Valentina Vladimirovna Tereshkova (tiếng Nga: Валенти́на Влади́мировна Терешко́ва; sinh 6 tháng 3 năm 1937) là một nhà du hành vũ trụ Liên Xô và là nhà nữ du hành vũ trụ đầu tiên trong lịch sử thám hiểm vũ trụ của loài người, trong chuyến bay Chayka (có nghĩa là mòng biển) trên tàu Vostok 6 vào ngày 16 tháng 6 năm 1963.
Bà sinh ra tại Bolshoye Maslennikovo, một làng nhỏ ở tỉnh Yaroslavl. Khi học xong, bà thao tác ở một nhà máy sản xuất dệt, và sau đó đi học nghề kĩ sư. Bà tập luyện nhảy dù trên không tại câu lạc bộ hàng không ở địa phương, thực thi chuyến nhảy đầu tiên vào ngày 21 tháng 5 năm 1959 khi mới 22 tuổi. Năm 1961 bà làm thư ký cho Đoàn Thanh niên địa phương và sau đó trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Liên Xô .
Sự nghiệp trong chương trình ngoài hành tinh của Liên Xô[sửa|sửa mã nguồn]
Valentina Tereshkova ( trái ) và Valery Bykovsky ( phải ) tại Trung tâm giảng dạy Ngôi Sao trước chuyến bay song hành ngày 16-6-1963
Sau chuyến bay của Yuri Gagarin vào năm 1961, Sergey Korolyov, kĩ sư trưởng của chương trình vũ trụ Liên Xô, nghĩ tới việc đưa một phụ nữ lên vũ trụ. Vào ngày 16 tháng 2 năm 1962, Tereshkova được chọn vào đội nữ du hành vũ trụ. Cuối cùng năm người được chọn trong hơn bốn trăm ứng cử viên: Tatiana Kuznetsova, Irina Solovyova, Zhanna Yerkina, Valentina Ponomaryova và Tereshkova. Điều kiện tuyển chọn bao gồm ứng cử viên phải là những người từng nhảy dù dưới 30 tuổi, thấp hơn 1,70 m và cân nặng không quá 70 kg.
Tereshkova là ứng viên sáng giá nhất vì lý lịch ” vô sản ” của bà và cũng do tại cha bà, Vladimir Tereshkov, một sĩ quan lái xe tăng, đã hi sinh như một anh hùng trong đại chiến chống phát-xít Đức .Các cuộc rèn luyện gồm có bay không khối lượng, những cuộc kiểm tra cách li, kiểm tra li tâm, kim chỉ nan tên lửa, kĩ sư tàu vũ trụ, 120 chuyến nhảy dù trên không và giảng dạy lái máy bay phản lực MiG-15UTI. Tuy nhiên, họ không tập luyện cùng với đội du hành thiên hà thật sự và trách nhiệm của họ cũng ngang với việc làm của những nam du hành thiên hà. Các nhà chỉ huy Liên Xô cho rằng chuyến bay đưa phụ nữ vào ngoài hành tinh chỉ nhằm mục đích mục tiêu tuyên truyền. Đích thân Nikita Khrushchyov là người lựa chọn quyết định hành động và ông đã chọn Tereshkova trong năm người .
Vào ngày 16 tháng 6 năm 1963, bà bay vào vũ trụ trên tàu Vostok 6, trở thành người phụ nữ đầu tiên, cũng như là một thường dân đầu tiên bay vào vũ trụ. Chuyến bay này được gọi là Chayka (Ча́йка; có nghĩa là mòng biển). Bà bay quanh Trái Đất 48 vòng với gần 3 ngày trên vũ trụ. Số lần bay quanh Trái Đất của bà nhiều hơn tổng số lần của các nhà du hành vũ trụ Mỹ tính đến thời điểm đó. Công tác của bà là tiếp tục việc ghi lại nhật ký chuyến bay và chụp ảnh đường chân trời, sau được dùng để phân biệt các tầng khí trong bầu khí quyển.
Tem của Liên Xô in năm 1963 với hình Valentina Tereshkova trong bộ đồ du hành thiên hà
Trong toàn thể chuyến bay bà ở trong tình trạng nôn mửa. Những báo cáo sau này cho thấy Korolyov không hài lòng với công việc của Tereshkova ở trên vũ trụ và không cho phép Tereshkova thực hiện một số thao tác điều khiển tàu vũ trụ như đã lên kế hoạch. Người phó của Korolyov là Vasily Mishin tuyên bố rằng Tereshkova “có tâm lý không ổn định”[cần dẫn nguồn]. Sau khi hạ cánh, bà đã cho mọi người xem khẩu phần ăn của mình, để che giấu sự thật là bà đã ăn không đủ trong suốt chuyến bay. Bà bị thương khi hạ cánh và được cấp tốc gửi đến bệnh viện. Ảnh chụp bà hạ cánh với một nụ cười là được dựng lại sau này.
Vostok là chuyến bay Vostok sau cuối và khởi hành chỉ hai ngày sau Vostok 5, chuyến bay đưa nhà du hành ngoài hành tinh Valery Fyodorovich Bykovsky lên quỹ đạo Trái Đất trong năm ngày và hạ cánh chỉ ba giờ sau Vostok 6. Hai tàu ngoài hành tinh này đã có lúc chỉ cách nhau 5 km trên quỹ đạo và liên lạc với nhau qua tín hiệu radio .Mặc dù có những kế hoạch liên tục đưa phụ nữ lên thiên hà, nhưng mãi đến 19 năm sau người phụ nữ thứ hai, Svetlana Yevgenyevna Savitskaya, mới lên ngoài hành tinh, một phần do áp lực đè nén của kế hoạch Space Shuttle của Mỹ cũng với mục tiêu tổ chức triển khai những chuyến bay cho những nhà nữ du hành ngoài hành tinh. Không ai trong số bốn người còn lại trong nhóm du hành của Tereshkova được triển khai chuyến bay lên thiên hà .
Sự nghiệp sau này[sửa|sửa mã nguồn]
Sau chuyến bay, bà theo học tại Học viện Hàng không Zhukovsky, và tốt nghiệp với tấm bằng kĩ sư hàng không vũ trụ vào năm 1969. Cùng năm, nhóm nữ phi hành gia vũ trụ giải tán. Năm 1977 bà nhận học vị tiến sĩ.
Bà cũng tham gia chính trị : từ năm 1966 đến năm 1974, bà là thành viên của Xô viết tối cao, từ 1974 đến 1989 trong Đoàn quản trị của Xô viết tối cao, từ 1969 tới 1991, bà nằm trong Ban chấp hành TW Đảng Cộng sản Liên Xô. Năm 1997 bà nghỉ hưu trong lực lượng không quân và nhóm phi hành gia ngoài hành tinh theo quyết định hành động của tổng thống .
Đôi vợ chồng nhà du hành ngoài hành tinh Andrian Grigoryevich Nikolayev và Valentina Vladimirovna Tereshkova tại lễ thành hônSau chuyến bay Vostok 6, một câu truyện đùa được truyền bá là bà sẽ kết hôn với Andrian Grigoryevich Nikolayev do ông là phi hành gia duy nhất độc thân ở thời gian đó. Có nhiều lời đồn thổi khác nhau về đám cưới này, ví dụ dưới áp lực đè nén của Khrushchyov, những nhà nghiên cứu y học muốn họ phải thực thi những thí nghiệm về quan hệ tình dục trên thiên hà [ 1 ]. Nikolayev và Tereshkova kết hôn ngày 3 tháng 11 năm 1963 tại Cung điện Đám cưới Moscow. Đích thân Khrushchyov làm chủ hôn, cùng với sự tham gia của nhiều nhà chỉ huy nhà nước và chương trình thiên hà .Hai người có một con gái là Elena Andrianovna ( lúc bấy giờ là bác sĩ và là người đầu tiên có cả cha và mẹ từng bay vào ngoài hành tinh ), sinh năm 1964. Bà và Nikolayev li hôn năm 1982, mặc dầu cuộc hôn nhân gia đình của họ đã đổ vỡ trước đó khá lâu. Chồng thứ hai của bà, Yuli Shaposhnikov, mất năm 1999 .
Valentina Tershkova và Tổng thống Nga Dmitri Medvedev trong ngày Hàng không thiên hà 12-4-2011Valentina Tereshkova sau đó trở thành một thành viên chủ chốt trong chính phủ nước nhà Xô viết và là một hình ảnh đại diện thay mặt nổi tiếng của Liên Xô với quốc tế. Bà là thành viên của Tổ chức Hoà bình quốc tế năm 1966, thành viên của Xô viết tỉnh Yaroslavl năm 1967, thành viên của Xô viết liên bang thuộc Xô viết tối cao những nhiệm kì 1966 – 1970 và 1970 – 1974, và trúng cử vào Đoàn quản trị Xô viết tối cao năm 1974. Bà cũng là đại biểu của Liên Xô tại hội nghị của Liên hiệp quốc trong Năm phụ nữ quốc tế tổ chức triển khai tại Mexico City năm 1975. Bà nắm giữ những cương vị quan trọng trong Xô viết tối cao, Ủy viên Ban chấp hành TW Đảng Cộng sản Liên Xô, Phó chủ tịch Thương Hội phụ nữ dân chủ quốc tế và quản trị Tổ chức hữu nghị Liên Xô – Algérie .
Bà nhận được nhiều giải thưởng, danh hiệu có giá trị như: Anh hùng Liên Xô – danh hiệu cao nhất của Liên Xô, Huân chương Lenin, Huân chương Cách mạng tháng Mười, nhiều huân chương khác, các danh hiệu của nước ngoài như Huy chương vàng Hoà bình của Liên hợp quốc, Giải thưởng Quốc tế Simba vì sự tiến bộ phụ nữ. Bà cũng được các nước Tiệp Khắc, Việt Nam, Mông Cổ trao tặng các danh hiệu Anh hùng lao động của nước mình. Một núi lửa ở phần khuất của Mặt Trăng mang tên Tereshkova.
Sau sự sụp đổ của Liên bang Xô viết, Tereshkova không còn tham gia các hoạt động chính trị một thời gian. Với uy tín vốn có của mình bà quay lại chính trường. Năm 2003, Tereshkova chạy đua vào một vị trí trong Duma Quốc gia. Năm 2007, Tereshkova được mời đến nơi ở của Thủ tướng Vladimir Putin tại Novo-Ogaryovo để tổ chức lễ kỷ niệm sinh nhật lần thứ 70 của bà.
Vào ngày 4 tháng 12 năm 2011, Tereshkova được bầu vào Nhà nước Duma, hạ viện của cơ quan lập pháp Nga, với tư cách là đại diện thay mặt của tỉnh Yaroslavl và là thành viên của đảng Liên bang Nga. Trong Duma thứ 6, cùng với Yelena Mizulina, Irina Yarovaya và Andrey Skoch, bà là thành viên của ủy ban liên đảng để bảo vệ những giá trị Kitô giáo. Bàà ủng hộ việc đưa ra những sửa đổi cho phần khởi đầu của Hiến pháp Nga, để thêm rằng ” Chính thống là nền tảng của truyền thống văn hóa truyền thống và dân tộc bản địa của Nga “. Vào ngày 18 tháng 9 năm năm nay, Tereshkova được bầu lại vào Đuma Quốc gia thứ 7. Bà là phó quản trị của Ủy ban về cấu trúc liên bang và chính quyền sở tại địa phương .Cho đến nay, bà vẫn được mọi người kính trọng với thương hiệu nữ anh hùng Nga, và vai trò của bà trong lịch sử vẻ vang ngành thiên hà của Nga, chỉ sau Yuri Gagarin và Alexei Leonov .
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
