightarrow Al(OH)_{3} + NaCl) (xuất hiện kết tủa và kết tủa tăng dần)

(3HCl + Al(OH)_{3}
ightarrow AlCl_{3} + 3H_{2}O) (kết tủa tan đến hết)

Khi cho dung dịch chứa 1 bazơ vào dung dịch có chứa nhiều axitVí dụ 2 : Cho từ từ dung dịch NaOH vào dung dịch chứa đồng thời cả HCl và ( AlCl_ { 3 } )Xem thêm : Tỷ Lệ Bản Đồ 1 500 Nghĩa Là Gì ? Cách Tính Tỷ Lệ Bản Đồ Quy Hoạch

(NaOH + HCl
ightarrow NaCl + H_{2}O) (không có kết tủa xuất hiện)

(3NaOH + AlCl_{3}
ightarrow Al(OH)_{3} + 3NaCl) (có kết tủa xuất hiện và kết tủa tăng dần)

(NaOH + Al(OH)_{3}
ightarrow NaAlO_{2} + 2H_{2}O) (kết tủa tan đến hết)

Bài tập phản ứng trao đổi ion và phương pháp giải

Dạng 1: Viết phương trình ion rút gọn

Phương pháp giảiViết phản ứng dạng phân tử, nghiên cứu và phân tích dạng phân tử thành dạng ion. Rút gọn những ion giống nhau ở hai vế, cân đối điện tích và nguyên tử ở hai vế, thu được phương trình ion rút gọn .Các chất kết tủa, chất khí và chất điện li yếu vẫn giữ ở dạng phân tử .Xem thêm : Hướng Dẫn Cách Mở Thẻ Tín Dụng Vpbank Online Duyệt Thẻ Trong 10 Phút

Bài 1:  Viết phương trình ion rút gọn của phản ứng KOH tác dụng với HCl

Cách giải :

PTHH: (KOH + HCl
ightarrow KCl + H_{2}O)

(K^{+} + OH^{-} + H^{+} + Cl^{-}
ightarrow KCl + H_{2}O)

Dạng 2: Xác định môi trường dung dịch

Phương pháp giảiViết phương trình điện li các chất tạo thành ion, nhận xét năng lực thủy phân trong nước của các ion vừa tạo thành. Ion gốc của axit yếu thủy phân trong nước tạo thiên nhiên và môi trường bazơ : ( CO_ { 3 } ) Ion gốc của bazơ yếu thủy phân trong nước tạo môi trường tự nhiên axit : ( Cu ^ { 2 + }, Fe ^ { 3 + } ; Zn ^ { 2 + }, NH_ { 4 } … ) Ion gốc của axit mạnh ( ví dụ : ( SO_ { 4 }, Br, Cl, NO_ { 3 }, ClO_ { 4 } … ) ) và ion gốc của bazơ mạnh ( ví dụ : ( Na ^ { + } ; K ^ { + }, Ba ^ { 2 + }, Ca ^ { 2 + }, Mg ^ { 2 + } … ) ) không bị thủy phân trong nước, đóng vai trò trung tính .

Bài 2: Đánh giá môi trường axit, bazơ, trung tính của các dung dịch thu được khi hòa tan các chất sau vào các cốc nước riêng biệt: (K_{2}SO_{3}, NH_{4}Cl, NaClO_{4})

Cách giải:

Chất hòa tan trong nước cho thiên nhiên và môi trường bazơ, pH > 7 là ( K_ { 2 } SO_ { 3 } )( K_ { 2 } SO_ { 3 } ightarrow 2K ^ { + } + SO_ { 3 } ^ { 2 – }, SO_ { 3 } ^ { 2 – } + H_ { 2 } Oightarrow HSO_ { 3 } ^ { – } + OH ^ { – } )Chất hòa tan trong nước cho thiên nhiên và môi trường axit, pH( NH_ { 4 } Cl ightarrow NH_ { 4 } ^ { + } + Cl ^ { – }, NH_ { 4 } ^ { + } + H_ { 2 } Oightarrow NH_ { 3 } + H_ { 3 } O ^ { + } )Chất hòa tan trong nước cho thiên nhiên và môi trường pH = 7 là ( NaClO_ { 4 } )( NaClO_ { 4 } ightarrow Na ^ { + } + ClO_ { 4 } ^ { – }, H ^ { + } + OH ^ { – }ightarrow H_ { 2 } O )

Dạng 3: Áp dụng định luật bảo toàn điện tích (ĐLBTĐT)

Phương pháp giảiĐịnh luật bảo toàn điện tích : “ Trong một dung dịch, tổng số mol các điện tích dương của ion dương và tổng số mol các điện tích âm của ion âm luôn luôn bằng nhau ” .

Khi cô cạn dung dịch, khối lượng chất rắn tạo ra bằng khối lượng các ion dương và ion âm có trong dung dịch (trừ(H^{+} + OH^{-}
ightarrow H_{2}O))

( m_ { m } = m_ { cation / NH_ { 4 } ^ { + } } + m_ { anion } )

Bài 3: Một dung dịch có chứa các ion: (Mg^{2+}, Cl^{-}, Br^{-})

Nếu cho dd này tính năng với dd KOH dư thì thu được 11,6 gam kết tủa. Nếu cho dd này tính năng với ( AgNO_ { 3 } ) thì cần vừa đúng 200 ml dd ( AgNO_ { 3 } ) 2,5 M và sau phản ứng thu được 85,1 g kết tủa. Tính trong dd đầu ? biết ( V_ { dd } = 2 l ) Cô cạn dung dịch khởi đầu thì thu được bao nhiêu gam chất rắn ?Cách giải :Phương trình ion : Gọi x, y lần lượt là số mol của ( Cl ^ { – }, Br ^ { – } )Ta có 🙁 left { egin { matrix } x + y = 0,5 \ 143,5 x + 188 y = 85,1 end { matrix } ight. Leftrightarrow left { egin { matrix } x = 0,2 \ y = 0,3 end { matrix }ight. )1. ( = frac { 0,2 } { 2 } = 0,1 M )( = frac { 0,2 } { 2 } = 0,1 M )( = frac { 0,3 } { 2 } = 0,15 M )2. m = 0,2. 24 + 0,2. 35,5 + 0,3. 80 = 35,9 g

duhoc-o-canada.com đã giải đáp giúp bạn những thắc mắc về phản ứng trao đổi ion là gì, điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion, phản ứng trao đổi ion trong dung dịch, cũng như lý thuyết và bài tập phản ứng trao đổi ion. Mong rằng với những kiến thức trên sẽ giúp ích cho bạn trong quá trình học tập và nghiên cứu về chủ để phản ứng trao đổi ion là gì. Chúc bạn luôn học tốt!

• lý thuyết
• trắc nghiệm
• hỏi đáp
• bài tập sgk

Thế nào là phản ứng trao đổi trong dung dịch ? Cho ví dụ ? Điều kiện để xảy ra phản ứng tra đổi trong dung dịch là gì ?

PHÒNG GD-ĐT VĨNH TƯỜNGTRƯỜNG trung học cơ sở LŨNG HÒA————————————-BÁO CÁO KẾT QUẢNGHIÊN CỨU ĐỀ TÀITên đề tài : “ ĐIỀU KIỆN CẦN VÀ ĐỦ CỦA PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ” Môn : Hóa họcTổ : Khoa học tự nhiênMã : 31N gười thực thi : NGUYỄN THỊ KIM NGÂNĐiện thoại : 0822.369696 Email : ĩnh Tường năm 2018 – 20191B ÁO CÁO KẾT QUẢNGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI1. Lời ra mắt : Trong quy trình dạy học, việc nâng cao chất lượng dạy và học là mộtvấn đề được chăm sóc số 1. Để đạt được yếu tố đó yên cầu phải có sựnổ lực về cả 2 phía : thầy và trò. Bởi vì dạy học vừa mang tính khoa họcvừa mang tính thẩm mỹ và nghệ thuật, để nâng cao chất lượng giảng dạy yên cầu ngườigiáo viên phải có năng lượng sư phạm vững vàng, có những giải pháp ( PP ) giảng dạy tương thích, theo hướng tích cực giúp học viên ( HS ) dữ thế chủ động trongviệc tìm kiếm lĩnh hội kiến thức và kỹ năng. Việc nâng cao chất lượng giảng dạy nóichung và dạy học môn Hóa học nói riêng cần có những chiêu thức đặctrưng riêng. Ngoài việc lên lớp, người giáo viên ( GV ) phải không ngừnghọc hỏi, tìm kiếm tìm hiểu thêm những tài liệu có tương quan để làm thế nào có thểtruyền đạt những kỹ năng và kiến thức cho học viên một cách nhẹ nhàng, dể hiểu. Sựtiếp thu của học viên nhiều hay ít, nhanh hay chậm là yếu tố quyết định hành động chochất lượng học tập. Hóa học là bộ môn khoa học tự nhiên mà học viên được tiếp cận muộnnhất nhưng nó lại có vai trò quan trọng trong nhà trường đại trà phổ thông. Môn hóahọc cung ứng cho học viên một mạng lưới hệ thống kiến thức và kỹ năng đại trà phổ thông, cơ bản và thiếtthực, rèn cho học viên tư duy phát minh sáng tạo, năng lực trực quan nhạy bén, đặc biệtlà rèn luyện cho học viên một số ít kĩ năng thực hành thực tế thí nghiệm. Vì vậy, giáo viênbộ môn hóa học cần hình thành ở các em các kiến thức và kỹ năng cơ bản, thói quen học tậpvà thao tác khoa học. Học hóa học lúc bấy giờ không những học viên học triết lý mà còn đòi hỏihọc sinh vận dụng triết lý được học vào giải các bài tập kim chỉ nan, thực tiễn vàđặc biệt là kĩ năng thực hành thực tế thí nghiệm. Giải toán hóa học và lập phương trình hóa học ( PTHH ) là hai nội dung rấtquan trọng so với môn hóa học, toàn bộ các bài tập triển khai xong PTHH, tính toánvà quy đổi giữa các chất … đều tương quan tới PTHH. Tuy nhiên học viên bậcTHPT nói chung, học viên lớp 8, 9 nói riêng thường rất lúng túng hoặc lập2PTHH sai ( cân đối số nguyên tử của mỗi nguyên tố trước và sau phản ứng ), dẫn đến việc thống kê giám sát hóa học bị sai. Trong chương trình Hóa học đại trà phổ thông “ phản ứng trao đổi trong dungdịch ” chiếm một vị trí quan trọng từ trung học cơ sở đến trung học phổ thông tương quan đến nhiều câuhỏi, bài tập gắn liền với thực tiễn đời sống hằng ngày như môi trường tự nhiên không khí, nước, đất, vệ sinh bảo đảm an toàn thực phẩm … Nhiều năm gần đây đã có 1 số ít tác giả nghiên cứa về phản ứng trao đổi ; Nhiều anh chị giáo viên cũng ý thức được tầm quan trọng của phản ứng trao đổitrong trương trình hóa học trung học cơ sở nhưng do thời lượng chương trình khôngnhiều và chưa mang tính đơn cử nên chưa giúp được HS có kỹ năng và kiến thức và kĩ năngtrọn vẹn về phản ứng trao đổi. Dẫn tới việc lúng túng khi làm các bài tập liênquan đến phản ứng trao đổi, Khi cơ sở kỹ năng và kiến thức không vững trắc HS không nhớđược lâu bền và dẫn tới thực trạng hoang mang lo lắng và mắt gốc. Chính thế cho nên tôi nghĩcần phân loại và đưa ra điều kiện bắt đầu dành cho các chất phản ứng và điềukiện sau dành cho các loại sản phẩm phản ứng. Và tôi quyết định hành động triển khai đề tàinghiên cứa mang tên “ Điều kiện cần và đủ của phản ứng trao đổi ” để nghiêncứa kỳ vọng sẽ là tài liệu tìm hiểu thêm của giáo viên và học viên để thu được kếtquả cao nhất trong mảng kỹ năng và kiến thức này và góp thêm phần vào thắng lợi của dạy họcmôn hóa ở cấp THCS. 2. Tên đề tài : “ Điều kiện cần và đủ của phản ứng trao đổi ” 3. Tác giả đề tài : – Họ và tên : Nguyễn Thị Kim Ngân – Địa chỉ tác giả ý tưởng sáng tạo : Trường trung học cơ sở Lũng Hòa – Số điện thoại thông minh : 0822369696E _mail :. Chủ góp vốn đầu tư tạo ra đề tài5. Lĩnh vực vận dụng đề tài : 3 – Áp dụng trong giảng dạy môn hóa học cho các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông trongtoàn tỉnh. 6. Ngày đề tài được vận dụng lần đầu hoặc vận dụng thử : – Đề tài được vận dụng thử cho học viên khối 8, 9 trường trung học cơ sở Lũng Hòa – Thời gian từ 25/08/2015 đến 15/05/20187. Mô tả thực chất của đề tài : A. ĐẶT VẤN ĐỀI. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀITrong chương trình Hóa học đại trà phổ thông “ phản ứng trao đổi trong dungdịch ” chiếm một vị trí quan trọng từ trung học cơ sở đến trung học phổ thông tương quan đến nhiều câuhỏi, bài tập gắn liền với thực tiễn đời sống hằng ngày như môi trường tự nhiên không khí, nước, đất, vệ sinh bảo đảm an toàn thực phẩm … Khi lập PTHH cho các loại phản ứng nói chung và đặc biệt quan trọng là lập PTHHloại phản ứng trao đổi, học viên thường rất lúng túng, gặp nhiều khó khăn vất vả. Họcsinh đang thực thi lập PTHH theo một cách máy móc, không hiểu thực chất củaphản ứng, chưa biết phản ứng nào xảy ra, phản ứng nào không xảy ra. Trong SGK hóa học 9 đã đề cập tới phản ứng trao đổi ở phần II – Bài 9 : Tính chất hóa học của muối. Ở bài này đã đề cập tới điều kiện của phản ứng traođổi là : ” Phản ứng trao đổi trong dung dịch của các chất chỉ xảy ra nếu sảnphẩm tạo thành có chất không tan hoặc chất khí ” và phản ứng trung hòa thuộcloại phản ứng trao đổi. Như vậy hoàn toàn có thể hiểu là mẫu sản phẩm của phản ứng trao đổiphải có tối thiểu một trong ba điều kiện : ” Kết tủa, khí, nước “. Nhưng có nhữngtrường hợp như : Fe ( OH ) 2 + ZnCl2 — > FeCl2 + Zn ( OH ) 2 ↓ thì rõ ràng có kết tủamà phản ứng không xảy ra, vì sao vậy ? tại vì chất phản ứng ở đây là một bazokhông tan. Nhưng kể cả bazo không tan và oxit bazo không tan trong nước thìđều phản ứng được với axit Cho nên ta nên thiết lập thêm điều kiện cần chophản ứng trao đổi và dạy học sinh biết cách phối hợp giữa điều kiện cần và đủ củaphản ứng trao đổi. Làm như vậy để giúp học viên lập được phản ứng trao đổichính xác và nhanh nhất. 4Q ua tìm hiểu thêm quan điểm của các đồng nghiệp, đặc biệt quan trọng là qua quy trình trực tiếpgiảng dạy nhiều năm qua về phản ứng trao đổi trong dung dịch được. Tôi quyếtđịnh chọn đề tài : “ Điều kiện cần và đủ của phản ứng trao đổi ” để nghiên cứuvà thể nghiệm chuyên đề trong mấy năm học gần đây và hiệu quả đem lại là rấttốt. II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI1. Mục đích : – Hệ thống hóa những kỹ năng và kiến thức cơ bản về phản ứng trao đổi trong dungdịch, khắc sâu phân loại phản ứng trao đổi, các trường hợp đặc biệt quan trọng và nhữngkiến thức tương quan đến thực tiễn đời sống. – Phương pháp tư duy phát hiện điều kiện để phản ứng trao đổi trong dungdịch xảy ra, giải bài tập tương quan đến phản ứng trao đổi trong dung dịch. – Nhận biết được một phản ứng hóa học thuộc loại phản ứng trao đổi. – Một số bài tập vận dụng và những điểm cần quan tâm khi xét phản ứng traođổi trong dung dịch. – Rèn kĩ năng lập PTHH loại phản ứng trao đổi và xét một phản ứng traođổi đơn cử xảy ra hay không. – Nâng cao chất lượng học viên khá, giỏi thi vào trường chuyên, lớp chọn. – Làm tài liệu trình độ vận dụng giảng dạy cho các đối tượng người tiêu dùng học viên, đặc biệt quan trọng là trong công tác làm việc tu dưỡng học viên giỏi. 2. Nhiệm vụ của đề tài : – Nêu lên được những cơ sở lý luận của việc lập PTHH trong quá trìnhdạy và học. – Hệ thống hóa những kiển thức cơ bản cho từng loại phản ứng trao đổi. – Bước đầu sử dụng việc phân loại các loại phản ứng trao đổi và cách khắcphục những sai lầm đáng tiếc mắc phải khi lập PTHH loại phản ứng trao đổi. Từ đó giúphọc sinh lĩnh hội các kiến thức và kỹ năng một cách dữ thế chủ động, hiểu rõ thực chất của phảnứng. Rèn luyện cho tính độc lập tâm lý, năng lực vận dụng để thực thi lậpđúng và nhanh nhất PTHH loại phản ứng trao đổi, rèn luyện và tăng trưởng kĩnăng thực hành thực tế thí nghiệm. 5 – Tiến hành điều trà tình hình nắm vững kỹ năng và kiến thức cơ bản của học viên. III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU1. Đối tượng điều tra và nghiên cứu : – Học sinh lớp 9 trường tôi công tác làm việc ( trong quy trình dạy học trên lớp vàtrong công tác làm việc tu dưỡng học viên giỏi ). – Thời gian : Từ năm năm ngoái đến 2018.2. Phương pháp điều tra và nghiên cứu : – Vận dụng các chiêu thức nghiên cứu và điều tra khoa học như : tìm hiểu cơ bản, kiểm tra bằng phiếu trắc nghiệm, dùng phiếu học tập ( bài tập điền khuyết, bàitập nêu hiện tượng kỳ lạ xảy ra, bài tập xét phản ứng hóa học xảy ra hay không … ), nghiên cứu và phân tích triết lý, tổng kết kinh nghiệm tay nghề, sử dụng một số ít chiêu thức thống kêtrong việc nghiên cứu và phân tích tác dụng thực nghiệm. – Tìm hiểu thông tin trong quy trình dạy và học, đúc rút kinh nghiệm tay nghề chobản thân qua nhiều năm dạy học. – Nghiên cứu kĩ chương trình sách giáo khoa hóa 9 và các tài liệu thamkhảo, nâng cao. – Phương pháp dạy học kiểu bài điều tra và nghiên cứu kiến thức và kỹ năng mới, bài thực hànhthí nghiệm … – Trao đổi quan điểm, học hỏi kinh nghiệm tay nghề 1 số ít đồng nghiệp. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀI. CƠ SỞ KHOA HỌC1. Cơ sở lý luận : – Các dạng bài tập hóa học về các loại hợp chất vô cơ đều có tương quan đếnphương trình phản ứng trao đổi. + Dạng Viết PTPU – Giải thích hiện tượng kỳ lạ. Điều chế chất vô cơ : HS chỉ làm tốtdạng bài tập dạng này nếu biết và nắm được đặc thù hóa học chung của mỗiloại hợp chất vô cơ, viết đúng được phương trình hóa học. 6 + Dng nhn bit tỏch cht tinh ch cht vụ c bng phng phỏp húa hccng phi nm vng tớnh cht v vit ỳng c PTHH. + Cỏc dng toỏn tớnh theo phng trỡnh húa hc u nht thit phi lp cPTHH. – Trong khi ú cỏc phn ng gia cỏc hp cht vụ c thỡ phn ln thuc phnng trao i. Do vy cn lp c PTHH ca phn ng trao i. Khi lp PTHH trong suy ngh cỏc em luụn xut hin rt nhiu cõu hi : ( ? ) Vỡ sao phi lp PTHH. ( ? ) Cỏc bc tin hnh khi lp PTHH. ( ? ) Thc cht ca vic lp PTHH l gỡ. ( ? ) t h s cho cht no trc, cht no sau v h s cn t l bao nhiờu. ( ? ) iu kin phn ng húa hc ú xy ra l gỡ. – PTHH tc l dựng CTHH biu din ngắn gọn một PHH. – Bản chất PHH : S lng cỏc nguyờn t c bo ton. – Cỏc bc lp PTHH : + Vit s ca phn ng. + Cõn bng s nguyờn t ca mi nguyờn t trớc và sau PƯ. + Vit PTHH ỳng. Thc cht ca vic lp PTHH l dựng cụng thc húa hc ( CTHH ) biudin cht v t cỏc h s trc cỏc cht sao cho s nguyờn t trc phn ngbng s nguyờn t sau phn ng v h s hai v phng trỡnh phi ti gin. Khi lp PTHH, mt s phn ng ngoi iu kin cỏc cht tham gia phnng phi tip xỳc vi nhau thỡ mt s phn ng mun xy ra cn cn thờm mts iu kin khỏc nh : nhit, cht xỳc tỏc thớch hp, ỏp sut c bit lloi phn ng trao i trong dung dch thỡ ngoi cỏc iu kin c bn cũn cnmt s iu kin khỏc m chuyờn tụi nghiờn cu s cp ti. 2. C s thc tin : t c mc ớch ca vic dy hc húa hc trong trng trung học cơ sở thỡngi giỏo viờn dy húa hc l nhõn t tham gia quyt nh cht lng. Do vy, 7 ngoài những hiểu biết về hóa học, người giáo viên cần phải có phương pháptruyền đạt lôi cuốn, gây hứng thú học tập cho học viên. Xuất phát từ thực tiễn dạy học lúc bấy giờ là thay đổi giải pháp, hìnhthức tổ chức triển khai dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, dữ thế chủ động của ngườihọc. Tăng cường và hiệu suất cao việc sử dụng vật dụng, thiết bị dạy học, khai tháctriệt để phòng học bộ môn, người giáo viên cần có kĩ năng thực hành thực tế thínghiệm. Đặc biệt là các kì thi học viên giỏi cấp huyện, tỉnh lúc bấy giờ đỏi hỏi họcsinh có kiến thức và kỹ năng sâu, rộng. Vì vậy, giáo viên cần bộc lộ rõ vai trò là người tổchức, tinh chỉnh và điều khiển cho học viên hoạt động giải trí một cách dữ thế chủ động, phát minh sáng tạo. Khi dạybài học có tương quan đến thí nghiệm thực hành thực tế, giáo viên cần rèn luyện cho họcsinh kĩ năng thực hành thực tế, thí nghiệm. Qua trong thực tiễn giảng dạy mấy năm qua, tôi nhận thấy hầu hết học viên khôngtự xử lý được các dạng bài tập hóa học. Trong đó, dạng bài tập lập PTHHcho các phản ứng hóa học cụ thể nói chung và dạng bài tập lập PTHH cho loạiphản ứng trao đổi nói riêng, học viên thường rất kinh ngạc, khó khăn vất vả và không làmđược. Trong thời hạn đó tôi đã đi sâu tìm hiểu và khám phá nguyên do để tìm ra biện phápkhắc phục. Tôi nhận thấy có một số ít nguyên do chủ quan và khách quan dẫnđến thực trạng trên : – Trường tôi đóng trên địa phận có điều kiện kinh tế tài chính tương đối ổn địnhnhưng mức độ nhận thức của cha mẹ học viên còn nhiều hạn chế, chưa thựcsự chăm sóc đến việc học tập của con em của mình mình. – Mặt trái của thời đại công nghệ thông tin ảnh hưởng tác động không nhỏ tới HS, cáctrò chơi điện tử, các ứng dụng Zalo, facebook chiếm rất nhiều thời, nhiều họcsinh còn ham chơi, lười học. – Việc học tập của học viên đa phần ở giờ học chính khóa, thời hạn ôntập, củng cố cũng như hướng dẫn các dạng bài tập cho học viên không có. Đặcbiệt so với bộ môn hóa học, học viên chưa có khái niệm học phụ đạo thêm. – Một số giáo viên chưa thực sự nhiệt tình trong giảng dạy, chưa có sự đầutư nhiều trong giảng dạy. 8 – Kĩ năng lập phương trình hóa học của các em còn hạn chế, đặc biệt quan trọng làviệc cân đối phương trình phản ứng. Đối với cân đối PTHH dạng công thứctổng quát thì các em lại càng gặp nhiều khó khăn vất vả hơn. – Học sinh nắm chưa vững hóa trị của các nguyên tố cũng như của cácnhóm nguyên tử nên việc viết công thức hóa học của các chất trong phản ứngkhông đúng. Vì việc lập công thức hóa học của các chất chưa đúng nên rấtnhiều học viên tự tiện đổi khác công thức hóa học của các chất. – Hầu hết học viên không nhớ và hiểu đặc thù hóa học của các chất nênkhi viết PTHH minh họa các em còn gặp nhiều khó khăn vất vả, thậm chí còn không viếtđược PTHH minh họa cho các đặc thù hóa học đó. – Khái niệm, phân loại, cách gọi tên về các hợp chất vô cơ ở chương trìnhhóa học lớp 8 hầu hết học viên nắm chưa vững, dẫn đến các em không nhận biếtđược một chất đơn cử thuộc loại oxit, axit, bazơ hay là muối. – Khi lập PTHH loại phản ứng trao đổi, học viên do không nắm vững cácđiều kiện để một phản ứng trao đổi trong dung dịch xảy ra. Vì thế mà học sinhvẫn viết các PTHH xảy ra theo như đặc thù hóa học mà các em được họcnhưng nhiều phản ứng thực ra nó không xảy ra. Đây được xem là sai lầm đáng tiếc mắcphải nhiều nhất của học viên mà tôi thấy được trong mấy năm học vừa mới qua. – Học sinh chưa biết hay là rất ít khi sử dụng bảng tính tan trong nước củamột số axit, bazơ và muối. Mặc dù nội dung bảng này rất quan trọng cho họcsinh cũng như cho giáo viên sử dụng trong việc xét một phản ứng hóa học thuộcloại phản ứng trao đổi xảy ra hay không ? – Một nguyên do khách quan nữa là kiến thức và kỹ năng cũng như thời giannghiên cứu loại phản ứng trao đổi còn rất hạn chế. Nội dung chương trình màBộ GD và ĐT lao lý cho ” phản ứng trao đổi ” thuộc chương trình hóa họcTHCS rất ngắn. Cụ thể, bài ” đặc thù hóa học của muối ” pháp luật dạy trong 1 tiết gồm có cả mục II – Phản ứng trao đổi. Trong 1 tiết này có cả kiến thứcluyện tập. Vì các nguyên do trên, dẫn đến chất lượng học tập của học viên đối vớimôn hóa còn rất thấp. Học sinh không tự lập được các PTHH nói chung và9PTHH loi phn ng trao i trong dung dch núi riờng. Hc sinh khụng bitc bn cht ca phn ng trao i, khụng bit cỏch xem xột phn ng noxy ra v phn ng no khụng xy ra. C th kt qu hc tp ca hc sinh trong nm hc 2012 2013 v 2013 năm trước nh sau : Nm hcim 8 – 10 im 6,5 7,5 im 5 – 6,5 im < 5SL % SL % SL % SL % 1062616563568432014 - năm ngoái ( s HS : 160 ) Qua kt qu kho sỏt trờn, chỳng ta thy c t l hc sinh khỏ giicũn thp, s hc sinh yu, kộm cũn nhiu. T thc trng hc sinh nh vy, tụi ó dnh thi gian th nghimphng phỏp riờng ca mỡnh v bc u ó cho kt qu kh quan. II. NHNG việt nam CN GII QUYTNu hc sinh nm chc kin thc v cụng thc húa hc, thực chất củaphn ng húa hc và đặc biệt quan trọng nữa là hóa trị của các nguyên tố ( để lập nhanh công thức hóa học ) thỡ hc sinh cú th vit c s ca phn ng. Thụng thng i vi hc sinh lp 8, 9 thỡ thng cho s phn ng hoc ch yờu cu lp nhng PTHH n gin nờn hc sinh cú th vitc s phn ng. Khú khn cũn li m hc sinh thng mc phi l cõnbng s nguyờn t ca mi nguyờn t. Nhng so với một số đề học sinhyêu cầu lập PTHH của 1 số ít phản ứng dạng tổng quát thì họcsinh hầu nh không xử lý đợc kể cả các em học viên khágiỏi. II. 1. Nhng kin thc cn chun b vit ỳng phn ng trao i10II. 1.1. Bảng tính tan trong nước của các axit – Bazơ - MuốiNhómHiđrôxit vàgốc axit - OH-Cl-NO3-CH3COOH = S = SO3 = SO4 = CO3 = SiO3 ≡ PO4HIt / bt / bt / bt / bt / bt / bt / kbt / bt / kbt / kbKIttttttttttHIĐRÔ VÀ CÁC KIM LOẠINa Ag Mg Ca Ba Zn Hg PbIIIIII II II IIIItkitkktktttttitttttttttttttttttkttkkktkkkkkkktitiktktkkkkkktkkkkktkkkkkkkCuIIktttkktkkFeIIktttkktkkkFeIIIktttktkkAlIIIktttitkkt : hợp chất tan nhiều trong nướck : hợp chất không tani : hợp chất ít tan. b : Hợp chất bay hơi hoặc dễ phân hủy thành khí bay lên. kb : hợp chất không bay hơi. Vạch ngang “ - ” : hợp chất không sống sót hoặc bị phan hủy trong nướcII. 1.2. Một số Kết luận rút ra từ bảng tính tan + Hầu hết các axit tan được trong nước, trừ axit H 2S iO3 ( thực tiễn làSiO2. H2O ). + Phần lớn các bazơ không tan trong nước, trừ 1 số ít như : LiOH, NaOH, KOH, Ba ( OH ) 2, NH4OH, còn Ca ( OH ) 2 ít tan. 11 + Tất cả muối của sắt kẽm kim loại Na, K ; muối amoni NH 4 + ; muối axit đều tantrong nước. + Hầu hết muối clorua ( Cl - ) tan trừ : AgCl. + Hầu hết muối sunfat ( SO42 - ) tan trừ : BaSO4, PbSO4, SrSO4, còn CaSO4, Ag2SO4 ít tan. + Muối nitrat ( NO3 - ), muối axetat ( CH3COO - ) đều tan. + Muối cacbonat ( CO32 - ) hầu hết không tan và ít tan trừ muối của kim loạikiềm và muối amoni. + Muối sunfua ( S2 - ) hầu hết không tan và ít tan trừ muối của kim loạikiềm và muối amoni. II. 1.3. Lưu ý : - Hầu hết các axit tan được trong nước, trừ axit H 2S iO3 nên trong những phảnứng dưới đây ta thống nhất lấy các axit đều tan ( tức không đề cập đến axitH2SiO3 ) II. 2. Khái niệm - Phản ứng trao đổi là phản ứng hóa học, trong đó hai chất tham gia phản ứngtrao đổi với nhau những thành phần cấu trúc để tạo ra những hợp chất mới. - Phương trình phản ứng trao đổi có dạng tổng quát : AB + CD → AD + CBA, B, C, D trao đổi vị trí cho nhau còn số oxi hóa của mỗi nguyên tố khôngthay đổi. II. 3. Điều kiện của phản ứng trao đổi : II. 3.1. Điều kiện cần : ( Áp dụng cho chất phản ứng, điều này không nhắc lại ởnhững phần sau ) : - Phản ứng được thực thi trong dung dịch ( nghĩa là trong hai chất phản ứngphải có tối thiểu một chất tan trong nước ) II. 3.2. Điều kiện đủ : ( Áp dụng cho các chất mẫu sản phẩm, điều này không nhắc lạiở những phần sau ) : - Sản phẩm của phản ứng phải có tối thiểu một trong ba điều kiện sau : * Phản ứng tạo thành chất kết tủa ( ↓ ) 12 * Phản ứng tạo thành chất khí ( ↑ ) * Phản ứng tạo thành chất điện li yếu ( với HS bậc trung học cơ sở chỉ cần biết chất điệnli yếu ở đây là H2O ) - Ba điều kiện trên sau đây sẽ viết gọn thành : ↓, ↑, H2O và không nhắc lại cụmtừ “ Sản phẩm của phản ứng phải có tối thiểu một trong ba điều kiện sau : ” II. 4. Các loại phản ứng trao đổi thường thì và điều kiện đơn cử ( Dành cho HS đại trà phổ thông ) II. 4.1. Các loại phản ứng trao đổi thường gặp : - Phản ứng giữa Axit với Oxit bazơ - Phản ứng giữa Axit với bazơ - Phản ứng giữa Axit với Muối - Phản ứng giữa muối với bazơ - Phản ứng giữa muối với muốiII. 4.2. Điều kiện đơn cử của từng loại phản ứng : II. 4.2.1. Phản ứng giữa Axit với Oxit bazơa. Điều kiện cần : - Oxit bazơ tan hoặc không tan đều phản ứngb. Điều kiện đủ : ↓, ↑, H2Oc. Cách triển khai : - Loại phản ứng này luôn luôn xảy ra vì mẫu sản phẩm có H2O là chất điện ly yếu. d. Các ví dụ đơn cử : - Oxit bazơ tanCaO + 2HC l → CaCl2 + H2ONa2O + 2HC l → 2N aCl + H 2OK2 O + H2SO4 → K2SO4 + H2O - Oxit bazơ không tanCuO + 2HC l → CuCl2 + H2OFe2O3 + 3H2 SO4 → Fe2 ( SO4 ) 3 + 3H2 OFeO + H2SO4 → FeSO4 + H2O13e. Lưu ý đối tượng người dùng HS khá, giỏi : - Fe3O4 khi tính năng với axit HCl, H2SO4 loãng tạo thành 2 muối : Fe3O4 + 8HC l → FeCl2 + 2F eCl3 + 4H2 OFe3O4 + 4H2 SO4 → FeSO4 + Fe2 ( SO4 ) 3 + 4H2 OII. 4.2.2. Phản ứng giữa Axit với bazơa. Điều kiện cần : - Bazơ tan hoặc không tan đều phản ứngb. Điều kiện đủ : ↓, ↑, H2Oc. Cách thực thi : - Loại phản ứng này luôn luôn xảy ra vì mẫu sản phẩm có H2O là chất điện ly yếu. d. Các ví dụ đơn cử : - Bazơ tanCa ( OH ) 2 + 2HC l → CaCl2 + 2H2 ONaOH + HCl → NaCl + H 2OB a ( OH ) 2 + H2SO4 → BaSO4 ↓ + 2H2 O - Bazơ không tanCu ( OH ) 2 + 2HC l → CuCl2 + 2H2 O2Fe ( OH ) 3 + 3H2 SO4 → Fe2 ( SO4 ) 3 + 6H2 OFe ( OH ) 2 + H2SO4 → FeSO4 + 2H2 OII. 4.2.3. Phản ứng giữa Axit với Muốia. Điều kiện cần : - Muối hoàn toàn có thể tan hoặc không tanb. Điều kiện đủ : ↓, ↑, H2Oc. Cách triển khai : - Bỏ qua điều kiện cần chỉ cần xét điều kiện đủ nếu bảo vệ thì phản ứng xảyra. d. Các ví dụ đơn cử : - Phản ứng sau xảy ra vì bảo vệ điều kiện đủ14CaCO3 + 2HC l → CaCl2 + CO2 ↑ + H2OBaCl2 + H2SO4 → BaSO4 ↓ + 2HC l - Phản ứng sau không xảy ra vì không bảo vệ điều kiện đủCu ( NO3 ) 2 + HCl → Không xảy raFeCl3 + H2SO4 → Không xảy raII. 4.2.4. Phản ứng giữa Muối với Bazơa. Điều kiện cần : - Cả Muối và bazơ đều phải tanb. Điều kiện đủ : ↓, ↑, H2Oc. Cách thực thi : - Đầu tiên xét điều kiện cần nếu bảo vệ thì mới liên tục xét đến điều kiện đủd. Các ví dụ đơn cử : - Trường hợp một trong hai chất không tan hoặc cả hai chất không tan ( khôngđảm bảo điều kiện cần ) phản ứng đều không xảy ra : Cu ( OH ) 2 + NaCl → phản ứng không xảy raKOH + BaSO4 → phản ứng không xảy raFe ( OH ) 2 + BaSO4 → phản ứng không xảy ra - Trường hợp cả hai chất đều tan tan ( bảo vệ điều kiện cần ) nhưng không đảmbảo điều kiện đủ, phản ứng đều không xảy ra : KOH + NaCl → phản ứng không xảy raCa ( OH ) 2 + Ba ( NO3 ) 2 → phản ứng không xảy ra - Trường hợp cả hai chất đều tan tan ( bảo vệ điều kiện cần ) và bảo vệ điềukiện đủ, phản ứng xảy : CuCl2 + 2N aOH → 2N aCl + Cu ( OH ) 2 ↓ FeSO4 + Ba ( OH ) 2 → BaSO4 ↓ + Fe ( OH ) 2 ↓ NH4Cl + NaOH → NaCl + NH3 ↑ + H2Oe. Lưu ý đối tượng người tiêu dùng HS khá, giỏi : - Trường hợp kết tủa hiđroxit tạo ra là hiđroxit lưỡng tính như Al ( OH ) 3, Zn ( OH ) 2 … thì nó sẽ tan trở lại trong kiềm dư. 15V í dụ 1 : AlCl3 + 3N aOH → 3N aCl + Al ( OH ) 3 ↓ Nếu dư NaOH : Al ( OH ) 3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2 OVí dụ 2 : ZnSO4 + 2N aOH → Na2SO4 + Zn ( OH ) 2 ↓ Nếu dư NaOH : Zn ( OH ) 2 + 2N aOH → Na2ZnO2 + 2H2 OII. 4.2.5. Phản ứng giữa Muối với Muốia. Điều kiện cần : - Cả hai muối đều phải tanb. Điều kiện đủ : ↓, ↑, H2Oc. Cách thực thi : - Đầu tiên xét điều kiện cần nếu bảo vệ thì mới liên tục xét đến điều kiện đủd. Các ví dụ đơn cử : - Trường hợp một trong hai Muối không tan hoặc cả hai Muối không tan ( khôngđảm bảo điều kiện cần ) phản ứng đều không xảy ra : BaSO4 + NaCl → phản ứng không xảy raAgCl + BaSO4 → phản ứng không xảy ra - Trường hợp cả hai chất đều tan tan ( bảo vệ điều kiện cần ) nhưng không đảmbảo điều kiện đủ, phản ứng đều không xảy ra : KNO3 + NaCl → phản ứng không xảy raCaCl2 + Ba ( NO3 ) 2 → phản ứng không xảy ra - Trường hợp cả hai chất đều tan tan ( bảo vệ điều kiện cần ) và bảo vệ điềukiện đủ, phản ứng xảy : NaCl + AgNO3 → NaNO3 + AgCl ↓ MgSO4 + BaCl2 → MgCl2 + BaSO4 ↓ e. Lưu ý đối tượng người dùng HS khá, giỏi : - Muối axit của axit mạnh được xem như một axit. Ví dụ : 2N aHSO4 + Na2CO3 → 2N a2SO4 + CO2 ↑ + H2O16II. 4.3. Tiểu kết - Axit + Oxit bazơ và Axit + Bazơ : Hai phản ứng này luôn xảy ra, không cần xét điều kiện gì. - Axit + Muối : Không cần chú ý đến điều kiện cần chỉ xét điều kiện đủ nếu đảmbảo thì phản ứng xảy ra. - Muối + Bazơ và Muối + Muối : + Trước hết phải xét điều kiện cần, nếu bảo vệ cả hai chất phản ứng đều tantrong nước thì xét tiếp đến điều kiện đủ, nếu bảo vệ ( ↓, ↑, H2O ) thì phản ứng mới xảy ra. II. 5. Các loại phản ứng trao đổi đặc biệt quan trọng và điều kiện đơn cử ( Dành cho HSG ) II. 5.1. Bazơ công dụng với oxit axit. - Tổng Quát : Ví dụ : Bazơ + Oxit Axit → Muối + Nước2NaOH + SO3 → Na2SO4 + H2O ( I ) - Có thể coi phản ứng trên là phản ứng trao đổi là vì : + SO3 phản ứng với nước để tạo ra axit H2SO4 sau đó axit H2SO4 phản ứng vớiNaOH tạo muối và nước. SO3 + H2O → H2SO4H2SO4 + 2N aOH → Na2SO4 + 2H2 O ( 1 ) ( 2 ) ----------------------------------------------------- Cộng ( 1 ) với ( 2 ) : 2N aOH + SO3 → Na2SO4 + H2O ( I ) * Lưu ý : + Oxit axit CO2, SO2 khi công dụng với dung dịch bazơ tiên phong tạo ra muối trunghòa và nước. Sau đó nếu còn dư CO 2 ( hay SO2 ) thì nó công dụng tiếp với muốitrung hòa và nước để tạo ra muối axit. Ví dụ : CO2 công dụng vơi dung dịch NaOH2NaOH + CO2 → Na2CO3 + H2O ( 1 ) Nếu dư CO2 : Na2CO3 + CO2 + H2O → 2N aHCO3 ( 2 ) + Oxit NO2 khi tính năng với dung dịch bazơ thì phản ứng tạo thành 2 muối : 172NO2 + 2N aOH → NaNO3 + NaNO2 + H2O4NO2 + 2B a ( OH ) 2 → Ba ( NO3 ) 2 + Ba ( NO2 ) 2 + 2H2 ONếu xuất hiện của O2 : 4NO2 + O2 + 4N aOH → 4N aNO3 + 2H2 OII. 5.2. Oxit axit tính năng với dung dịch muối. Oxit axit tính năng với dung dịch muối thì tiên phong oxit đó tính năng vớinước tạo ra axit tương ứng, sau đó axit công dụng với muối theo điều kiện củaphản ứng trao đổi thuộc loại 4.2.3 ở trên. Ví dụ 1 : Khi sục SO2 vào dung dịch Na2CO3 : SO2 + H2O → H2SO3Na2CO3 + H2SO3 → Na2SO3 + CO2 ↑ + H2OVí dụ 2 : Khi sục SO3 vào dung dịch BaCl2 : SO3 + H2O → H2SO4BaCl2 + H2SO4 → BaSO4 ↓ + 2HC lII. 5.3. Oxit bazơ tính năng với dung dịch muối. Đầu tiên oxit tính năng với nước tạo thành bazơ kiềm tương ứng. Sau đóbazơ tính năng với muối theo điều kiện của phản ứng trao đổi thuộc loại 4.2.4 ởtrên. Ví dụ 1 : Viết phương trình phản ứng xảy ra khi cho Na 2O tính năng với dungdịch muối CuSO4. Na2O + H2O → 2N aOH2NaOH + CuSO4 → Cu ( OH ) 2 ↓ + Na2SO4Ví dụ 2 : Viết phương trình phản ứng xảy ra khi cho K 2O tính năng với dung dịchmuối Al2 ( SO4 ) 3. K2O + H2O → 2KOH6 KOH + Al2 ( SO4 ) 3 → 2A l ( OH ) 3 ↓ + 3K2 SO4Nếu dư KOH : 18KOH + Al ( OH ) 3 → KAlO2 + 2H2 OII. 6. Các phản ứng trao đổi khó ( Dành cho HSG ) II. 6.1. Các bạn thử xét xem phản ứng hóa học nào sẽ xảy ra trong các trườnghợp sau : 1 / CuCl2 + Ag2SO4 → .................................................................................. 2 / CuSO4 + AgCl3 / BaCl2 + Ag2SO4 → .................................................................................. 4 / BaCl2 + CaSO4 → ................................................................................... 5 / Ba ( OH ) 2 + Ag2SO4 → ................................................................................. → ................................................................................... Trong các phản ứng 1,3,4,5 thì CaSO4, AgSO4 là những chất ít tan và các phảnứng này có xảy ra do mẫu sản phẩm đều tạo thành kết tủa còn phản ứng 2 không xảyra vì chất phản ứng là một chất không tan mặc dầu loại sản phẩm là một chất ít tan : 1 / CuCl2 + Ag2SO4 → CuSO4 + 2A gCl ↓ 2 / CuSO4 + AgCl → Phản ứng không xảy ra3 / BaCl2 + Ag2SO4 → BaSO4 ↓ + 2A gCl ↓ 4 / BaCl2 + CaSO4 → BaSO4 ↓ + CaCl25 / Ba ( OH ) 2 + Ag2SO4 → BaSO4 ↓ + 2A gOH ( sau đó AgOH bị phân hủy ) II. 6.2 Các phản ứng sau đây có xảy ra không lý giải ? 6 / AgNO3 + KOH → ................................................................................... 7 / Ca ( OH ) 2 + Na2SO4 → ................................................................................ 8 / CaSO4 + NaOH → ................................................................................. - Phản ứng 6 có xảy ra vì tạo kết tủa đen : 6 / AgNO3 + KOH → KNO3 + AgOH ↓ AgOH → Ag2O + H2O - Phản ứng 7 chất phản ứng Ca ( OH ) 2 là chất ít tan loại sản phẩm cũng là chất ít tanCaSO4. ngược lại trong phản ứng 8 thì chất phản ứng là CaSO 4 và chất sảnphẩm là Ca ( OH ) 2. Trong hai trường hợp này thì có lẽ rằng không hề xét như thôngthường mà HS đã được biết mà cần so sánh tích số ion của các ion tham giaphản ứng với tích số tan tương ứng, nếu tích số ion lớn hơn tích số tan thì xuấthiện kết tủa và phản ứng có xảy ra. 19II. 6.3 Còn phản ứng sau có xảy ra không ? NaCl + H2SO4 ---- > Na2SO4 + HCl – Một cách thường thì thì học viên nhận định và đánh giá là phản ứng không xảy ra vìHCl tạo ra tan trong nước ngay tạo thành axit nên phản ứng không bảo vệ điềukiện nhưng thực tiễn phản ứng này xảy ra trong điều kiện NaCl rắn và axit H 2SO4 đậm đặc ở nhiệt độ 2500 C tạo muối NaHSO4, ở 4000C tạo muối Na2SO42NaCl + H2SO4 → Na2SO4 + 2HC lNaCl + H2SO4 → NaHSO4 + HClII. 7. Các phản ứng trao đổi của muối sunfua ( Dành cho HSG ) – Muối sunfua của các sắt kẽm kim loại nhóm IA, IIA ( trừ Be ) như Na2S, K2S tan trongnước và công dụng với các dung dịch axit HCl, H 2SO4 loãng sinh ra khí H2S : Na2S + 2HC l → 2 NaCl + H2S ↑ – Các muối PbS, CuS … không tan trong nước, tuy thực thi trao đổi thànhphần với axit HCl hoặc H2SO4 loãng vẫn tạo ra chất khí H2S nhưng phản ứngnày không xảy ra – Các muối của các sắt kẽm kim loại còn lại như ZnS, FeS … cũng không tan trong nướcnhưng lại có phản ứng với axit HCl hoặc H 2SO4 loãng tạo ra chất khí H2S. ZnS + H2SO4 → ZnSO4 + H2S ↑ II. 8. Kết quả thu được : Trên cơ sở khai thác các nội dung như trên, tôi đã triển khai khảo sát chất lượnghọc sinh ở những lớp trực tiếp giảng dạy trong 3 năm gần đây. Đề ra : ( Thời gian làm bài 15 phút ) Câu 1. Viết các PTHH xảy ra ( nếu có ) : a. HNO3 + Cu ( OH ) 2 → b. HCl + NaNO3 → c. BaCl2 + Na2SO4 → d. AlCl3 + KOH ( dư ) → e. HClCaSO3 → + g. Fe ( OH ) 3 + NaCl → Câu 2. Nêu hiện tượng kỳ lạ và viết PTHH khi cho : 20 a. Kim loại K vào dung dịch muối CuSO4. b. BaCl2 vào dung dịch axit H2SO4. Kết quả thu được như sau : Năm họcĐiểm 8 – 10 Điểm 6,5 7,5 Điểm 5 – 6,5 Điểm < 5SL % SL % SL % SL % 2013352251325233251742293927402730205134453024162015 - năm nay ( Số HS : 158 ) năm nay - 2017 ( Số HS : 146 ) 2017 - 2018 ( Số HS : 150 ) Bảng số liệu trên là minh họa một phần cho sự thành công xuất sắc của chuyên đề, tỉ lệ học viên yếu kém giảm dần còn tỉ lệ học viên khá giỏi tăng lên hàng năm. C. KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊI. KẾT LUẬNTrong suốt quy trình điều tra và nghiên cứu và vận dụng ý tưởng sáng tạo kinh nghiệm tay nghề trên, bản thân tôi thấy nó giúp cho mình được củng cố thêm về vốn kỹ năng và kiến thức hóahọc, tăng cường năng lực tự học tự tu dưỡng nhằm mục đích góp thêm phần nâng cao trình độchuyên môn. Qua đó chớp lấy được kịp thời những nội dung kiến thức và kỹ năng mà họcsinh còn hổng, những sai lầm đáng tiếc mà học viên thường mắc phải trong việc PTHHloại phản ứng trao đổi nói riêng cũng như so với môn Hóa học nói chung. Từđó có giải pháp khắc phục, giảng dạy một cách tương thích cho từng đối tượnghọc sinh mà mình đảm nhiệm. Một phản ứng trao đổi hoàn toàn có thể xảy ra hay không vànếu xảy ra thì ta lập PTHH như thế nào ? Vấn đề đặt ra là giáo viên phải hướngdẫn và xu thế cho học viên lựa chọn cách nhận dạng cũng như cách khắc21phục đơn thuần, dễ hiểu và thực chất nhất mới đem lại hiệu suất cao cao. Trong thực tếgiảng dạy, tùy vào chất lượng đơn cử của mỗi lớp mà tôi khai thác đề tài này vớimức độ, phương pháp khác nhau và tác dụng đem lại là rất tốt ; hầu hết học viên lớp 9 hiểu được thực chất của phản ứng trao đổi, điều kiện để phản ứng trao đổi xảy racũng như biết được 1 số ít cách khắc phục sai lầm đáng tiếc khi lập PTHH thuộc loạiphản ứng trao đổi. Đối với học viên khá và giỏi hoàn toàn có thể biết thêm một số ít dạng bàitập khó hơn, mới hơn. Đề tài này có ý nghĩa thiết thực không những cho học viên và giáo viên bộmôn trong nhà trường mình giảng dạy mà nó còn là một tài liệu trình độ bổích cho đồng nghiệp cùng trình độ nhằm mục đích nâng cao chất lượng đại trà phổ thông, chấtlượng học viên khá, giỏi trong công tác làm việc tu dưỡng học viên giỏi. Vì thế, giáoviên cần hướng dẫn cho học viên các dạng bài tập, các thắc mắc, các PTHH từthấp đến cao, từ dễ đến khó tương thích với từng đối tượng người dùng học viên nhằm mục đích ra sự tíchcực, tò mò, tự lực học tập ở học viên, gây sự hứng thú giúp học viên phát huynăng lực phát minh sáng tạo, nhớ lâu hơn các kỹ năng và kiến thức đã học. Không có chiêu thức nào là vạn năng, tùy vào học viên đơn cử của lớpmình giảng dạy mà lựa chọn, khai thác cho tương thích. II. KIẾN NGHỊSố lượng bài tập, chiêu thức khắc phục còn ít chỉ mang đặc thù minhhọa nên khi giảng dạy giáo viên cần điều tra và nghiên cứu, bổ trợ và dành nhiều thờigian cho chuyên đề này hơn. Đối với những lớp có học lực trung bình và yếu thì giáo viên cần phải lưuý thêm cách nhận ra mỗi dạng bài để học viên vận dụng cho thuận tiện. Đối với bản thân tôi cũng như giáo viên giảng dạy bộ môn Hóa học trongtrường, phải liên tục tự học, tự tu dưỡng, tìm hiểu thêm nhiều tài liệu đểnâng cao kiến thức, luôn học tập, trao đổi với đồng nghiệp để không ngừng nângchuyên môn nhiệm vụ cho bản thân nhằm mục đích nâng cao chất lượng đại trà phổ thông cũng nhưchất lượng mũi nhọn. Giáo viên cần dành thêm thời hạn rèn luyện cho học sinhkỹ năng thực hành thực tế thí nghiệm, ngoài những tiết chính khóa trên lớp thì có thểtăng cường thêm các buổi ngoại khóa. 22T ổ trình độ cần sắp xếp cho giáo viên báo cáo giải trình chuyên đề, tạo điều kiệnthuận lợi để đề tài được vận dụng thoáng đãng. Đặc biệt trong tiến trình lúc bấy giờ, ngành giáo dục nước nhà đang cónhững thay đổi cơ bản và tổng lực về công tác làm việc dạy học nhằm mục đích phát huy tính tíchcực dữ thế chủ động của học viên. Tăng cường và sử dụng hiệu suất cao các vật dụng, thiếtbị dạy học, khai thác phòng học bộ môn. Nhà trường cần trang bị, bổ trợ nhiềutài liệu nâng cao bộ môn hóa học để tương hỗ cho giáo viên trong quy trình giảngdạy và tu dưỡng học viên giỏi. Việc thi học viên giỏi lúc bấy giờ là có 2 phần : phần thi triết lý cho từng cá thể và phần thi đồng đội ( thực hành thực tế, thínghiệm ), Ban giám hiệu cần shopping trang thiết bị dạy học kịp thời và sắp xếpthời khóa biểu hài hòa và hợp lý để giáo viên hoàn toàn có thể sử dụng hiệu suất cao phòng bộ môn. Thời lượng dành cho phần “ phản ứng trao đổi ” ở chương trình môn hóa9 cấp trung học cơ sở là còn quá ít, mong các nhà quản trị giáo dục có sự sắp xếp hợp lýhơn phần kỹ năng và kiến thức này. Trên đây là tâm lý của riêng cá thể tôi, mặc dầu tôi đã rất cố gắngnhưng chắc như đinh không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các chiến sỹ, đồng nghiệp góp ý thêm để đề tài được hoàn thành xong. 8. Những thông tin cần được bảo mật thông tin ( nếu có ) : 9. Các điều kiện thiết yếu để vận dụng ý tưởng sáng tạo : - Giáo viên phải sẵn sàng chuẩn bị tốt nội dung giáo án thành chuyên nghiệp trước khi lên lớp - Học sinh phải có kỹ năng và kiến thức về đặc thù hóa học của các loại hợp chất vô cơ. 10. Đánh giá quyền lợi thu được10. 1. Đánh giá quyền lợi thu được hoặc dự kiến hoàn toàn có thể thu được do vận dụng sángkiến theo quan điểm của tác giả : 10.2. Đánh giá quyền lợi thu được hoặc dự kiến hoàn toàn có thể thu được do vận dụng sángkiến theo quan điểm của tổ chức triển khai, cá thể : 11. Danh sách những tổ chức triển khai / cá thể đã tham gia vận dụng thử hoặc ápdụng ý tưởng sáng tạo lần đầu ( nếu có ) : Số Tên tổ chức triển khai / cá nhânTT1Nguyễn Thị Thu LanĐịa chỉPhạm vi / Lĩnh vựcáp dụng sáng kiếnTHCS Lũng HòaHS lớp 923 ............., ngày ..... tháng ...... năm ...... Thủ trưởng đơn vị chức năng / Chính quyền địa phương ( Ký tên, đóng dấu ) ............., ngày ..... tháng ...... năm ...... Tác giả ý tưởng sáng tạo ( Ký, ghi rõ họ tên ) MỤC LỤC1. Lời ra mắt : ................................................................................................... 12. Tên ý tưởng sáng tạo : .................................................................................................. 23. Tác giả sángkiến : ............................................................................................. 24. Chủ góp vốn đầu tư tạo ra ý tưởng sáng tạo .......................................................................... 25. Lĩnh vực vận dụng sáng tạo độc đáo : .......................................................................... 26. Ngày ý tưởng sáng tạo được vận dụng lần đầu hoặc vận dụng thử : ........................... 37. Môtảbảnchấtkiến : ......................................................................... 3 củasángA. ĐẶT VẤN ĐỀI.LÝDOCHỌNĐỀTÀI. ..................................................................................... 3II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI .................................................... 4III. ĐỐITƯỢNGVÀPHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU ...................................... 5B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀI. CƠ SỞ KHOA HỌC .......................................................................................... 51. Cơ sở lýluận : ..................................................................................................... 52. Cơsởthựctiễn : ................................................................................................. 6II. NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾTII. 1. Những kiến thức và kỹ năng cần sẵn sàng chuẩn bị để viết đúng phản ứng trao đổi24II. 1.1. Bảngtínhtantrongnướccủacácaxit – Bazơ-Muối .................................. 10II. 1.2. Một số Tóm lại rút ra từ bảng tính tan ....................................................... 10II. 1.3. Lưu ý : ......................................................................................................... 11II. 2. Khái niệm ...................................................................................................... 11II. 3. Điều kiện của phản ứng trao đổi : II. 3.1. Điều kiện cần : .......................................................................................... 11II. 3.2. Điều kiện đủ : ............................................................................................ 11II. 4. Các loại phản ứng trao đổi thường thì và điều kiện đơn cử ( Dành cho HS đại trà phổ thông ) II. 4.1. Các loại phản ứng trao đổi thường gặp : … … … … … … … … … … … .. … … …. 12II. 4.2. Điều kiện đơn cử của từng loại phản ứng : II. 4.2.1. PhảnứnggiữaAxitvớiOxitbazơ … … … … … … … … … … … … … … … … .. 12II. 4.2.2. PhảnứnggiữaAxitvớiAxitvớibazơ ................................................................... 13II. 4.2.3. PhảnứnggiữaMuối .................................................................. 13II. 4.2.4. Phản ứng giữa Muối với Bazơ ............................................................... 14II. 4.2.5. PhảnứnggiữaMuốivớiMuối ............................................................... 15II. 5. Các loại phản ứng trao đổi đặc biệt quan trọng và điều kiện đơn cử ( Dành cho HSG ) II. 5.1. Bazơ công dụng với oxit axit. ..................................................................... 16II. 5.2. Oxit axit công dụng với dung dịchmuối ...................................................... 17II. 5.3. Oxit bazơ tính năng với dung dịch muối .................................................... 17II. 6. Các phản ứng trao đổi khó ( Dành cho HSG ) .............................................. 17II. 7. Cácphảnứngtraođổicủamuốisunfua ( DànhchoHSG ) .......................... 1925