Tình hình xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN
Từ năm 1992, ASEAN đã thôi thúc tiến trình hội nhập kinh tế khu vực trải qua trọng tâm là hình thành một hiệp định thương mại tự do giữa những nước trong khối ASEAN ( AFTA ). AFTA được coi là hiệp định được tiến hành rất thành công xuất sắc giữa những nước đang tăng trưởng, đưa ASEAN trở thành một trong những khu vực tăng trưởng kinh tế năng động nhất trên quốc tế .Tuy nhiên, khi thuế quan nội khối dần được vô hiệu, ASEAN nhận thấy ở thời gian đó khu vực vẫn còn nhiều thử thách cần vượt qua, đơn cử :
(i) Dù có bước phát triển kinh tế được coi là ngoạn mục nhưng nền kinh tế của từng nước ASEAN vẫn còn ở quy mô nhỏ, chưa đủ lực để có thể cạnh tranh với các trung tâm kinh tế khác trên thế giới.
(ii) Nền kinh tế thế giới có nhiều thay đổi nhanh chóng, trong đó nổi lên là sự phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0, sự phát triển nhanh chóng của đầu tư xuyên biên giới và thương mại dịch vụ v.v. Để có thể đón trước được làn sóng thay đổi này, ASEAN cần có những bước đi mạnh mẽ trong quá trình hội nhập kinh tế ở những lĩnh vực khác như: dịch vụ, đầu tư, thương mại điện tử v.v.
Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) được thành lập vào ngày 31 tháng 12 năm 2015 đã đáp ứng các nhu cầu của khu vực, được trông đợi sẽ giúp ASEAN vượt qua những thách thức nêu trên, từng bước xây dựng một khu vực năng động, có tính cạnh tranh cao trên thế giới.
Với tiềm năng đưa ASEAN trở thành một thị trường chung và cơ sở sản xuất thống nhất, AEC tập trung chuyên sâu vào những giải pháp tạo thuận lợi hóa thương mại, dịch vụ, góp vốn đầu tư, hoàn hảo những quy tắc về nguồn gốc, tăng cường tăng trưởng thị trường vốn ASEAN và tự do lưu chuyển hơn của dòng vốn, thuận tiện hóa di chuyển thể nhân, … song song với việc củng cố mạng lưới sản xuất khu vực trải qua tăng cường liên kết về hạ tầng, đặc biệt quan trọng là trong những nghành nghề dịch vụ nguồn năng lượng, giao thông vận tải vận tải đường bộ, công nghệ thông tin và viễn thông, …Các giải pháp nói trên đều đã và đang được những nước thành viên ASEAN tiến hành đơn cử trải qua những thỏa thuận hợp tác và hiệp định quan trọng như Hiệp định Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN ( AFTA ) và Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN ( ATIGA ), Hiệp định khung ASEAN về dịch vụ ( AFAS ), Hiệp định khung về Khu vực Đầu tư ASEAN ( AIA ) và Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN ( ACIA ), Hiệp định khung về Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau ( MRA ), v.v … gồm những nguyên tắc kiểm soát và điều chỉnh thương mại nội khối dựa trên cơ sở những lao lý của WTO và mức độ Open thị trường rất cao .Nhằm lan rộng ra hội nhập vào nền kinh tế toàn thế giới, ASEAN đã và đang tăng cường tiến hành những Hiệp định Thương mại tự do ( FTA ) với những nước đối tác chiến lược gồm có FTA ASEAN – Trung Quốc, FTA ASEAN – Nhật Bản, FTA ASEAN – Nước Hàn, FTA ASEAN – Ấn Độ, FTA ASEAN – Ốtx-trây-lia – Niu Di-lân, FTA ASEAN – Hồng Kông ( Trung Quốc ) .ASEAN với tiềm năng lan rộng ra link khu vực, sau 8 năm, đã kết thúc đàm phán và thành công xuất sắc ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực ( RCEP ) với 5 nước đối tác chiến lược : Nhật Bản, Trung Quốc, Nước Hàn, Ốtx-trây-lia và Niu Di-lân vào ngày 15 tháng 11 năm 2020 bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 do Nước Ta làm quản trị, biểu lộ vai trò TT của ASEAN trong quy trình hội nhập sâu rộng hơn trong khu vực. Hiệp định RCEP, một hiệp định văn minh, tổng lực, chất lượng cao và cân đối về quyền lợi, khi được 15 nước thực thi, sẽ tạo nên khu vực thương mại tự do lớn nhất quốc tế với quy mô 2,2 tỉ người tiêu dùng, chiếm 30 % dân số quốc tế và GDP 26,2 nghìn tỉ USD.Hiện nay, ASEAN đang triển khai đàm phán tăng cấp 03 FTA với những đối tác chiến lược ngoại khối gồm có : FTA ASEAN – Trung Quốc, FTA ASEAN – Nước Hàn và FTA ASEAN – Ốtx-trây-lia – Niu Di-lân. Ngoài ra, ASEAN cũng đang xem xét về năng lực đàm phán FTA ASEAN – Ca-na-đa và FTA ASEAN – Liên minh châu Âu ( EU ) .Trước tình hình vai trò của mạng lưới hệ thống thương mại đa phương trong thương mại quốc tế đang bị lung lay, cuộc chiến tranh thương mại lê dài, kinh tế quốc tế bị suy giảm nghiêm trọng do tác động ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, những nước ASEAN đang đương đầu với những thử thách mới trong hợp tác kinh tế :
(i) sự suy yếu của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) dẫn đến khó khăn trong việc phát triển khuôn khổ hợp tác kinh tế đa phương minh bạch, bình đẳng, dựa theo luật lệ.
(ii) các nền kinh tế nhỏ, đang phát triển phải chịu sức ép từ chủ nghĩa bảo hộ ở các nước lớn.
(iii) việc gián đoạn chuỗi cung ứng khu vực do tác động của đại dịch Covid-19 cho thấy việc phụ thuộc vào một nguồn cung ứng nguyên vật liệu trong thời gian dài là một trở ngại mà ASEAN cần khắc phục.
Trong bối cảnh này, ASEAN càng cần tăng cường hợp tác, củng cố liên kết, xác định định hướng phát triển đúng đắn để cùng nhau vượt qua khó khăn, duy trì tăng trưởng kinh tế.
Thành tựu về kinh tế của Việt Nam sau khi gia nhập ASEAN
Gia nhập ASEAN là bước hội nhập kinh tế quốc tế tiên phong của Nước Ta và là cơ sở để Nước Ta thôi thúc chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế trong hàng loạt tiến trình 26 năm qua. Song song với tiến trình tham gia ASEAN, mối quan hệ kinh tế của ta với với những đối tác chiến lược cũng không ngừng được lan rộng ra, tạo cơ sở để Nước Ta hội nhập cả về kinh tế và chính trị ở những Lever khác từ đa phương, khu vực đến song phương với dấu ấn là việc tham gia những hiệp định thương mại tự do ( FTA ) thế hệ mới với tiêu chuẩn cao nhất như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương ( CPTPP ) hay Hiệp định Nước Ta – EU ( EVFTA ) .Sau 26 năm gia nhập ASEAN, kinh tế Nước Ta đã có những biến hóa vượt bậc về mọi mặt. Nếu như năm 1995, GDP trung bình đầu người của Nước Ta đạt 289 USD thì đến năm 2020 số lượng này đã là 3.520 USD, tăng hơn 12 lần so với năm 1995. Quy mô nền kinh tế tăng gần 17 lần từ 20,8 tỷ USD vào năm 1995 lên khoảng chừng 343 tỷ USD vào năm 2020, đứng thứ tư trong khu vực ASEAN ( chỉ sau In-đô-nê-xia, Xứ sở nụ cười Thái Lan và Phi-líp-pin ). Kim ngạch xuất khẩu sản phẩm & hàng hóa của Nước Ta tăng từ 5,2 tỷ USD vào năm 1995 lên 283 tỷ USD vào năm 2020. Cùng với hội nhập kinh tế quốc tế và tham gia vào những tổ chức triển khai trong khu vực và trên quốc tế, nguồn vốn quốc tế góp vốn đầu tư ( FDI ) vào Nước Ta tăng mạnh qua những năm, đạt 29 tỷ USD vào năm 2020 .
Năm 2020, với việc Việt Nam là Chủ tịch ASEAN và đảm nhiệm vai trò thúc đẩy việc hình thành Cộng đồng Kinh tế ASEAN, ta đã cùng các nước thành viên phát huy đúng tinh thần “Gắn kết và Chủ động thích ứng” với hàng trăm cuộc họp được tổ chức thành công theo hình thức trực tuyến đồng thời đề xuất nhiều sáng kiến, nhằm tạo điều kiện củng cố chuỗi cung ứng khu vực, khắc phục hậu quả tiêu cực do đại dịch Covid-19 gây ra đối với nền kinh tế tiêu biểu như Kế hoạch phục hồi tổng thể ASEAN, Kế hoạch hành động Hà Nội nhằm tăng cường hợp tác kinh tế ASEAN và kết nối chuỗi cung ứng. Việt Nam cũng đóng vai trò tích cực trong việc dung hòa các quan điểm trong đàm phán Hiệp định RCEP nhằm xử lý các vấn đề vướng mắc, từ đó thúc đẩy kết thúc đàm phán và ký kết thành công Hiệp định RCEP trong năm 2020. Thành tựu này đã một lần nữa khẳng định vị trí và vai trò của Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế đa phương, khu vực và thế giới.
Cơ hội và thách thức
Cộng đồng kinh tế ASEAN đã và đang tạo ra những thời cơ và cả thử thách so với nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân nước ta .Gia nhập AEC cũng như tham gia những hiệp định thương mại tự do giữa ASEAN với những đối tác chiến lược, một mặt giúp Nước Ta lôi cuốn góp vốn đầu tư trực tiếp quốc tế, mặt khác cũng là cầu nối để Nước Ta tiếp cận những thị trường tiềm năng trong và ngoài khu vực. Việc triển khai những cam kết trong ASEAN đã và đang tạo nền tảng để Nước Ta liên tục lan rộng ra và tăng cường quan hệ với những đối tác chiến lược ngoài ASEAN, nhất là những nước lớn, qua đó góp thêm phần nâng cao vai trò và vị thế quốc tế của Nước Ta. Có thể nói, hội nhập ASEAN cho đến nay vẫn được coi là ” điểm tựa ” quan trọng cho quy trình hội nhập kinh tế quốc tế của Nước Ta .Tất nhiên, bên cạnh thời cơ là những thử thách tất cả chúng ta cũng sẽ phải đương đầu và vượt qua. Một trong những thử thách lớn nhất của Nước Ta khi tham gia vào AEC là sự chênh lệch về trình độ tăng trưởng so với 06 nước thành viên bắt đầu của ASEAN ( ASEAN-6 ). Tuy nhiên, trong thời hạn 26 năm qua, khoảng cách giữa tất cả chúng ta với nhóm 6 nước ASEAN đã được thu hẹp một cách đáng kể. Thậm chí ở nhiều tiêu chuẩn, trong đó quan trọng nhất là chỉ số tăng trưởng con người ( HDI ) ( chỉ số HDI năm 2019 của Nước Ta là 0,704, thuộc nhóm tăng trưởng con người cao ) và thu nhập trung bình đầu người ( đạt 2.660 USD vào năm 2020 ), tất cả chúng ta đã có bước tiến tiệm cận những nước ASEAN đi trước. Riêng về kim ngạch xuất khẩu và lôi cuốn vốn góp vốn đầu tư quốc tế, tất cả chúng ta thậm chí còn đã vượt nhiều nước ASEAN-6 khác .
Định hướng tham gia AEC trong thời gian tới
Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng đã xác định chủ trương “chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương đặc biệt là ASEAN và Liên Hợp Quốc”. Tiếp theo đó, Chỉ thị số 25-CT/TW ngày 08 tháng 8 năm 2018 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030 cũng đã xác định phương châm “nỗ lực vươn lên đóng vai trò nòng cốt, dẫn dắt” tại các tổ chức quốc tế có tầm quan trọng chiến lược như ASEAN. Chính vì vậy, việc thúc đẩy hơn nữa hội nhập của Việt Nam trong AEC thời gian tới là một nhiệm vụ có ý nghĩa hết sức quan trọng.
Những thành quả mà hội nhập kinh tế ASEAN mang lại cho Nước Ta là rất tích cực, tuy nhiên những thử thách mà ta gặp phải cũng không nhỏ. Do đó, để đạt được những thành tựu này một cách vững chắc, công cuộc hội nhập kinh tế ASEAN trong thời hạn tới cần có những xu thế, chủ trương tương thích, đơn cử là :
(i) Trước tiên, chúng ta cần cùng các nước ASEAN khẳng định và thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN trong việc điều phối các hoạt động hợp tác kinh tế trong khu vực.
(ii) Chúng ta cần thúc đẩy thực hiện Kế hoạch Tổng thể xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN đến năm 2025, điều chỉnh các chương trình hợp tác trong ASEAN theo hướng đáp ứng tình hình mới.
(iii) Chúng ta cần sớm phê duyệt Hiệp định RCEP để đưa Hiệp định thương mai tự do có quy mô lớn nhất thế giới về dân số vào thực thi, góp phần thúc đẩy các chuỗi cung ứng khu vực. Đồng thời, chúng ta cũng cần phối hợp với các nước ASEAN khác thúc đẩy việc xây dựng các khuôn khổ hợp tác mang tính ổn định, bền vững, dựa theo luật lệ với các đối tác ngoại khối nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư từ ngoài khối.
Duy trì động lực từ những thành công xuất sắc của năm quản trị ASEAN 2020, trong thời hạn tới, Nước Ta cần biểu lộ xu thế liên tục coi hội nhập ASEAN là một trong những ưu tiên trong quy trình hội nhập kinh tế quốc tế, khẳng định chắc chắn ý thức dữ thế chủ động, năng động trong việc tiến hành những sáng tạo độc đáo thực thi Cộng đồng Kinh tế ASEAN, góp thêm phần tăng cường sự kết nối ngặt nghèo, phát huy năng lực của một khu vực kinh tế ASEAN năng động, chứng minh và khẳng định vai trò TT trong hợp tác kinh tế ở khu vực. / .
