Cao huyết áp là một bệnh mạn tính thông dụng nhất trên quốc tế. Ở Nước Ta, theo một tìm hiểu gần đây của Viện Tim mạch vương quốc tại 8 tỉnh, thành thì tỷ suất cao huyết áp của những người từ 25 tuổi trở lên là 27,4 %, tức là cứ 4 người có 1 người cao huyết áp .Cao huyết áp : “ Kẻ giết người số một ”
– Cao huyết áp là bệnh lý có thể gây ra rất nhiều biến chứng khác nhau và thậm
chí có thể tử vong: Cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, suy tim, xuất huyết
não, nhũn não, suy thận, các biến chứng về mắt, các
biến chứng về mạch máu.
– Những biến chứng đó có ảnh hưởng tác động lớn đến người bệnh, gây tàn phế và trở thành gánh nặng cho mái ấm gia đình người bệnh và xã hội. Hàng năm tất cả chúng ta phải chi một khoản kinh phí đầu tư rất lớn, tới cả ngàn tỷ đồng để trực tiếp điều trị bệnh và ship hàng những người bị liệt, tàn phế, mất sức lao động do tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, suy tim …- Bệnh cao huyết áp còn được gọi là “ kẻ giết người thầm lặng ” bởi chỉ có một số ít ít những người bệnh cao huyết áp có một vài triệu chứng gợi ý khiến họ đi khám bệnh, như : đau đầu, chóng mặt, mặt đỏ bừng, ù tai … còn hầu hết người bệnh lại thường không có tín hiệu cảnh báo nhắc nhở trước. Không ít người bệnh thấy có triệu chứng đau đầu Open thì ngay sau đó cũng là kết thúc cuộc sống của họ do xuất huyết não nặng nề .- Có nhiều yếu tố rủi ro tiềm ẩn dẫn đến bệnh cao huyết áp trong hội đồng, như : Tuổi cao, hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia, khẩu phần ăn không hài hòa và hợp lý ( ăn mặn, ăn nhiều chất béo ), ít hoạt động giải trí thể lực, béo phì, stress trong đời sống, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường, tiền sử mái ấm gia đình có người bị tăng huyết áp … Phần lớn những yếu tố rủi ro tiềm ẩn này hoàn toàn có thể trấn áp được khi dân cư có hiểu biết đúng và biết được cách phòng tránh .
I. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN ĐIỀU TRỊTại sao phải điều trị huyết áp cao ?- Huyết áp cao thường gây tai biến nghiêm trọng như tử trận và hôn mê do tai biến mạch máu não, di chứng liệt nửa người, suy tim, thiếu máu cơ tim, suy thận, phình bóc tách động mạch chủ … Do đó mục tiêu chính của điều trị cao huyết áp là để phòng ngừa những biến chứng này .- Thông qua trị số huyết áp được hạ bằng thuốc hạ áp tất cả chúng ta hoàn toàn có thể phân biệt huyết áp được trấn áp tốt hay không. Tốt nhất nên đưa trị số huyết áp về < 140 / 85 mmHg ; so với các cụ ông cụ bà, trị số huyết áp khởi đầu hoàn toàn có thể đưa về < 160 / 90 mmHg sau đó kiểm soát và điều chỉnh tùy theo sự chịu đựng của người bệnh .- Điều trị huyết áp cao là điều trị suốt đời, do đó khi huyết áp đã trở về gần thông thường cũng không nên ngưng thuốc hạ áp mà phải điều trị liên tục vì huyết áp ngày càng tăng trở lại khi ngưng thuốc. Cần tham vấn tiếp tục bác sĩ của bạn khi huyết áp quá cao hoặc quá thấp trong quy trình điều trị .- Điều trị thuốc hạ áp hoàn toàn có thể phối hợp những nhóm thuốc khác nhau để tăng hiệu suất cao và giảm tính năng phụ ( do sử dụng liều thấp ). Cần chú ý quan tâm đến tính năng phụ của thuốc khi điều trị đặc biệt quan trọng là tụt huyết áp ở người lớn tuổi. Ở các cụ ông cụ bà, bác sĩ điều trị thường cho thuốc hạ áp với liều khởi đầu chỉ bằng nửa liều người trẻ vì người già dễ tụt huyết áp do thuốc hơn .- Ngoài việc điều trị huyết áp, cần quan tâm điều trị những yếu tố rủi ro tiềm ẩn khác kèm theo như tiểu đường, tăng lipid máu ...Bạn sẽ được bác sĩ điều trị gì khi bạn bị cao huyết áp ?Thông thường khi đo trị số huyết áp của bạn cao > 140 / 90 mmHg với nhiều lần đo trong nhiều ngày bạn hoàn toàn có thể được xem là bị cao huyết áp. Nếu huyết áp của bạn không cao lắm tức khoảng chừng 140 / 90-150 / 95 mmHg và thực trạng chung tốt và không mắc những bệnh khác làm xấu thêm thực trạng tim mạch, bạn hoàn toàn có thể không dùng thuốc mà cần phải kiểm soát và điều chỉnh lối sống. Nếu huyết áp cao hơn hoặc không cải tổ thì hoàn toàn có thể xem xét điều trị thuốc ngay sau khi xem xét cẩn trọng .Việc kiểm soát và điều chỉnh lối sống gồm có :- Điều chỉnh chính sách nhà hàng siêu thị như giảm ăn mặn ( < 6 g natri chlorua / ngày ), giảm mỡ, giảm đường ( nếu có tiểu đường ), không uống quá nhiều bia rượu mặc dầu uống với số lượng hạn chế cũng giúp có lợi cho sức khỏe thể chất của bạn ( chừng 15 ml rượu ethanol, 360 ml bia / ngày ) .- Tập thể dục đều đặn là phương pháp giảm cân, hoạt động giải trí thể lực hàng ngày 30-45 phút hầu hết những ngày trong tuần .- Ngưng hút thuốc lá .- Đời sống ý thức tự do, nghỉ ngơi vui chơi hài hòa và hợp lý .Điều trị thuốc hạ áp :Bác sĩ của bạn sẽ xem xét điều trị bệnh cao huyết áp bằng thuốc cho bạn khi trị số huyết áp khá cao, huyết áp cao có ảnh hưởng tác động lên tim, mắt, thận, não hay chưa cũng như có kèm theo những bệnh tương quan khác không ( tiểu đường, tăng mỡ trong máu ... ) .Một số thuốc hạ áp thường dùng :Nhóm thuốc lợi tiểu :Furosemid ( Lasix, Lasilix )Hydrochlorothiazid ( Hypothiazid )Indapamid ( Natrilix SR )Nhóm thuốc ức chế canxi :Nifedipine ( Adalat, Procardia )Felodipine ( Plendil ), Amlodipine ( Amlor, Amdepin, Amlopress )Tildiem ( Tildiazem ), Verapamil ( Isoptin )Nhóm thuốc ức chế men chuyển :Captopril ( Lopril ), Enalapril ( Renitec ), Lisinopril ( Zestril ), Peridopril ( Coversyl )Nhóm thuốc ức chế bêta giao cảm :Propranolol ( Avlocardyl, Inderal ), Atenolol ( Tenormin ), Metoprolol ( Lopresor ), Acebutolol ( Sectral ), Pindolol ( Visken )Việc lựa chọn thuốc hạ áp nào là nhờ vào vào thực trạng huyết áp và thực trạng bệnh lý đi kèm và bác sĩ của bạn sẽ xem xét lựa chọn .II. HƯỚNG DẪN, TƯ VẤN CHĂM SÓCCách đo huyết ápĐể có trị số huyết áp đúng, việc đo huyết áp là bước chẩn đoán quan trọng nhất vì tránh được việc điều trị quá mức hoặc không khá đầy đủ. Cần đo nhiều lần và nhiều vị trí khác nhau ( 2 tay, 2 chân ) để so sánh, nhiều lúc giúp phát hiện bệnh lý mạch máu ví dụ như trong teo hẹp eo động mạch chủ huyết áp chi trên cao hơn chi dưới .Đo huyết áp cần thực thi trong phòng yên tĩnh, trạng thái niềm tin người bệnh tự do. Tư thế đo huyết áp thường thì là tư thế nằm và ngồi để làm thế nào băng quấn cánh tay ngang mức với tim. Băng quấn cánh tay ( cuff ) phải tương thích kích cỡ cánh tay. Trẻ em cần có băng quấn cánh tay size nhỏ hơn .
Ảnh minh họa. Nguồn : Internet
Các phương pháp theo dõi điều trịĐo huyết áp tại phòng khám :Đây là phương pháp thường vận dụng cho người bệnh. Nhược điểm là trị số huyết áp tại phòng khám thường cao hơn trị số thực sự 20-30 mmHg, dù kỹ thuật đo của nhân viên cấp dưới y tế là đúng. Hiện tượng này còn gọi là hiệu ứng áo choàng trắng. Sự ngày càng tăng huyết áp này là do tâm ý người bệnh khi đến môi trường tự nhiên y tế. Điều này làm bác sĩ đổi khác thuốc hoặc tăng liều sẽ gây bất lợi là tụt huyết áp do điều trị quá mức .Đo huyết áp tại nhà :Thật là lý tưởng nếu người bệnh tự đo huyết áp ở nhà nhiều lần trong ngày để phối hợp với trị số đo tại phòng khám. Với những máy đo huyết áp điện tử lúc bấy giờ ( đặc biệt quan trọng những máy có kiểm định chất lượng tốt ) sẽ tương hỗ lớn cho bác sĩ và người bệnh theo dõi điều trị. Một khó khăn vất vả thường gặp là làm thế nào để người bệnh đo tại nhà đúng kỹ thuật và không phải tổng thể người bệnh đều có máy đo huyết áp tại nhà ( dù giá máy lúc bấy giờ tương đối gật đầu được ) .Đo huyết áp với kỹ thuật theo dõi huyết áp liên tục 24 giờ ( ABPM ) trong điều kiện kèm theo ngoại trú :Ngoài ra, trong một số ít trường hợp bác sĩ của bạn hoàn toàn có thể đề xuất bạn mang 1 máy đo huyết áp theo dõi liên tục 24 giờ ( ambulatory blood pressure monitoring-ABPM ), là máy đo huyết áp trong điều kiện kèm theo ngoại trú. Đây là loại máy trọn vẹn tự động hóa, ban ngày máy hoàn toàn có thể đo mỗi 15 phút / lần và đêm hôm mỗi 30 phút – 1 giờ / lần. Sau đó 24 giờ sẽ nạp vào máy vi tính và bác sĩ chuyên trách sẽ in ra cho bạn 1 bảng tác dụng đo và biểu đồ huyết áp xê dịch trong ngày. Nhờ số lần đo > 60 lần / ngày mà bác sĩ của bạn sẽ biết được đúng chuẩn hơn huyết áp của bạn đã trở về gần thông thường chưa và biết được thời gian nào huyết áp bạn lên cao hoặc có tụt huyết áp không để kiểm soát và điều chỉnh thuốc hạ áp cho bạn. Ngân sách chi tiêu cho một lần đo 24 giờ chừng 200.000 đồng, có hiệu suất cao nhìn nhận thực trạng huyết áp trong khi điều trị tốt và cho đến nay đây là giải pháp tốt nhất để nhìn nhận hiệu suất cao điều trị so với đo huyết áp tại phòng khám hoặc tự đo tại nhà .Điều trị cao huyết áp chỉ thật sự ích lợi khi trị số huyết áp được đưa về gần như thông thường. Với trị số này mới hoàn toàn có thể ngăn ngừa biến chứng do cao huyết áp. Vấn đề quan trọng là việc tuân thủ điều trị của người bệnh và sử dụng thuốc hài hòa và hợp lý của bác sĩ. Trong nhiều khảo sát gần đây cho thấy chỉ 40-50 % người bệnh được điều trị cao huyết áp có trị số huyết áp trở về gần thông thường. Người cao huyết áp không tuân thủ đúng điều trị một phần do chưa hiểu hết tầm quan trọng của điều trị huyết áp, do bận việc làm nên không tái khám và uống thuốc đúng giờ, ngân sách thuốc và những xét nghiệm kèm theo trong mỗi lần khám khá đắt và công dụng phụ của thuốc .Việc theo dõi điều trị có hiệu suất cao hay không là yếu tố quan trọng. Bạn hoàn toàn có thể tự đo huyết áp ở nhà trung bình > 3 lần / ngày sau đó ghi vào sổ theo dõi huyết áp. Khi tái khám bạn nên đem theo để bác sĩ của bạn tìm hiểu thêm phối hợp với trị số đo huyết áp tại phòng khám bệnh .Mặc dù huyết áp bạn hoàn toàn có thể đã không thay đổi trong số lượng giới hạn được cho phép nhưng điều đó không có nghĩa là bạn được tự ý ngưng thuốc. Bạn cần khám định kỳ tại bác sĩ chuyên khoa tim mạch mà bạn tin cậy và tái khám ngay khi bạn thấy có đổi khác không bình thường như choáng váng, khó thở …III. GIÁO DỤC SỨC KHỎEPhòng tránh bệnh cao huyết ápThực hiện lối sống lành mạnh, tương thích là một giải pháp chính để phòng ngừa cao huyết áp cũng như góp thêm phần điều trị bệnh cao huyết áp. Sau đây là những cách để phòng tránh bệnh cao huyết áp :- Giảm cân ở người thừa cân hoặc béo phì : Tăng cân trong thời hạn dài là yếu tố rủi ro tiềm ẩn làm tăng năng lực mắc bệnh. Nguy cơ này tăng dần ở phụ nữ cao tuổi, sau mãn kinh. Những người béo phì, bụng to ( với vòng thắt lưng > 85 cm ở nữ và > 98 cm ở nam ) cũng có nhiều năng lực bị cao huyết áp. Vì vậy cần duy trì cân nặng ở mức hài hòa và hợp lý .- Tuân thủ chính sách ăn nhiều trái cây, rau, những thực phẩm ít chất béo, giảm ăn những loại mỡ bão hòa và mỡ toàn phần. Nên ăn 3 bữa một ngày, ăn nhiều rau xanh và trái cây vì chất xơ trong rau quả và những loại ngũ cốc thô như : gạo lức, bắp lức, những loại đậu có tính năng chuyển hóa những chất béo và làm hạ huyết áp. Không dùng nhiều mỡ và chất ngọt, ăn những thức ăn có nhiều chất xơ hòa tan như : đậu xanh quả, những loại đậu hạt, măng … Hàng ngày nên ăn khoảng chừng 55-85 g những chế phẩm từ sữa như phomát, sữa chua … Nên ăn chất béo có nguồn gốc thực vật, những loại dầu thực vật, dầu cá và 1 số ít hạt có chất béo như : hạt mè, hạt hướng dương, hạt hạnh nhân .- Ăn nhiều cá, món ăn hải sản, giảm những loại thịt đỏ như : thịt heo, thịt bò, những loại sữa và trứng .
Chế độ
ăn nhiều rau xanh, trái cây tốt cho người bệnh cao huyết áp.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
– Chế độ ăn giảm muối, giàu kali và canxi : Càng ăn ít muối, huyết áp càng thấp. Nhu cầu muối ăn trung bình của một người khoảng chừng 15 g / ngày, trong đó có tới 10 g sẵn có trong thực phẩm tự nhiên, thế cho nên chỉ nên bổ trợ thêm một thìa cafe muối ăn / ngày là đủ .- Ngoài việc giảm lượng muối trong khi nấu nướng, nên hạn chế dùng thêm muối hoặc nước chấm ở bàn ăn, không dùng những loại thức ăn nhanh, những món ăn công nghiệp vì những loại thức ăn này có lượng muối khá cao. Hạn chế dùng những loại nước ngọt có ga, những loại bia vì có hàm lượng natri còn cao hơn so với nhiều loại thực phẩm công nghiệp khác. Bột nở, bột nổi, những loại bột làm sủi bọt cũng thuộc nhóm muối gốc natri thế cho nên không nên dùng nhiều .- Tăng cường hoạt động giải trí thể lực : Tăng hoạt động thể lực làm giảm bớt béo phì, cần tập thể dục đều đặn ở mức vừa phải như đi bộ nhanh hoặc lượn lờ bơi lội trong vòng 30-45 phút, 3-4 lần / tuần .- Bỏ những thói quen xấu : Ngưng hút thuốc là giải pháp hữu hiệu nhất để phòng bệnh cao huyết áp và những bệnh tim mạch. Bớt uống rượu : Nếu dùng liên tục một lượng rượu nhỏ sẽ có công dụng làm giảm những nguyên do gây tử trận nói chung và do tim mạch nói riêng, nhưng nếu uống nhiều dễ làm tăng huyết áp. Không thức khuya, thao tác quá căng thẳng mệt mỏi, ngủ tối thiểu 7 giờ / ngày và ngủ đúng giờ .Luôn luôn tìm nguyên do gây ra cao huyết ápHầu hết những trường hợp cao huyết áp đều là không rõ nguyên do, do đó ngoài việc điều trị bằng thuốc hạ áp phải quan tâm đến điều trị những yếu tố rủi ro tiềm ẩn như tiểu đường, tăng lipid máu … và nên giảm ăn mặn, chính sách ăn kiêng hài hòa và hợp lý, tập thể dục đều đặn .Cần chú ý quan tâm một số ít nguyên do tăng huyết áp mà việc điều trị can thiệp phẩu thuật hoàn toàn có thể trị khỏi trọn vẹn như hẹp eo động mạch chủ, hẹp động mạch thận, u tủy thượng thận .
BS CKI Lâm Tuấn Phong
Khoa Khám bệnh Bệnh viện Nhân dân 115
