[Sách Giải] ✅ Văn mẫu: Hầu trời (Tản Đà) – Sách Giải – Học Online Cùng https://vvc.vn

Xem toàn bộ tài liệu Lớp 11: tại đây

Xem thêm các sách tham khảo liên quan:

Đề bài: Phân tích bài thơ “Hầu trời” của Tản Đà

“Tản Đà con người của hai thế kỉ”. Cả cuộc đời, lối sống và sự nghiệp văn chương của ông đều mang dấu ấn hai thời đại: trung đại-hiện đại. Ông sinh ra trong một gia đình quan lại phong kiến, giữa buổi Đông Tây giao thời Hán học suy tàn, Tây học cũng mới bắt đầu nên thi sĩ không theo nghiệp thi thố làm quan mà mưu sinh bằng nghề sáng tác thơ ca, viết báo, làm văn. Thơ văn của ông có thể xem là dấu gạch nối giữa hai thời đại. Trong đó đặc sắc nhất là bài thơ “Hầu trời” thể hiện cái tôi cá nhân phóng túng, tự do tự khẳng định mình bằng cảm hứng lãng mạn nhưng không thoát li khỏi hiện thực xã hội. Không giống như các nhà thơ trung đại sử dụng thể thơ cũ như: Thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ tuyệt, lục bát hay song thất lục bát thi sĩ sử dụng thể thất ngôn trường thiên tự do không bị ràng buộc bởi bất cứ kết cấu nào nên mạch cảm xúc được bộc lộ rất thoải mái, xuyên suốt trong toàn bài.

Mở đầu tác phẩm thi sĩ vào chuyện độc lạ và rất có duyên bằng bốn câu thơ :

    “Đêm qua chẳng biết có hay không

    Chẳng phải hoảng hốt, không mơ màng

    Thật hồn! Thật phách! Thật thân thể!

    Thật được lên tiên-sướng lạ lùng.

Tác giả là chủ thể của câu truyện nhưng lại không biết “ có hay không ”, lại càng khiến cho người đọc sợ hãi bởi hai từ phủ định “ chẳng ”, “ không ” tạo mối nghi vấn, gợi trí tò mò, bán tính bán nghi nhưng thi sĩ lại chứng minh và khẳng định ngay là câu truyện có thật bằng bốn từ “ thật ” được lặp đi lặp lại để củng cố lòng tin fan hâm mộ vào vấn đề mà nhà thơ sắp kể tạo sự mê hoặc về việc “ Thật được lên tiên-sướng lạ lùng ”. Đúng như lời bình của Xuân Diệu “ Vào bất thần câu đầu cũng ra vẻ đặt yếu tố cho nó khách quan, hoài nghi theo khoa học, để ba câu sau trọn vẹn là chứng minh và khẳng định, ăn hiếp người ta ” .
Tiếp đến nhà thơ trình diễn lí do, thời hạn, khoảng trống mà mình được “ lên tiên ” là do nguyên lúc canh ba nằm không ngủ được nên dậy uống nước ngâm văn vẫn chưa thể chợp mắt nên ra ngoài “ chơi trăng ”. Bỗng có hai nàng tiên xuống nói rằng :

    “Trời nghe hạ giới ai ngâm nga

    …Có hay lên đọc, Trời nghe qua”.

Đó chính là lí do vì sao thi sĩ được ngâm thơ ở chốn “ thiên môn đế khuyết ”. Với toàn bộ cảm hứng, năng lực thi nhân Tản Đà đã ngâm thơ cho Trời và những chư tiên nghe với sự đắc ý và cao hứng đến tột bậc. “ Đọc hết văn vần sang văn xuôi

    Chè trời nhấp giọng càng tốt hơi”

Thi sĩ đã đưa người đọc đi vào câu truyện của mình một cách thật tự nhiên để cùng ông trải qua phút giây “ sướng lạ lùng ” khi được hầu trời bằng văn chương .
Văn thơ của Tàn Đà được Trời khen “ Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay ” và được những chư tiên nghe xúc động tán dương “ Tâm như nở dạ, cơ lè lưỡi ”, “ chau đôi mày ”, “ lắng tai nghe ”, “ Đọc xong mỗi bài cũng vỗ tay ”. Nhà thơ tự do, tự do chứng minh và khẳng định kĩ năng và cái tôi cá thể khi liệt kê những tập văn thơ như : văn lí thuyết “ Khối tình ”, văn chơi “ khối tình con ”, văn tiểu thuyết “ Thần tiên ”, “ giấc mộng ”, văn vị đời “ Đài gương ”, “ lên sáu ” và sau cuối là quyển “ Lên tám ”. Văn chương của thi sĩ được trời khen “ Văn đã giàu thay lại lắm lối ”, “ văn thật tuyệt ”, “ văn trần được thế chắc có ít ”, còn những chư tiên ao ước tranh nhau dặn : “ Anh gánh lên đây bán chợ Trời ”. Qua lời khen ngợi của Trời và những chư tiên dành cho thi sĩ người đọc thấy được kĩ năng văn chương hiếm có của Tản Đà khiến cho chốn thần tiên cũng phải bùi ngùi xúc động, tấm tắc khen văn hay chữ tốt .
Thi sĩ khi nghe trời hỏi tên họ, quê quán ông không ngần ngại xưng danh tính :

    “Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn

    Quê ở Á Châu về Địa cầu

    Sông Đà núi Tản nước Nam Việt”

Trong thơ ca trung đại với đặc trưng cái tôi cá thể bị lu mờ nhưng cũng có không ít trường hợp tự tin, không ngần ngại xưng danh như Hồ Xuân Hương “ Quả cau nho nhỏ, miếng trầu hôi / Này của Xuân Hương đã quệt rồi ” hay Nguyễn Công Trứ với câu thơ “ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”. Tuy nhiên cách nói của Tản Đà đặc biệt quan trọng hơn những nhà thơ trước. Ông công khai minh bạch lí lịch rõ ràng và rất tân tiến có không thiếu họ tên, quê quán, quốc tịch, lục địa, hành tinh … Dù chỉ qua đôi nét lời kể của Tản Đà nhưng ta hoàn toàn có thể thấy được con người kĩ năng và phẩm chất đáng quý của ông. Thi sĩ ý thức kĩ năng văn chương bản thân và tự tin thể hiện bản ngã cá thể không chút ngần ngại không những vậy ta còn thấy được tấm lòng yêu nước thâm thúy của bậc tri thức tự tôn công khai minh bạch mình ở “ Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ” trong thực trạng chủ quyền lãnh thổ quốc gia bị xâm lăng, nền độc lập dân tộc bản địa bị rình rập đe dọa. Chính điều đó khẳng định chắc chắn ý thức tự tôn dân tộc bản địa của thi sĩ .
Tuy cảm hứng chủ yếu bài thơ là lãng mạn nhưng thi sĩ cũng không vì quá thăng hoa mà thoát li hiện thực đời sống. Nhà thơ không ngại trình diễn thực trạng bản thân cũng như bao văn sĩ khác dưới hạ giới :

    “Bẩm trời cảnh con thực nghèo khó

    …Biết làm có được mà dám theo”.

Thi sĩ đang sống trong thực trạng “ Văn chương hạ giới rẻ như bèo ”, lối so sánh văn chương với bèo cho thấy giá trị thơ ca không có chỗ đứng, số phận của ông cũng như bao nhà văn nhà thơ khác lúc bấy giờ : một thước đất cắm dùi không có, kiếm được đồng lãi rất khó vì giấy người, mực người, thuê người in, làm quanh năm cũng chẳng đủ ăn, tuổi già sức yếu, học ngày một kém đời sống bấp bênh biết bao nhiêu. Nhà thơ vốn là con người năng lực trong nghành văn chương nhưng cả cuộc sống ông phải sống trong cảnh nghèo, quẩn quanh lo cơm áo gạo tiền mà vẫn không xong : “ Hôm qua chửa có tiền nhà / Suốt đêm thơ chẳng nghĩ ra câu nào ”. Chính xã hội thực dân nửa phong kiến đã đối xử bất công với những cây bút tài hoa như Tản Đà và giới văn nghệ sĩ, người ta chạy theo lối Tây tàu nhố nhăng mà quên mất giá trị văn học dân tộc bản địa .
Lời Trời rằng không phải Tản Đà bị đày xuống hạ giới mà do Trời sai xuống “ Là việc thiên lương của quả đât ” cùng với lời động viên : “ Thôi con cứ về mà làm ăn / Lòng thông chớ ngại chi sương tuyết ” đã củng cố niềm tin, cho thêm hy vọng vào cuộc sống. Qua đó cho ta thấy thi sĩ có cái nhìn tích cực vào đời sống của những con người chân chính, lương thiện. Nếu giọng thơ trước đó rất sung sướng, hào hứng khi chứng minh và khẳng định cái tôi cá thể thì đến đây ta thấy sự bùi ngùi, xót thương và cũng buồn biết bao nhiêu khi tiếng gà gáy xao xác, người dậy cũng là lúc thi nhân trở lại với cõi trần thực tại trong nuối tiếc :

    “Một năm ba trăm sáu mươi đêm

    Sao được mỗi đêm lên hầu trời”.

Tác phẩm đã khép lại với sự thành công xuất sắc khi bộc lộ cái tôi cá thể đầy dấu ấn, táo bạo, mãnh liệt. Thi sĩ mượn lời của trời để bộc lộ năng lực bản thân với xúc cảm được thể hiện rất tự do, tự do khi lựa chọn thể thơ thất ngôn trường thiên. Ngôn ngữ thân thiện đời thường ít ước lệ quy phạm mà giàu sức gợi hình quyến rũ. Lối kể chuyện mê hoặc, giọng kể tầm trung, khôi hài, hóm hỉnh mà có duyên đưa người đọc vào câu truyện rất tự nhiên, hấp dẫn .
Bài thơ “ Hầu trời ” đã bộc lộ được phong thái thơ rất “ ngông ” của Tản Đà nhưng vẫn mang tâm hồn lãng mạn đúng với nhận xét của Xuân Diệu “ Chủ nghĩa lãng mạn với thành viên đã bật nứt ra trong văn học Nước Ta những năm đầu của thế kỉ XX bằng Tản Đà_Nguyễn Khắc Hiếu ”. Tác phẩm đã để lại cho ta nhiều ấn tượng về phẩm chất và năng lực của một con người được coi là dấu gạch nối giữa hai thế kỉ .

Đề bài: Phân tích bài thơ Hầu Trời của Tản Đà

    Tản Đà dấu gạch nối, bản lề khép mở giữa hai giai đoạn văn học Việt Nam. Ông để lại sự nghiệp sáng tác đồ sộ, phong phú trên nhiều thể loại. Tác phẩm của ông thể hiện cái tôi vừa lãng mạn, bay bổng vừa ngông nghênh. Chính những yếu tố đã tạo nên dấu ấn riêng biệt cho thơ văn Tản Đà. Hầu trời có thể coi là một trong những tác phẩm hay nhất, kết tinh giá trị nội dung, nghệ thuật của Tàn Đà.

Cách Tản Đà mở đầu tác phẩm của mình rất là đặc biệt quan trọng :

    Đêm qua chẳng biết có hay không,

    Chẳng phải hoảng hốt, không mơ mòng

    Thật hồn! Thật phách! Thật thân thể!

    Thật được lên tiên sướng lạ lùng.

    Câu thơ đầu tiên là nỗi băn khoăn hết sức chân thật, liệu đêm qua có là thực, hay chỉ là hư. Hỏi đấy rồi để câu thơ 2,3,4 ông đã tự trả lời cho chính những băn khoăn ấy: Tản Đà khẳng định giấc mơ đêm qua bằng cách phủ định liên tiếp, từ “thật” được lặp lại bốn lần: thật hồn, thật phách, thật thân thể, thật được lên tiên để nhấn mạnh những cung bậc cảm xúc mà đêm qua chính ông đã được trải nghiệm, đó là nỗi “sướng lạ lùng”. Đây chính là cách Tản Đà dìu dắt người đọc vào thế giới mộng tưởng, vào giấc mơ đêm qua của ông.

    Trong đêm trăng thanh gió mát, giữa lúc canh ba yên ắng, tĩnh mịch, Tản Đà nằm buồn uống nước và ngâm văn thì bỗng thấy có hai cô tiên xuống đón ông lên trời. Chuyện dường như hoàn toàn hư cấu, khó lòng có thể tin được nhưng bằng cách giải thích dí dóm, hải hước, Tản Đà đã khiến cho lí do đó trở nên chân thực, đồng thời còn khẳng định được tài năng của bản thân: “Trời nghe hạ giới ai ngâm nga/ Tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà/ Làm Trời mất ngủ, Trời đương mắng/ Có hay lên đọc, Trời nghe qua”.

Trước sự nghênh tiếp nồng hậu, nhiệt tình của thiên giới, thi sĩ hăng say biểu lộ bản thân :

    Đọc hết văn vần sang văn xuôi

    Hết văn thuyết lí lại văn chơi

    Và ông tự lên tiếng khẳng định, tự khen tài năng văn chương của bản thân “văn dài hơi tốt”, “văn đã giàu thay lại lắm lối”. Ông khẳng định tài năng của bản thân không chỉ ở phần nội dung, nghệ thuật mà văn chương còn đồ sộ về số lượng, phong phú về thể loại. Trước tài năng của Tản Đà ai nấy đều cảm thấy vui sướng, hạnh phúc: Trời “lấy làm hay” “bật buồn cười”. Các vị chư tiên “nở dạ” (sung sướng), “lè lưỡi” (thán phục), “chau mày” (suy ngẫm), “lắng tai” (chăm chú), “cùng vỗ tay” (tán dương), ao ước mong mỏi sở hữu những bài thơ bài văn ấy. Và họ tranh nhau dặn:

    – “Anh ghánh lên đây bán chợ Trời”

Những lời tán dương, ngợi khen của những vị chư tiên lại một lần nữa chứng minh và khẳng định năng lực của Tản Đà :

    Nhời văn chuốt đẹp như sao băng

    Khí văn hùng mạnh như mây chuyển!

    Êm như gió thoảng, tinh như sương

    Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết.

Hàng loạt hình ảnh so sánh đẹp tươi nhất, tinh khiết nhất : sao băng, mây chuyển, tinh như sương, đầm như mưa sa, lạnh như tuyết, đã miêu tả những vẻ đẹp phong phú, đa dạng chủng loại trong thơ văn Tản Đà. Đồng thời cho thấy niềm sây mê ngưỡng mộ của họ so với thi nhân. Niềm đam mê văn chương đã xóa nhòa khoảng cách giữa một người trần mắt thịt với những người của nhà Trời. Dường như đến với thẩm mỹ và nghệ thuật, chính cái hay, cái đẹp là sợi chỉ liên kết những tâm hồn nghệ sĩ với nhau, giữa chiếu văn chương không còn người nhà Trời với người trần, không còn người bề trên với kẻ bề tôi, mà chỉ còn quan hệ giữa tác giả và fan hâm mộ .
Đoạn thơ đã cho người đọc phần nào thấy được con người của Tản Đà, ông là một người tự tin, tự tôn với kĩ năng của bản thân, ông ý thức được giá trị của chính mình. Nhưng đồng thời cuộc vượt thoát lên chốn tiên giới này cũng cho thấy sự đơn độc, lạc lõng của ông với cuộc sống. Ông khao khát tìm được tri âm để hoàn toàn có thể đồng cảm tất thảy những tâm tư nguyện vọng, tình cảm của mình. Đây đồng thời cũng là khát vọng chung của những người nghệ sĩ đương thời .

    Sau khi đem tài năng thể hiện cho mọi người, Tản Đà đồng thời cũng đem những tâm sự rất thực chia sẻ với Trời cùng các chư tiên: “Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó/ Trần gian thước đất cũng không có”. Cái ông có chỉ là “một bụng văn” nhưng lại bị o ép nhiều chiều: thuê giấy mực, in, lại thuê cửa hàng, hao công tốn của nhưng văn chương hạ giới lại rẻ mạt, “Kiếm được đồng lãi thực rất khó” “Làm ăn quanh năm chẳng đủ tiêu”. Câu thơ đậm cảm xúc ngậm ngùi, nghi ngại về sứ mệnh của kẻ cầm bút. Để rồi sau đó, Trời đưa ra những lời động viên hết sức chân thành: “Thôi con cứ về mà làm ăn/ Lòng thông chớ ngại chi sương tuyết”. Lời động viên cũng chính là lời tự an ủi chính mình và các văn sĩ cùng thời. Đoạn thơ này lại cho thấy cái “ngông” trong con người Tản Đàm tự tin, kiêu hãnh về giá trị của bản thân đồng thời ông cũng có ý thức trách nhiệm với cuộc đời.

Bằng thể thơ thất ngôn trường thiên, với ngôn từ trong sáng, giọng điệu tự nhiên Tản Đà đã mạnh dạn bộc lộ cái tôi của bản thân. Đó là cái tôi : ngông ngạo, phóng túng, tự ý thức thâm thúy về kĩ năng, giá trị đích thực của mình, khao khát được khẳng định chắc chắn giá trị của mình trước cuộc sống .

Đề bài: Phân tích bài thơ Hầu Trời của Tản Đà

   Khi chốn nước non này còn lặng lẽ vào những năm đầu thế kỉ XX, người ta bỗng thấy một nhà thơ đã làm xao động cả giới văn đàn. Ông được gọi là người “nằm vắt mình qua hai thế kỉ”, “gạch nối giữa hai thế kỉ”, người đặt nền móng đầu tiên cho thơ mới. Ông chính là Tản Đà. Điều ông mang tới là một hồn thơ lãng mạn, bay bổng mà vẫn đầy cảm thương, phong cách tài hoa, độc đáo mà vẫn giữ được cốt cách thơ ca dân tộc. Một trong những bài thơ tiêu biểu nhất cho cái tôi trong thơ ấy là Hầu Trời. Thi phẩm được in trong tập Còn chơi xuất bản vào năm 1921 đã tạo nên ấn tượng đặc biệt và khẳng định tài năng của nhà thơ.

Được viết theo thể thơ thất ngôn trường thiên khá phóng khoáng, tự do, lại thêm cách bộc lộ đậm chất tự sự với những yếu tố diễn biến, trường hợp, nhân vật, lời kể … đã tạo nên một cấu tứ rất đặc biệt quan trọng của tác phẩm này. Đó là một câu truyện “ hầu Trời ” của nhân vật chính là tác giả – một thi sĩ, trọn vẹn hư cấu, tưởng tượng, nhưng lại được kể với một giọng điệu mê hồn, tự nhiên và rất bình dị. Kết hợp giữa cảm hứng lãng mạn và hiện thực, câu truyện ấy hoàn toàn có thể tóm tắt lại qua ba vấn đề theo trật tự thời hạn : trình diễn lí do được lên Trời đọc thơ, cảnh đọc thơ hào hứng của tác giả và thái độ ngợi ca, tán thưởng của Trời và những chư tiên, và cuộc chia tay đầy lưu luyến, xúc động .
Chắc hẳn nhiều người vẫn còn quá ấn tượng với cách mở màn câu truyện này của thi sĩ Tản Đà :

    Đêm qua chẳng biết có hay không,

    Chẳng phải hoảng hốt, không mơ mòng.

    Thật hồn! Thật phách! Thật thân thể!

    Thật được lên tiên – sướng lạ lùng,

   Đây chỉ là một lời thông báo về sự việc “được lên tiên – sướng lạ lùng” vào đêm qua mà nhiều người chúng ta nghĩ là chuyện bịa. Nhưng cách dẫn dắt của thi nhân khiến người ta tin đó là thật, mà thật một cách đầy tự nhiên, chứ không hề gượng gạo. Ông cũng đặt ra nghi vấn chẳng biết có hay không theo kiểu khoa học nhưng vẫn khẳng định rằng: không hoảng hốt, không mơ mòng và có đến bốn cái thật khiến người ta tin. Cách mở đầu câu chuyện vì thế mà đầy khéo léo và duyên dáng, đến nỗi nhà thơ Xuân Diệu cũng trầm trồ, thán phục. Tình huống độc đáo, hấp dẫn của câu chuyện được mở ra.

   Ngay sau đó, thi sĩ trình bày lý do được lên tiên cũng đầy lạ lùng. Trong đêm khuya trăng sáng, lúc canh ba, nằm buồn một mình, tác giả ngồi dậy đun nước uống rồi ngâm nga văn thơ. Bỗng thấy hai cô tiên xuống, vì tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà khiến Trời không ngủ được nên Trời mời lên đọc để nghe qua. Đúng là có vẻ khó tin nhưng cách giải thích đầy hóm hỉnh và tự nhiên như thế khiến người đọc thấy được sự thú vị, đời thường và cũng đáng tin. Câu chuyện vì thế càng gợi thêm sự tò mò, hấp dẫn. Vậy đối diện với Trời, thi sĩ sẽ thể hiện mình như thế nào?

   Được đón tiếp nồng nhiệt, trang trọng, ngồi ghế bành như tuyết vân như mây, uống chè trời nhấp giọng, thi nhân bước vào một cuộc thể hiện tài năng, mà khán giả không ai khác là Trời và các chư tiên. Chỉ nghĩ đến đây thôi đã thấy quả là một câu chuyện hư cấu đầy thú vị, độc đáo chưa từng có. Việc lên tiên, lên trời không phải là một đề tài xa lạ, ngay cả với bản thân thi sĩ Tản Đà, nhưng việc lên đó để ngâm văn, đọc thơ thì chắc chắn là chỉ có ông mà thôi. Bởi vậy với bút pháp lãng mạn, nhà thơ đã tái hiện lại cảnh đọc thơ cho Trời và các chư tiên nghe đầy hứng khởi, tự hào:

    – Đọc hết văn vần sang văn xuôi

    Hết văn thuyết lí lại văn chơi

    – “Bẩm con không dám man cửa Trời

    …

    Chửa biết con in ra mấy mươi?”

   Đáng chý ý nhất ở đoạn này không phải là “gia tài văn chương” nhiều, đa dạng mà thi nhân nhắc tới, càng không có ý phô diễn tài năng giày thay, lắm lối hay cố ý khoe cái hay, cái đẹp do mình tạo ra, mà đó là niềm say mê, tự hào, niềm phấn chấn, hào hứng đối với những sáng tác của mình. Sở dĩ có được điều đó là bởi vì dường như thi sĩ đã tìm thấy một đối tượng tri âm nghệ thuật quá đỗi đặc biệt như thế. Nghe thơ văn của người đời mà Trời, các chư tiên nào là nở dạ, lè lưỡi, chau đôi mày, lắng tay đứng, cùng vỗ tay, lại còn hưởng ứng trên mức yêu thích:

    Chư tiên ao ước tranh nhau dặn

    – “Anh gánh lên đây bán chợ Trời!”

Những lời tán thưởng của Trời càng chứng minh và khẳng định điều đó :

    Nhời văn chuốt đẹp như sao băng!

    Khí văn hùng mạnh như mây chuyển!

    Êm như gió thoảng, tinh như sương!

    Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết!

Có thể nói khung cảnh tuy trên trời nhưng cũng không hề lạ lẫm, cung cách rất đời thường và ngay cái cách chư tiên gọi thi sĩ là “ anh ” cũng rất đáng yêu và dễ thương. Có lẽ vì thế mà việc được hầu Trời đọc thơ văn là một cách để nhà thơ Tản Đà thể hiện hết thảy sự sảng khoái của bản thân, cũng là cách tự tôn vinh, tự chứng minh và khẳng định mình trước xã hội rất tinh xảo. Đồng thời cũng có cả nỗi niềm khao khát được tri âm, đồng cảm của cuộc sống. Qua đây thấy được một cái tôi đầy phóng khoáng, táo bạo, cái tôi ngông đầy tài hoa .

   Vậy là việc lên trời của thi nhân không đơn thuần là “trần thế em nay chán nửa rồi”, là để tự khẳng định tài năng, cá tính độc đáo của nhà thơ, mà đó còn là cái cớ để giãi bày tâm sự về chuyện nghề, chuyện đời. Trời nghe văn thơ xong, khen nức nở liền hỏi danh tính. Tản Đà thật đến độ cũng chẳng giấu giếm gì, tên tuổi, nghề nghiệp đều nói ra. Trời sai suy xét thì phát hiện có tên Nguyễn Khắc Hiếu, đày xuống hạ giới vì tội ngông, thực chất là sai xuống làm việc “thiên lương” của nhân loại. Vẫn biết bài thơ thể hiện rất rõ đặc trưng của hồn thơ Tản Đà, nhưng chắc hẳn đến đây nhiều người đọc nghĩ, có thể đến mức này thì quả là một cá tính quá ngông và táo bạo. Câu chuyện hầu Trời, đọc thơ đã vượt xa mức bộc lộ tài năng là vì thế. Mà ở đó, Tản Đà chia sẻ cái cá tính ngông hay cái khát vọng làm việc thiên lương cho đời. Có một thời ông đã từng ôm mộng cải cách xã hội bằng văn chương, nhưng không thành. Và có lẽ đây là lý do nhà thơ nhắc tới sứ mệnh này trong bài thơ. Và có nhiều lý do để cho thấy Tản Đà thực sự quá sức với mệnh trời ban. Bởi: – “Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó”. Vào thời đại của mình, Tản Đà được biết đến là người đầu tiên đem “văn chương ra bán phố phường”. Nhưng sự đời ngặt nghèo không dễ dàng như người ta tưởng, gia tài là bụng văn nhưng tấc đất không có, nào giấy, nào mực, nào cửa hàng đều của người, giá lại rẻ, lãi ít mà tiêu nhiều, học hành thêm thì tuổi đã cao. Đừng nói việc thiên lương mà ngay cả cuộc sống rất bình thường với ông vô cùng chật vật. Hơn thế, đó là tình cảnh chung của giới văn nghệ sĩ những thập kỉ đầu thế kỉ XX. Lên được đến trời là cơ hội để ông giãi bày sự tình ấy. Với bút pháp hiện thực, nhà thơ đã trải lòng mình như mong mỏi một niềm cảm thông, khát khao tìm kiếm được sự tri âm, sự khẳng định bản thân giữa cuộc đời.

   Bài thơ kết thúc bằng một niềm tiếc nuối, ngậm ngùi khi phải trở về với trần thế. Tiếng gà, tiếng người đã đánh thức nhà thơ. Không phải chỉ một năm mà có lẽ cả một đời thi sĩ luôn thèm khát được lên trời như thế. Nhưng ấn tượng của người đọc về những giây phút lên tiên hay chính là giây phút thăng hoa trong nghệ thuật của nhà thơ Tản Đà. Từ đó người đọc được chứng kiến một cái tôi cá nhân, cái tôi ngông phóng túng, tự ý thức về tài năng, giá trị đích thực của mình và khao khát được khẳng định giữa cuộc đời. Bởi vậy, dù là một câu chuyện chẳng có thật nhưng người ta luôn nhớ về Hầu Trời qua những nét rất đỗi gần gũi, giản dị, tự nhiên và đầy hóm hỉnh như thế.

Đề bài: Phân tích bài thơ “Hầu trời” của Tản Đà

“ Tản Đà con người của hai thế kỉ ”. Cả cuộc sống, lối sống và sự nghiệp văn chương của ông đều mang dấu ấn hai thời đại : trung đại-hiện đại. Ông sinh ra trong một mái ấm gia đình quan lại phong kiến, giữa buổi Đông Tây giao thời Hán học suy tàn, Tây học cũng mới khởi đầu nên thi sĩ không theo nghiệp thi thố làm quan mà mưu sinh bằng nghề sáng tác thơ ca, viết báo, làm văn. Thơ văn của ông hoàn toàn có thể xem là dấu gạch nối giữa hai thời đại. Trong đó rực rỡ nhất là bài thơ “ Hầu trời ” bộc lộ cái tôi cá thể phóng túng, tự do tự khẳng định chắc chắn mình bằng cảm hứng lãng mạn nhưng không thoát li khỏi hiện thực xã hội. Không giống như những nhà thơ trung đại sử dụng thể thơ cũ như : Thất ngôn bát cú, thất ngôn tứ tuyệt, lục bát hay tuy nhiên thất lục bát thi sĩ sử dụng thể thất ngôn trường thiên tự do không bị ràng buộc bởi bất kể cấu trúc nào nên mạch cảm hứng được thể hiện rất tự do, xuyên suốt trong toàn bài .
Mở đầu tác phẩm thi sĩ vào chuyện độc lạ và rất có duyên bằng bốn câu thơ :
“ Đêm qua chẳng biết có hay không
Chẳng phải tá hỏa, không mơ màng
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thể !
Thật được lên tiên-sướng lạ lùng .
Tác giả là chủ thể của câu truyện nhưng lại không biết “ có hay không ”, lại càng khiến cho người đọc sợ hãi bởi hai từ phủ định “ chẳng ”, “ không ” tạo mối nghi vấn, gợi trí tò mò, bán tính bán nghi nhưng thi sĩ lại khẳng định chắc chắn ngay là câu truyện có thật bằng bốn từ “ thật ” được lặp đi lặp lại để củng cố lòng tin fan hâm mộ vào vấn đề mà nhà thơ sắp kể tạo sự mê hoặc về việc “ Thật được lên tiên-sướng lạ lùng ”. Đúng như lời bình của Xuân Diệu “ Vào bất thần câu đầu cũng ra vẻ đặt yếu tố cho nó khách quan, hoài nghi theo khoa học, để ba câu sau trọn vẹn là khẳng định chắc chắn, ăn hiếp người ta ” .
Tiếp đến nhà thơ trình diễn lí do, thời hạn, khoảng trống mà mình được “ lên tiên ” là do nguyên lúc canh ba nằm không ngủ được nên dậy uống nước ngâm văn vẫn chưa thể chợp mắt nên ra ngoài “ chơi trăng ”. Bỗng có hai nàng tiên xuống nói rằng :
“ Trời nghe hạ giới ai ngâm nga
… Có hay lên đọc, Trời nghe qua ” .
Đó chính là lí do vì sao thi sĩ được ngâm thơ ở chốn “ thiên môn đế khuyết ”. Với toàn bộ cảm hứng, năng lực thi nhân Tản Đà đã ngâm thơ cho Trời và những chư tiên nghe với sự đắc ý và cao hứng đến tột bậc. “ Đọc hết văn vần sang văn xuôi
Chè trời nhấp giọng càng tốt hơi ”
Thi sĩ đã đưa người đọc đi vào câu truyện của mình một cách thật tự nhiên để cùng ông trải qua phút giây “ sướng lạ lùng ” khi được hầu trời bằng văn chương .
Văn thơ của Tàn Đà được Trời khen “ Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay ” và được những chư tiên nghe xúc động tán dương “ Tâm như nở dạ, cơ lè lưỡi ”, “ chau đôi mày ”, “ lắng tai nghe ”, “ Đọc xong mỗi bài cũng vỗ tay ”. Nhà thơ tự do, tự do khẳng định chắc chắn kĩ năng và cái tôi cá thể khi liệt kê những tập văn thơ như : văn lí thuyết “ Khối tình ”, văn chơi “ khối tình con ”, văn tiểu thuyết “ Thần tiên ”, “ giấc mộng ”, văn vị đời “ Đài gương ”, “ lên sáu ” và ở đầu cuối là quyển “ Lên tám ”. Văn chương của thi sĩ được trời khen “ Văn đã giàu thay lại lắm lối ”, “ văn thật tuyệt ”, “ văn trần được thế chắc có ít ”, còn những chư tiên ao ước tranh nhau dặn : “ Anh gánh lên đây bán chợ Trời ”. Qua lời khen ngợi của Trời và những chư tiên dành cho thi sĩ người đọc thấy được năng lực văn chương hiếm có của Tản Đà khiến cho chốn thần tiên cũng phải bùi ngùi xúc động, tấm tắc khen văn hay chữ tốt .
Thi sĩ khi nghe trời hỏi tên họ, quê quán ông không ngần ngại xưng danh tính :
“ Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn
Quê ở Á Châu về Địa cầu
Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ”

Trong thơ ca trung đại với đặc trưng cái tôi cá thể bị lu mờ nhưng cũng có không ít trường hợp tự tin, không ngần ngại xưng danh như Hồ Xuân Hương “ Quả cau nho nhỏ, miếng trầu hôi / Này của Xuân Hương đã quệt rồi ” hay Nguyễn Công Trứ với câu thơ “ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”. Tuy nhiên cách nói của Tản Đà đặc biệt quan trọng hơn những nhà thơ trước. Ông công khai minh bạch lí lịch rõ ràng và rất văn minh có vừa đủ họ tên, quê quán, quốc tịch, lục địa, hành tinh … Dù chỉ qua đôi nét lời kể của Tản Đà nhưng ta hoàn toàn có thể thấy được con người kĩ năng và phẩm chất đáng quý của ông. Thi sĩ ý thức kĩ năng văn chương bản thân và tự tin thể hiện bản ngã cá thể không chút ngần ngại không những vậy ta còn thấy được tấm lòng yêu nước thâm thúy của bậc tri thức tự tôn công khai minh bạch mình ở “ Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ” trong thực trạng chủ quyền lãnh thổ quốc gia bị xâm lăng, nền độc lập dân tộc bản địa bị rình rập đe dọa. Chính điều đó chứng minh và khẳng định niềm tin tự tôn dân tộc bản địa của thi sĩ .
Tuy cảm hứng chủ yếu bài thơ là lãng mạn nhưng thi sĩ cũng không vì quá thăng hoa mà thoát li hiện thực đời sống. Nhà thơ không ngại trình diễn thực trạng bản thân cũng như bao văn sĩ khác dưới hạ giới :
“ Bẩm trời cảnh con thực nghèo khó
… Biết làm có được mà dám theo ” .
Thi sĩ đang sống trong thực trạng “ Văn chương hạ giới rẻ như bèo ”, lối so sánh văn chương với bèo cho thấy giá trị thơ ca không có chỗ đứng, số phận của ông cũng như bao nhà văn nhà thơ khác lúc bấy giờ : một thước đất cắm dùi không có, kiếm được đồng lãi rất khó vì giấy người, mực người, thuê người in, làm quanh năm cũng chẳng đủ ăn, tuổi già sức yếu, học ngày một kém đời sống bấp bênh biết bao nhiêu. Nhà thơ vốn là con người năng lực trong nghành nghề dịch vụ văn chương nhưng cả cuộc sống ông phải sống trong cảnh nghèo, quẩn quanh lo cơm áo gạo tiền mà vẫn không xong : “ Hôm qua chửa có tiền nhà / Suốt đêm thơ chẳng nghĩ ra câu nào ”. Chính xã hội thực dân nửa phong kiến đã đối xử bất công với những cây bút tài hoa như Tản Đà và giới văn nghệ sĩ, người ta chạy theo lối Tây tàu nhố nhăng mà quên mất giá trị văn học dân tộc bản địa .
Lời Trời rằng không phải Tản Đà bị đày xuống hạ giới mà do Trời sai xuống “ Là việc thiên lương của quả đât ” cùng với lời động viên : “ Thôi con cứ về mà làm ăn / Lòng thông chớ ngại chi sương tuyết ” đã củng cố niềm tin, cho thêm hy vọng vào cuộc sống. Qua đó cho ta thấy thi sĩ có cái nhìn tích cực vào đời sống của những con người chân chính, lương thiện. Nếu giọng thơ trước đó rất vui mắt, hào hứng khi chứng minh và khẳng định cái tôi cá thể thì đến đây ta thấy sự bùi ngùi, xót thương và cũng buồn biết bao nhiêu khi tiếng gà gáy xao xác, người dậy cũng là lúc thi nhân quay trở lại với cõi trần thực tại trong nuối tiếc :
“ Một năm ba trăm sáu mươi đêm
Sao được mỗi đêm lên hầu trời ” .
Tác phẩm đã khép lại với sự thành công xuất sắc khi biểu lộ cái tôi cá thể đầy dấu ấn, táo bạo, mãnh liệt. Thi sĩ mượn lời của trời để bộc lộ kĩ năng bản thân với cảm hứng được thể hiện rất tự do, tự do khi lựa chọn thể thơ thất ngôn trường thiên. Ngôn ngữ thân thiện đời thường ít ước lệ quy phạm mà giàu sức gợi hình quyến rũ. Lối kể chuyện mê hoặc, giọng kể tầm trung, khôi hài, hóm hỉnh mà có duyên đưa người đọc vào câu truyện rất tự nhiên, hấp dẫn .
Bài thơ “ Hầu trời ” đã biểu lộ được phong thái thơ rất “ ngông ” của Tản Đà nhưng vẫn mang tâm hồn lãng mạn đúng với nhận xét của Xuân Diệu “ Chủ nghĩa lãng mạn với thành viên đã bật nứt ra trong văn học Nước Ta những năm đầu của thế kỉ XX bằng Tản Đà_Nguyễn Khắc Hiếu ”. Tác phẩm đã để lại cho ta nhiều ấn tượng về phẩm chất và kĩ năng của một con người được coi là dấu gạch nối giữa hai thế kỉ .
Tản Đà dấu gạch nối, bản lề khép mở giữa hai tiến trình văn học Nước Ta. Ông để lại sự nghiệp sáng tác đồ sộ, nhiều mẫu mã trên nhiều thể loại. Tác phẩm của ông biểu lộ cái tôi vừa lãng mạn, bay bổng vừa ngông nghênh. Chính những yếu tố đã tạo nên dấu ấn riêng không liên quan gì đến nhau cho thơ văn Tản Đà. Hầu trời hoàn toàn có thể coi là một trong những tác phẩm hay nhất, kết tinh giá trị nội dung, nghệ thuật và thẩm mỹ của Tàn Đà .
Cách Tản Đà mở đầu tác phẩm của mình rất là đặc biệt quan trọng :
Đêm qua chẳng biết có hay không ,
Chẳng phải hoảng loạn, không mơ mòng
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thể !
Thật được lên tiên sướng lạ lùng .
Câu thơ tiên phong là nỗi do dự rất là chân thực, liệu đêm qua có là thực, hay chỉ là hư. Hỏi đấy rồi để câu thơ 2,3,4 ông đã tự vấn đáp cho chính những do dự ấy : Tản Đà chứng minh và khẳng định giấc mơ đêm qua bằng cách phủ định liên tục, từ “ thật ” được lặp lại bốn lần : thật hồn, thật phách, thật thân thể, thật được lên tiên để nhấn mạnh vấn đề những cung bậc cảm hứng mà đêm qua chính ông đã được thưởng thức, đó là nỗi “ sướng lạ lùng ”. Đây chính là cách Tản Đà dìu dắt người đọc vào quốc tế mộng tưởng, vào giấc mơ đêm qua của ông .
Trong đêm trăng thanh gió mát, giữa lúc canh ba yên ắng, tĩnh mịch, Tản Đà nằm buồn uống nước và ngâm văn thì bỗng thấy có hai cô tiên xuống đón ông lên trời. Chuyện có vẻ như trọn vẹn hư cấu, khó lòng hoàn toàn có thể tin được nhưng bằng cách lý giải dí dóm, hải hước, Tản Đà đã khiến cho lí do đó trở nên chân thực, đồng thời còn khẳng định chắc chắn được năng lực của bản thân : “ Trời nghe hạ giới ai ngâm nga / Tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà / Làm Trời mất ngủ, Trời đương mắng / Có hay lên đọc, Trời nghe qua ” .
Trước sự đón rước nồng hậu, nhiệt tình của thiên giới, thi sĩ hăng say biểu lộ bản thân :
Đọc hết văn vần sang văn xuôi
Hết văn thuyết lí lại văn chơi
Và ông tự lên tiếng khẳng định chắc chắn, tự khen năng lực văn chương của bản thân “ văn dài hơi tốt ”, “ văn đã giàu thay lại lắm lối ”. Ông khẳng định chắc chắn kĩ năng của bản thân không chỉ ở phần nội dung, nghệ thuật và thẩm mỹ mà văn chương còn đồ sộ về số lượng, đa dạng chủng loại về thể loại. Trước năng lực của Tản Đà ai nấy đều cảm thấy vui sướng, niềm hạnh phúc : Trời “ lấy làm hay ” “ bật buồn cười ”. Các vị chư tiên “ nở dạ ” ( sung sướng ), “ lè lưỡi ” ( thán phục ), “ chau mày ” ( suy ngẫm ), “ lắng tai ” ( chú ý ), “ cùng vỗ tay ” ( tán dương ), ao ước mong mỏi chiếm hữu những bài thơ bài văn ấy. Và họ tranh nhau dặn :
– “ Anh ghánh lên đây bán chợ Trời ”
Những lời tán dương, ngợi khen của những vị chư tiên lại một lần nữa khẳng định chắc chắn năng lực của Tản Đà :
Nhời văn chuốt đẹp như sao băng
Khí văn hùng mạnh như mây chuyển !
Êm như gió thoảng, tinh như sương
Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết .
Hàng loạt hình ảnh so sánh đẹp tươi nhất, tinh khiết nhất : sao băng, mây chuyển, tinh như sương, đầm như mưa sa, lạnh như tuyết, đã diễn đạt những vẻ đẹp phong phú, nhiều mẫu mã trong thơ văn Tản Đà. Đồng thời cho thấy niềm sây mê ngưỡng mộ của họ so với thi nhân. Niềm đam mê văn chương đã xóa nhòa khoảng cách giữa một người trần mắt thịt với những người của nhà Trời. Dường như đến với nghệ thuật và thẩm mỹ, chính cái hay, cái đẹp là sợi chỉ liên kết những tâm hồn nghệ sĩ với nhau, giữa chiếu văn chương không còn người nhà Trời với người trần, không còn người bề trên với kẻ bề tôi, mà chỉ còn quan hệ giữa tác giả và fan hâm mộ .
Đoạn thơ đã cho người đọc phần nào thấy được con người của Tản Đà, ông là một người tự tin, tự tôn với năng lực của bản thân, ông ý thức được giá trị của chính mình. Nhưng đồng thời cuộc vượt thoát lên chốn tiên giới này cũng cho thấy sự đơn độc, lạc lõng của ông với cuộc sống. Ông khao khát tìm được tri âm để hoàn toàn có thể đồng cảm tất thảy những tâm tư nguyện vọng, tình cảm của mình. Đây đồng thời cũng là khát vọng chung của những người nghệ sĩ đương thời .
Sau khi đem kĩ năng bộc lộ cho mọi người, Tản Đà đồng thời cũng đem những tâm sự rất thực san sẻ với Trời cùng những chư tiên : “ Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó / Trần gian thước đất cũng không có ”. Cái ông có chỉ là “ một bụng văn ” nhưng lại bị o ép nhiều chiều : thuê giấy mực, in, lại thuê shop, hao công tốn của nhưng văn chương hạ giới lại rẻ mạt, “ Kiếm được đồng lãi thực rất khó ” “ Làm ăn quanh năm chẳng đủ tiêu ”. Câu thơ đậm cảm hứng ngậm ngùi, nghi ngại về thiên chức của kẻ cầm bút. Để rồi sau đó, Trời đưa ra những lời động viên rất là chân thành : “ Thôi con cứ về mà làm ăn / Lòng thông chớ ngại chi sương tuyết ”. Lời động viên cũng chính là lời tự an ủi chính mình và những văn sĩ cùng thời. Đoạn thơ này lại cho thấy cái “ ngông ” trong con người Tản Đàm tự tin, tự tôn về giá trị của bản thân đồng thời ông cũng có ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm với cuộc sống .
Bằng thể thơ thất ngôn trường thiên, với ngôn từ trong sáng, giọng điệu tự nhiên Tản Đà đã mạnh dạn bộc lộ cái tôi của bản thân. Đó là cái tôi : ngông ngạo, phóng túng, tự ý thức thâm thúy về kĩ năng, giá trị đích thực của mình, khao khát được khẳng định chắc chắn giá trị của mình trước cuộc sống .
Khi chốn nước non này còn lặng lẽ vào những năm đầu thế kỉ XX, người ta bỗng thấy một nhà thơ đã làm xao động cả giới văn đàn. Ông được gọi là người “ nằm vắt mình qua hai thế kỉ ”, “ gạch nối giữa hai thế kỉ ”, người đặt nền móng tiên phong cho thơ mới. Ông chính là Tản Đà. Điều ông mang tới là một hồn thơ lãng mạn, bay bổng mà vẫn đầy cảm thương, phong thái tài hoa, độc lạ mà vẫn giữ được cốt cách thơ ca dân tộc bản địa. Một trong những bài thơ tiêu biểu vượt trội nhất cho cái tôi trong thơ ấy là Hầu Trời. Thi phẩm được in trong tập Còn chơi xuất bản vào năm 1921 đã tạo nên ấn tượng đặc biệt quan trọng và chứng minh và khẳng định năng lực của nhà thơ .
Được viết theo thể thơ thất ngôn trường thiên khá phóng khoáng, tự do, lại thêm cách biểu lộ đậm chất tự sự với những yếu tố diễn biến, trường hợp, nhân vật, lời kể … đã tạo nên một cấu tứ rất đặc biệt quan trọng của tác phẩm này. Đó là một câu truyện “ hầu Trời ” của nhân vật chính là tác giả – một thi sĩ, trọn vẹn hư cấu, tưởng tượng, nhưng lại được kể với một giọng điệu mê hồn, tự nhiên và rất bình dị. Kết hợp giữa cảm hứng lãng mạn và hiện thực, câu truyện ấy hoàn toàn có thể tóm tắt lại qua ba vấn đề theo trật tự thời hạn : trình diễn lí do được lên Trời đọc thơ, cảnh đọc thơ hào hứng của tác giả và thái độ ngợi ca, tán thưởng của Trời và những chư tiên, và cuộc chia tay đầy lưu luyến, xúc động .
Chắc hẳn nhiều người vẫn còn quá ấn tượng với cách mở màn câu truyện này của thi sĩ Tản Đà :
Đêm qua chẳng biết có hay không ,
Chẳng phải tá hỏa, không mơ mòng .
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thể !
Thật được lên tiên – sướng lạ lùng ,
Đây chỉ là một lời thông tin về vấn đề “ được lên tiên – sướng lạ lùng ” vào đêm qua mà nhiều người tất cả chúng ta nghĩ là chuyện bịa. Nhưng cách dẫn dắt của thi nhân khiến người ta tin đó là thật, mà thật một cách đầy tự nhiên, chứ không hề gượng gạo. Ông cũng đặt ra nghi vấn chẳng biết có hay không theo kiểu khoa học nhưng vẫn khẳng định chắc chắn rằng : không hoảng loạn, không mơ mòng và có đến bốn cái thật khiến người ta tin. Cách khởi đầu câu truyện do đó mà đầy khôn khéo và duyên dáng, đến nỗi nhà thơ Xuân Diệu cũng trầm trồ, thán phục. Tình huống độc lạ, mê hoặc của câu truyện được mở ra .

Ngay sau đó, thi sĩ trình diễn nguyên do được lên tiên cũng đầy lạ lùng. Trong đêm khuya trăng sáng, lúc canh ba, nằm buồn một mình, tác giả ngồi dậy đun nước uống rồi ngâm nga văn thơ. Bỗng thấy hai cô tiên xuống, vì tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà khiến Trời không ngủ được nên Trời mời lên đọc để nghe qua. Đúng là có vẻ như khó tin nhưng cách lý giải đầy hóm hỉnh và tự nhiên như thế khiến người đọc thấy được sự mê hoặc, đời thường và cũng đáng tin. Câu chuyện do đó càng gợi thêm sự tò mò, mê hoặc. Vậy đối lập với Trời, thi sĩ sẽ biểu lộ mình như thế nào ?
Được nghênh tiếp nồng nhiệt, sang chảnh, ngồi ghế bành như tuyết vân như mây, uống chè trời nhấp giọng, thi nhân bước vào một cuộc biểu lộ năng lực, mà người theo dõi không ai khác là Trời và những chư tiên. Chỉ nghĩ đến đây thôi đã thấy quả là một câu truyện hư cấu đầy mê hoặc, độc lạ chưa từng có. Việc lên tiên, lên trời không phải là một đề tài lạ lẫm, ngay cả với bản thân thi sĩ Tản Đà, nhưng việc lên đó để ngâm văn, đọc thơ thì chắc như đinh là chỉ có ông mà thôi. Bởi vậy với bút pháp lãng mạn, nhà thơ đã tái hiện lại cảnh đọc thơ cho Trời và những chư tiên nghe đầy hứng khởi, tự hào :
– Đọc hết văn vần sang văn xuôi
Hết văn thuyết lí lại văn chơi
– “ Bẩm con không dám man cửa Trời …
Chửa biết con in ra mấy mươi ? ”
Đáng chý ý nhất ở đoạn này không phải là “ gia tài văn chương ” nhiều, phong phú mà thi nhân nhắc tới, càng không có ý phô diễn kĩ năng giày thay, lắm lối hay cố ý khoe cái hay, cái đẹp do mình tạo ra, mà đó là niềm mê hồn, tự hào, niềm hoan hỉ, hào hứng so với những sáng tác của mình. Sở dĩ có được điều đó là chính bới có vẻ như thi sĩ đã tìm thấy một đối tượng người tiêu dùng tri âm thẩm mỹ và nghệ thuật quá đỗi đặc biệt quan trọng như thế. Nghe thơ văn của người đời mà Trời, những chư tiên nào là nở dạ, lè lưỡi, chau đôi mày, lắng tay đứng, cùng vỗ tay, lại còn hưởng ứng trên mức thương mến :
Chư tiên ao ước tranh nhau dặn
– “ Anh gánh lên đây bán chợ Trời ! ”
Những lời tán thưởng của Trời càng khẳng định chắc chắn điều đó :
Nhời văn chuốt đẹp như sao băng !
Khí văn hùng mạnh như mây chuyển !
Êm như gió thoảng, tinh như sương !
Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết !
Có thể nói khung cảnh tuy trên trời nhưng cũng không hề lạ lẫm, cung cách rất đời thường và ngay cái cách chư tiên gọi thi sĩ là “ anh ” cũng rất đáng yêu và dễ thương. Có lẽ thế cho nên mà việc được hầu Trời đọc thơ văn là một cách để nhà thơ Tản Đà thể hiện hết thảy sự sảng khoái của bản thân, cũng là cách tự tôn vinh, tự khẳng định chắc chắn mình trước xã hội rất tinh xảo. Đồng thời cũng có cả nỗi niềm khao khát được tri âm, đồng cảm của cuộc sống. Qua đây thấy được một cái tôi đầy phóng khoáng, táo bạo, cái tôi ngông đầy tài hoa .
Vậy là việc lên trời của thi nhân không đơn thuần là “ trần gian em nay chán nửa rồi ”, là để tự chứng minh và khẳng định năng lực, đậm cá tính độc lạ của nhà thơ, mà đó còn là cái cớ để giãi bày tâm sự về chuyện nghề, chuyện đời. Trời nghe văn thơ xong, khen nức nở liền hỏi danh tính. Tản Đà thật đến độ cũng chẳng giấu giếm gì, tên tuổi, nghề nghiệp đều nói ra. Trời sai quan tâm đến thì phát hiện có tên Nguyễn Khắc Hiếu, đày xuống hạ giới vì tội ngông, thực ra là sai xuống thao tác “ thiên lương ” của trái đất. Vẫn biết bài thơ biểu lộ rất rõ đặc trưng của hồn thơ Tản Đà, nhưng chắc rằng đến đây nhiều người đọc nghĩ, hoàn toàn có thể đến mức này thì quả là một đậm cá tính quá ngông và táo bạo. Câu chuyện hầu Trời, đọc thơ đã vượt xa mức thể hiện năng lực là cho nên vì thế. Mà ở đó, Tản Đà san sẻ cái đậm chất ngầu ngông hay cái khát vọng thao tác thiên lương cho đời. Có một thời ông đã từng ôm mộng cải cách xã hội bằng văn chương, nhưng không thành. Và có lẽ rằng đây là nguyên do nhà thơ nhắc tới thiên chức này trong bài thơ. Và có nhiều nguyên do để cho thấy Tản Đà thực sự quá sức với mệnh trời ban. Bởi : – “ Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó ”. Vào thời đại của mình, Tản Đà được biết đến là người tiên phong đem “ văn chương ra bán phố phường ”. Nhưng sự đời ngặt nghèo không thuận tiện như người ta tưởng, gia tài là bụng văn nhưng tấc đất không có, nào giấy, nào mực, nào shop đều của người, giá lại rẻ, lãi ít mà tiêu nhiều, học tập thêm thì tuổi đã cao. Đừng nói việc thiên lương mà ngay cả đời sống rất thông thường với ông vô cùng chật vật. Hơn thế, đó là tình cảnh chung của giới văn nghệ sĩ những thập kỉ đầu thế kỉ XX. Lên được đến trời là thời cơ để ông giãi bày sự tình ấy. Với bút pháp hiện thực, nhà thơ đã trải lòng mình như mong mỏi một niềm cảm thông, khát khao tìm kiếm được sự tri âm, sự chứng minh và khẳng định bản thân giữa cuộc sống .
Bài thơ kết thúc bằng một niềm hụt hẫng, ngậm ngùi khi phải trở lại với trần gian. Tiếng gà, tiếng người đã thức tỉnh nhà thơ. Không phải chỉ một năm mà có lẽ rằng cả một đời thi sĩ luôn thèm khát được lên trời như thế. Nhưng ấn tượng của người đọc về những tích tắc lên tiên hay chính là tích tắc thăng hoa trong thẩm mỹ và nghệ thuật của nhà thơ Tản Đà. Từ đó người đọc được tận mắt chứng kiến một cái tôi cá thể, cái tôi ngông phóng túng, tự ý thức về năng lực, giá trị đích thực của mình và khao khát được chứng minh và khẳng định giữa cuộc sống. Bởi vậy, dù là một câu truyện chẳng có thật nhưng người ta luôn nhớ về Hầu Trời qua những nét rất đỗi thân mật, đơn giản và giản dị, tự nhiên và đầy hóm hỉnh như thế .

Đề bài: Phân tích cái “tôi” ngông của Tản Đà trong bài thơ Hầu Trời.

   Người ta nói nhiều về Tản Đà vào những năm ấy, thời khắc chuyển giao của văn chương truyền thống và văn chương hiện đại. Đó là nhà thơ của hai thời đại, “dấu gạch nối giữa hai thế kỉ”… bởi nhiều lý do. Ông tiêu biểu cho kiểu nhà nho tài tử, là người đầu tiên mang văn chương ra bán phố phường. Đó là những đóng góp mới mẻ của ông về hình thức thơ, diện mạo thơ vừa lãng mạn vừa cảm thương, vừa mới mẻ vừa giữ cốt cách hồn thơ dân tộc. Nhưng có lẽ không ai phủ nhận được, điều mà Tản Đà ghi dấu ấn trong lòng độc giả lại chính là cá tính trong thơ, còn gọi là cái tôi ngông mà ông đã bộc lộ. Và một trong những thi phẩm thể hiện được đó, là Hầu Trời. Bài thơ được in trong tập Còn chơi, năm 1921 thể hiện được đậm nét cái tôi ngông của nhà thơ.

   Nét ngông trong thơ vốn không phải là một điều xa lạ. Nhắc đến cá tính này phải kể đến Nguyễn Công Trứ trước đó, và lớp sau này là Nguyễn Tuân. Và đến đây, chúng ta có Tản Đà. Khi những cốt cách nghệ sĩ tài hoa này bộc lộ cái ngông là khi họ ý thức rất cao về tài năng và giá trị của bản thân mình trước cuộc đời. Họ bộc lộ điều đó để tự tin, để hãnh diện nhưng cũng là để thách thức trước cuộc đời. Và từ đó họ tạo cho mình một phong cách, một cá tính riêng, độc đáo không pha lẫn được. Tản Đà trong Hầu Trời đã có một cái tôi ngông độc đáo như thế.

Cái tôi ngông trước hết được bộc lộ ở việc thi nhân dám lên tận trời để khẳng định chắc chắn kĩ năng. Mà tiên phong phải kể đến màn vào đề bài thơ đầy khôn khéo và có duyên :

    Đêm qua chẳng biết có hay không,

    Chẳng phải hoảng hốt, không mơ mòng.

    Thật hồn! Thật phách! Thật thân thể!

    Thật được lên tiên – sướng lạ lùng.

   Thơ Tản Đà hay thơ ca cùng thời cũng có nói về việc lên tiên, để thoát li khởi cuộc sống “trần thế em nay chán nửa rồi”. Nhưng Tản Đà thoát li lên trời lần này là để đọc thơ, ngâm văn. Chốn thiên môn đế khuyết ấy tưởng chỉ để rong chơi, hưởng thụ, nhưng nhà thơ đã tự hóa thân mình thành một thi sĩ biểu diễn tài năng. Mà cái cớ lên trời ấy người ta nghe tưởng chừng phi lý nhưng rồi cũng thấy rất tự nhiên và đáng tin. Chỉ là một đêm mất ngủ, uống trà, chơi trăng và ngâm văn, ấy vậy mà tiếng ngâm vang cả đến sông Ngân Hà khiến Trời phải sai người xuống đón lên để đọc cho nghe. Rõ ràng là một câu chuyện không có thật, quá lạ lùng nhưng cái cách dẫn dắt, trình bày lại khiến người ta thấy thú vị, hóm hỉnh. Phải bằng cái tôi cá tính như Tản Đà mới nghĩ ra được một câu chuyện như thế.

   Không bỏ lỡ cơ hội được lên trời đọc thơ, thi sĩ đã hào hứng, phấn khởi mà “quảng cáo” tài năng: văn vần, văn xuôi, văn thuyết lí, văn chơi và cả hàng loạt các sáng tác đã in cả rồi:

    Hai quyển Khối tình văn thuyết lí

    Hai Khối tình con là văn chơi

    Thần tiền, Giấc mộng văn tiểu thuyết

    Đài gương, Lên sáu văn vị đời

    Quyển Đàn bà Tàu lối văn dịch

    Đến quyển Lên tám nay là mười.

Chưa thấy ai khôn khéo, tài tình mà cũng đầy ngông nghênh như Tản Đà qua cách đọc thơ cho Trời nghe như vậy. Cái tôi đậm chất ngầu của ông đã thể hiện một cách rất tự nhiên mà không phải ai cũng làm được và dám làm. Tài năng được trần gian công nhận đã là một việc làm vô cùng khó, vậy mà giờ đây lên tới chốn thiên môn đế khuyết để chứng minh và khẳng định thì không hề không nói là rất ngông. Chỉ cần nhìn biểu lộ của những chư tiên và lời khen nức lòng của Trời cũng đủ thấy cách thể hiện năng lực của Tản Đà có nét độc lạ như thế nào .

    Văn dài hơi tốt ran cung mây!

    Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay

    Tâm như nở dạ, Cơ lè lưỡi

    Hằng Nga, Chức Nữ chau đôi mày

    Song Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứng

    Đọc xong mỗi bài cùng vỗ tay.

    …

    Trời lại phê cho: “Văn thật tuyệt!

    Văn trần như thế chắc có ít!

    Nhời văn chuốt đẹp như sao băng!

    Khí văn hùng mạnh như mây chuyển!

    Êm như gió thoảng, tinh như sương!

    Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết!

   Táo bạo hơn, thi nhân còn được động viên: Anh gánh lên đây bán chợ Trời. Trong âm hưởng của sự say mê, hứng khởi, người ta không thấy một Tản Đà đang phô diễn, khoe khoang tài năng mà đó chỉ là một dịp để người nghệ sĩ thăng hoa trên tài năng của chính mình. Phải ý thức về tài năng cao độ, phải tự hào, kiêu hãnh về giá trị bản thân đến mức như thế nào mới dám bộc lộ đầy táo bạo như thế. Cái đó người ta gọi là ngông, cũng chỉ có Tản Đà mới ngông đầy nghệ sĩ và tài hoa như thế.

Nhưng nhịp điệu của cái ngông không bay bổng theo chiều đi lên như người đọc tưởng mà nó có độ lắng sâu dưới màn tái hiện bức tranh đời sống của người nghệ sĩ trước thời kì khốn khó của kẻ nặng mệnh văn chương. Trong màn đối thoại với Trời, Tản Đà đã giúp người đọc tưởng tượng ra điều đó, cũng là cách ông thể hiện cái tôi ngông khác của mình trong bài thơ. Nhà thơ chẳng ngại mà giấu giếm, đã ra mắt một cách đầy tự tin :

    -“Dạ, bẩm lạy Trời con xin thưa

    Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn

    Quê ở Á châu về Địa cầu

    Sông Đà núi Tản nước Nam Việt”

Ông thẳng thừng san sẻ về đời sống đầy khó khăn vất vả, nghèo khó của mình dưới trần gian :

    -“Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó

    Trần gian thước đất cũng không có

    Nhờ Trời năm xưa học ít nhiều

    Vốn liếng còn một bụng văn đó.

    Giấy người mực người thuê người in

    Mướn cửa hàng người bán phường phố.

    Văn chương hạ giới rẻ như bèo

    Kiếm được đồng lãi thực rất khó.

    Kiếm được thời ít tiêu thời nhiều

    Làm mãi quanh năm chẳng đủ tiêu.”

Việc tâu bày này không phải là để than nghèo kể khổ, không mong được ban phước lộc ân để có giàu sang phong phú. Mà mục tiêu lên hầu trời là để được tri âm. Có thể thấy đằng sau một Tản Đà hào hứng, tự tán dương là một người đầy đơn độc. Ông phải lên tới trời để tìm kiếm sự đồng cảm, khát khao được thừa nhận kĩ năng. Vì vậy, kể về đời sống nghèo khó, thậm chí còn cùng cực kia là cách để nhà thơ thể hiện rõ hơn sự đồng cảm về nghề văn bạc nghĩa, nghèo nàn mà mình đang phải bám víu. Cách tìm kiếm ấy trong lời thơ chất chứa đầy tâm sự và cảm hứng tự sự cũng là một cách ngông trong cái tôi của Tản Đà .

   Nhưng chưa dừng lại ở đó, cái ngông của Tản Đà còn thể hiện ở thái độ khác thường khi khẳng định bản thân mình. Trong cuộc đối thoại với Trời, nhà thơ cho rằng kẻ tên Nguyễn Khắc Hiếu bị đày xuống hạ giới vì tội ngông. Hóa ra, thi nhân vốn là một vị trích tiên, là người nhà trời. Dẫu Trời có khéo léo sửa lại không phải là đày mà là giao cho sứ mệnh “thiên lương” của nhân loại để xuống thuật cùng đời hay thì cái ngông vẫn không giấu đi được. Bởi cái ngông này đã hóa thành một ý thức đối lập với xã hội đương thời. Làm sao thi sĩ gánh vác được điều đó, khi mà xã hội lúc bấy giờ đẩy những người như ông vào cảnh khốn khó. Cho nên ngầm trong ý đó, Tản Đà muốn đề cập tới khát vọng mà ông đã từng theo đuổi, đó chính là cải cách xã hội. Nhưng chúng ta đã nhận ra cái lực bất tòng tâm của thi nhân. Bởi vậy cái tôi ngông, ngạo nghễ, thách thức với đời mà có phần vẫn bất lực. Đó là xu thế chung trong tâm lý của giới văn sĩ lúc bấy giờ.

   Nếu đặt cái nhìn về tính cách ngông trong văn học thì Nguyễn Công Trứ đã quá ấn tượng với người đọc về một con người tài năng độc đáo ngay cả khi đương chức hay về hưu. Về sau Nguyễn Tuân cũng mang cái ngông khác biệt để tạo nên một quan niệm thẩm mĩ độc đáo. Riêng với Tản Đà cái ngông của ông từ ngoài đời đến văn chương, từ xê dịch, thơ ca đến tình duyên. Nhưng cái ngông của Tản Đà bộc lộ một thái độ khát khao rất mạnh mẽ với cuộc đời, mong mỏi niềm tri âm và cả sự thay đổi về xã hội. Hầu Trời đã thâu tóm hết thảy cái ngông ấy. Bởi vậy thi phẩm xứng đáng tiêu biểu cho phong cách độc đáo, ngông tài hoa của thi nhân.

   Nhưng không thể phủ nhận cái ngông trong Hầu Trời không chỉ ở nội dung mà cả phương diện nghệ thuật. Lựa chọn một thể thơ thất ngôn quen thuộc, nhưng nhà thơ lại viết nó ở cấp độ trường thiên. Hơn nữa kết cấu các khổ không phải 4 dòng một khổ như thông thường mà có đoạn lên đến 6, 10, 12 dòng. Chính vì sự phóng khoáng, tự do về thể thơ như vậy đã giúp cho nhà thơ thỏa chí bộc lộ cái tôi của mình. Thêm nữa còn phải kể đến một cấu tứ đặc biệt trong bài chính là mạch trữ tình không tạo ra bởi cảm xúc mà bởi chất tự sự. Đúng ra bài thơ là một câu chuyện khá rõ ràng theo kết cấu thời gian. Lại có thêm một tình huống bất ngờ tạo nên một câu chuyện rất hấp dẫn, hóm hỉnh và có duyên. Ngôn ngữ thơ không quá trau chuốt, cầu kì nhưng pha trộn giữa sự có chọn lọc và cả nét bình dị, nôm na. Bởi vậy, ngay cả tạo nên một bài khá dài nhưng vẫn tạo dấu ấn đặc biệt như thế. Cũng là cách mà Tản Đà khẳng định cái tôi ngông độc đáo của mình.

   Nhà thơ Xuân Diệu từng nói rằng: “Tản Đà là thi sĩ đầu tiên, mở đầu cho thơ Việt Nam hiện đại. Tản Đà là người thứ nhất có can đảm làm thi sĩ, đã làm thi sĩ một cách đường hoàng, bạo dạn, dám giữ một cái tôi”. Lời nhận định đó chỉ khác ở chỗ là thay vào đó bằng một chữ ngông. Bản lĩnh của thi nhân, cái tôi độc đáo, mới mẻ là những gì Tản Đà góp mặt vào thơ ca thời kì đó. Nhưng chắc chắn với Hầu Trời ông đã làm cho bản ngã của mình được khẳng định một cách tài hoa như thế.

Đề bài: Phân tích cái tôi ngông của Tản Đà trong bài “Hầu trời”.

Nam Cao đã từng nói : “ Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp được những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và phát minh sáng tạo những gì chưa có ” chính điều đó làm ra cái tôi cá thể có dấu ấn riêng không liên quan gì đến nhau của mỗi tác giả. Tản Đà là một nhà văn có cái tôi ngông khác người nên thơ văn ông để lại một nét rực rỡ không hề lẫn với bất kỳ nhà văn nhà thơ nào. Đặc biệt cái tôi ngông ấy được bộc lộ xuất sắc trong bài thơ “ Hầu trời ” với lối viết phóng khoáng, tự do khẳng định chắc chắn kĩ năng của bản thân .
Khái niệm “ ngông ” trong dùng để chỉ thái độ ứng xử xã hội và nghệ thuật và thẩm mỹ khác thường với mọi người của những nhà văn, nhà thơ có ý thức cao về kĩ năng và phẩm chất cá thể. Trong văn học trung đại ta đã từng phát hiện cái tôi ngông của Nguyễn Công Trứ trong “ Bài ca ngất ngưởng ” hay Cao Bá Quát nay ta lại gặp Tản Đà dù không phải là cái ngông duy nhất nhưng vẫn có những điểm đặc trưng do lao lý thời đại thi sĩ sống là lúc giao thời Đông Tây, Hán học suy tàn và Tây học khởi đầu tăng trưởng. Thơ văn Tản Đà được coi là dấu gạch nối giữa hai thế kỉ : trung đại và văn minh .
Trong bài thơ “ Hầu trời ” cái tôi ngông được biểu lộ ngay ở nhan đề tác phẩm. Trời ở tận trên cao xa có ai lên đến được với trời để hầu vậy mà Tản Đà lại hầu trời bằng văn thơ. Không chỉ vậy cái ngông ấy còn được biểu lộ ở những nội sau. Tác giả tự cho rằng văn thơ mình hay khi “ Tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà ” nên khiến Trời mất ngủ đành phải cho hai cô tiên xuống mời thi sĩ lên đọc thơ. Ông tự tin khẳng định chắc chắn cái tôi cá thể của mình bằng cách “ Đọc hết văn vần sang văn xuôi / Hết văn lí thuyết lại văn chơi ”, ông liệt kê những áng văn của mình như : khối tình, khối tình con, thần tiên, giấc mộng, đài gương, lên sáu, đàn bà Tàu, lên tám. Nhà trời nghe xong gật gù khen : “ Văn đã giàu thay, lại lắm lối ” / “ Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay ”, những chư tiên cũng tấm tắc ngợi ca : “ Tâm như nở dạ, Cơ lè lưỡi / Hằng Nga, Chức Nữ chau đôi mày / Song Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứng / Đọc xong mỗi bài cũng vỗ tay ”. Thi sĩ đã mượn lời của Trời để chứng minh và khẳng định kĩ năng văn chương bản thân đặc biệt quan trọng là câu thơ : “ Trời lại phê cho : Văn thật tuyệt / Văn trần được thế chắc có ít / … ”. Ta từng phát hiện lời tự ý thức kĩ năng bản thân trong thơ ông như : “ Sông Đà núi Tản đúc nên ai / Trần thế lâu nay được mấy người ”. Tản Đà rất tự tin bộc lộ mình bằng toàn bộ vốn văn chương có được, ông khẳng định chắc chắn có mấy người được như ông .
Cái tôi ngông được bộc lộ khi được Trời hỏi danh tính ông đã tự tin xưng tên họ rất đầy đủ. “ Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn / Quê ở Á Châu về Địa cầu / Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ”. Trong thơ ca trung đại với đặc trưng cái tôi cá thể bị lu mờ nhưng cũng có không ít trường hợp không ngần ngại xưng danh như Hồ Xuân Hương “ Quả cau nho nhỏ, miếng trầu hôi / Này của Xuân Hương đã quệt rồi ” hay Nguyễn Công Trứ với câu thơ “ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”. Cái ngông của Tản Đà cũng lặp lại điểm giống tuy nhiên cách nói của thi nhân đặc biệt quan trọng hơn những nhà thơ trước. Ông công khai minh bạch lí lịch rõ ràng và rất văn minh có vừa đủ họ tên, quê quán, quốc tịch, lục địa, hành tinh …. Qua đó ta hoàn toàn có thể thấy được con người năng lực và phẩm chất đáng quý của ông. Thi sĩ ý thức năng lực văn chương bản thân và tự tin thể hiện bản ngã cá thể không chút ngần ngại không những vậy ta còn thấy được tấm lòng yêu nước thâm thúy của bậc tri thức công khai minh bạch mình ở “ Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ” trong thực trạng chủ quyền lãnh thổ quốc gia bị xâm lăng, nền độc lập dân tộc bản địa bị rình rập đe dọa. Chính điều đó khẳng định chắc chắn ý thức tự tôn dân tộc bản địa của thi sĩ. Đúng như lời nhận xét của Xuân Diệu : “ Tản Đà là người thi sĩ tiên phong mở màn cho thơ Nước Ta tân tiến. Tản Đà là người thứ nhất đã có can đảm và mạnh mẽ làm thi sĩ, đã làm thi sĩ một cách đường hoàng mạnh dạn, dám giữ một bản ngã, dám giữ một cái tôi ”
Cái tôi ngông Tản Đà còn được biểu lộ khi ông tự coi mình là một vị tiên trên trời bị đày xuống hạ giới vì tội ngông. Ông cũng tự nhận mình là người nhà Trời được sai xuống hạ giới để triển khai thiên chức cao quý : “ Là việc thiên lương của trái đất / Cho con xuống thuật cùng đời hay ”. Ông tự bịa chuyện lên hầu trời bằng năng lực văn chương cá thể cũng là để biểu lộ sự trái chiều nhân cách, lối sống với giai cấp phong kiến, Tản Đà tự thấy mình là người không có ai là kẻ tri âm tri kỉ với mình. Chưa khi nào ta thấy một cái tôi ngông mạnh dạn như thế. Nếu những tác giả trước tự chứng minh và khẳng định mình về con đường sự nghiệp, kinh bang tế thế còn Tản Đà lại biểu lộ tài văn chương hơn người hơn đời. Một nét đặc biệt quan trọng cái ngông Tản Đà có điểm đặc trưng do sự lao lý của thời đại ông sống trong thời gian giao thời loạn lạc, chính sách phong kiến suy tàn, Nho học nhường lối cho chữ quốc ngữ và văn chương tân tiến nên ông không tôn vinh “ Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ trung ” như Nguyễn Công Trứ. Ông tự do sống đúng với bản ngã cá thể mới lạ tương thích với thời đại lúc bấy giờ .
Như vậy cái tôi ngông của Tản Đà đã làm nên một dấu ấn cá thể riêng không liên quan gì đến nhau trong nền văn học dân tộc bản địa khiến cho ai đọc thơ ông không hề quên được cái ngông ngạo nghễ với đời thật xác đáng với lời nhận xét của Lê Thanh : “ Ông Tản Đà là người thứ nhất và là người độc nhất của cái thế hệ ông đã làm sống lại cái hồn thơ Nước Ta đang hấp hối, tôi không muốn nói đến đã chết rồi. Ông sinh ra đem cho tất cả chúng ta một thi sĩ thành thực dám ca hát cái đời sống của lòng ; ông đã mơ mộng, đã chán đời, yêu đời, thiết tha với đời một cách tự do, ông đã dám ngông, dám có một bản ngã, dám công nhiên để cho cái chữ tình mê man của mình rãi trong văn thơ ” .

Đề bài: Phân tích cái tôi ngông của Tản Đà trong bài Hầu Trời

    Xuân Diệu đã từng nhận xét Tản Đà: “có can đảm làm thi sĩ, đã làm thi sĩ một cách đường hoàng, bạo dạn, dám giữ một bản ngã, dám có một cái tôi”. Đây quả là một nhận xét xác đáng về bản lĩnh cá nhân, về cái tôi ngông ngạo, hơn đời của Tản Đà. Cái tôi “ngông” là một nét đặc sắc, tạo nên dấu ấn riêng trong sáng tác của ông. Và được thể hiện đặc biệt rõ nét qua tác phẩm Hầu trời.

Ngông là khái niệm để chỉ tính cách ngang tàng, bất cần. Nhưng so với kẻ sĩ ngông chính là để bộc lộ một cái tôi cao ngạo, khác người. Bởi họ tự tin vào năng lực, nhân cách của bản thân, họ dám đem kĩ năng để chứng minh và khẳng định với đời .
Ngông vốn không phải là khái niệm lạ lẫm trong văn học, ta hoàn toàn có thể kể đến những tác giả tiêu biểu vượt trội cho lối sống đó như cái tôi rất ngông của Nguyễn Công Trứ :

    Vũ trụ nội mạc phi phận sự

    Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng

Hay Tú Xương :

    Ông trông lên bảng thấy tên ông

    Ông tớp rượu vào ông nói ngông

    Trên bảng năm ba thầy cử đội

    Bốn kì mười bảy cái ưu thông.

    Đến Tản Đà, cái ngông tiếp tục được phát triển và được khẳng định một cách mạnh mẽ. Cái ngông trong bài Hầu trời trước hết được thể hiện trong hành động muốn được lên trời, bởi ông cho rằng chỉ có Trời mới đánh giá đúng tài năng của mình:

    Đêm qua chẳng biết có hay không,

    Chẳng phải hoảng hốt, không mơ mòng

    Thật hồn! Thật phách! Thật thân thể!

    Thật được lên tiên sướng lạ lùng.

    Cách vào đề của ông thật dí dỏm, hài hước, ông một mực khẳng định việc mình được lên tiên là thật, không hoảng hốt, không mơ mòng, cái thật ở cả phách, hồn, thân thể. Cuộc vượt thoát trần tục, lên tiên đối với ông là có thật, là không thể chối cãi. Đồng thời ông cũng lí giải lí do mình lên tiên: “Trời nghẹ hạ giới ai ngâm nga/Tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà/ Làm trời mất ngủ, trời đương mắng/ Có hay lên đọc, Trời nghe qua”. Câu thơ như một lời khẳng định tài năng của bản thân vọng vang cả trời đất, khiến cả Trời cũng phải sai người xuống mời ông lên đọc. Đây là biểu hiện thứ nhất trong cái tôi ngông ngạo của Tản Đà.

Không dừng lại ở đó, ý thức khẳng định chắc chắn cái tôi được biểu lộ rõ hơn ở đoạn ông tự khen chính mình :

    “Đọc hết văn vần lại văn xuôi

    Hết văn thuyết lý lại văn chơi”

    Tài năng hơn người khiến Tản Đà không ngần ngại thể hiện bản lĩnh cái tôi cá nhân, những tác phẩm của ông đều được liệt kê với những đặc điểm nổi bật của chúng: Khối tình con, Thần tiên, Giấc mông, … Rồi ông tự khen mình “Văn đã giàu thay, lại lắm lối”. Đây không phải là lần đầu tiên Tản Đà tự khen ngợi mình, trong bài Tự trào ông đã viết: “Vùng đất Sơn Tây nảy một ông/ Tuổi chửa bao nhiêu văn rất hùng/ Sông Đà núi Tản ai hun đúc/ Bút thanh câu thần sớm vãi vung”. Cho thấy ý thức cao độ về cái tôi của mình trong thơ ông.

    Nghe những lời nhận xét ấy, trời cũng phải bật buồn cười và phê cho “văn thật tuyệt” “văn trời được thế chắc có ít”. Các chư tiên thì khen ngợi bằng những lợi khen ngợi không tiếc lời: lời văn như sao băng, khí văn như mây chuyển, nhẹ như sương, êm như gió,… Và họ tranh nhau ao ước, dặn: “Anh ghánh lên đây bán chợ Trời”. Quả thật chỉ có ở nơi tiên giới này Tản Đà mới tìm được người bạn tri âm tri kỉ với mình, bởi dưới hạ giới văn chương rẻ như bèo, ít được trân trọng. Còn ở đây ông đã tìm được tri âm tri kỉ, bởi chỉ có những người như họ mới cảm nhận được hết tài năng của ông.

    Đã có mấy ai trong văn học, dám xưng họ tên đủ đầy trong tác phẩm của mình, ấy vậy mà có một thi nhân tên Tản Đà, khi hầu trời đã dám làm việc đó: “Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn/ Quê ở Á Châu và Địa cầu/ Sông Đà núi Tản nước Nam Việt”. Một nhân cách hơn người, một bản lĩnh khác thường ở con người tài năng và nhân cách này. Lời thơ tràn đầy niềm tự hào về bản thân, quê quán, và ý thức tự tôn dân tộc sâu sắc. Cách nói thật trịnh trọng, đầy khẳng định về tài năng, nhân cách của chính mình.

    Đồng thời Tản Đà cũng tự nhận mình là một Trích tiên bị đầy xuống trần gian vì tôi ngông, nhưng ngay sau đó ông đã khẳng định: “Trời rằng: không phải là Trời đày/ Trời định sai con một việc này/ Là việc “thiên lương” của nhân loại”/ “Cho con xuống thuật cùng đời hay”. Ông xuống trần gian để thực hiện một sứ mệnh cao cả, thực hành thiên lương, đem lại đời sống tốt đẹp cho con người. Nhưng đây quả là một nhiệm vụ khó khăn, ở giữa trốn trần gian đầy hiểm ác, bon chen, giữ được thiên lương và truyền bá thiên lương quả thực không hề đơn giản. Việc ông tự nguyện gánh vác nhiệm vụ Trời trao cho thấy nhân cách cao đẹp của thi nhân.

    Hai chữ thiên lương thằng Hiếu nhớ

    Dám xin không phụ Trời trông mong

    Thể thơ thất ngôn trường thiên, đã cho phép tác giả thể hiện một cách thoải mái cảm xúc của bản thân. Bài thơ Hầu trời đã thể hiện một cách đầy đủ cái tôi đầy ngông ngạo của Tản Đà trước cuộc đời. Ông ý thức sâu sắc về tài năng của bản thân, ông thời cũng ý thức hiện thực xã hội thối nát lúc bấy giờ. Qua đó cũng cho người đọc thấy một cái tôi ngông nhưng cũng đầy cô đơn, bế tắc trước thời cuộc.

Đề bài: Phân tích cái “tôi” ngông của Tản Đà trong bài thơ Hầu Trời.

Người ta nói nhiều về Tản Đà vào những năm ấy, thời gian chuyển giao của văn chương truyền thống cuội nguồn và văn chương tân tiến. Đó là nhà thơ của hai thời đại, “ dấu gạch nối giữa hai thế kỉ ” … bởi nhiều nguyên do. Ông tiêu biểu vượt trội cho kiểu nhà nho tài tử, là người tiên phong mang văn chương ra bán phố phường. Đó là những góp phần mới mẻ và lạ mắt của ông về hình thức thơ, diện mạo thơ vừa lãng mạn vừa cảm thương, vừa mới mẻ vừa giữ cốt cách hồn thơ dân tộc bản địa. Nhưng có lẽ rằng không ai phủ nhận được, điều mà Tản Đà ghi dấu ấn trong lòng fan hâm mộ lại chính là đậm cá tính trong thơ, còn gọi là cái tôi ngông mà ông đã thể hiện. Và một trong những thi phẩm bộc lộ được đó, là Hầu Trời. Bài thơ được in trong tập Còn chơi, năm 1921 bộc lộ được đậm nét cái tôi ngông của nhà thơ .
Nét ngông trong thơ vốn không phải là một điều lạ lẫm. Nhắc đến đậm chất ngầu này phải kể đến Nguyễn Công Trứ trước đó, và lớp sau này là Nguyễn Tuân. Và đến đây, tất cả chúng ta có Tản Đà. Khi những cốt cách nghệ sĩ tài hoa này thể hiện cái ngông là khi họ ý thức rất cao về kĩ năng và giá trị của bản thân mình trước cuộc sống. Họ thể hiện điều đó để tự tin, để hãnh diện nhưng cũng là để thử thách trước cuộc sống. Và từ đó họ tạo cho mình một phong thái, một đậm cá tính riêng, độc lạ không pha lẫn được. Tản Đà trong Hầu Trời đã có một cái tôi ngông độc lạ như thế .
Cái tôi ngông trước hết được bộc lộ ở việc thi nhân dám lên tận trời để khẳng định chắc chắn kĩ năng. Mà tiên phong phải kể đến màn vào đề bài thơ đầy khôn khéo và có duyên :
Đêm qua chẳng biết có hay không ,
Chẳng phải hoảng loạn, không mơ mòng .
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thể !
Thật được lên tiên – sướng lạ lùng .
Thơ Tản Đà hay thơ ca cùng thời cũng có nói về việc lên tiên, để thoát li khởi đời sống “ trần gian em nay chán nửa rồi ”. Nhưng Tản Đà thoát li lên trời lần này là để đọc thơ, ngâm văn. Chốn thiên môn đế khuyết ấy tưởng chỉ để rong chơi, tận hưởng, nhưng nhà thơ đã tự hóa thân mình thành một thi sĩ trình diễn kĩ năng. Mà cái cớ lên trời ấy người ta nghe tưởng chừng không bình thường nhưng rồi cũng thấy rất tự nhiên và đáng tin. Chỉ là một đêm mất ngủ, uống trà, chơi trăng và ngâm văn, ấy vậy mà tiếng ngâm vang cả đến sông Ngân Hà khiến Trời phải sai người xuống đón lên để đọc cho nghe. Rõ ràng là một câu truyện không có thật, quá lạ lùng nhưng cái cách dẫn dắt, trình diễn lại khiến người ta thấy mê hoặc, hóm hỉnh. Phải bằng cái tôi đậm cá tính như Tản Đà mới nghĩ ra được một câu truyện như thế .
Không bỏ lỡ thời cơ được lên trời đọc thơ, thi sĩ đã hào hứng, phấn khởi mà “ quảng cáo ” kĩ năng : văn vần, văn xuôi, văn thuyết lí, văn chơi và cả hàng loạt những sáng tác đã in cả rồi :
Hai quyển Khối tình văn thuyết lí
Hai Khối tình con là văn chơi
Thần tiền, Giấc mộng văn tiểu thuyết
Đài gương, Lên sáu văn vị đời
Quyển Đàn bà Tàu lối văn dịch
Đến quyển Lên tám nay là mười .
Chưa thấy ai khôn khéo, tài tình mà cũng đầy ngông nghênh như Tản Đà qua cách đọc thơ cho Trời nghe như vậy. Cái tôi đậm cá tính của ông đã thể hiện một cách rất tự nhiên mà không phải ai cũng làm được và dám làm. Tài năng được trần gian công nhận đã là một việc làm vô cùng khó, vậy mà giờ đây lên tới chốn thiên môn đế khuyết để chứng minh và khẳng định thì không hề không nói là rất ngông. Chỉ cần nhìn biểu lộ của những chư tiên và lời khen nức lòng của Trời cũng đủ thấy cách thể hiện năng lực của Tản Đà có nét độc lạ như thế nào .
Văn dài hơi tốt ran cung mây !

Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay
Tâm như nở dạ, Cơ lè lưỡi
Hằng Nga, Chức Nữ chau đôi mày
Song Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứng
Đọc xong mỗi bài cùng vỗ tay .
…
Trời lại phê cho : “ Văn thật tuyệt !
Văn trần như thế chắc có ít !
Nhời văn chuốt đẹp như sao băng !
Khí văn hùng mạnh như mây chuyển !
Êm như gió thoảng, tinh như sương !
Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết !
Táo bạo hơn, thi nhân còn được động viên : Anh gánh lên đây bán chợ Trời. Trong âm hưởng của sự mê hồn, hứng khởi, người ta không thấy một Tản Đà đang phô diễn, khoe khoang năng lực mà đó chỉ là một dịp để người nghệ sĩ thăng hoa trên kĩ năng của chính mình. Phải ý thức về năng lực cao độ, phải tự hào, tự tôn về giá trị bản thân đến mức như thế nào mới dám thể hiện đầy táo bạo như thế. Cái đó người ta gọi là ngông, cũng chỉ có Tản Đà mới ngông đầy nghệ sĩ và tài hoa như thế .
Nhưng nhịp điệu của cái ngông không bay bổng theo chiều đi lên như người đọc tưởng mà nó có độ lắng sâu dưới màn tái hiện bức tranh đời sống của người nghệ sĩ trước thời kì khốn khó của kẻ nặng mệnh văn chương. Trong màn đối thoại với Trời, Tản Đà đã giúp người đọc tưởng tượng ra điều đó, cũng là cách ông thể hiện cái tôi ngông khác của mình trong bài thơ. Nhà thơ chẳng ngại mà giấu giếm, đã trình làng một cách đầy tự tin :
– “ Dạ, bẩm lạy Trời con xin thưa
Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn
Quê ở Á châu về Địa cầu
Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ”
Ông thẳng thừng san sẻ về đời sống đầy khó khăn vất vả, nghèo khó của mình dưới trần gian :
– “ Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó
Trần gian thước đất cũng không có
Nhờ Trời năm xưa học không ít
Vốn liếng còn một bụng văn đó .
Giấy người mực người thuê người in
Mướn shop người bán phường phố .
Văn chương hạ giới rẻ như bèo
Kiếm được đồng lãi thực rất khó .
Kiếm được thời ít tiêu thời nhiều
Làm mãi quanh năm chẳng đủ tiêu. ”
Việc tâu bày này không phải là để than nghèo kể khổ, không mong được ban phước lộc ân để có giàu sang phong phú. Mà mục tiêu lên hầu trời là để được tri âm. Có thể thấy đằng sau một Tản Đà hào hứng, tự tán dương là một người đầy đơn độc. Ông phải lên tới trời để tìm kiếm sự đồng cảm, khát khao được thừa nhận năng lực. Vì vậy, kể về đời sống nghèo khó, thậm chí còn cùng cực kia là cách để nhà thơ thể hiện rõ hơn sự đồng cảm về nghề văn bạc nghĩa, nghèo nàn mà mình đang phải bám víu. Cách tìm kiếm ấy trong lời thơ chất chứa đầy tâm sự và cảm hứng tự sự cũng là một cách ngông trong cái tôi của Tản Đà .
Nhưng chưa dừng lại ở đó, cái ngông của Tản Đà còn biểu lộ ở thái độ khác thường khi chứng minh và khẳng định bản thân mình. Trong cuộc đối thoại với Trời, nhà thơ cho rằng kẻ tên Nguyễn Khắc Hiếu bị đày xuống hạ giới vì tội ngông. Hóa ra, thi nhân vốn là một vị trích tiên, là người nhà trời. Dẫu Trời có khôn khéo sửa lại không phải là đày mà là giao cho thiên chức “ thiên lương ” của trái đất để xuống thuật cùng đời hay thì cái ngông vẫn không giấu đi được. Bởi cái ngông này đã hóa thành một ý thức trái chiều với xã hội đương thời. Làm sao thi sĩ gánh vác được điều đó, khi mà xã hội lúc bấy giờ đẩy những người như ông vào cảnh khốn khó. Cho nên ngầm trong ý đó, Tản Đà muốn đề cập tới khát vọng mà ông đã từng theo đuổi, đó chính là cải cách xã hội. Nhưng tất cả chúng ta đã nhận ra cái lực bất tòng tâm của thi nhân. Bởi vậy cái tôi ngông, ngạo nghễ, thử thách với đời mà có phần vẫn bất lực. Đó là xu thế chung trong tâm ý của giới văn sĩ lúc bấy giờ .
Nếu đặt cái nhìn về tính cách ngông trong văn học thì Nguyễn Công Trứ đã quá ấn tượng với người đọc về một con người kĩ năng độc lạ ngay cả khi đương chức hay về hưu. Về sau Nguyễn Tuân cũng mang cái ngông độc lạ để tạo nên một ý niệm thẩm mĩ độc lạ. Riêng với Tản Đà cái ngông của ông từ ngoài đời đến văn chương, từ xê dịch, thơ ca đến tình duyên. Nhưng cái ngông của Tản Đà thể hiện một thái độ khát khao rất can đảm và mạnh mẽ với cuộc sống, mong mỏi niềm tri âm và cả sự đổi khác về xã hội. Hầu Trời đã tóm gọn hết thảy cái ngông ấy. Bởi vậy thi phẩm xứng danh tiêu biểu vượt trội cho phong thái độc lạ, ngông tài hoa của thi nhân .
Nhưng không hề phủ nhận cái ngông trong Hầu Trời không chỉ ở nội dung mà cả phương diện nghệ thuật và thẩm mỹ. Lựa chọn một thể thơ thất ngôn quen thuộc, nhưng nhà thơ lại viết nó ở Lever trường thiên. Hơn nữa cấu trúc những khổ không phải 4 dòng một khổ như thường thì mà có đoạn lên đến 6, 10, 12 dòng. Chính vì sự phóng khoáng, tự do về thể thơ như vậy đã giúp cho nhà thơ thỏa chí thể hiện cái tôi của mình. Thêm nữa còn phải kể đến một cấu tứ đặc biệt quan trọng trong bài chính là mạch trữ tình không tạo ra bởi cảm hứng mà bởi chất tự sự. Đúng ra bài thơ là một câu truyện khá rõ ràng theo cấu trúc thời hạn. Lại có thêm một trường hợp giật mình tạo nên một câu truyện rất mê hoặc, hóm hỉnh và có duyên. Ngôn ngữ thơ không quá trau chuốt, cầu kì nhưng trộn lẫn giữa sự có tinh lọc và cả nét bình dị, nôm na. Bởi vậy, ngay cả tạo nên một bài khá dài nhưng vẫn tạo dấu ấn đặc biệt quan trọng như thế. Cũng là cách mà Tản Đà khẳng định chắc chắn cái tôi ngông độc lạ của mình .
Nhà thơ Xuân Diệu từng nói rằng : “ Tản Đà là thi sĩ tiên phong, mở màn cho thơ Nước Ta văn minh. Tản Đà là người thứ nhất có can đảm và mạnh mẽ làm thi sĩ, đã làm thi sĩ một cách đường hoàng, mạnh dạn, dám giữ một cái tôi ”. Lời nhận định và đánh giá đó chỉ khác ở chỗ là thay vào đó bằng một chữ ngông. Bản lĩnh của thi nhân, cái tôi độc lạ, mới mẻ và lạ mắt là những gì Tản Đà góp mặt vào thơ ca thời kì đó. Nhưng chắc như đinh với Hầu Trời ông đã làm cho bản ngã của mình được chứng minh và khẳng định một cách tài hoa như thế .
Nam Cao đã từng nói : “ Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp được những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và phát minh sáng tạo những gì chưa có ” chính điều đó tạo ra sự cái tôi cá thể có dấu ấn riêng không liên quan gì đến nhau của mỗi tác giả. Tản Đà là một nhà văn có cái tôi ngông khác người nên thơ văn ông để lại một nét rực rỡ không hề lẫn với bất kể nhà văn nhà thơ nào. Đặc biệt cái tôi ngông ấy được biểu lộ xuất sắc trong bài thơ “ Hầu trời ” với lối viết phóng khoáng, tự do chứng minh và khẳng định kĩ năng của bản thân .
Khái niệm “ ngông ” trong dùng để chỉ thái độ ứng xử xã hội và nghệ thuật và thẩm mỹ khác thường với mọi người của những nhà văn, nhà thơ có ý thức cao về kĩ năng và phẩm chất cá thể. Trong văn học trung đại ta đã từng phát hiện cái tôi ngông của Nguyễn Công Trứ trong “ Bài ca ngất ngưởng ” hay Cao Bá Quát nay ta lại gặp Tản Đà dù không phải là cái ngông duy nhất nhưng vẫn có những điểm đặc trưng do lao lý thời đại thi sĩ sống là lúc giao thời Đông Tây, Hán học suy tàn và Tây học mở màn tăng trưởng. Thơ văn Tản Đà được coi là dấu gạch nối giữa hai thế kỉ : trung đại và tân tiến .
Trong bài thơ “ Hầu trời ” cái tôi ngông được bộc lộ ngay ở nhan đề tác phẩm. Trời ở tận trên cao xa có ai lên đến được với trời để hầu vậy mà Tản Đà lại hầu trời bằng văn thơ. Không chỉ vậy cái ngông ấy còn được bộc lộ ở những nội sau. Tác giả tự cho rằng văn thơ mình hay khi “ Tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà ” nên khiến Trời mất ngủ đành phải cho hai cô tiên xuống mời thi sĩ lên đọc thơ. Ông tự tin khẳng định chắc chắn cái tôi cá thể của mình bằng cách “ Đọc hết văn vần sang văn xuôi / Hết văn lí thuyết lại văn chơi ”, ông liệt kê những áng văn của mình như : khối tình, khối tình con, thần tiên, giấc mộng, đài gương, lên sáu, đàn bà Tàu, lên tám. Nhà trời nghe xong gật gù khen : “ Văn đã giàu thay, lại lắm lối ” / “ Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay ”, những chư tiên cũng tấm tắc ngợi ca : “ Tâm như nở dạ, Cơ lè lưỡi / Hằng Nga, Chức Nữ chau đôi mày / Song Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứng / Đọc xong mỗi bài cũng vỗ tay ”. Thi sĩ đã mượn lời của Trời để khẳng định chắc chắn kĩ năng văn chương bản thân đặc biệt quan trọng là câu thơ : “ Trời lại phê cho : Văn thật tuyệt / Văn trần được thế chắc có ít / … ”. Ta từng phát hiện lời tự ý thức kĩ năng bản thân trong thơ ông như : “ Sông Đà núi Tản đúc nên ai / Trần thế lâu nay được mấy người ”. Tản Đà rất tự tin biểu lộ mình bằng toàn bộ vốn văn chương có được, ông khẳng định chắc chắn có mấy người được như ông .
Cái tôi ngông được biểu lộ khi được Trời hỏi danh tính ông đã tự tin xưng tên họ không thiếu. “ Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn / Quê ở Á Châu về Địa cầu / Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ”. Trong thơ ca trung đại với đặc trưng cái tôi cá thể bị lu mờ nhưng cũng có không ít trường hợp không ngần ngại xưng danh như Hồ Xuân Hương “ Quả cau nho nhỏ, miếng trầu hôi / Này của Xuân Hương đã quệt rồi ” hay Nguyễn Công Trứ với câu thơ “ Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng ”. Cái ngông của Tản Đà cũng lặp lại điểm giống tuy nhiên cách nói của thi nhân đặc biệt quan trọng hơn những nhà thơ trước. Ông công khai minh bạch lí lịch rõ ràng và rất tân tiến có rất đầy đủ họ tên, quê quán, quốc tịch, lục địa, hành tinh …. Qua đó ta hoàn toàn có thể thấy được con người năng lực và phẩm chất đáng quý của ông. Thi sĩ ý thức kĩ năng văn chương bản thân và tự tin thể hiện bản ngã cá thể không chút ngần ngại không những vậy ta còn thấy được tấm lòng yêu nước thâm thúy của bậc tri thức công khai minh bạch mình ở “ Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ” trong thực trạng chủ quyền lãnh thổ quốc gia bị xâm lăng, nền độc lập dân tộc bản địa bị rình rập đe dọa. Chính điều đó chứng minh và khẳng định niềm tin tự tôn dân tộc bản địa của thi sĩ. Đúng như lời nhận xét của Xuân Diệu : “ Tản Đà là người thi sĩ tiên phong mở màn cho thơ Nước Ta văn minh. Tản Đà là người thứ nhất đã có can đảm và mạnh mẽ làm thi sĩ, đã làm thi sĩ một cách đường hoàng mạnh dạn, dám giữ một bản ngã, dám giữ một cái tôi ”
Cái tôi ngông Tản Đà còn được biểu lộ khi ông tự coi mình là một vị tiên trên trời bị đày xuống hạ giới vì tội ngông. Ông cũng tự nhận mình là người nhà Trời được sai xuống hạ giới để triển khai thiên chức cao quý : “ Là việc thiên lương của quả đât / Cho con xuống thuật cùng đời hay ”. Ông tự bịa chuyện lên hầu trời bằng năng lực văn chương cá thể cũng là để bộc lộ sự trái chiều nhân cách, lối sống với giai cấp phong kiến, Tản Đà tự thấy mình là người không có ai là kẻ tri âm tri kỉ với mình. Chưa khi nào ta thấy một cái tôi ngông mạnh dạn như thế. Nếu những tác giả trước tự chứng minh và khẳng định mình về con đường công danh sự nghiệp, kinh bang tế thế còn Tản Đà lại bộc lộ tài văn chương hơn người hơn đời. Một nét đặc biệt quan trọng cái ngông Tản Đà có điểm đặc trưng do sự pháp luật của thời đại ông sống trong thời gian giao thời loạn lạc, chính sách phong kiến suy tàn, Nho học nhường lối cho chữ quốc ngữ và văn chương văn minh nên ông không tôn vinh “ Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ trung ” như Nguyễn Công Trứ. Ông tự do sống đúng với bản ngã cá thể mới mẻ và lạ mắt tương thích với thời đại lúc bấy giờ .
Như vậy cái tôi ngông của Tản Đà đã làm nên một dấu ấn cá thể riêng không liên quan gì đến nhau trong nền văn học dân tộc bản địa khiến cho ai đọc thơ ông không hề quên được cái ngông ngạo nghễ với đời thật xác đáng với lời nhận xét của Lê Thanh : “ Ông Tản Đà là người thứ nhất và là người độc nhất của cái thế hệ ông đã làm sống lại cái hồn thơ Nước Ta đang hấp hối, tôi không muốn nói đến đã chết rồi. Ông sinh ra đem cho tất cả chúng ta một thi sĩ thành thực dám ca hát cái đời sống của lòng ; ông đã mơ mộng, đã chán đời, yêu đời, thiết tha với đời một cách tự do, ông đã dám ngông, dám có một bản ngã, dám công nhiên để cho cái chữ tình mê man của mình rãi trong văn thơ ” .
Xuân Diệu đã từng nhận xét Tản Đà : “ có can đảm và mạnh mẽ làm thi sĩ, đã làm thi sĩ một cách đường hoàng, mạnh dạn, dám giữ một bản ngã, dám có một cái tôi ”. Đây quả là một nhận xét xác đáng về bản lĩnh cá thể, về cái tôi ngông ngạo, hơn đời của Tản Đà. Cái tôi “ ngông ” là một nét rực rỡ, tạo nên dấu ấn riêng trong sáng tác của ông. Và được biểu lộ đặc biệt quan trọng rõ nét qua tác phẩm Hầu trời .

Ngông là khái niệm để chỉ tính cách ngang tàng, bất cần. Nhưng so với kẻ sĩ ngông chính là để bộc lộ một cái tôi cao ngạo, khác người. Bởi họ tự tin vào năng lực, nhân cách của bản thân, họ dám đem kĩ năng để chứng minh và khẳng định với đời .
Ngông vốn không phải là khái niệm lạ lẫm trong văn học, ta hoàn toàn có thể kể đến những tác giả tiêu biểu vượt trội cho lối sống đó như cái tôi rất ngông của Nguyễn Công Trứ :
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Hay Tú Xương :
Ông trông lên bảng thấy tên ông
Ông tớp rượu vào ông nói ngông
Trên bảng năm ba thầy cử đội
Bốn kì mười bảy cái ưu thông .
Đến Tản Đà, cái ngông liên tục được tăng trưởng và được khẳng định chắc chắn một cách can đảm và mạnh mẽ. Cái ngông trong bài Hầu trời trước hết được bộc lộ trong hành vi muốn được lên trời, bởi ông cho rằng chỉ có Trời mới nhìn nhận đúng năng lực của mình :
Đêm qua chẳng biết có hay không ,
Chẳng phải tá hỏa, không mơ mòng
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thể !
Thật được lên tiên sướng lạ lùng .
Cách vào đề của ông thật dí dỏm, vui nhộn, ông một mực khẳng định chắc chắn việc mình được lên tiên là thật, không hoảng loạn, không mơ mòng, cái thật ở cả phách, hồn, thân thể. Cuộc vượt thoát trần tục, lên tiên so với ông là có thật, là không hề chối cãi. Đồng thời ông cũng lí giải lí do mình lên tiên : “ Trời nghẹ hạ giới ai ngâm nga / Tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà / Làm trời mất ngủ, trời đương mắng / Có hay lên đọc, Trời nghe qua ”. Câu thơ như một lời khẳng định chắc chắn năng lực của bản thân vọng vang cả trời đất, khiến cả Trời cũng phải sai người xuống mời ông lên đọc. Đây là biểu lộ thứ nhất trong cái tôi ngông ngạo của Tản Đà .
Không dừng lại ở đó, ý thức chứng minh và khẳng định cái tôi được bộc lộ rõ hơn ở đoạn ông tự khen chính mình :
“ Đọc hết văn vần lại văn xuôi
Hết văn thuyết lý lại văn chơi ”
Tài năng hơn người khiến Tản Đà không ngần ngại biểu lộ bản lĩnh cái tôi cá thể, những tác phẩm của ông đều được liệt kê với những đặc thù điển hình nổi bật của chúng : Khối tình con, Thần tiên, Giấc mông, … Rồi ông tự khen mình “ Văn đã giàu thay, lại lắm lối ”. Đây không phải là lần tiên phong Tản Đà tự khen ngợi mình, trong bài Tự trào ông đã viết : “ Vùng đất Sơn Tây nảy một ông / Tuổi chửa bao nhiêu văn rất hùng / Sông Đà núi Tản ai hun đúc / Bút thanh câu thần sớm vãi vung ”. Cho thấy ý thức cao độ về cái tôi của mình trong thơ ông .
Nghe những lời nhận xét ấy, trời cũng phải bật buồn cười và phê cho “ văn thật tuyệt ” “ văn trời được thế chắc có ít ”. Các chư tiên thì khen ngợi bằng những lợi khen ngợi không tiếc lời : lời văn như sao băng, khí văn như mây chuyển, nhẹ như sương, êm như gió, … Và họ tranh nhau ao ước, dặn : “ Anh ghánh lên đây bán chợ Trời ”. Quả thật chỉ có ở nơi tiên giới này Tản Đà mới tìm được người bạn tri âm tri kỉ với mình, bởi dưới hạ giới văn chương rẻ như bèo, ít được trân trọng. Còn ở đây ông đã tìm được tri âm tri kỉ, bởi chỉ có những người như họ mới cảm nhận được hết năng lực của ông .
Đã có mấy ai trong văn học, dám xưng họ tên đủ đầy trong tác phẩm của mình, ấy vậy mà có một thi nhân tên Tản Đà, khi hầu trời đã dám thao tác đó : “ Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn / Quê ở Á Châu và Địa cầu / Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ”. Một nhân cách hơn người, một bản lĩnh khác thường ở con người năng lực và nhân cách này. Lời thơ tràn trề niềm tự hào về bản thân, quê quán, và ý thức tự tôn dân tộc bản địa thâm thúy. Cách nói thật trịnh trọng, đầy khẳng định chắc chắn về kĩ năng, nhân cách của chính mình .
Đồng thời Tản Đà cũng tự nhận mình là một Trích tiên bị đầy xuống trần gian vì tôi ngông, nhưng ngay sau đó ông đã chứng minh và khẳng định : “ Trời rằng : không phải là Trời đày / Trời định sai con một việc này / Là việc “ thiên lương ” của trái đất ” / “ Cho con xuống thuật cùng đời hay ”. Ông xuống trần gian để thực thi một thiên chức cao quý, thực hành thực tế thiên lương, đem lại đời sống tốt đẹp cho con người. Nhưng đây quả là một trách nhiệm khó khăn vất vả, ở giữa trốn trần gian đầy độc ác, tất bật, giữ được thiên lương và truyền bá thiên lương quả thực không hề đơn thuần. Việc ông tự nguyện gánh vác trách nhiệm Trời trao cho thấy nhân cách cao đẹp của thi nhân .
Hai chữ thiên lương thằng Hiếu nhớ
Dám xin không phụ Trời trông mong
Thể thơ thất ngôn trường thiên, đã được cho phép tác giả biểu lộ một cách tự do xúc cảm của bản thân. Bài thơ Hầu trời đã biểu lộ một cách không thiếu cái tôi đầy ngông ngạo của Tản Đà trước cuộc sống. Ông ý thức thâm thúy về kĩ năng của bản thân, ông thời cũng ý thức hiện thực xã hội thối nát lúc bấy giờ. Qua đó cũng cho người đọc thấy một cái tôi ngông nhưng cũng đầy đơn độc, bế tắc trước thời cuộc .

Đề bài: Giới thiệu một vài nét về Tản Đà và bài thơ “Hầu Trời”

   Tác giả

Tản Đà ( 1889 – 1939 ) là bút danh của Nguyễn Khắc Hiếu. Quê ở Khê Thượng, Bất Bạt nay thuộc Ba Vì, Hà Tây. Tinh thông Hán học, phong tình tài hoa. Là thi sĩ tài ba, tên tuổi chói sáng trên thi đàn Việt Nam những năm 20 của thế kỉ XX. Viết văn làm thơ. Tác phẩm gồm có : Giấc mộng con, Giấc mộng lớn, Khối tình con, Tản Đà vận văn, … Ông là người dịch thơ Đường hay nhất ở nước ta. Cái tôi lãng mạn bay bổng là hồn thơ của Tản Đà : đằm thắm, thiết tha, buồn nhiều mà vẫn gắn bó với quê nhà, quốc gia. Hoài Thanh xem Tản Đà là “ người của hai thế kỉ ” vì thơ ông là cái vạch nối giữa hai nền văn học của dân tộc bản địa : cổ xưa và tân tiến .

   Thể thơ, chủ đề

Bài thơ “ Hầu Trời ” viết theo thể thất ngôn trường thiên dài 120 câu thơ ( Nhà xuất bản Văn học 1982 ) .
Bài thơ “ Hầu Trời ” không riêng gì bộc lộ cái ngông của Tản Đà mà còn biểu lộ một cốt cách của thi sĩ tài tử, tài hoa và phong thái từ tốn thanh cáo của tác giả trước “ nỗi đời cay cực ” phải bán văn kiếm ăn lần hồi .

Đề bài: Phân tích trí tưởng tượng phóng túng và tấm lòng ưu ái của Tản Đà qua bài thơ “Hầu Trời”.

Nói đến Tản Đà, tất cả chúng ta nói đến sự nghiệp thơ ca cùa một nhà thơ đầy đậm cá tính, nhất là đậm cá tính “ ngông ” của ông, Trong suốt nhiều sáng tác, Tản Đà đã bộc lộ cái “ tôi ” của mình một cách linh động và lí thú. Qua những tác phẩm đó, ngươi ta thấy một niềm tin luôn hướng đến sự tự do cá thể của một người con trong quốc gia mất chủ quyền lãnh thổ, với năng lực thơ ca sẵn có, cùng vơi một hồn thơ tự do phóng khoáng, ông đã viết bài thơ Hầu Trời với những câu thơ mang giọng điệu tầm trung như lời nói thường. Bài thơ bộc lộ, trí tường tượng nhiều mẫu mã và thẩm mỹ và nghệ thuật thơ tài ba của Tản Đà .
Trong văn chương thẩm mỹ và nghệ thuật, chữ “ ngông ” thường nói về đặc thù đậm cá tính của một nhà thơ, nhà văn nào đó, nhưng cái “ ngông ” trong mỗi con người lại có những cách khác nhau. Với Tản Đà chữ “ ngông ” kia dành để nói lên đậm chất ngầu của một nhà thơ khao khát tự do cá thể trong thời đại quốc gia mất chủ quyền lãnh thổ. Vì vậy, hoàn toàn có thể thấy ở nhà thơ này có những nét đậm chất ngầu độc lạ so với những nhà thơ cùng thời. Được ca tụng là dấu gạch nối giữa hai thời kì, nhà thơ Tản Đà đã bộc lộ một hồn thơ đậm chất truyền thống lịch sử nhưng cùng không ít tính văn minh. Sáng tác bài thơ Hầu Trời, Tản Đà mang đến một luồng sinh khí mới thổi phồng những tham vọng được vươn lên cao, vươn xa hơn, thoát khỏi vòng giam hãm nặng nề của chính sách thực dân, phong kiến đương thời .
Bài thơ tưởng tượng một câu truyện “ lên trời ” của nhà thơ với những lời kể dí dỏm và lí thú. Đầu tiên là giấc mơ nhưng sau đó là thực sự : “ Thật được lên tiên – sướng lạ lùng ”. Thế rồi khi đã đến nơi “ Thiên môn để khuyết ” thì việc “ hầu trời ” mới khởi đầu, qua từng quy trình tiến độ và tuần tự theo mạng lưới hệ thống ngặt nghèo. Sau khi được “ nhà trời ” tiếp đón hoàn toàn có thể nói là trang trọng, nhân vật trữ tình bắt dầu việc làm “ hầu trời ” đầy tự hào của mình :

    “Chư tiên ngồi quanh đã tĩnh túc

    Trời sai pha nước để nhấp giọng,

    Truyền cho “văn sĩ đọc văn nghe”

    Dạ bẩm lạy Trời con xin đọc”.

Có lẽ đó là lúc hào hứng và tự hào nhất của người đi “ hầu trời ”, bởi sự nồng nhiệt và trân trọng của “ nhà trời ” khi có người đến “ hầu văn ”, mà văn mới thật hay, thật tuyệt vời và đủ mọi thứ văn :

    “Đọc hết văn vần sang văn xuôi

    Hết văn lí thuyết lại văn chơi

    Đương cơn đắc ý đọc đã thích

    Chè trời nhấp giọng càng tốt hơn”,

Phải nói rằng người đi hầu trời thật dồi dào về văn chương, văn vần cũng lắm mà vân xuôi cũng thật nhiều. Vì vậy mà càng đọc có vẻ như càng đắc ý vì đây là thời cơ khan hiếm để được “ phô trương văn nghiệp ”. Sự thật là nhân vật trữ tình ở đây đã tha hồ được biểu lộ năng lực của mình, đến mức :

    “Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay

    Tâm như nở dạ, Cơ lè lưỡi

    Hằng Nga, Chức Nữ chau đôi mày”

Đến lúc này cả “ Chư tiên ” và “ nhà Trời ” đều cảm thấy phấn khích vì sự giàu sang văn thơ của người hầu. Tiếp theo việc làm “ hầu văn ”, nhân vật trữ tình của bài thơ mở màn “ khoe ” về năng lực văn chương và sự nghiệp vinh quang của mình. Người hầu trời lần lượt kể về những tác phẩm được coi là “ áng văn ” của mình cho “ nhà Trời ” nghe : khởi đầu là hai quyển “ Khối tình ”, rồi đến “ Khối tình con ”, “ Thần tiên ”, “ Giấc mộng ” … Tất cả đều đã được in ấn tỉ mỉ, nhưng không biết “ bán ” cho ai nếu không nhờ “ nhà Trời ” .
Cả một đoạn thơ dài có vẻ như lạ lời tự đắc của nhân vật trữ tình về thơ ca của mình, đến nỗi : “ Trời nghe, Trời cũng bật buồn cười ”. Thật ra sự hứng khởi ấy chi là phút đầu của niềm vui sướng khi được “ nhà trời ” tiếp đón văn thơ, nhưng đến những khổ thơ sau, nhân vật trữ tình lại “ ca thần ” về sự nghèo nàn của mình ở hạ giới và để được “ Thiên Tào ” tin yêu ! “ Người văn sĩ ” đã khai không thiếu họ tên, quê quán và thực trạng cơ hàn của mình ở trần gian. Nhưng vì việc “ Thiên lương của trái đất ” nên dẫu nghèo “ thước đất cũng không có ”, “ văn sĩ ” vẫn dồi dào về vốn liếng văn chương “ Văn chương hạ giới rẻ như bèo ” nên sống bằng nghiệp văn tại đó thật là nghèo khó. Trong cả một đoạn thơ dài, nhân vật trữ tình kể về sự khốn khó của mình khi triển khai “ việc thiên lương của quả đât ” có vẻ như như việc làm Trời sau là quá nặng khi phải làm tại trần giới .

    “Học ngày một kém, tuổi ngày cao

    Sức trong non yếu ngoài chen rấp

    Mội cây che chống bốn năm chiều”

Một thực tiễn được tỏ bày của “ người trần gian ” với “ nhà trời ” đó là một đời sống khốn cùng trong cái xã hội ngột ngạt khó thở ở “ hạ giới ”, “ Nhà trời ” cũng đồng cảm và nói rằng :

    “Con không nói, Trời đã biết

    Trời dẫu ngồi cao, Trời thấu hết

    Thôi con cứ về mà làm ăn,

    Lòng thông chớ ngại chi sương tuyết”.

Lời khuyên và lời an ủi của nhà trời như là sự cứu cánh cho đời sống vốn nghèo nàn và buồn thảm của nhân vật trữ tình ở “ hạ giới ”. Nhưng đâu đó trong thâm tâm, nhân vật trữ tình đã thầm trách “ nhà trời ” về sự không công minh, chính sự bất công đó mới đem đến những cuộc “ bán văn ” như vậy tại Thiên đình .
Dù ở “ chợ Trời ” văn bán trôi chảy vì sự đảm nhiệm nồng nhiệt của “ Thiên tiên ”, nhưng “ vâng lời Trời dạy ”, đành phải chấp thuận đồng ý quy quay trở lại “ hạ giới ” để lại sự tiếc nối khôn nguôi trong lòng người đi “ hầu trời ” .
Có một điều dễ thấy của bài thơ Hầu trời đó là sự mộc mạc, bình dị của giọng điệu. Bài thơ rất giống với lời nói thông thường, vì thế khi dõi theo việc làm Hầu Trời của nhân vật trữ tình, tất cả chúng ta luôn ở trong trạng thái tâm lí nhẹ nhõm và đôi lúc hoàn toàn có thể khiến ta phải nở nụ cười. Đó là đặc trưng của thơ Tản Đà, vừa dí dỏm lại vừa thâm thúy trong từng câu thơ .
Đây là bài thơ biểu lộ cái “ ngông ” một cách rõ nét nhất. Qua việc thiết kế xây dựng nhân vật trữ tình với việc làm văn lên “ hầu trời ”, cho thấy tác giả đã ý thức một cách thâm thúy về tự do cá thể của mình. Ở thời gian bấy giờ, viết ra những bài thơ như vậy chứng tỏ nỗi khao khát được biểu lộ cái “ tôi ” của nhà thơ lên đến cao độ .
Bài thơ được kiến thiết xây dựng theo lối cấu trúc nhiều đoạn nhiều khố thơ khác nhau và số lượng câu thơ hoàn toàn có thể nói là dài so với nội dung bài thơ. Nhưng đó không phải là điểm yếu kém mà là đặc thù của thơ Tản Đà .

   Với các hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng như “sông Ngân Hà”, “Hằng Nga, Chức Nữ”, “Khiên Ngưu” – bài thơ gây được những ấn tượng phong phú và độc đáo trong lòng người đọc. Nhà thơ với việc xây dựng những chi tiết, những tình huống “lên Trời”, “hầu Trời”, sau đó là xuống “hạ gỉới”, tạo cho bài thơ khôi hài, dí dỏm, lạ lùng.

Bài thơ này cho thấy trí tưởng tượng của nhà thơ thật phóng túng. Mọi hình ảnh, trường hợp trong bài thơ đều nằm trong khuôn khổ của sự tưởng tượng nhằm mục đích đạt đến hiệu suất cao tuyệt đối khi bày tỏ nỗi lòng mình của nhà thơ. Cách diễn đạt trạng thái tâm lí của nhân vật trữ tình cũng tự nhiên, cởi mở đã làm cho ý thức của bài thơ đậm chất tự sự hơn. Thực chất bài thơ này là một câu chyện kể về việc mang văn lên “ hầu Trời ” của thi sĩ Tản Đà, qua đó biểu lộ nỗi khao khát được “ tung hoành ” của nhà thơ để thực thi cái tiềm năng truyền bá “ thiên lương ” cao quý .
Bài thơ Hầu Trời là một tác phẩm rực rỡ của nhà thơ Tản Đà. Với những cụ thể, trường hợp mê hoặc và pha chút khôi hài, bài thơ dã biểu lộ được trí tưởng tượng phóng túng của nhà thơ. Qua đó ta thấy được ý thức cá thể của thi sĩ được nâng lên vượt qua những trở ngại của hiện thực xã hội. Với cấu trúc và nghệ thuật và thẩm mỹ độc lạ, bài thơ “ Hầu Trời ” đã bộc lộ cái “ ngông ” của nhà thơ một cách rõ nét nhất, xứng danh là “ con đẻ ý thức ” của một thi sĩ đầy đậm cá tính như Tản Đà .

Source: https://vvc.vn
Category : Vượt Khó