I. CÁC HIỆN TƯỢNG VÀ NGUYÊN NHÂN HƯ HỎNG CỦA TRỤC KHUỶU
Những hư hỏng thường gặp trong quy trình thao tác của trục khuỷu là : cổ trục bị mòn và nứt, trục bị cong hoặc xoắn, mặt phẳng cổ trục bị xây xước, rãnh then, mặt bích lắp bánh đà bị hỏng bị vênh, bánh răng bị mòn hoặc tróc rỗ mặt phẳng .
1. Cổ trục, cổ biên bị mòn
Nguyên nhân gây ra mòn các cổ trục, cổ biên là do : chịu lực ma sát lớn, lực ly tâm, chịu áp lực đè nén, nhiệt độ cao, thiếu dầu bôi trơn hoặc dầu bôi trơn bẩn. Do đó làm tăng khe hở lắp ghép giữa trục và bạc, gây giảm áp suất dầu bôi trơn và phát sinh tiếng va đập khi động cơ thao tác
Cổ biên thường bị mòn nhanh hơn cổ trục và lượng mài mòn của nó gấp 2 lần lượng mài mòn của cổ trục. Sự mài mòn của các cổ trục không đều nhau.
2. Trục khuỷu bị cong, xoắn
Trục khuỷu biến dạng cong và xoắn hầu hết do các nguyên do sau :
Chịu mô men xoắn quá lớn khi thao tác, gối đỡ trục khuỷu bị cháy làm cho trục khuỷu quay khó khăn vất vả .
Áp lực khí cháy tăng bất thần, làm cho trục khuỷu chịu ứng suất quá lớn sinh ra biến dạng bất ngờ đột ngột .
Sự thao tác của các chi tiết cụ thể như bánh đà, nhóm pit tông thanh truyền thao tác không thông thường, làm cho động cơ thao tác không không thay đổi, trục khuỷu chịu lực không đều sẽ làm cho trục khuỷu biến dạng .
3. Trục khuỷu bị rạn nứt
Vết nứt thường sinh ra ở vai trục khuỷu, do nhiều nguyên do như : nửa đường kính góc lượn chuyển tiếp với vai trục không đúng mức sẽ gây ra ứng suất tập trung chuyên sâu .
Khe hở gối đỡ quá lớn sẽ sinh ra va đập do ứng suất đổi khác tạo ra khi trục khuỷu bị cong, nếu để lâu trục khuỷu sẽ bị gãy .
4. Bánh răng bị mòn hoặc tróc rỗ bề mặt
Bánh răng thường bị mòn hoặc tróc rỗ mặt phẳng răng, do ma sát, độ ăn khớp lệch, lỏng bánh răng, thiếu dầu bôi trơn, do đó phát sinh tiếng ồn khi thao tác và hoàn toàn có thể bị nứt chân răng do chịu tải lớn hoàn toàn có thể dẫn đến gãy răng .
II. PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA TRỤC KHUỶU
1. Kiểm tra vết nứt của trục khuỷu
Trục khuỷu dễ bị nứt ở góc lượn của vai trục và ở mép lỗ dầu. Khi kiểm tra vết nứt, trước hết phải lau sạch, sau đó dùng kính phóng đại 20 – 25 lần hoặc bằng cách thấm dầu hoả để xác lập vết nứt .
 |
| Hình 20 – 45. Kiểm tra độ côn và ôvan cổ trục hoặc cổ biên |
|
2. Kiểm tra độ côn và độ ô van của cổ trục hoặc cổ biên
Khi kiểm tra độ côn và độ ôvan của cổ trục hoặc cổ biên thường dùng pan me đo ở hai tiết diện A – A và B – B ( hình 20 – 45 ) cách hai vai trục 10 mm về phía ngoài, ở mỗi tiết diện đều phải đo cả hai chiều thẳng đứng 1 – 1 và chiều nằm ngang 2 – 2, sau đó địa thế căn cứ vào hiệu quả đo được để tính độ côn và độ ô van
Hiệu số hai kích thước đo cùng phương A – A và B – B là độ côn của cổ trục hoặc cổ biên .
Hiệu số hai kích thước đo vuông góc 1 – 1 và 2 – 2 là độ ô van .
3. Kiểm tra độ cong xoắn của trục khuỷu
a. Kiểm tra độ cong
Đặt hai đầu trục khuỷu lên hai gối đỡ chữ V ( hình 20 – 46 ), dùng đồng hồ đeo tay để xác lập độ cong. Khi kiểm tra cho mũi đồng hồ đeo tay so tiếp xúc vào cổ trục giữa hoặc 2 cổ trục giữa ở phần không mòn của trục ( do rãnh đâu trên bạc tạo nên ), sau đó quay trục khuỷu 1800, xác lập độ chênh lệch của đồng hồ đeo tay tại hai vị trí ( Ä C ) .
Độ cong của trục sẽ bằng ( Ä C / 2 ) – độ ôvan của trục .
Nếu không có đồng hồ đeo tay so mà dùng mũi rà, khi quay trục khuỷu 1800, nếu trục khuỷu bị cong thì giữa mũi rà và mặt cổ trục sẽ có khe hở hoặc mũi rà bị đẩy lên .
Độ cong của trục khuỷu không được lớn hơn 0,06 mm .
b. Kiểm tra độ xoắn
Đặt hai đầu trục kuỷu lên khối đỡ chữ V, cho cổ biên nằm ngang, sau đó dùng thước cặp đo chiều cao các cổ biên có cùng một đường tâm đến mặt bàn rà, độ chênh lệch chiều cao giữa các cổ biên là mức độ xoắn của trục khuỷu .
|
| Hình 20 – 46. Kiểm tra độ cong của trục khuỷu |
|
Hoặc hoàn toàn có thể dùng mũi ra để kiểm tra độ xoắn như sau : cho các cổ biên nằm ngang, sau đó cho mũi ra xê dịch đến điểm cao nhất của cổ biên số một, chuyển mũi rà sang cổ biên số hai và mũi ra cũng chạm vào vị trí cao nhất của cổ biên này. Quay trục khuỷu 1800, nếu mũi rà không chạm hoặc chạm mạnh thì trục khuỷu bị xoắn. Muốn biết trị số độ xoắn hoàn toàn có thể dùng căn lá để đo khe hở giữa mũi rà và điểm cao nhất của cổ biên nhưng phảI quan tâm đến độ ô van và độ côn của cổ biên .
Độ xoắn của trục khuỷu không được lớn hơn 0,06 mm .
4. Kiểm tra độ vênh của mặt bích lắp bánh đà
Đặt trục khuỷu lên máy tiện. Dùng đồng hồ đeo tay so kiểm tra bằng cách : cho đầu đo của đồng hồ đeo tay tiếp xúc với mặt phẳng của mặt bích, quay trục khuỷu sự chênh lệch tại các vị trí là độ vênh của mặt bích .
5. Kiểm tra hư hỏng bánh răng trục khuỷu
Việc kiểm tra bánh răng khi thay thế sửa chữa đa phần là kiểm tra mòn, sứt mẻ
-Quan sát để phát hiện các vết nứt, gãy, mòn rỗ bề mặt bánh răng và hư hỏng lỗ then.
-Để kiểm tra mòn răng có thể dùng dưỡng đo răng (hình 20 – 47). Nếu đáy dưỡng đo tý sát vào đỉnh răng chứng tỏ răng đã mòn đến giới hạn.
-Ngoài ra, có thể thể kiểm mòn răng bằng cách cho bánh răng ăn khớp với một bánh răng chuẩn có biên độ răng chính xác và không mòn, đặt dây chì có đường kính 1mm vào giữa hai bánh răng, quay trục khuỷu để dây chì bị ép lại, sau đó lấy dây chì ra để đo chiều dày dây chì. Chiều dày dây chì sau khi bị ép là độ mòn của bánh răng trục khuỷu hoặc có thể dũng dưỡng để kiểm tra.
 |
| Kiểm tra độ mòn răng bằng dưỡng và thước cặp |
1.
Bánh răng còn dùng được
2.Bánh răng cần thay
6. Kiểm tra khe hở dọc trục khuỷu
Đẩy trục khuỷu về phía cuối động cơ sau khi lắp bạc và nắp đậy cổ trục và xiết chặt đúng lực, sau đó dùng căn lá có chiều dày khoảng chừng 0,1 – 0,3 mm cho vào giữa tay quay ( má khuỷu ) thứ nhất và vòng đệm ( bạc đệm ). Nếu quay trục hơi chặt là khe hở đạt nhu yếu, nếu quay nhẹ là đệm mòn ( khe hở lớn ) .
IV. PHƯƠNG PHÁP SỬA CHỮA TRỤC KHUỶU
1. Sửa chữa trục khuỷu bị cong
Khi trục khuỷu bị cong lớn hơn 0,1 mm trên hàng loạt chiều dài thì thực thi nắn nguội bằng máy ép 20 tấn .
 |
| Hình 20 – 48. Nắn nguội trục khuỷu |
|
Đặt trục khuỷu lên giá đỡ chữ V, tính năng một lực vào cổ trục chính ở giữa theo chiều ngượclại với chiều cong của trục khuỷu. Để tránh làm xây xước cổ trục cần đặt đẹm gỗ hoặc đệm đồng ở chỗ đầu ép và điểm đỡ của khối chữ V. ở phía dưới của cổ trục cần đặt đồng hồ đeo tay đo để khống chế áp lực đè nén. Nếu trục khuỷu bị cong nhiều quá thì phải nắn nhiều lần, sau đó phải nung trong dầu nóng 2000C từ 5 – 6 giờ để khử ứng suất dư .
Trường hợp không có máy ép hoặc trục khuỷu nhỏ hoàn toàn có thể dùng thân động cơ cũ hoặc bộ khuôn chuyên dùng, đặt trục khuỷu vào đó, ở hai đầu có đệm gỗ, công dụng lực để nắn trục khuỷu hết cong .
2. Sửa chữa cổ trục và cổ biên
Trục khuỷu bị mòn, rỗ hay xây xước nhẹ chưa vượt quá số lượng giới hạn được cho phép thì dùng giấy nhám mịn và dầu nhờn để để đánh bóng mặt phẳng hết rỗ, hết xước và liên tục sử dụng .
Khi cổ trục và cổ biên của trục khuỷu bị mòn quá số lượng giới hạn được cho phép thì phải thực thi mài lại trên máy mài chuyên dùng đến kích cỡ sủa chữa. Mỗi cấp thay thế sửa chữa, đường kính các cổ trục cổ biên được thu nhỏ 0,25 mm. Sau khi mài xong dùng dạ hoặc da có bôi thuốc đánh bóng hay dùng giấy nhám mịn có bôi dầu hoả quấn lên cổ trục, cho trục khuỷu quay với vận tốc 40 – 60 vòng / phút để đánh bóng đạt độ bóng nhu yếu .
Trường hợp không có máy mài chuyên dùng, hoàn toàn có thể giảm bớt độ côn, độ ô van của cổ trục hoặc cổ biên bằng cách : đặt trục khuỷu lên một giá đỡ quay được, dùng dũa và vải nhám mịn để dũa chỗ côn hoặc méo theo hình vòng cung thật uyển chuyển, vừa dũa vừa quay trục khuỷu và tiếp tục kiểm tra độ tròn bằng com pa và nửa đường kính góc lượn ở má khuỷu. Sau khi dũa tròn xong thì phải đánh bóng bằng cách dùng vảI nhám mịn quấn vào cổ trục hoặc cổ biên rồi lấy dây mềm quán hai vòng để giữ để giữ miếng vải nhám, sau đó cầm hai đầu dây kéo đi kéo lại nhiều lần cho đến khi cổ trục hoặc cổ biên nhẵn bóng. Cuối cùng dùng miếng dạ hoặc da có thấm dầu hoả để đánh bóng lại cho đến khi không còn vết chỉ nhỏ là được .
Khi cổ trục khuỷu đã mòn hết size thay thế sửa chữa nhỏ nhất thì hoàn toàn có thể dùng giải pháp phun đắp thép hoặc mạ thép, sau đó mài lại để phục sinh kích cỡ tiêu chuẩn. Chú ý không làm tắc lỗ dầu, các mép lỗ phải dùng đá dầu để mài lại cho vát .
3. Sửa chữa trục khủyu bị nứt
Nếu trục khuỷu bị nứt nhẹ ở phần không quan trọng như đầu, đuôi và vai má khuỷu, hoàn toàn có thể hàn đắp và dũa phẳng .
Nếu trục khuỷu bị nứt ở phần cổ trục và cổ biên đều phải thay mới .
4. Sửa chữa ren răng hồi dầu
Khi mặt phẳng các ren răng đuổi dầu bị xước thì hoàn toàn có thể dùng vảI nhám để thay thế sửa chữa. Nếu sau khi bị mòn, độ sâu của ren nhỏ hơn số lượng giới hạn được cho phép, hoàn toàn có thể tiện sâu hơn. Nếu vượt quá số lượng giới hạn được cho phép thì sau khi tiện xong hàn một vòng thép bán nguyệt đã sản xuất lên đó. Khi hàn cần phải ngâm 50% cổ trục chính kề đó để tránh cho trục khuỷu bị quá nhiệt, sau đó tiện ren lên vòng thép bán nguyệt .
5. Sửa chữa bánh răng trục khuỷu
Bánh răng trục khuỷu bị mòn gãy, nứt hỏng răng phải thực thi thay mới cả cặp bánh răng trục cam và bánh răng trục khuỷu .
Nếu mặt phẳng răng chỉ có hiện tượng kỳ lạ xước nhẹ hoàn toàn có thể dùng đá mài phẳng để sửa chữa thay thế .
6. Cạo bạc lót cổ trục
Để bảo vệ cho bạc lót và trục khuỷu có diện tích quy hoạnh tiếp xúc tương đối nhiều và có khe hở nhu yếu, cần phải cạo bạc lót cho tương thích với nhu yếu lắp ghép .
Khi cạo rà bạc lót cổ trục thường cạo rà má dưới trước và hoàn toàn có thể không cần lắp nắp của gối đỡ. Cạo rà xong má dưới mới cạo rà má trên và thường cạo rà bạc lót ở hai gối đỡ của hai cổ trục hai đầu trục khuỷu hoặc cũng có khi cạo rà hai gối đỡ ở giữa trước. Nói chung nên cạo rà theo từng cặp đối xứng .
Quá trình Kiểm tra và cạo bạc lót cổ trục được hoàn toàn có thể triển khai như sau :
Đặt ngửa thân máy, lắp toàn bộ các nửa bạc phía trên vào gối đỡ ở thân máy .
Đặt trục khuỷu lên các nửa bạc lót ( không lắp nửa bạc lót trên và nắp ) .
Quay trục khuỷu, rồi lấy trục khuỷu ra và quan sát vết tiếp xúc của các nửa bạc lót. Nếu vết tiếp xúc của bạc lót ở hai phía miệng bạc lót đậm nhiều và ở giữa ít cần được cạo để liên tục sử dụng. Nếu vết tiếp xúc ở giữa bạc lót đậm nhiều, còn ở hai bên miệng bạc lót không có vết tiếp xúc tức là bạc lót bị lỏng quá phải thay nửa bạc lót khác .
Sau đó lắp trục khuỷu vào gối đỡ ở thân máy ( có đủ hai nửa bạc lót và nắp ) .
Vặn chặt bu lông gỗi đỡ vừa đủ để quay trục khuỷu từ từ khoảng chừng một hay hai vòng rối đưa trục khuỷu ra ngoài .
Quan sát lớp kim loại tổng hợp chịu mòn có một dải đen hay 1 số ít vết đen, đó là những chỗ cần cạo đi .
Khi cạo rà bạc lót cần chú ý quan tâm ; đặt lưỡi dao cạo đúng vết đen rồi đưa đi một lượt mỏng dính và nhẹ nhàng theo một góc 300 – 450 so với đường sinh ( song song với đường trục bạc lót ), sau đó cạo lượt thứ hai cắt chéo với lượt cắt thứ nhất, chú ý quan tâm không ấn mạnh tay, không cạo lan ra ngoài và không dí mũi dao cạo đi cạo lại nhiều lần .
Như vậy, muốn cạo rà bạc lót tốt phải cạo rà nhiều lần và bảo vệ ba nhu yếu chính là : Xiết chặt, quay nhẹ và trên mặt bạc Open nhiều những vết đốm .
Để vác vết đen hiện lên rỡ hơn trên mặt phẳng lớp kim loại tổng hợp chịu mòn, thì lúc đầu mỗi lần cạo hoàn toàn có thể bôi một lớp bột đỏ mỏng mảnh và đều lên cổ trục nhưng khi đã sắp hoàn thành xong thì không nên bột đỏ nữa mà chỉ nên quan sát vết sáng trên mặt phẳng lớp kim loại tổng hợp để cạo sẽ bảo vệ đúng mực hơn .
Kiểm tra sau khi cạo : cho dầu bôi trơn vào các bạc lót và cổ trục, lắp trục khuỷu vào gối đỡ, xiết chặt bu lông đến mô men pháp luật. Dùng lực tay quay trục khuỷu, nếu trục khuỷu quay đều hơi cản nhẹ và trên mặt lớp kim loại tổng hợp chịu mòn của bạc lót có các lốm đốm đều là được. Nếu trục quay quá nặng thì phải liên tục cạo cho đến khi đạt nhu yếu .
V. PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA ĐỘ CÂN BẰNG CỦA TRỤC KHUỶU
Trên hình 20 – 49 trình làng sơ đồ thiết bị kiểm tra cân đối trục khuỷu. Thiết bị có bộ phận chính là khung xê dịch đặt trên các lò xo đỡ của bệ máy. Có hai ổ tỳ kiểm soát và điều chỉnh là ổ tỳ 1 và ổ tỳ 2 đặt dưới đáy khung và cách nhau một khoảng chừng xác lập. Bộ thông tư mô men mất cân đối được gắn cố định và thắt chặt trên bộ phận truyền động. Trục khuỷu được đặt trên khung giao động qua hai con lăn tỳ và được dẫn động quay nhờ mạng lưới hệ thống truyền động hoàn toàn có thể biến hóa vận tốc vô cấp .
 |
| Thiết bị kiểm tra cân bằng trục khuỷu |
1- Đế máy; 2- Đầu khoan; 3 – Khung dao động; 4, 7- Con lăn; 5 – Trục; 6- Trục khuỷu khiểm tra; Khớp nối; 9- Vành chia độ; 10- Bộ chỉ thi mô men cân bằng trục khuỷu; 11- Bộ phận điều chỉnh tốc độ; 12- Bộ phận truyền động; 13, 14- Các ổ tì điều chỉnh.
Khi kiểm tra cân đối trục khuỷu, trước hết kiểm soát và điều chỉnh ổ tì 1 cho tì vào khung giao động còn ổ tì 2 để tự do. Cho trục khuỷu quay đến một vận tốc thích hợp. Nếu mất cân đối trục khuỷu sẽ rung và khung xê dịch cũng rung theo. Do đầu 1 bị khống chế nên khung chỉ hoàn toàn có thể xê dịch ở đầu 2, biên độ xê dịch ở đầu 2 được xác lập bởi bộ thông tư mô men mất cân đối. Chuyển sang làm tựa như với đầu 1, ta sẽ xác lập được khối lượng không cân đối tại hai mặt phẳng tương ứng với hai vị trí .
