Thành Vatican – Wikipedia tiếng Việt

Thành Vatican, tên chính thức là Thành quốc Vatican (tiếng Ý: Stato della Città del Vaticano; tiếng Latinh: Status Civitatis Vaticanae)(tiếng Anh: Vatican City hay còn được gọi trong tiếng Anh là Holy See) là một quốc gia có chủ quyền với lãnh thổ bao gồm một vùng đất có tường bao kín nằm trong lòng thành phố Roma, Ý. Với diện tích khoảng 44 hécta (110 mẫu Anh), và dân số khoảng 1000 người,[5] khiến Vatican được quốc tế công nhận là thành quốc độc lập nhỏ nhất thế giới về diện tích và dân số.

Quốc gia này được thành lập năm 1929 theo Hiệp ước Latêranô[9] với tư cách là một thực thể mới, không phải là hậu thân của Lãnh địa Giáo hoàng (756–1870) vốn rộng lớn hơn. Vì được vị Giám mục Rôma (tức giáo hoàng) lãnh đạo nên Thành Vatican chính thức là một nền quân chủ thần quyền.[10] Các viên chức cao cấp nhất của nhà nước này đều là các giáo sĩ thuộc Giáo hội Công giáo Rôma xuất thân từ nhiều quốc gia khác nhau. Đây là lãnh thổ có chủ quyền của Tòa Thánh (Latinh: Sancta Sedes), là nơi có Điện Tông Tòa – nơi ở của giáo hoàng, và nơi đặt các cơ quan của Giáo triều Rôma. Dù trụ sở Giáo hội Công giáo theo nguyên tắc là Vương cung thánh đường Thánh Gioan Latêranô – được mệnh danh là nhà thờ mẹ của các nhà thờ Công giáo – nằm ở Rome, ngoài biên giới của quốc gia, nhưng thuật ngữ Vatican vẫn được cho là trung tâm giáo quyền của Giáo hội Công giáo Rôma.

Trong thành phố còn có những khu công trình quy mô lớn như Vương cung thánh đường Thánh Phêrô với trung tâm vui chơi quảng trường của nó, nhà nguyện Sistina và Bảo tàng Vatican. Chúng là nơi tàng trữ 1 số ít bức tranh và tác phẩm điêu khắc nổi tiếng nhất thế giới. Nền kinh tế tài chính của Vatican độc lạ ở chỗ nó được hỗ trợ vốn bằng việc bán tem bưu chính và đồ lưu niệm du lịch, lệ phí du lịch thăm quan kho lưu trữ bảo tàng và bán những ấn phẩm tôn giáo và văn hóa truyền thống .

“Vatican” và “Tòa Thánh” là hai thực thể riêng biệt. Trong khi “Vatican” là thuật ngữ thường để chỉ về lãnh thổ của một quốc gia với vài trăm công dân, có ý nghĩa về mặt hành chính thì “Tòa Thánh” (tức là “ngai tòa của thánh tông đồ”) lại là thuật ngữ bao hàm ý nghĩa rộng lớn trên khía cạnh quan hệ tôn giáo với cơ cấu điều hành trên 1,2 tỷ tín hữu toàn cầu và cả khía cạnh quan hệ chính trị với thế giới thế tục. Trong các quan hệ ngoại giao và đối ngoại, tên gọi “Tòa Thánh” (tiếng Anh: Holy See) được sử dụng, chứ không phải “Vatican”. Văn kiện chính thức của thành phố Vatican được ban hành bằng tiếng Ý, còn của Tòa Thánh được ban hành chủ yếu bằng tiếng Latinh. Hai thực thể này cũng có hộ chiếu riêng biệt: Tòa Thánh cấp hộ chiếu ngoại giao và công vụ, trong khi Thành quốc Vatican cấp hộ chiếu phổ thông cho công dân.

Cái tên Vatican có từ thời xưa, trước khi Kitô giáo ra đời, xuất phát từ chữ La tinh Mons Vaticanus, nghĩa là ngọn đồi Vatican.[11] Lãnh thổ Vatican là một phần của Mons Vaticanus, nằm sát kề Cánh đồng Vatican nơi Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, Cung điện Giáo hoàng, Nhà nguyện Sistine và nhiều bảo tàng được xây dựng, cùng với nhiều công trình kiến trúc khác. Cho tới năm 1929 vùng này là một phần của rione Borgo Rôma. Tách biệt khỏi thành phố và nằm trên bờ phía tây sông Tevere. Đây là vùng mở rộng về sau của thành phố và được bảo vệ khi Giáo hoàng Lêô IV cho gộp vào trong bức tường bao thành phố và sau này được mở rộng thành những bức tường kiểu pháo đài hiện nay bởi các Giáo hoàng Phaolô III, Piô IV, Ubanô VIII. Khi Hiệp ước Latêranô năm 1929 quy định hình dạng hiện nay của Thành phố được khởi thảo, thực tế rằng đa phần lãnh thổ đề nghị đều nằm bên trong vòng tường này khiến nó được dùng để định nghĩa ranh giới. Ở một số đoạn biên giới không có tường xây khiến những dãy nhà ở đó trở thành một phần biên giới, và một phần nhỏ biên giới được xây dựng mới ở thời hiện đại. Lãnh thổ bao gồm Quảng trường Thánh Phêrô, không thể tách rời với phần còn lại của Rôma, vì thế một đường biên giới ảo với Ý được quy định chạy dọc giới hạn bên ngoài của quảng trường nơi nó giáp với Piazza Pio XII và Via Paolo VI. Via della Conciliazione nối Quảng trường Thánh Phêrô với Rôma qua Cầu Thiên Thần (Ponte Sant’Angelo). Con đường nối to lớn này được Mussolini xây dựng sau khi ký kết Hiệp ước Latêranô.

Theo Hiệp ước Latêranô, một số ít gia tài của Tòa Thánh nằm trong chủ quyền lãnh thổ Ý, mà nổi tiếng nhất là Castel Gandolfo và Nhà thờ Thánh Phêrô, được trao quy định chủ quyền lãnh thổ bên ngoài tựa như như so với những đại sứ quán. [ 12 ] [ 13 ] Những gia tài đó, rải rác trên hàng loạt Rôma và Ý, nơi đóng trụ sở và thao tác của những định chế thiết yếu cho đặc thù và trách nhiệm truyền đạo của Tòa Thánh. [ 13 ]

Trong lãnh thổ của thành Vatican là những khu vườn thành Vatican (tiếng Ý: Giardini Vaticani),[14] chiếm hơn một nửa diện tích lãnh thổ. Những khu vườn được thành lập từ thời đại Phục Hưng và thời kỳ Baroque. Chúng chiếm xấp xỉ 23 hecta (57 mẫu Anh), chiếm phần lớn đồi Vatican. Điểm cao nhất là 60 mét (200 ft) trên mực nước biển. Những bức tường đá bao quanh khu vực trên ở phía Bắc, Nam và Tây.

Lãnh đạo nhà nước[sửa|sửa mã nguồn]

Giáo hoàng là ex officio nguyên thủ quốc gia và lãnh đạo chính phủ của Thành Vatican. Giáo hoàng đồng thời là Giám mục Giáo phận Rôma, và là nhà lãnh đạo Tòa Thánh và Giáo hội Công giáo Rôma. Danh hiệu chính thức của Giáo hoàng tại Thành Vatican là Quốc trưởng Nhà nước Thành Vatican.

Giáo hoàng là một vị vua không truyền tử, nắm quyền lực tối cao tuyệt đối, có nghĩa là quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp tối cao so với Thành Vatican. Giáo hoàng là vị vua chuyên chế duy nhất tại Châu Âu .Giáo hoàng được bầu với quyền lực tối cao trọn đời bởi Mật nghị Hồng y gồm những Hồng y dưới 80 tuổi. Các quan chức chính phủ chính của Thành Vatican là Quốc vụ khanh ( đồng thời đóng vai trò ngoại trưởng ), quản trị Ủy ban lễ nghi Thành quốc Vatican ( đồng thời là Thủ hiến ), và Chưởng ấn Thành Vatican .Giáo hoàng hiện tại là Giáo hoàng Phanxicô, tên khai sinh là Jorge Mario Bergoglio và là người Argentina. Quốc vụ khanh lúc bấy giờ là Pietro Parolin. Thủ hiến lúc bấy giờ là Fernando Vérgez Alzanga .

Tên gọi “Vatican” đã được dùng trong thời đại của Cộng hòa La Mã là một vùng đầm lầy bên bờ tây sông Tiber cắt qua thành phố Rome. Dưới thời kỳ Đế quốc La Mã, nhiều ngôi làng được xây dựng ở đây, sau khi Agrippina the Elder (14 TCN – 18 tháng 10, 33) tháo khô vùng này và xây dựng các khu vườn của bà vào đầu thế kỷ 1. Năm 40, con trai bà là hoàng đế Caligula (31 tháng 8, 12–24 tháng 1, 41; r. 37–41) xây dựng trong các khu vườn của bà một đấu trường (năm 40) mà sau này được Nero hoàn thiện, có tên gọi Circus Gaii et Neronis,[15] hay gọi tắt là “Rạp xiếc của Nero”].[16]

Ngay trước sự chuyển đến của Kitô giáo, nó được cho rằng đây là phần đất hoang không có người sinh sống của Rome. Vùng đất ấy được thần thánh bảo vệ chu đáo hoặc tối thiểu là nơi không thích hợp để sinh sống. Khu vực này cũng đã là nơi trước kia thờ phượng nữ thần Phrygian Cybele và người chồng là Attis suốt thời hạn của Đế quốc La Mã Cổ đại. [ 17 ] Agrippina Cả ( 14 trước Công nguyên – 18/10 năm 33 sau Công nguyên ) đã rút nước ở ngọn đồi và những khu vực lân cận để xây khu vườn của bà từ trước thế kỉ thứ nhất sau Công nguyên. Hoàng đế Caligula ( 31/8/12 – 24/1/41 sau Công nguyên, triều đại : 37 – 41 sau Công nguyên ) khởi đầu thiết kế xây dựng một trường đấu vào năm 40 sau Công nguyên và được triển khai xong bởi Nero, trường đấu Gaii et Neronis. Tháp kỉ niệm Vatican được phát minh sáng tạo một cách độc lạ bởi Caligula đến từ Heliopolis để trang hoàng trường đấu và cũng là vật còn sót lại đến ngay nay. [ 18 ] Khu vực này trở thành nơi tử đạo của nhiều Kitô hữu bởi ngọn lửa lớn ở Rome vào năm 64. Truyền thuyết cổ xưa kể rằng nơi này Thánh Phêrô bị đóng đinh treo ngược vào thập giá. [ 19 ] Đối diện đấu trường là một nghĩa trang tách ra bởi Via Cormelia. Những khu công trình chôn cất, lăng tẩm và mồ mả nhỏ cũng như bàn thờ cúng thần ngoại của những tôn giáo khác được thiết kế xây dựng vững chắc trước khi khu công trình trung tâm vui chơi quảng trường Constrantinian Thánh Peter được thiết kế xây dựng 50% vào thế kỷ 4 sau Công nguyên. Những tàn tích của nghĩa trang ngày một tăng dần lên qua những triều đại Giáo hoàng khác nhau suốt thời kì Phục Hưng, cho đến khi chúng được khai thác có mạng lưới hệ thống theo lệnh của Giáo hoàng Piô XII từ năm 1939 đến năm 1941 .Vào năm 326, ngôi thánh đường tiên phong, trung tâm vui chơi quảng trường Constantinian, được kiến thiết xây dựng trên mộ của thánh Peter. [ 20 ] Từ khi Open thánh đường, mở màn có dân cư nhưng thưa thớt quanh trung tâm vui chơi quảng trường. Nơi ở của Giáo hoàng nằm gần trung tâm vui chơi quảng trường, được kiến thiết xây dựng ngay từ thế kỉ V trong suốt triều đại Giáo hoàng Symmachus ( ? – 19/6/514, triều đại : 498 – 514 ). [ 21 ]Các Giáo hoàng trong một vai trò không thuộc tôn giáo đã đến cầm quyền những khu vực lân cận, lập ra Nhà nước Giáo hoàng, có quyền lực tối cao trên phần đông bán đảo Ý hơn một nghìn năm đến giữa thế kỷ 19, khi chủ quyền lãnh thổ của Nhà nước của Giáo hoàng bị tịch thu bởi sự xây dựng của Vương quốc Ý. Trong thời hạn ấy, Vatican, nhưng đúng hơn là điện Lateran, những thế kỉ gần đây là thành tháp cơ quan chính phủ Ý không phải là nơi ở liên tục của Giáo hoàng, mà là tại Avignon, Pháp .
Vào năm 1870, gia tài của Giáo hoàng bị bỏ lại trong một trường hợp không rõ ràng khi Rome tự sáp nhập bởi Piedmontese sau sự kháng cự yếu ớt của lính Giáo hoàng. Giữa năm 1861 và 1929, uy tín của Giáo hoàng được đề cập trong quyển ” Những câu hỏi về Giáo hội Công giáo Rôma “. Giáo hoàng không bị làm phiền tại nơi ở của những Ngài, và được công nhận bởi sự bảo lãnh của pháp lý. Nhưng những Ngài không được vua Ý công nhận khi ra luật ở Rome, và họ khước từ được cho phép vùng đất Vatican cho đến khi sự bất hòa của đôi bên được xử lý vào năm 1929. Các nước khác liên tục duy trì sự công nhận quốc tế rằng Tòa Thánh là một thực thể tối cao. Ý không có dự tính can thiệp vào Tòa Thánh trong thành Vatican. Tuy nhiên, họ đã tịch thu gia tài của Giáo hội ở nhiều nơi, đặc biệt quan trọng gồm có thành tháp chính phủ nước nhà Ý, nơi ở chính thức trước kia của Giáo hoàng. Giáo hoàng Pius IX ( 13/3/1792 – 7/2/1878, triều đại : 1846 – 1878 ), quốc trưởng sau cuối của Lãnh địa Giáo hoàng, đã nói rằng sau khi Rome sáp nhập, Ngài là ” Người tù của Vatican “. Mốc quan trọng là vào ngày 11/2/1929 giữa Tòa Thánh và vương quốc Ý. Hiệp ước được ký kết giữa Benito Mussolini và Pietro Cardinal Gasparri đại diện thay mặt cho vua Victor Emanuel III và Giáo hoàng Pius XI ( 31/5/1857 – 10/2/1939, triều đại : 1922 – 1939 ) thay mặt đại diện cho Tòa Thánh. [ 9 ] Hiệp ước Lateran và giáo ước ( hiệp ước giữa Giáo hoàng và cơ quan chính phủ một nước ) đã xây dựng Thành Quốc Vatican ( nước Vatican ), cùng với việc công nhận Công giáo có vai trò quan trọng tại Ý. [ 22 ] Năm 1984, một giáo ước mới giữa Tòa Thánh và Ý sửa đổi 1 số ít pháp luật của giáo ước trước đây, gồm có vị thế của Công giáo như quốc giáo của Ý. [ 22 ]
Quân đội thành Vatican rất đặc biệt quan trọng vì nó là đội quân chính quy nhỏ nhất và truyền kiếp nhất trên thế giới, Đội cận vệ Thụy Sĩ. Được xây dựng vào ngày 22 tháng 1 năm 1506 bởi Giáo hoàng Julius II, nó thứ nhất được cấu thành bởi lính đánh thuê Thụy Sĩ từ Liên bang Thụy Sĩ. Quân số lúc bấy giờ vào thời gian trên 100 người đồng thời kiêm luôn công tác làm việc cận vệ Đức Giáo hoàng. Việc tuyển mộ lính mới rất hạn chế, chỉ đàn ông Công giáo Thụy Sĩ mới được ĐK .

Palatine Guard of Honor and the Noble Guard đã bị giải tán dưới triều đại Giáo hoàng Phaolô VI.[23]

Bản đồ Thành Vatican với những khu công trình điển hình nổi bật và khu vườn .

Body of the Gendarmeria (Corpo della Gendarmeria) hoạt động như lực lượng cảnh sát của vùng.

Vatican không có lực lượng không quân cũng như thủy quân. Việc phòng thủ bên ngoài được đảm nhiệm bởi những bang nước Ý xung quanh .

Thống đốc Vatican, thường được biết đến như Thủ hiến hay Thủ tướng Vatican, có trách nhiệm như một thị trưởng, tập trung vào các vấn đề lễ nghi và đối nội Vatican, trong đó có an ninh quốc gia. Hiện nay Vatican có hai lực lượng giữ gìn an ninh là Đội Cận vệ Thụy Sĩ cho Giáo hoàng (Guardia Svizzera Pontificia) và Đội Hiến binh Thành Quốc Vatican (Corpo della Gendarmeria dello Stato della Città del Vaticano).

Quyền lập pháp được trao cho những Hội đồng thuộc Giáo hoàng. Các thành viên là những Hồng y được Giáo hoàng chỉ định, nhiệm kì 5 năm. Về tư pháp, Thành Vatican có Tòa án riêng của thành quốc, bên cạnh ba tòa án nhân dân thuộc Giáo triều Rôma : Tòa Ân giải Tối cao, Tòa Thượng thẩm Rota, và Tối cao Pháp viện. Hệ thống pháp lý dựa trên cơ sở Giáo luật. Nếu Giáo luật không thích hợp, một bộ luật đặc biệt quan trọng của khu vực sẽ được vận dụng, thường theo sự phân phối của nước Ý .
Thành Quốc Vatican, một trong những nước châu Âu nhỏ, nằm trên ngọn đồi Vatican, ở phía tây-bắc của Rome, vài trăm mét phía tây sông Tiber. Vatican có đường biên giới ( tổng số dài 3.2 km hay 2 dặm, tổng thể đều nằm trong nước Ý ) là một bức tường thành được kiến thiết xây dựng nhằm mục đích bảo vệ Giáo hoàng khỏi những thế lực tiến công từ bên ngoài. Tình hình biên giới phức tạp hơn tại trung tâm vui chơi quảng trường thánh Peter đối lập thánh đường thánh Peter, nơi đường biên giới đúng chuẩn phải nằm cắt ngang trung tâm vui chơi quảng trường, vì vậy có một đường biên giới ảo được Ý pháp luật chạy dọc số lượng giới hạn bên ngoài trung tâm vui chơi quảng trường được pháp luật bởi cột Basilica, giáp với Piazza Pio XII và Via Paolo VI. Thành Quốc Vatican là vương quốc nhỏ nhất trên thế giới với diện tích khoảng chừng 0.44 km2 ( 108.7 mẫu Anh ( acres ) ) .Khí hậu Vatican giống như khí hậu Rome ; nhiệt độ, thời tiết Địa Trung Hải êm dịu, những cơn mưa tuyết mở màn từ tháng 9 đến giữa tháng 10 và mùa hạ khô nóng từ tháng 5 đến tháng 8. Một nét đặc trưng của khí hậu Vatican là thường có sương mù đọng lại nhiều .

Vatican, chính thành phố đã là một khu công trình văn hóa truyền thống có ý nghĩa rất lớn, rất quan trọng. Những khu công trình như Vương cung thánh đường Thánh Phêrô và nhà nguyện Sistine là nơi tập hợp nhiều tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật nổi tiếng trên thế giới, trong đó có những tác phẩm của những nhà thẩm mỹ và nghệ thuật nổi tiếng như Botticelli, Bernini và Michelangelo. Thư viện Vatican và những bộ sưu tập của viện kho lưu trữ bảo tàng Vatican có tầm quan trọng rất lớn về lịch sử vẻ vang, khoa học và văn hóa truyền thống. Năm 1984, Vatican được UNESCO công nhận là Di sản thế giới, đặc biệt quan trọng là chỉ một Vatican thôi nhưng lại gồm có cả quốc gia ( Vatican là một thành phố, nhưng cũng là một quốc gia ) .Dân số thường trực của Vatican, nam chiếm lợi thế hơn, mặc dầu có hai dòng tu của những sơ ở Vatican. Một bộ phận chiếm số dân nhỏ là những tu sĩ cao niên và những thành viên còn lại ( thường là người dân ) của những giáo phận, giáo xứ. Những công dân, nhân viên cấp dưới tòa đại sứ ở Vatican thường sống ngoài thành .Du lịch và những cuộc hành hương là những nhân số quan trọng trong đời sống hằng ngày của Vatican. Giáo hoàng thường làm lễ Misa hàng tuần và những lễ khác, và thường Open vào những ngày lễ lớn như lễ Phục sinh. Trong những sự kiện đầy ý nghĩa, như những nghi thức ban phước lành, những lễ tấn phong ( Giám mục, phong Chân phước … ), Ngài thường làm lễ ngoài trời ở trung tâm vui chơi quảng trường Thánh Phêrô .
Vatican không có một liên đoàn thể thao hay sân vận động nào. Đôi khi nó được xem như có một đội tuyển bóng đá vương quốc. Đội tuyển chơi tại Stadio Pio XII ở Ý .
Theo một hiệu quả khảo sát, Vatican có số dân thường trú nhỏ, nhưng với hàng triệu khách du lịch mỗi năm, Thành Vatican có tỷ suất tội phạm trên đầu người thuộc hàng cao nhất trên thế giới, hơn gấp hai mươi lần so với Ý. Năm 2002, một hiệu quả từ Tòa án Giáo hoàng, chánh công tố Nicola Picardi trích dẫn từ những thống kê cho thấy : có 397 vụ vi phạm pháp luật dân sự và 608 vụ vi phạm pháp luật hình sự. Mỗi năm, hàng trăm khách du lịch trở thành nạn nhân của nạn móc túi và giật giỏ, giật tiền. Thủ phạm gây ra, không ai khác chính là những hành khách, nhưng ngoài những còn đến 90 % vụ vi phạm chưa được xử lý .

Lực lượng cảnh sát Vatican là Corpo Della Vigilanza.

Như theo Hiệp ước Lateran 1929 giữa Tòa thánh Vatican và Ý, chính quyền sở tại Vatican có quyền khởi tố và giam giữ những nghi can .Vụ giết người gần đây nhất ở Vatican xảy ra vào năm 1998, khi một thành viên của đội cận vệ Thụy sĩ giết hai người trước khi tự sát .Vatican đã bãi bỏ việc phán quyết tử hình vào năm 1969, nhưng nó vẫn được triển khai vào thời hạn trước, Lãnh địa Giáo hoàng vào ngày 9 tháng 7 năm 1870 tại Palestrina, khi Agabito ( Agapito ) Bellomo bị chém đầu ( bởi máy chém ) vì tội giết người .
Kiểu phục trang sử dụng khi vào Vương cung thánh đường Thánh Phêrô phải là kiểu được phong cách thiết kế nhã nhặn và thích hợp cho việc viếng thăm những khu vực tôn giáo. Các hành khách và người hành hương đều được nhắc nhở về việc đó, vì Tòa thánh Vatican không chỉ là khu công trình kiến trúc thẩm mỹ và nghệ thuật mà còn là một nhà thời thánh. Sau đây là những kiểu phục trang bị ngăn cấm ( khi bước vào thánh đường )

• Nón mũ
• Quần short hay váy ngắn trên đầu gối
• Áo không có tay áo
• Áo hở rốn
• Áo (phụ nữ) hở giữa
• Áo in những lời lẽ tục tĩu hoặc chống lại Công giáo
• Váy ngắn

Hệ thống chính trị[sửa|sửa mã nguồn]

Do những lý do lịch sử, hệ thống nhà nước của Vatican rất đặc biệt, một hệ thống nhà nước “độc nhất vô nhị”. Dưới Giáo hoàng, những người đứng đầu là Quốc vụ khanh và Thủ hiến Vatican. Ở đây, giống như những viên chức khác, tất cả đều được sự bổ nhiệm của Đức Giáo hoàng, cũng như có thể bị cách chức bởi Ngài bất kì lúc nào.

Khi Tòa thánh trống ngôi, một Mật nghị Hồng y được triệu tập để bầu giáo hoàng mới .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Tiếng Anh

Source: https://vvc.vn
Category: Thế giới