Chính trị Mặt trận Xã hội Kinh tế Tiếng dân Văn hóa Thể thao Pháp luật Quốc tế Sức khỏe Khoa học
Khoan dung, độ lượng, tha thứ, bao dung, khoan thứ là những đức tính tốt đẹp, nhân hậu, chỉ có được ở con người có đạo lý, có lòng thương người.
Các cụ ta xưa có dạy : “ Đánh kẻ chạy đi, không ai đánh người chạy lại ” là có ý nói phải biết tha thứ để dung nạp những ai lầm lỗi mà đã biết ăn năn, hối lỗi, quay đầu trở lại làm người lương thiện .
Cao hơn nữa trong đạo lý khoan dung tha thứ, nhà triết học vĩ đại của mọi thời đại, ông Pubilius Syrus ( Thế kỷ thứ nhất sau công nguyên ) đã răn đe con người : “ Ta nên tha thứ cho người khác nhưng không khi nào tha thứ cho chính ta ”. Chao ôi, triết lý thật cao quý, thật thâm sâu, nếu ai theo được thì chẳng khi nào mắc lỗi quá lớn, chẳng khi nào sai lầm đáng tiếc quá nặng nề dẫn đến thân bại danh liệt .
Vậy khoan dung, tha thứ là gì? Theo Từ điển tiếng Việt thì:
– “ Khoan dung là : Rộng lượng tha thứ cho người có sai lầm đáng tiếc. Thí dụ : Cảm hóa bằng sự khoan hồng .
Tấm lòng khoan dung ” .
– “ Tha thứ là bỏ lỡ, không trách cứ, không trừng phạt. Thí dụ : Sẵn sàng tha thứ mọi lỗi lầm ” .
Trong những sách giáo khoa danh tiếng, sách dạy làm người, khi nào Khoan dung, Tha thứ cũng được đưa lên số 1, ở những chương mục quan trọng nhất, phải đọc, phải học trước hết và tiên phong. Vì sao như thế ? Marie Arouet Voltaire, nhà giáo dục vĩ đại của thế kỷ XVIII ( 1694 – 1778 ) đã khẳng định chắc chắn đầy vị tha, đầy nhân bản : “ Sự dung thứ lẫn nhau là phương thuốc duy nhất để sửa chữa thay thế mọi lỗi lầm đang làm hư hỏng con người trên toàn cầu này ” .
Như vậy, nhờ có lòng khoan dung, lòng vị tha mà con người xích lại gần nhau, không còn coi nhau như quân địch, như đối kháng nữa thì mới có thời cơ để hòa giải, để tự do và cùng nhau san sẻ, cùng nhau tranh luận. Nhiều nhà tâm ý đã chỉ rõ : Nên lấy lòng khoan dung để biến thù thành bạn, chớ nên ghanh tỵ đố kỵ mà cứ xa nhau mãi, hận thù mãi. Trong những cuộc kháng chiến cứu nước của Nước Ta ta từ thuở rất lâu rồi cho đến ngày này, tất cả chúng ta luôn đem chủ trương khoan dung, nhân hậu để cảm hóa quân địch, cảm hóa những người lầm đường lạc lối trở lại với nhân dân, với quê nhà, quốc gia .
Nhiều hồi ký cuộc chiến tranh đã được xuất bản ở Pháp, ở Mỹ, trong đó có nhiều tác giả là cựu chiến binh từng tham chiến ở Nước Ta đã viết những dòng xúc động ca tụng cái nhân, cái nghĩa của người Nước Ta ta. Nhiều tù binh Mỹ đã bị giam ở Hỏa Lò ( Thành Phố Hà Nội ) nay quay trở lại du lịch TP. Hà Nội đã đến thăm lại Hỏa Lò và họ để lại những dòng cảm tưởng đáng trân trọng. Họ đã trình làng cho bè bạn quốc tế về lòng bao dung, nhân hậu của người Nước Ta. Voltaire đã nói đúng, chính sự dung thứ lẫn nhau là liều thuốc quý giá nhất cho việc duy trì tự do ở khu vực và trên quốc tế trong thế kỷ XXI này và cho mãi mãi về sau .
Phân tích sâu hơn về đức tính khoan dung, tác giả Benott Champy đã nhìn thấy ở cả hai phía, người khoan dung và người được khoan dung, đều nhận được lợi ích tích cực, có ánh sáng mới trong cuộc sống.
Benott Champy viết : “ Khoan dung là một đức tính làm lợi cho chính ta cũng như cho cả người khác ”. Ý này quá đỗi đẹp tươi, quá đỗi đời thường, ai cũng hiểu ngay. Đông phương cổ đại cũng có câu tựa như : “ Giúp người cũng chính là giúp mình ”. Khi bao dung người khác, ta được thêm người bạn, bớt được người ghanh tỵ thù oán có phải tốt lên bao nhiêu, đời sống dễ chịu và thoải mái hơn bao nhiêu. Ăn sẽ thấy ngon miệng hơn, nằm xuống dễ ngủ hơn, đỡ phải thao thức trằn trọc, lo âu, thống kê giám sát gì nữa. Mà muốn có được cái quyết định hành động bao dung, tha thứ ấy ta phải có vừa đủ trí tuệ để xem xét, nhìn nhận tình hình .
Triết gia Ch. Rozan đã nghiên cứu và phân tích cụ thể : “ Khoan dung gần như tương quan trực tiếp đến trí tuệ. Muốn biết tha thứ, thứ nhất ta phải biết thông cảm ” .
Người càng hiểu biết, càng biết thông cảm. Có thông cảm mới biết tha thứ. Thành ra trí tuệ minh mẫn, thông tuệ mới được cho phép con người tự nhìn nhận đúng mình, nhìn nhận đúng người khác, nhìn nhận đúng tình hình bên ngoài, từ đó mới có quyết định hành động sáng suốt và hài hòa và hợp lý được .
Quanh ta, trong đời sống hàng ngày có biết bao thảm kịch mái ấm gia đình, có những thảm kịch xẩy ra ở khu dân cư chỉ nẩy sinh từ những việc bé mọn nhưng không dễ xử lý. Tổ hòa giải ở thành phố thường lấy khẩu hiệu : “ Việc lớn biến thành việc nhỏ, việc nhỏ coi như chưa có gì xẩy ra ”. Chỉ có cách tâm lý như thế thì đời sống mới trở nên êm đẹp được. Nếu làm trái ngược lại, ai cũng tự ái, cố thổi phồng to những khuyết điểm, những sai lầm đáng tiếc của người trong cuộc, lại cộng thêm người bên ngoài xúi giục bằng những lời lẽ thiếu thiết kế xây dựng thì chắc như đinh câu truyện sẽ bùng lên thành xì căng đan, dẫn đến đổ vỡ, nguy khốn và hoàn toàn có thể dẫn tới tình hình không còn trấn áp được nữa. Tổ hòa giải ở thành phố thường có nhiều khẩu hiệu, nhiều chữ “ Nhẫn ” in rất đẹp, làm thành hoa văn, thành chữ đen viết trên giấy đỏ, phía dưới có ghi chú : “ Lùi một bước, trời cao biển rộng ” hoặc “ Nhẫn nhịn 1 phút tránh được nỗi lo 100 ngày ” hoặc “ Có chữ Nhẫn, mới có chữ Tha thứ, Bao dung ” …
Trong một mái ấm gia đình, một họ tộc cũng vậy, bao thảm kịch xẩy ra chỉ vì tham lam, tranh giành của cải, tranh nhau 10 cm lối đi, tranh nhau làm trưởng làm thứ mà dẫn đến đánh nhau, hãm hại nhau phải đưa ra chính quyền sở tại giải quyết và xử lý. Thành ra có chữ “ Nhẫn ”, có chữ “ Bao dung ” sẽ đem lại bao niềm hạnh phúc đời thường mà ai ai cũng mong ước .
Nhà triết học Ernest Rénan ( 1823 – 1892 ) còn có cái phẫu thuật thâm thúy hơn về lòng khoan dung khi ông khẳng định chắc chắn : “ Cái điều mà người ta gọi là khoan dung thường chỉ là sự công minh mà thôi ”. Điều này rất đúng, vì sự tha thứ, khoan dung cũng phải dựa trên sự hài hòa và hợp lý hay còn gọi là có tình có lý. Trong khi xử án tại phiên tòa xét xử người ta nỗ lực tìm ra cái nguyên do để giảm nhẹ tội cho bị cáo, gọi là hưởng sự khoan hồng, khoan dung với những diễn biến giảm nhẹ. Nhưng cũng chỉ được cho phép ở trong một số lượng giới hạn nào đó, nếu vượt quá sự công minh thì vẫn phải buộc tội, vẫn phải trừng phạt .
Tóm tắt lại, sự khoan dung, sự độ lượng, tha thứ hay bất kỳ tên gọi nào khác cũng phải dựa trên Pháp luật và Đạo đức – bao trùm lên tất cả là Luật Công bằng, không thiên vị bên nào quá đáng thì mọi người mới tâm phục, khẩu phục được.
Lại có con mắt triết học nhìn dưới góc nhìn khác. Đó là : sự khoan dung, sự tha thứ có phải là một bổn phận của con người không ? Nó có phải là một bổn phận bắt buộc như lòng yêu cha mẹ, yêu quê nhà, phải quyết tử, phải phấn đấu vì việc làm chung hay không ?
Nhà triết học Vauvenargueus ( 1715 – 1747 ) đã lý giải : “ Người ta không hề hoài nghi rằng Dung thứ không phải là một bổn phận. Chính nó đem lại cái đức hạnh đáng quý ”. Cao quý thay cho những ai, những cá thể hay những tập thể nào nâng tầm được sự độ lượng, bao dung lên hàng bổn phận phải có, bắt buộc phải có. Nếu số đông người có cái đức hạnh ấy thì mái ấm gia đình họ, tập thể của họ quả thực quá niềm hạnh phúc, quá viên mãn .
Khép lại bài viết về khoan dung, xin trình làng một cách nhìn cao không chỉ có vậy, trong thực tiễn hơn nữa, thông dụng hơn nữa là sự “ Quên đi ”, khép lại quá khứ, đóng chặt lại cánh cửa hận thù. Nên nhớ mãi lời dặn của Browning : “ Tha thứ đã là tốt, quên đi lại còn tốt hơn ”. “ Quên đi ” đã trở thành tuyệt kỹ sống lâu của tuổi già, đó là “ Quên tuổi tác, quên hận thù, quên bệnh tật ”. Mong muốn ai cũng biết cách “ Quên ” một cách hài hòa và hợp lý và khoa học !
