1. Mô hình cộng đồng tiêu biểu trong công tác XHH BVMT về thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt tại xã Cổ Nhuế – Hà Nội
Xã Cổ Nhuế, huyện Từ Liêm được TP. Thành Phố Hà Nội chọn để thử nghiệm triển khai XHH BVMT. Đây là xã sản xuất nông nghiệp, có vận tốc đô thị hóa nhanh nên gây nhiều tác động ảnh hưởng xấu đến môi trường. Tình trạng thoát nước là yếu tố lớn của xã, nhiều nơi nước thải tràn ra đường do cống bị tắc. Mùa mưa thì phần nhiều những thôn đều bị ngập, mức nước ngập lên đến 40 cm, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng .
Bên cạnh đó, lượng rác thải của xã trung bình khoảng chừng 5 tấn / ngày ( trong đó khoảng chừng 1 tấn là do những cơ sở sản xuất thải ra ). Thành phần đa phần là rác hữu cơ chiếm 70 – 80 %. Trong đó, khoảng chừng 70 % số rác được Xí nghiệp Môi trường Đô thị Từ Liêm luân chuyển đến bãi chôn lấp của thành phố, số còn lại tồn dư trôi nổi khắp nơi .
Đường làng, ngõ xóm đổi khác nhờ mô hình cộng đồng tham gia BVMT
Để khắc phục thực trạng trên, hàng năm xã đã dành 15 % nguồn thu để chi cho công tác làm việc môi trường. Đồng thời, hoạt động nhân dân trong xã triển khai BVMT. Cụ thể như :
Công tác thu gom và phân loại rác : Do lượng rác thải hoạt động và sinh hoạt trên địa phận không lớn, nên Chính quyền xã hoạt động nhân dân phân loại rác tại từng hộ mái ấm gia đình. Mỗi hộ đều có thùng đựng để phân loại, tách riêng rác hữu cơ với những loại rác khác để tái sử dụng hoặc tái chế. Việc làm này giảm được khối lượng thu gom và có giải pháp giải quyết và xử lý thuận tiện, tránh được ô nhiễm. Mỗi hộ đều có thùng đựng để phân loại, tách riêng rác hữu cơ với những loại rác khác để tái sử dụng hoặc tái chế .
Công việc thu gom và luân chuyển rác đến khu vực tập trung chuyên sâu được giao cho một đơn vị chức năng dịch vụ thu gom rác do người dân lựa chọn, trải qua đấu thầu do Ban Môi trường của xã đứng ra tổ chức triển khai .
Rác được thu gom theo từng tổ dân cư, mỗi tổ cử ra đại diện thay mặt để tham gia thu phí và nộp cho Ban Môi trường xã hoặc đóng trực tiếp cho nhà thầu, đồng thời là người giám sát việc thu gom rác. Sau khi rác được thu gom, Ban Môi trường xã ký hợp đồng luân chuyển và giải quyết và xử lý rác với Xí nghiệp Môi trường Đô thị Từ Liêm .
Công tác giải quyết và xử lý rác hữu cơ tại hộ mái ấm gia đình : Các cán bộ kỹ thuật phổ cập công nghệ tiên tiến đơn thuần cho từng hộ dân trong việc giải quyết và xử lý rác hữu cơ tại nguồn. Mỗi hộ được trang bị một thùng để chứa những loại rác hữu cơ sau khi đã chọn để riêng. Rác hữu cơ được giải quyết và xử lý bằng chế phẩm vi sinh ( EM ), làm mất mùi hôi và tạo thành phân hữu cơ giàu chất dinh dưỡng ship hàng cho trồng trọt ( nhất là cho rau sạch và trồng hoa, hoa lá cây cảnh ) .
Việc phân loại và giải quyết và xử lý rác tại nguồn sẽ giảm được chu kỳ luân hồi thu gom ( 7 – 10 ngày mới phải thu gom một lần ), giảm ngân sách và tăng hiệu suất cao của việc luân chuyển. Sau một thời hạn, lượng rác phân hủy hoàn toàn có thể khai thác mùn làm phân bón. Đối với rác vô cơ hoàn toàn có thể tái sử dụng hoặc tái chế thành vật dụng cho sản xuất đời sống .
Ngoài ra, xã đã phát động trào lưu hạn chế dùng bao, túi ni lông, dùng làn, túi lưới, túi cói hoặc vỏ hộp bằng giấy khi đi mua hàng. Đồng thời, khuyến khích sản xuất và sử dụng những loại vỏ hộp gói bằng vật tư khác dễ tiêu hủy và không ô nhiễm. Tổ chức những đợt hoạt động giải trí làm sạch đường phố, ven bờ sông, thông nòng cống rãnh trên địa phận xã ; Tổ chức sắp xếp hài hòa và hợp lý việc kinh doanh ở chợ Cổ Nhuế ; Thu dọn vệ sinh môi trường ở chợ và những nơi công cộng của xã .
Thông qua những hoạt động giải trí trên hoàn toàn có thể rút ra bài học kinh nghiệm kinh nghiệm tay nghề, đơn cử : Công tác tuyên truyền giáo dục nâng cao hiểu biết của người dân về chủ trương pháp luật và những giải pháp BVMT là nền tảng cho sự thành công xuất sắc của việc thực thi XHH BVMT .
Thực hiện XHH phải gắn bó với chính quyền sở tại cơ sở và có sự phối hợp với cơ quan chức năng của Nhà nước về nguồn lực, kỹ thuật và văn bản pháp lý có tương quan .
Đồng thời, cần phải tổ chức triển khai làm thử nghiệm XHH ở một vài điểm dân cư nhằm mục đích rút kinh nghiệm tay nghề để bổ trợ chỉnh lý mô hình rồi mới có kế hoạch mở ra trên diện rộng .
2. Mô hình xây dựng hương ước BVMT của làng Chiết Bi – xã Thủy Tân – huyện Hương Thủy – tỉnh Thừa Thiên Huế
Làng Chiết Bi là một vùng trũng, thấp, nên hàng năm vào mùa mưa và bão thường bị ngập lụt. Bên cạnh đó, 1 số ít hộ mái ấm gia đình chăn nuôi gia súc, gia cầm, kiến thiết xây dựng chuồng trại không bảo vệ, làm một số ít ao, hồ trong làng bị ô nhiễm, gây nên dịch bệnh làm tác động ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và đời sống hoạt động và sinh hoạt hàng ngày của nhân dân .
Trước tình hình trên, Đội người trẻ tuổi Tình nguyện xanh của xã Chiết Bi đã xây dựng Ban quản lý thiết kế xây dựng và triển khai hương ước BVMT. Đến nay, sau 3 năm triển khai, hương ước BVMT làng Chiết Bi đã đạt được hiệu suất cao nhiều mặt về công tác làm việc BVMT. Môi trường trong làng đã được cải tổ. Ý thức, nghĩa vụ và trách nhiệm của bà con được nâng cao, đã ngăn ngừa được thực trạng ô nhiễm, suy thoái và khủng hoảng và hết sạch những nguồn tài nguyên và môi trường .
Tuy nhiên, để hương ước BVMT phát huy hiệu quả lâu bền hơn, Đội người trẻ tuổi yêu cầu : Cần góp vốn đầu tư về cơ sở vật chất như hố rác công cộng, những dụng cụ vệ sinh môi trường … ; Hỗ trợ những hộ mái ấm gia đình thiết kế xây dựng hố xí hợp vệ sinh, giếng nước … ; Cần có sự chỉ huy đồng điệu của những cấp ủy, chính quyền sở tại và sự phối hợp, thống nhất, ngặt nghèo của những tổ chức triển khai chính trị – xã hội, tổ chức triển khai xã hội, tổ chức triển khai xã hội – nghề nghiệp trong cộng đồng địa phương về BVMT .
3. Xã Nậm Loỏng xây dựng hương ước BVMT
Xã Nậm Loỏng, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là một xã có trình độ dân trí thấp, đời sống còn gặp nhiều khó khăn vất vả, sản xuất độc canh đa phần phụ thuộc vào vào vạn vật thiên nhiên, trình độ canh tác còn lỗi thời, cạnh bên đó nạn chăn thả gia súc gia cầm còn bừa bãi … làm mất vệ sinh ở những khu dân cư, ảnh hưởng tác động đến nguồn nước hoạt động và sinh hoạt và môi trường ; đặc biệt quan trọng là do chặt phá rừng, đốt nương làm giảm độ bao trùm của rừng, tăng sự xói mòn và thoái hóa đất canh tác, suy giảm nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên .
Hương ước BVMT được cộng đồng ủng hộ vì đem lại lợi ích
thiết thực cho nhân dân
Để khắc phục thực trạng trên, chính quyền sở tại xã Nậm Loỏng lập Dự án “ Xây dựng hương ước BVMT có sự tham gia của cộng đồng ”. Hương ước lao lý : Không thả rông gia súc, không chặt phá rừng bừa bãi ; Tiến hành trồng cây xanh, không đốt rừng làm rẫy ; Từng bước vận dụng những văn minh khoa học kỹ thuật vào sản xuất như đưa giống mới, nuôi trồng những loại cây con có hiệu suất cao chất lượng cao, quy hoạch giao đất giao rừng, trồng mới, bảo vệ khoanh nuôi rừng hiện có, tăng độ phủ xanh đất trống đồi núi trọc, giảm độ xói mòn đất …
Sau khi thực thi Dự án cho thấy, hương ước BVMT được cộng đồng ủng hộ vì đem lại quyền lợi cho nhân dân. Tạo ra những quy tắc ứng xử trong đời sống của từng cá thể, mái ấm gia đình, thôn bản và toàn xã nhằm mục đích kiến thiết xây dựng bản văn hóa, xanh, sạch, giữ gìn truyền thống văn hoá, nâng cao đời sống vật chất, ý thức, bảo vệ sức khoẻ ; Đồng thời, nâng cao ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm của cộng động về BVMT .
Tuy nhiên, cũng có một số ít khó khăn vất vả trong quy trình thiết kế xây dựng và tổ chức triển khai triển khai, do địa hình phức tạp nên quy trình khảo sát mất nhiều thời hạn ; Trong xã hầu hết là đồng bào dân tộc bản địa ít người, trình độ văn hóa truyền thống thấp, nhận thức còn hạn chế, còn nhiều phong tục tập quán lỗi thời nên việc tuyên truyền, hoạt động gặp nhiều khó khăn vất vả ; Trình độ và năng lượng của đội ngũ cán bộ từ thôn bản, xã còn hạn chế …
4. Cộng đồng tham gia vào công tác bảo tồn tại Khu bảo tồn thiên Hang Kia- Pà Cò
Khu bảo tồn ( KBT ) vạn vật thiên nhiên Hang Kia – Pà Cò, huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình có 6 xã, nguồn thu nhập đa phần dựa vào nông nghiệp và khai thác rừng tự nhiên. Do bị khai thác quá mức nên tài nguyên vạn vật thiên nhiên rừng bị suy giảm đáng kể. Trong đó, thôn Pò Liêm ( xã Tân Sơn ) giáp danh giới của KBT, có tới 70 % dân số khai thác trái phép những loại sản phẩm như gỗ, củi, mật ong, mây, lá … từ rừng tự nhiên .
Cán bộ Khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên Hang Kia – Pà Cò hướng dẫn người
dân quy đổi từ nghề làm rừng sang làm vườn
KBT đã thiết kế xây dựng Chương trình bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng địa phương ( Chương trình 327 ). Mục tiêu của Chương trình nhằm mục đích hoạt động nhân dân thôn Pò Liêm tham gia bảo vệ rừng và những loài động vật hoang dã hoang dã. Thông qua Chương trình nhiều đơn vị chức năng và cá thể trên địa phận thôn Pò Liêm đã nhận rừng tự nhiên trong KBT để bảo vệ và khai thác. Chính quyền thôn đã xây dựng những nhóm triển khai việc làm được giao như trồng rừng mới, bảo vệ rừng hiện có, chăm nom rừng … Tiền công khoán trồng rừng và bảo vệ được chia theo công sức của con người góp phần của những thành viên trong nhóm. Ngoài điều kiện kèm theo môi trường được cải tổ, nguồn nước bảo vệ hơn, dân cư không khai thác rừng bừa bãi .
Sau nhiều năm triển khai chương trình nhận khoán bảo vệ rừng tại thôn Pò Liêm, KBT đã thu được nhiều hiệu quả đáng khuyến khích, người dân trong thôn đã quy đổi từ nghề làm rừng sang trồng trọt chăn nuôi và làm vườn. Ngoài ra, người dân còn hoạt động và ngăn ngừa có hiệu suất cao người ngoài địa phương vào khai thác rừng trong KBT. Trước đây, 100 % hộ dân thôn Pò Liêm đều sử dụng củi làm chất đốt, nhưng đến nay 20 % số hộ đã tận dụng trấu xay để sửa chữa thay thế. Mô hình bảo tồn có sự tham gia của cộng đồng tại thôn Pò Liêm được xem là mô hình tốt nên được vận dụng thoáng rộng .
5. Mô hình Năng suất xanh phát triển kinh tế – xã hội và BVMT
Ấp Định Phước, xã Định Môn, huyện Cờ Đỏ, TP. Cần Thơ, tăng trưởng kinh tế tài chính tập trung chuyên sâu đa phần là sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi. Do Ấp Định Phước chưa có mạng lưới hệ thống thu gom rác thải tập trung chuyên sâu nên chất thải hoạt động và sinh hoạt và chăn nuôi phần nhiều chưa được giải quyết và xử lý. Để khắc phục thực trạng trên, Ấp đã tiến hành Dự án mô hình Năng suất xanh ( NSX ) trên địa phận. Ấp xây dựng 1 nhóm NSX, trách nhiệm của nhóm là : Thực hiện giải pháp NSX, huấn luyện và đào tạo, tập huấn, tiếp thị quảng cáo nâng cao nhận thức của bà con trong Ấp về BVMT ; Đưa những văn minh khoa học kỹ thuật vào những hoạt động giải trí sản xuất nông nghiệp góp thêm phần tăng hiệu suất, giảm chi phí sản xuất và BVMT .
Mô hình biogas được nhiều hộ mái ấm gia đình chăn nuôi vận dụng hiệu suất cao
Sau khi Ban Chủ nhiệm mô hình được xây dựng, những thành viên trong nhóm NSX tiến hành những việc làm, những khuôn khổ đơn cử. Kết quả : Nhận thức của người dân về BVMT được nâng cao ; Nhiều hộ sản xuất chăn nuôi thực thi mô hình biogas ; Một số hộ dân đã ứng dụng những chiêu thức mới để giải quyết và xử lý nước dùng cho hoạt động và sinh hoạt tại mái ấm gia đình ; Xây dựng thêm những ngăn lắng lọc hoặc lu chứa nước, khử trùng nguồn nước bằng Cloramin B trước khi sử dụng … ; Rác thải hoạt động và sinh hoạt được chôn lấp tại mái ấm gia đình hoặc phân loại, thu gom luân chuyển giải quyết và xử lý …
Tuy nhiên, do trình độ của các thành viên trong nhóm NSX không đồng đều, một số thành viên trong nhóm phải đảm nhiệm công tác của cơ quan nên cũng gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, việc huy động sự đóng góp của người dân để thực hiện các mô hình NSX quá cao (60% kinh phí) nên nhiều hộ dân không có khả năng kinh phí đóng góp để thực hiện.
Châu Loan
Chuyên đề Cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường
