Đối với những định nghĩa khác, xem Người Thổ
Người Thổ hay còn gọi là người Cuối là một nhóm dân tộc Việt-Mường có vùng cư trú chính ở phần phia tây tỉnh Nghệ An, Việt Nam; được công nhận là một trong số 54 dân tộc tại Việt Nam.[1] Trước 1945, người Thổ được coi là người Mường và không có định danh dân tộc riêng.
Người Thổ có nhiều nhóm khác nhau, có những tên gọi khác như Kẹo, Mọn, Cuối, Họ, Đan Lai, Ly Hà, Tày Pọng, Con Kha, Xá Lá Vàng v.v.
Người Thổ nói tiếng Thổ, tiếng Cuối… ngôn ngữ thuộc Ngữ chi Việt, nhưng có nhiều phương ngữ khác nhau.
Do quy trình cấu kết dân tộc diễn ra với nhiều tiến trình khác nhau nên thành phần cấu thành của dân tộc Thổ rất phong phú, thế cho nên không sống sót 1 thứ tiếng Thổ đơn nhất, tuy nhiên toàn bộ những nhóm Thổ đều có ngôn từ gốc thuộc ngữ chi Việt trong ngữ hệ Nam Á [ 2 ]. Theo nhà ngôn ngữ học Nguyễn Hữu Hoành ( 2009 ) thì về ngôn từ những nhóm Thổ hoàn toàn có thể được phân loại như sau [ 3 ]
Sơ đồ phân loại những ngôn từ Thổ
Dân số và địa phận cư trú[sửa|sửa mã nguồn]
Người Thổ có khoảng chừng 69.000 người, hầu hết sinh sống tại miền tây tỉnh Nghệ An ( 80 % ) và tỉnh Thanh Hóa ( 13 % ) .Theo Tổng tìm hiểu dân số và nhà ở năm 2009, người Thổ ở Nước Ta có dân số 74.458 người, xuất hiện tại 60 trên tổng số 63 tỉnh, thành phố. Người Thổ cư trú tập trung chuyên sâu tại tỉnh Nghệ An ( 59.579 người, chiếm 80,0 % tổng số người Thổ tại Nước Ta ), Thanh Hóa ( 9.652 người, chiếm 13,0 % tổng số người Thổ tại Nước Ta ), Lâm Đồng ( 966 người ), Đồng Nai ( 657 người ), Đắk Lắk ( 541 người ), Tỉnh Bình Dương ( 510 người ), Thành phố Hồ Chí Minh ( 362 người ), Điện Biên ( 226 người ), Đắk Nông ( 216 người ), TP.HN ( 211 người ) [ 4 ] …Người Thổ có nhiều dòng họ, trong đó họ Trương là một họ lớn chiếm số đông trong cộng đồng. [ 5 ]
Đặc điểm kinh tế tài chính[sửa|sửa mã nguồn]
Người Thổ làm rẫy trên cả đất dốc, cả đất bằng, trồng lúa và gai là chính. Trong canh tác lúa, ngoài cách thức chọc lỗ tra hạt, người Thổ còn gieo vãi và dùng cày, bừa để lấp đất sau khi gieo. Cây gai cho sợi đan nhiều vật dụng cần thiết: túi, võng, lưới bắt cá, vó, lưới săn thú, v.v. Một tấm lưới săn thú cần đến 30–40 kg sợi gai.
Cá, chim, thú là nguồn thực phẩm quan trọng đối với người Thổ, họ có kinh nghiệm săn bắn, đánh bắt cá. Bên cạnh đó, rừng cung cấp các loại rau, quả, củ làm thức ăn thông thường cũng như khi đói kém. Người Thổ trước đây có nghề dệt vải nhưng do điều kiện canh tác cũng như sự giao lưu với người Kinh đã làm cho nghề dệt bị mai một dần[cần dẫn nguồn].
Tổ chức cộng đồng[sửa|sửa mã nguồn]
Trong làng người Thổ, quan hệ gắn bó trợ giúp lẫn nhau là nếp sống truyền kiếp. Theo tục cũ, hàng loạt đất đai, rừng núi, sông suối là của chung dân gian, mỗi người được quyền quản trị khi đang gieo trồng, được quyền khai thác khi là dân sống trong làng .
Hôn nhân mái ấm gia đình[sửa|sửa mã nguồn]
Người Thổ có tục ” ngủ mái ” : nam nữ người trẻ tuổi được nằm tâm tình với nhau, nhất là vào dịp tết, liên hoan, tuy nhiên không được có hành vi thiếu đúng đắn bởi dư luận và luật tục rất nghiêm minh. Từ những đêm ” ngủ mái “, họ chọn bạn trăm năm. Trong hôn nhân gia đình, nhà trai phải tốn không ít tiền của và trước khi cưới, chàng trai phải năng đến thao tác cho nhà vợ tương lai .
Tục lệ ma chay[sửa|sửa mã nguồn]
Đám tang của người Thổ trước kia có nhiều nét độc lạ. Họ dùng quan tài độc mộc, khiêng người chết đi chôn thì để chân hướng về phía trước, còn mộ thường để chân hướng xuôi theo chiều nước chảy .
Xưa kia người Thổ có nhiều ca dao, tục ngữ, câu đố, truyện cổ, những điệu ca hát của người lớn, những bài đồng dao của trẻ, đặc biệt quan trọng là những điệu hát ru, v.v. Song vốn văn nghệ dân gian Thổ đến nay đã bị quên lãng, mất mát nhiều .
Cứ vào dịp hội hè lễ tết thì người Thổ lại tập trung nhau lại các đôi trai gái lai cùng nhau uống rượu cần, cùng hát múa, tiếng cồng chiêng hoà chung với những câu hát đối tạo nên những âm thanh vang vọng trong đêm hội. Chiêng của người Thổ giống với người Thái về cấu tạo nhưng họ lại có những điệu đánh khác hẳn. Người Thổ có những câu hát dối rất đặc sắc[cần dẫn nguồn].
Người Thổ quen sống trên nhà sàn, nhưng nhà của họ không có gì đặc biệt quan trọng. ở vùng Lâm La nhà sàn của người Thổ giống hệt nhà người Mường. Ở những xã phía Nam, nhà người Thổ lại giống nhà người Thái. Nay nhiều nơi người ta đã chuyển sang nhà ở đất theo kiểu nhà người Việt .
Khó nhận ra đậm cá tính tộc người. Đồ mặc có nơi giống như y phục của người Kinh nông thôn nửa thế kỷ về trước, có nơi phụ nữ dùng cả váy mua của người Thái. Ở vùng Thổ phổ cập tập quán phụ nữ đội khăn vuông trắng, còn khăn tang là khăn trắng dài .
Những người Thổ có khét tiếng[sửa|sửa mã nguồn]
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
