PGS.TSKH. LƯƠNG ĐÌNH HẢI
Viện Nghiên cứu Con người, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
Cách mạng khoa học – công nghệ (CMKHCN) hiện nay là một trong những đặc điểm căn bản của thế giới từ những năm 1950 đến nay. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 (cách mạng công nghiệp lần thứ tư), được đề cập với tần suất khá cao trong hơn một năm gần đây[1], về thực chất, là sản phẩm của cuộc CMKHCN, diễn ra từ giữa thế kỉ XX cho đến nay. CMKHCN đang ngày càng phát triển mạnh mẽ, sâu rộng trên toàn thế giới, thể hiện trên nhiều khía cạnh khác nhau. Nền tảng khoa học của cuộc cách mạng này trước hết là những phát minh vĩ đại trong lĩnh vực vật lí và hóa học cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, tạo ra cơ học lượng tử và các khoa học hiện đại sau này. CMKHCN hiện đại là sự hòa nhập, kết hợp thành một quá trình duy nhất các quá trình cách mạng trong khoa học, trong kĩ thuật, trong công nghệ và tác động mạnh mẽ đến công nghiệp, trong đó quá trình cách mạng trong khoa học đi trước, giữ vai trò dẫn đường và quyết định các quá trình kĩ thuật, công nghệ, công nghiệp và do đó cũng có vai trò dẫn đường và quyết định định hướng, quy mô, tốc độ phát triển sản xuất. Nghiên cứu khoa học được công nghiệp hóa, tri thức khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, sản xuất trở thành nơi thực hiện thực tiễn các tri thức khoa học. Tri thức khoa học trở thành cơ sở lí luận cho sản xuất, quản lí và phát triển xã hội ở các cấp độ vi mô lẫn vĩ mô và cả ở quy mô toàn cầu. Chính nhờ đó tốc độ phát triển của công nghiệp, của sản xuất và xã hội ngày càng phát triển với quy mô và nhịp độ nhanh hơn.
Trong CMKHCN lúc bấy giờ, các ý tưởng kĩ thuật, công nghệ và cả các ngành công nghiệp văn minh đã được sinh ra từ các phòng nghiên cứu và điều tra, thí nghiệm [ 2 ]. Việc rút ngắn khoảng cách về mặt thời hạn giữa khoa học, kĩ thuật, công nghệ và việc triển khai thực tiễn chúng trong sản xuất là một trong những đặc thù quan trọng nhất của cuộc CMKHCN lúc bấy giờ, và là một trong các tính quy luật của văn minh khoa học, kĩ thuật và công nghệ trong thời đại ngày này [ 3 ]. CMKHCN tạo ra sự tích hợp không riêng gì trong khoa học mà còn trong cả kĩ thuật, công nghệ và sản xuất. Nếu trước đây khoa học đứng bên ngoài, cạnh bên kĩ thuật và công nghệ, đứng cách xa sản xuất thì thời nay chúng hòa lẫn, xâm nhập vào nhau trở thành một khối thống nhất. Nhiều công nghệ sản xuất mới gắn liền các ý tưởng trong các khoa học cơ bản, các phát kiến công nghệ trong các phòng điều tra và nghiên cứu, thí nghiệm .
Cách mạng khoa học – công nghệ làm Open những ngành khoa học mới, tạo ra cách mạng công nghiệp 3.0 và 4.0 với nhiều ngành công nghiệp mới và làm chúng tăng trưởng nhanh gọn, có tác động ảnh hưởng lớn đến hàng loạt nền công nghiệp và đời sống xã hội. Nó cũng làm biến mất nhiều ngành công nghiệp đã được tạo ra trước đây, đã từng thống trị, chi phối nền sản xuất. Cùng với việc sử dụng các công nghệ tổng hợp đa thành phần trong cùng một quy trình sản xuất thay cho phương pháp công nghệ một thành phần, nó đang tạo ra bước ngoặt trong sự tăng trưởng các lực lượng sản xuất, tạo ra hai cuộc cách mạng công nghiệp, và do vậy, nó đang cải biến hàng loạt nền sản xuất xã hội nói chung .
Cách mạng khoa học – công nghệ diễn ra với quy mô ngày càng lớn hơn, sâu rộng hơn, vận tốc nhanh hơn, có vẻ như đồng thời trên quy mô toàn thế giới, đến mức không hề kịp nhận đoán “ hình dạng ” của ngày mai. Nó biểu lộ đồng thời, hàng loạt, cộng hưởng, đột biến, giật mình, tác động ảnh hưởng kinh hoàng, quy mô lớn và sâu rộng so với các tiến trình lịch sử vẻ vang trước đây trong sự tăng trưởng của khoa học, kĩ thuật và công nghệ .
tin tức và tri thức khoa học trở thành yếu tố đặc biệt quan trọng quan trọng của sản xuất và đời sống xã hội, ngày càng có ý nghĩa quyết định hành động so với sự tăng trưởng của các lực lượng sản xuất, tăng trưởng kinh tế tài chính và tăng trưởng xã hội, trở thành động lực của sự tăng trưởng của cả sản xuất, con người và xã hội. Cách mạng khoa học – công nghệ đã tạo ra thiên nhiên và môi trường xã hội đặc biệt quan trọng. Đó là môi trường tự nhiên thông tin, trong đó lao động thể lực được sửa chữa thay thế bằng lao động trí tuệ với những phẩm chất và năng lượng ý thức, yên cầu đặc thù phát minh sáng tạo, độc lạ, cá thể hóa. tin tức, tri thức khoa học trở thành điều kiện kèm theo, môi trường tự nhiên, tác nhân cấu thành và nội dung thiết yếu của quy trình sản xuất, là nguồn tạo ra của cải vô tận, là nguồn lực đặc biệt quan trọng của sự tăng trưởng con người và xã hội .
Cách mạng mạng khoa học – công nghệ tạo tiền đề cho nền sản xuất xã hội ở quá trình cách mạng công nghiệp 3.0 vượt qua trình độ sản xuất đại trà phổ thông, đặc trưng của nền sản xuất cũ trước đây, theo nghĩa là sản xuất đại trà phổ thông không còn hoàn toàn có thể thống trị, phổ quát. Nền sản xuất tiến trình cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ hướng theo các nhu yếu cá thể – thành viên, đơn nhất, đặc trưng. Nó đang làm vận động và di chuyển dần nền sản xuất xã hội ở quy mô toàn thế giới quản lý và vận hành theo những nguyên tắc mới : phi tiêu chuẩn hóa, phi chuyên môn hóa, phi đồng thời hóa, phi tập trung chuyên sâu hóa, phi tối đa hóa và phi TT hóa ( A. Toffler, 1992 : Burlaxki F.M., 2009 ) .
Xuất hiện từ giữa thế kỉ XX, cho đến nay cuộc CMKHCN trải qua hai quy trình tiến độ. Giai đoạn thứ nhất lê dài từ sau Chiến tranh quốc tế lần thứ nhất cho đến những năm 1970. Giai đoạn này vẫn thường được gọi là cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật, quy trình tiến độ từ những năm 1980 đến nay được gọi là cách mạng khoa học và công nghệ. Hiện nay ở 1 số ít nước, ở 1 số ít học giả [ 4 ], thuật ngữ cách mạng khoa học – kĩ thuật vẫn được dùng để hàm chứa cả quy trình tiến độ hai của cuộc CMKHCN đã nghiên cứu và phân tích ở trên. Vì thế, họ không sử dụng thuật ngữ cách mạng khoa học và công nghệ hay cách mạng khoa học – công nghệ, mà sử dụng thuật ngữ cách mạng khoa học – kĩ thuật để chỉ những diễn biến cách mạng trong các nghành nghề dịch vụ khoa học, kĩ thuật và công nghệ từ giữa thế kỉ XX đến nay. Ở nước ta, thuật ngữ cách mạng khoa học và kĩ thuật được sử dụng từ năm 1960 đến năm 1976, từ năm 1976 đến năm 1991 thì sử dụng khái niệm cách mạng khoa học – kĩ thuật, từ năm 1991 đến nay sử dụng khái niệm cách mạng khoa học và công nghệ. Chúng tôi cho rằng nên thống nhất sử dụng khái niệm cách mạng khoa học – công nghệ bởi nó tạo ra cả hai cuộc cách mạng công nghiệp 3.0 và cách mạng công nghiệp 4.0, khi nó bao hàm các quy trình cách mạng trong cả khoa học, kĩ thuật, công nghệ và công nghiệp không tách rời nhau .
Cách mạng khoa học – công nghệ là một trong những đặc thù điển hình nổi bật của quốc tế đương đại. Các đổi khác của đời sống xã hội và con người đều gắn liền với CMKHCN. Tốc độ tăng trưởng con người và tăng trưởng kinh tế tài chính, xã hội của các vương quốc, cũng như của các khu vực và quốc tế, nhờ vào ngày càng nhiều vào sự tăng trưởng của CMKHCN. Nó chi phối ngày càng nhiều, ngày càng mạnh các biến hóa của đời sống xã hội và của con người ( tuổi thọ, bệnh tật, sức khỏe thể chất, làm đẹp, … ) trong mỗi vương quốc cũng như trên khoanh vùng phạm vi toàn thế giới. Sức mạnh quân sự chiến lược, quy mô và vận tốc của các cuộc cuộc chiến tranh, sức mạnh tiến công và phòng thủ của các vương quốc nhờ vào ngày càng lớn vào CMKHCN. Cuộc cách mạng đó quyết định hành động các khunh hướng tăng trưởng kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, khoa học, quan hệ quốc tế, giáo dục huấn luyện và đào tạo, y tế và việc làm, … ở quy mô toàn thế giới cũng như trong từng vương quốc riêng không liên quan gì đến nhau .
Cách mạng khoa học – công nghệ cũng tác động ảnh hưởng ngày càng can đảm và mạnh mẽ đến những yếu tố toàn thế giới. Một mặt, nó là công cụ, phương tiện đi lại hữu hiệu để hoàn toàn có thể xử lý những yếu tố toàn thế giới đã và đang Open ngày một thêm căng thẳng mệt mỏi so với trái đất. Mặt khác, nó cũng lại làm tăng thêm mức độ căng thẳng mệt mỏi của một số ít yếu tố toàn thế giới, thậm chí còn theo 1 số ít học giả, hoàn toàn có thể làm Open những yếu tố toàn thế giới mới. Những hậu quả xấu đi do việc sử dụng những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ tân tiến ( hết sạch tài nguyên, ô nhiễm môi trường tự nhiên, khủng hoảng cục bộ sinh thái xanh, vũ khí tiêu diệt hàng loạt, … ) rình rập đe dọa sự tồn vong và tương lai của mỗi con người và trái đất nói chung .
Cách mạng khoa học – công nghệ đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc rút ngắn khoảng cách về trình độ tăng trưởng giữa các vương quốc trên quốc tế, nhưng đồng thời nó lại trở thành một trong những thử thách khó vượt qua được so với các nước đang tăng trưởng bởi những nước tăng trưởng có tiềm lực khoa học và công nghệ mạnh, hoàn toàn có thể đi vào tương lai với vận tốc nhanh hơn nhiều so với các nước có tiềm lực khoa học và công nghệ yếu kém hơn. Bằng cách đó nó gây ảnh hưởng tác động khác nhau đến sự tăng trưởng con người trong các vương quốc đang tăng trưởng và các vương quốc tăng trưởng .
Cách mạng khoa học – công nghệ, một mặt ảnh hưởng tác động trực tiếp vào đời sống xã hội và con người. Bằng cách gián tiếp hơn, nhưng lại can đảm và mạnh mẽ hơn, nhanh gọn và sâu rộng hơn, nó tác động ảnh hưởng đến con người và xã hội trải qua cách mạng công nghiệp. Thông qua công nghệ, trải qua các loại sản phẩm trực tiếp của cách mạng công nghiệp thì những ý tưởng khoa học, kĩ thuật và công nghệ mới đi vào sản xuất và đời sống con người. Khoa học thực sự trở thành động lực của sự tăng trưởng sản xuất và xã hội, nó tạo nên các mẫu sản phẩm và công nghệ mới, thôi thúc sản xuất, con người, xã hội tăng trưởng nhanh gọn .
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và cách mạng công nghiệp lần thứ tư là mẫu sản phẩm trực tiếp của cách mạng khoa học – công nghệ lúc bấy giờ. Cách mạng công nghiệp là hiệu quả của sự tăng trưởng rất nhanh gọn của khoa học, kĩ thuật và công nghệ. Trong cách mạng công nghiệp lúc bấy giờ những mẫu sản phẩm mới, công nghệ mới được tạo ra với vận tốc nhanh, mang tính cách mạng và được vận dụng ngay vào sản xuất, đời sống con người và xã hội, nhanh gọn tạo nên những biến hóa to tớn, những đổi khác cách mạng trong các nghành đó. Nền tảng kiến thức và kỹ năng của cách mạng công nghiệp văn minh chính là cách mạng trong khoa học và công nghệ .
Lịch sử quả đât đã trải qua bốn cuộc cách mạng công nghiệp. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất mở màn từ khi có đầu máy hơi nước của Jame Watt vào giữa thế kỉ XVIII, lê dài cho đến giữa thế kỉ XIX với nền tảng công nghệ là các ý tưởng cơ bản như máy hơi nước và công nghệ cơ khí như : máy kéo sợi, máy dệt, các lò luyện thép, tàu thủy, tàu hỏa chạy bằng hơi nước, sử dụng than đá. Nó diễn ra chỉ ở 1 số ít nước Tây Âu như Anh, Pháp, Ý, Hà Lan. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX dựa trên nền tảng của các ý tưởng về động cơ đốt trong, sử dụng dầu mỏ, động cơ diezen, xe hơi, máy bay, máy phát điện và động cơ điện, sóng điện từ. Nền tảng công nghệ là các công nghệ điện từ. Nó diễn ra hầu hết ở các nước Châu Âu và Bắc Mĩ, đơn cử là Tây Âu, Hoa Kì, Liên Xô và Nhật Bản .
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba diễn ra can đảm và mạnh mẽ từ cuối những năm 1950 với các ý tưởng cơ bản trong nhiều nghành nghề dịch vụ như máy vi tính, robot, các vật tư siêu bền, siêu dẫn, siêu cứng, polime, nguồn năng lượng nguyên tử, vệ tinh nhân tạo, tàu du hành thiên hà, máy bay siêu thanh và hàng loạt các công nghệ mới như công nghệ vi sinh, công nghệ gen, công nghệ thông tin, công nghệ số. Nền tảng công nghệ to lớn hơn cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và thứ hai, nhưng cơ bản và hầu hết là công nghệ điện từ, công nghệ sinh học, công nghệ số. Nó tạo ra được những bước nhảy vọt về hiệu suất lao động, về quy mô và vận tốc tăng trưởng sản xuất, làm biến hóa can đảm và mạnh mẽ nhất đời sống con người và xã hội .
Đến cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba, các lực lượng sản xuất của xã hội có những bước tăng trưởng nhảy vọt, khoảng cách thời hạn từ ý tưởng khoa học đến ứng dụng vào thực tiễn ngày càng được rút ngắn, vòng đời các công nghệ và do đó, vòng đời các loại sản phẩm cũng được rút ngắn. Khối lượng thông tin và kỹ năng và kiến thức tăng theo cấp số nhân. Nhiều ngành công nghiệp truyền thống lịch sử bị xóa bỏ từ từ nhưng các ngành công nghiệp mới lại Open nhanh gọn hơn, và được sinh ra không phải trực tiếp từ sản xuất mà là từ các phòng thí nghiệm, các lí thuyết khoa học. Công nghệ laze, công nghệ nano, công nghệ số, … là những ví dụ nổi bật. Với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba con người liên tục được giải phóng khỏi các công dụng triển khai, gồm luân chuyển, nguồn năng lượng, công nghệ. Việc giải phóng con người khỏi công dụng quản lí có những bước tiến cải tiến vượt bậc thực sự, do nó tạo ra các loại rô bốt, các dây chuyền sản xuất sản xuất tự động hóa khác nhau. Việc giải phóng con người khỏi công dụng logic cũng đã được khởi đầu từng bước khi các mạng lưới hệ thống máy tính Open, đặc biệt quan trọng khi Internet và các thiết bị mưu trí sinh ra .
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư dựa trên nền tảng và theo đà tăng trưởng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba, trên nền tảng quá trình tăng trưởng mới của CMKHCN, nó phát sinh với các công nghệ mới và các thiết bị mới, mà trước hết là trí tuệ tự tạo, công nghệ in 3D, công nghệ tự hành, thiết bị đầu cuối “ All in One ”, internet vạn vật, điện toán đám mây – tài liệu lớn, các công nghệ sinh học link thế hệ mới, công nghệ vật tư hạng sang, công nghệ tự động hóa robot thế hệ mới có “ trí tuệ ”, … Nền tảng công nghệ hầu hết của cách mạng công nghiệp lần thứ tư là sự tích hợp các công nghệ của cách mạng công nghiệp lần thứ ba và trí tuệ tự tạo. Ở các quá trình tiếp theo nền tảng công nghệ của nó hoàn toàn có thể được bổ trợ. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tạo ra những nâng tầm mới trong việc giải phóng con người khỏi các công dụng thực thi, tính năng quản lí và sẽ tạo nên những bước nhảy vọt trong việc giải phóng con người khỏi công dụng logic khi các công nghệ có trí tuệ tự tạo được sử dụng thoáng đãng. Nó thực sự biến khoa học thành lực lượng sản xuất trực tiếp. Cách mạng khoa học – công nghệ ở quy trình tiến độ tăng trưởng của cách mạng công nghiệp 4.0 đang dần loại con người ra khỏi quy trình sản xuất trực tiếp, biến họ trở thành những chủ thể phát minh sáng tạo thực sự, tạo tiền đề vật chất và lực lượng sản xuất mới cho một nền kinh tế tài chính mới, đang được gọi bằng nhiều tên khác nhau, đưa quả đât đến quá trình tăng trưởng mới cũng với những tên gọi khác nhau ( Kinh tế số, kinh tế tài chính mềm, kinh tế tri thức, xã hội thông tin, xã hội tri thức, … ) .
Cách mạng khoa học – công nghệ đang là một động lực can đảm và mạnh mẽ thôi thúc sự tăng trưởng không riêng gì của công nghiệp, của sản xuất mà của cả con người lẫn xã hội. Trong thời đại thời nay, vương quốc nào có được tiềm lực khoa học và công nghệ can đảm và mạnh mẽ thì sẽ có vận tốc tăng trưởng nhanh về mọi mặt, có điều kiện kèm theo và thời cơ để tăng trưởng bền vững và kiên cố, góp phần tích cực cho sự tăng trưởng của quả đât. Do sự tăng trưởng của CMKHCN, không riêng gì các lí luận đơn cử trong các nghành nghề dịch vụ khoa học, công nghệ và kĩ thuật biến hóa, mà hàng loạt lí thuyết về xã hội và con người cũng buộc phải đổi khác theo. Chẳng hạn, trước kia trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa nói chung chỉ vận dụng lí luận ưu tiên tăng trưởng khu vực I ( sản xuất tư liệu sản xuất ) so với khu vực II ( sản xuất tư liệu tiêu dùng ) nên chủ trương ưu tiên tăng trưởng công nghiệp nặng trên cơ sở tăng trưởng công nghiệp nhẹ và nông nghiệp. Nhưng trong thời đại CMKHCN, quốc tế đã chuyển sang vận dụng cả lí luận khu vực I ( sản xuất con người ) quyết định hành động khu vực II ( sản xuất vật chất ) ; Lí luận về vai trò quyết định hành động trong tăng trưởng vương quốc của giáo dục và huấn luyện và đào tạo và nhiều lí luận khác. “ Sản xuất con người ” bao hàm hai nội dung : Thứ nhất là tạo ra con người với sức khỏe thể chất và thể trạng tốt, không bệnh tật, tức thể lực tốt. Điều này nhờ vào vào quy trình nuôi dưỡng từ khi bào thai, thậm chí còn cả sức khỏe thể chất tiền hôn nhân gia đình của bố, mẹ. Thứ hai là tạo ra con người có kĩ năng, kĩ xảo lao động, có trình độ trình độ, tính chuyên nghiệp, đạo đức, là trí lực và tâm lực trong lao động và hoạt động giải trí nói chung. Điều này nhờ vào vào quy trình giáo dưỡng gồm giáo dục và giảng dạy theo nghĩa rộng. Việc nuôi dưỡng và giáo dưỡng thế hệ ngày hôm nay ra làm sao sẽ quyết định hành động quy mô, nhịp độ, xu thế, chất lượng tăng trưởng sản xuất và tăng trưởng xã hội trong 20 – 30 năm sau. Vai trò của nguồn lực con người, của giáo dục, đào tạo và giảng dạy trong thời đại CMKHCN chính là ở chỗ đó. Vì thế trong thời đại CMKHCN ngày này giáo dục, huấn luyện và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ phải là động lực cơ bản, là quốc sách số 1 của các vương quốc .
Trong cách mạng khoa học – công nghệ, cả ở quá trình cách mạng công nghiệp lần thứ ba lẫn thứ tư, vòng đời các công nghệ sản xuất ngày càng rút ngắn, do vậy vòng đời các loại sản phẩm cũng phải rút ngắn theo. Tốc độ tăng trưởng của công nghệ, công nghiệp, của sản xuất, đặc biệt quan trọng của các lực lượng sản xuất được biểu lộ qua vòng đời công nghệ. Vòng đời công nghệ sẽ là một trong những thang đo vận tốc tăng trưởng của công nghiệp và của các lực lượng sản xuất. Vòng đời công nghệ càng rút ngắn, thì tương ứng vòng đời các loại sản phẩm cũng bị rút ngắn, vận tốc hoạt động của đời sống xã hội và con người cũng tăng nhanh. Điều đó lại làm đảo lộn hàng loạt các giá trị, các quy tắc, chuẩn mực hành vi của con người trong xã hội. Ở quy trình tiến độ cách mạng công nghiệp lần thứ tư, những trộn lẫn này trong đời sống xã hội và trong văn hóa truyền thống sẽ ngày càng can đảm và mạnh mẽ, thậm chí còn hoàn toàn có thể tạo nên những cú “ shock ” văn hóa truyền thống trên chính mảnh đất đang khởi đầu sử dụng các thành quả của cách mạng công nghiệp lần thứ ba và thứ tư. Điều này cần được rất là chú ý quan tâm trong công tác làm việc quản lí, tạo dựng và hoàn thành xong các thể chế văn hóa truyền thống, xã hội .
Cách mạng khoa học – công nghệ không riêng gì tạo ra những nâng tầm trong các nghành nghề dịch vụ của đời sống xã hội, mà điều quan trọng là nó làm cho sự tăng trưởng của các nghành đó diễn ra với những tần suất khác nhau, trong các nghành nghề dịch vụ và các vương quốc, các khu vực khác nhau. Một mặt, nó vừa tạo ra thời cơ để các vương quốc đang tăng trưởng hoàn toàn có thể nhanh gọn rút ngắn khoảng cách tụt hậu so với các nước tăng trưởng, nếu họ tận dụng được các thành tựu của CMKHCN, biến nó thành động lực thực sự cho sự tăng trưởng kinh tế tài chính, xã hội và con người. Nhưng nó sẽ là một thử thách cực kỳ khó vượt qua, làm tăng thêm nhanh gọn khoảng cách tụt hậu vốn đã có sẵn của các nước đang tăng trưởng, bởi các vương quốc tăng trưởng có tiềm lực khoa học, kĩ thuật, công nghệ và công nghiệp can đảm và mạnh mẽ sẽ đi vào tương lai với vận tốc ngày càng nhanh. Các nước đang tăng trưởng khó có được những tiềm lực như vậy trong thời hạn ngắn. Nghịch lí “ rùa, thỏ chạy đua ” trở thành một thực tiễn ngày càng khắc nghiệt so với các nước đang tăng trưởng, trong đó có Nước Ta tất cả chúng ta .
Cách mạng khoa học – công nghệ vì những điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang, văn hóa truyền thống và xã hội đã không phát sinh ở Nước Ta, do vậy các cuộc cách mạng công nghiệp cũng không Open trong lịch sử dân tộc tăng trưởng ở quốc gia ta. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra ở Châu Âu khi nước ta đang nằm dưới chính sách phong kiến với ảnh hưởng tác động nặng nề của tư tưởng Nho giáo xem nhẹ khoa học, kĩ thuật và công, thương nghiệp. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai cũng diễn ra ở Châu Âu, khi nước ta đang nằm dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, chỉ có một vài mẫu sản phẩm của cuộc cách mạng công nghiệp này được thực dân Pháp đưa vào nước ta Giao hàng cho cỗ máy quản lý thực dân. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba diễn ra trên quốc tế khi quốc gia đang phải thực thi các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm bảo vệ độc lập dân tộc bản địa, không có các điều kiện kèm theo để đảm nhiệm và thôi thúc cách mạng công nghiệp. Vài thập kỉ gần đây, tất cả chúng ta đã xem cách mạng khoa học – kĩ thuật, sau đó là cách mạng khoa học và công nghệ là then chốt, là động lực quan trọng của sự tăng trưởng kinh tế tài chính, xã hội, con người. Nhiều thành tựu và mẫu sản phẩm của cách mạng khoa học – công nghệ tân tiến đã được đưa vào sử dụng ở nước ta, góp thêm phần không nhỏ vào công cuộc bảo vệ kiến thiết xây dựng và tăng trưởng quốc gia, con người. Tiềm lực khoa học, kĩ thuật, công nghệ và công nghiệp được từng bước nâng lên và ship hàng đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa tăng trưởng kinh tế tài chính, xã hội và con người .
Cuộc cách mạng khoa học – công nghệ mà con đẻ mới nhất của nó là cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đang mở màn diễn ra trên quốc tế là một thử thách và thời cơ lớn so với dân tộc bản địa Nước Ta lúc bấy giờ. Chưa khi nào trong lịch sử vẻ vang nước ta lại có những điều kiện kèm theo và tiền đề thuận tiện như lúc bấy giờ cả về phương diện chính trị, xã hội, kinh tế tài chính, nhân lực và cả các quan hệ quốc tế để hoàn toàn có thể vận dụng và triển khai cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Nếu tất cả chúng ta biết tận dụng tối đa và có hiệu suất cao những điều kiện kèm theo và tiền đề đang có thì không chỉ cách mạng công nghiệp lần thứ tư nói riêng mà cả cách mạng khoa học – công nghệ nói chung, hoàn toàn có thể được tiến hành và mang lại những hiệu suất cao tích cực ở nước ta trong những thập kỉ tới, hoàn toàn có thể biến nó trở thành công cụ quyết định hành động trong việc rút ngắn khoảng cách tụt hậu so với các nước tăng trưởng trên quốc tế .
Khoảng ba thập niên sau cuối của thế kỉ XX, chính nhờ việc sử dụng có hiệu suất cao các thành tựu của CMKHCN văn minh, của cách mạng công nghiệp 3.0 mà các nước như Nhật Bản, Nước Hàn, Singgapo và vùng chủ quyền lãnh thổ Đài Loan đã có những bước tăng trưởng ngoạn mục. Ấn Độ hiện cũng đang là một trong những vương quốc có nhiều thành công xuất sắc trong việc đảm nhiệm và vận dụng các thành tựu của cách mạng khoa học – công nghệ hiện đại để tăng trưởng một số ít nghành như nông nghiệp, công nghiệp ứng dụng, công nghiệp xe hơi, công nghiệp văn hóa truyền thống, … Một trong những nguyên do quan trọng của sự sụp đổ mạng lưới hệ thống xã hội chủ nghĩa trước đây được nhiều nhà nghiên cứu trên quốc tế chỉ ra chính là đã không biết vận dụng và tăng trưởng được CMKHCN văn minh trong ba thập kỉ sau cuối của thế kỉ XX .
Nếu Nước Ta không tận dụng được thời cơ do CMKHCN tân tiến tạo ra để tăng trưởng lực lượng sản xuất, công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì rủi ro tiềm ẩn tụt hậu xa hơn, bị đẩy ra vùng ngoại biên của sự tăng trưởng toàn thế giới. Đây là một rủi ro tiềm ẩn hiện thực và ngày càng trầm trọng, ngày càng khó vượt qua so với nước ta trong vài thập kỉ tới. Cuộc CMKHCN tân tiến, theo một ý nghĩa nhất định, đang tạo ra hố ngăn cách ngày càng sâu rộng giữa các nước tăng trưởng và các nước đang tăng trưởng trước hết về trình độ công nghệ và trình độ các lực lượng sản xuất. Từ đó nó cũng tạo nên những yếu tố xã hội to lớn và khó xử lý trong các nước đang tăng trưởng cũng như trong quan hệ giữa các nước đang tăng trưởng và các nước tăng trưởng. Nếu nước ta không chú trọng một cách đồng nhất, lâu bền hơn và có hiệu suất cao so với CMKHCN nói chung và cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư nói riêng, thì thách đố này hoàn toàn có thể dẫn đến những hệ lụy khó lường cho nhiều thế hệ con người và cho toàn bộ mọi thành viên của xã hội. Cách mạng khoa học – công nghệ văn minh sẽ phải là cứu cánh cho quốc gia và dân tộc bản địa ta trong xóa bỏ nghèo nàn, lỗi thời, xóa bỏ khoảng cách tụt hậu với quốc tế tăng trưởng .
Nhân tố quyết định trong việc vận dụng và phát triển CMKHCN hiện đại không phải là nguồn lực tài chính, không phải là hệ thống máy móc thiết bị, cũng không phải là điều kiện tự nhiên và lịch sử văn hóa, mặc dù chúng vẫn đóng vai trò quan trọng, mà đó là nguồn lực con người và thể chế. Tuy nhiên, khi nói đến nguồn lực con người thì đó không phải là nguồn lực con người nói chung mà chính là nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực khoa học, kĩ thuật, công nghệ, quản lí và kinh doanh. Đó là những lực lượng đầu tàu, vừa giữ vai trò định hướng, vừa giữ vai trò động lực thúc đẩy việc xây dựng và phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ của quốc gia. Không có nguồn nhân lực chất lượng cao trong những lĩnh vực đó thì không thể vận dụng có hiệu quả các thành tựu của CMKHCN, càng không thể tiếp nhận CMKHCN hiện đại vào nước ta. Nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này không phải là những người có bằng cấp cao hoặc có chức vụ quản lí trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội mà là những chuyên gia đã có nhiều năm hoạt động trong lĩnh vực chuyên môn của mình, có năng lực, có tài năng đã được thực tiễn xác nhận, có đóng góp cho sự phát triển của khoa học, công nghệ và công nghiệp. Đây là đội quân chủ lực của CMKHCN, của cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư đang đến.
Tuy nhiên, việc sử dụng, gồm có tuyển dụng, đãi ngộ, sắp xếp nguồn nhân lực chất lượng cao để tăng trưởng tiềm lực khoa học, công nghệ và công nghiệp, lại nhờ vào vào thể chế khoa học, công nghệ và công nghiệp của quốc gia. Nhưng thể chế lại phụ thuộc vào vào nguồn nhân lực chất lượng cao đặc biệt quan trọng là nguồn nhân lực chất lượng cao trong nghành quản lí mà đơn cử ở đây là quản lí khoa học, kĩ thuật, công nghệ và công nghiệp, trong các cơ quan, tổ chức triển khai hoạt động giải trí và ứng dụng khoa học, kĩ thuật, công nghệ. Họ là những người thiết kế xây dựng các quy trình tiến độ, quy tắc, pháp luật, chủ trương và trực tiếp quản lý và điều hành việc vận dụng và tăng trưởng tiềm lực khoa học, công nghệ của các cơ quan, xí nghiệp sản xuất, cơ sở giảng dạy, bệnh viện, đơn vị chức năng sản xuất, dịch vụ, … Thể chế cho hoạt động giải trí khoa học, kĩ thuật và công nghệ đóng vai trò quyết định hành động cả về khuynh hướng lẫn quy mô, vận tốc tăng trưởng tiềm lực khoa học, công nghệ và công nghiệp của vương quốc. Đây là một loại thể chế đặc biệt quan trọng vừa mang đặc thù thị trường vừa mang đặc thù phi thị trường. Tính cực đoan trong tạo dựng và vận dụng thể chế, hoặc nghiêng quá về phía thị trường, hoặc nghiêng quá về phía phi thị trường đều không có công dụng thôi thúc, và lại có tính năng ngưng trệ, thậm chí còn phá hoại tiềm lực khoa học, kĩ thuật và công nghệ của quốc gia .
Ở nước ta lúc bấy giờ, qua nhiều thập kỉ tăng trưởng, một mặt, đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng cao trong nghành nghề dịch vụ khoa học, kĩ thuật và công nghệ đã được thiết kế xây dựng và tăng trưởng phần đông chưa từng có. Nhiều thành tựu khoa học, kĩ thuật và công nghệ to lớn, thôi thúc sự tăng trưởng quốc gia gắn liền với đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng cao trong nghành nghề dịch vụ này. Nhưng, trên nhiều bình diện, đội ngũ nguồn nhân lực chất lượng cao đó vẫn chưa phân phối được những yên cầu của công cuộc thiết kế xây dựng và tăng trưởng quốc gia ở tiến trình mới lúc bấy giờ của CMKHCN, đặc biệt quan trọng trong tiến trình cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang đến .
Mặt khác, việc quy đổi từ nền kinh tế tài chính kế hoạch hóa tập trung chuyên sâu, hành chính, quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước yên cầu bước chuyển thể chế quản lí phải đồng điệu và thích hợp để tạo tiền đề cho sự tăng trưởng của các nghành nghề dịch vụ khác nhau, trong đó có nghành khoa học, kĩ thuật, công nghệ và công nghiệp. Thêm nữa, chính CMKHCN cũng yên cầu phải liên tục hoàn thành xong thể chế quản lí thì mới hoàn toàn có thể vận dụng các thành tựu và thôi thúc CMKHCN tăng trưởng. Không cải cách và triển khai xong thể chế liên tục thì không hề thôi thúc khoa học, kĩ thuật, công nghệ và công nghiệp tăng trưởng liên tục. Điều đó được cho phép đánh giá và nhận định rằng trong thời đại CMKHCN, tăng trưởng con người, tăng trưởng nguồn nhân lực chất lượng cao trong nghành nghề dịch vụ hoạt động giải trí khoa học, kĩ thuật, công nghệ và công nghiệp có ý nghĩa rất quyết định hành động đến sự tăng trưởng cách mạng công nghiệp và CMKHCN. Đồng thời, chính việc vận dụng tốt các thành tựu và thôi thúc sự tăng trưởng của CMKHCN sẽ thôi thúc nhanh gọn sự tăng trưởng của con người và xã hội. Cách mạng khoa học – công nghệ đang mang thời cơ đến với quốc gia và con người Nước Ta, nhưng nếu không tích cực, dữ thế chủ động, tận dụng thời cơ và không chớp lấy được thời cơ thì thời cơ sẽ không tái diễn, tàu tốc hành của trái đất với đầu máy CMKHCN và cách mạng công nghiệp sẽ bỏ lỡ tất cả chúng ta, con người và quốc gia ta sẽ tụt hậu xa hơn .
Tài liệu tham khảo:
1. A. Toffler. 1992. Làn sóng thứ 3. H : Nxb. Thông tin lí luận .
2. Burlaxki F.M. 2009. Tư duy mới : đối thoại và đánh giá và nhận định về cách mạng công nghệ trong cải cách của tất cả chúng ta. M. Nxb. Chính trị .
3. “ Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và những yếu tố đặt ra so với tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội của Nước Ta ” ; Tài liệu Hội thảo Khoa học ngày 25/11/2016 của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Nước Ta, Ban Kinh tế TW và Tổ chức Liên hợp quốc tại TP.HN .
4. Klaus Schwab. năm nay. The Fourth Industrial Revolution ; Geneva : WEF .
5. Lương Việt Hải. 1997. Hiện đại hóa xã hội trong thời đại cách mạng khoa học – kĩ thuật ; Matxcơva : Tủ sách lí luận .
6. Lương Việt Hải. 2001. Hiện đại hóa xã hội – 1 số ít yếu tố lí luận và thực tiễn. TP. Hà Nội : Nxb. Khoa học xã hội .
7. http://cafebiz.vn/ba-pham-chi-lan-canh-bao-cuoc-cach-mang-viet-nam-40-se-chi-la-ao-tuong-neu-chung-ta-van-thieu-nhung-yeu-to-nay-20170410175620015.chn .
8. http://vietnamnet.vn/vn/thong-tin-truyen-thong/cach-mang-cong-nghiep-4-0-va-nhung-van-de-o-viet-nam-383787.html#inner-article 13/07/2017 14 : 36 GMT + 7 .
9. http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/quoc-te/su-sup-do-cua-nhung-tuong-dai-cong-nghe-nhat-ban-3580418.html Thứ bảy, 6/5/2017 | 17 : 36 GMT + 7 .
10. https://www.weforum.org/agenda/2016/01/the-10-skills-you-need-to-thrive-in-the-fourth-industrial-revolution/ 19 Jan năm nay .
[ 1 ] Ở nước ta, theo thống kê của nhóm triển khai đề tài KX. 01.11 / 16-20 đến nay trên các phương tiện thông tin đại chúng đã có xê dịch 200 bài viết và khoảng chừng 30 cuộc hội thảo chiến lược tương quan đến cách mạng công nghiệp 4.0 .
[ 2 ] Ví dụ các công nghệ laze, vi sinh, công nghệ gen, công nghệ nhiệt độ thấp, công nghệ bán dẫn, công nghệ số, công nghệ nano, … đều được sinh ra từ phòng thí nghiệm và xu thế sẽ ngày càng có nhiều ngành công nghệ và công nghiệp mới được sinh ra từ các phòng nghiên cứu và điều tra, thí nghiệm .
[ 3 ] Ở thế kỉ XVIII – XIX, khoảng cách này trung bình là 60 – 70 năm, ở thế kỉ XX là khoảng chừng 30 năm, từ những năm 1990 đến nay trung bình khoảng chừng 3 năm. Với sáng tạo độc đáo telephone phải mất 74 năm, với radio 38 năm, với tivi 13 năm, với internet 3 năm .
[ 4 ] Ví dụ ở nước Nga, nhiều học giả xem rằng cả hai quy trình tiến độ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ nói trên về mặt thực chất, các ý tưởng khoa học nền tảng mà cuộc cách mạng này dựa vào vẫn chưa có gì đổi khác, nên họ không sử dụng thuật ngữ cách mạng khoa học và công nghệ, mặc dầu vẫn sử dụng khái niệm cách mạng công nghệ, họ chỉ sử dụng thuật ngữ cách mạng khoa học – kĩ thuật. Ngay cả bộ từ điển Triết học mới gồm 4 tập được xuất bản năm 2011 vẫn không có khái niệm cách mạng khoa học và công nghệ mà chỉ có khái niệm cách mạng khoa học – kĩ thuật .
Nguồn : Tạp chí Nghiên cứu Con người số 5(92), năm 2017
