Hình thức nhà nước là gì ? Các kiểu và hình thức của Nhà nước ? Kiểu và Hình thức của các loại Nhà nước : Nhà nước chiếm hữu nô lệ, Nhà nước phong kiến, Nhà nước tư sản, Nhà nước vô sản .
Là nhà nước hình thành và xuyên suốt lịch sử xã hội loài người. Sự sinh ra của các hình thái Nhà nước mang tính tất yếu khách quan, tương thích với quy luật hoạt động và tăng trưởng của xã hội và bắt nguồn từ những tiền đề Open ngay trong lòng xã hội tư sản. Cùng tìm hiểu và khám phá hình thức, các kiểu và hình thức của nhà nước qua bài viết dưới đây
1. Hình thức nhà nước là gì?
Kiểu nhà nước là khái niệm dùng để chỉ bộ máy thống trị đó thuộc về giai cấp nào, tồn tại trên cơ sở chế độ kinh tế nào, tương ứng với hình thái kinh tế – xã hội nào.
Mỗi kiểu nhà nước lại hoàn toàn có thể tồn tại dưới các hình thức khác nhau. Hình thức nhà nước là khái niệm dùng để chỉ phương pháp tổ chức triển khai và phương pháp thực thi quyền lực tối cao nhà nước. Nói cách khác đó là hình thức cầm quyền của giai cấp thống trị. Hình thức nhà nước bị pháp luật bởi thực chất giai cấp của nhà nước, bởi đối sánh tương quan lực lượng giữa các giai cấp, bởi cơ cấu tổ chức giai cấp – xã hội, bởi đặc thù truyền thống cuội nguồn chính trị của quốc gia …
2. Kiểu và hình thức của các loại Nhà nước:
Tương ứng với ba chế độ xã hội có đối kháng giai cấp trong lịch sử là hình thái kinh tế – xã hội chiếm hữu nô lệ, hình thái kinh tế – xã hội phong kiến và hình thái kinh tế – xã hội tư bản chủ nghĩa là ba kiểu nhà nước: nhà nước chiếm hữu nô lệ, nhà nước phong kiến và nhà nước tư sản. Tùy theo tình hình kinh tế – xã hội cụ thể của mỗi quốc gia mà mỗi kiểu nhà nước được tổ chức theo những hình thức nhất định. Nhà nước xã hội chủ nghĩa mang bản chất “giai cấp vô sản”, nhưng lại là một kiểu nhà nước đặc biệt.
2.1. Nhà nước chiếm hữu nô lệ:
Đây là nhà nước của giai cấp chủ nô thời cổ đại mà tiêu biểu vượt trội là các hình thức lịch sử nhà nước chủ nô ở Hy Lạp và La Mã cổ đại như chính thể quân chủ và chính thể cộng hòa, chính thể quý tộc và chính thể dân chủ. Các hình thức này chỉ khác nhau về phương pháp và chính sách hoạt động giải trí của tổ chức triển khai cỗ máy nhà nước, còn thực chất của chúng đều là nhà nước của giai cấp chủ nô, nhằm mục đích thực thi sự chuyên chính so với nô lệ.
2.2. Nhà nước phong kiến:
Đây là nhà nước của giai cấp địa chủ phong kiến. Nhà nước phong kiến cũng được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau. Nói chung, ở phương Tây, hình thức quân chủ phân quyền là hình thức nhà nước phổ biến. Quyền lực nhà nước được chia thành quyền lực độc lập, địa phương phân tán. Mỗi chúa phong kiến là một ông vua trên lãnh thổ của mình. Mối liên hệ thực sự giữa các chúa phong kiến châu Âu chủ yếu được thiết lập bằng các hình thức liên minh của các nhà nước cát cứ, trong đó Thiên Chúa giáo trở thành mối quan hệ tinh thần thiêng liêng giữa các tiểu vương quốc phong kiến.
Ở phương Đông (tiêu biểu là Trung Quốc và ấn Độ), hình thức quân chủ tập quyền là hình thức nhà nước phổ biến dựa trên chế độ sở hữu nhà nước về ruộng đất. Trong nhà nước này, quyền lực của vua được tăng cường rất mạnh, hòang đế có uy quyền tuyệt đối, ý chí của vua là pháp luật.
Dù tồn tại dưới bất kỳ hình thức nào, nhà nước phong kiến cũng chỉ là chính quyền sở tại của giai cấp địa chủ, quý tộc, là cơ quan bảo vệ những độc quyền phong kiến, là công cụ của giai cấp địa chủ phong kiến dùng để áp bức, thống trị nông nô.
2.3. Nhà nước tư sản:
Nhà nước tư sản cũng được tổ chức triển khai dưới nhiều hình thức khác nhau, nhưng nói chung, chỉ có hai hình thức cơ bản nhất là hình thức cộng hòa và hình thức quân chủ lập hiến. Hình thức cộng hòa lại được tổ chức triển khai dưới những hình thức khác nhau như cộng hòa Đại nghị, cộng hòa Tổng thống trong đó hình thức cộng hòa Đại nghị là hình thức nổi bật và thông dụng nhất. Trong thực tiễn, nhằm mục đích thích ứng với điều kiện kèm theo lịch sử đơn cử của mỗi vương quốc, các hình thức đơn cử của nhà nước tư sản văn minh lại có sự khác nhau khá lớn, về chính sách bầu cử, chính sách tổ chức triển khai một viện hay hai viện, về nhiệm kỳ tổng thống, về sự phân loại quyền lực tối cao giữa tổng thống và nội các.
Hình thức của nhà nước tư sản là rất phong phú nhưng không làm thay đổi bản chất của nó – đó là công cụ của giai cấp tư sản dùng để áp bức thống trị giai cấp vô sản và quần chúng lao động để bảo vệ lợi ích và quyền thống trị của giai cấp tư sản. Đúng như V.I.Lênin đã đã chỉ ra: “Những hình thức của nhà nước tư sản thì hết sức khác nhau, nhưng thực chất chỉ là một: chung quy lại thì tất cả những nhà nước ấy, vô luận thế nào, cũng tất nhiên phải là nền chuyên chính tư sản”.
Tuy nhiên hoàn toàn có thể thấy trước khi có nền dân chủ vô sản thì nền dân chủ đạt được trong chủ nghĩa tư bản là nấc thang khá quan trọng trong sự tiến hóa của nền dân chủ trong lịch sử. Sự sinh ra chính sách dân chủ tư sản là một bước tiến về chất trong sự tăng trưởng của nhà nước. ở đó, nó đã kết tinh được những giá trị dân chủ được phát minh sáng tạo ra trong thời kỳ trước khi giai cấp công nhân cầm quyền, đồng thời bộc lộ được những tác nhân mang tính trái đất, mang tính nhân dân tiềm ẩn trong một số ít chuẩn mực dân chủ đang được thực thi ở các nước tư bản chủ nghĩa. Sự tăng trưởng hợp quy luật của các giá trị đó là những tác nhân nội tại dẫn tới phủ định chủ nghĩa tư bản. Nền dân chủ vô sản với tư cách là nền dân chủ cao về chất so với dân chủ tư sản cũng chỉ sinh ra một khi biết thừa kế, tăng trưởng hàng loạt những giá trị dân chủ mà loài người đã phát minh sáng tạo ra trong lịch sử, đặc biệt quan trọng là những giá trị dân chủ đạt được trong chủ nghĩa tư bản.
2.4. Nhà nước vô sản:
Nhà nước vô sản là một kiểu nhà nước đặc biệt trong lịch sử. Tính chất đặc biệt của nó trước hết là ở chỗ nó chỉ tồn tại trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa cộng sản, nó là kiểu nhà nước cuối cùng trong lịch sử của xã hội loài người. C.Mác khẳng định: “Giữa xã hội tư bản chủ nghĩa và xã hội cộng sản chủ nghĩa là một thời kỳ cải biến cách mạng từ xã hội nọ sang xã hội kia. Thích ứng với thời kỳ ấy là một thời kỳ quá độ chính trị, và nhà nước của thời kỳ ấy không thể là cái gì khác hơn là nền chuyên chính cách mạng của giai cấp vô sản”1.
Sự tồn tại của nhà nước vô sản trong thời kỳ quá độ này là tất yếu vì trong thời kỳ quá độ xã hội còn tồn tại các giai cấp bóc lột và các lực lượng xã hội, chúng chống lại sự nghiệp thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội khiến giai cấp công nhân và nhân dân lao động phải trấn áp chúng bằng đấm đá bạo lực. Hơn nữa, trong thời kỳ quá độ còn có các giai cấp và những tầng lớp trung gian khác. Do vị thế kinh tế tài chính – xã hội của mình, họ dễ giao động giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản, họ không hề tự mình tiến lên chủ nghĩa xã hội. Giai cấp vô sản phải tìm mọi cách lôi cuốn lực lượng phần đông về phía mình. ở đây, chuyên chính vô sản đóng vai trò là thiết chế thiết yếu để bảo vệ sự chỉ huy của giai cấp công nhân so với nhân dân. Tính chất đặc biệt quan trọng của nhà nước vô sản còn biểu lộ ở chỗ công dụng cơ bản nhất, hầu hết nhất của nó không phải là tính năng đấm đá bạo lực mà là tính năng tổ chức triển khai thiết kế xây dựng kinh tế tài chính – xã hội. Khi đề cập tới yếu tố này, V.I.Lênin cho rằng chuyên chính vô sản không phải chỉ là đấm đá bạo lực so với bọn bóc lột, và cũng không phải đa phần là đấm đá bạo lực mà mặt cơ bản của nó là tổ chức triển khai, thiết kế xây dựng tổng lực xã hội mới – xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Cũng vì những đặc thù đặc biệt quan trọng như vậy của nhà nước vô sản mà những nhà tầm cỡ của chủ nghĩa Mác – Lênin đã khẳng định chắc chắn rằng nhà nước vô sản là một kiểu nhà nước đặc biệt quan trọng trong lịch sử ; đó là “ nhà nước không còn nguyên nghĩa ”, là nhà nước “ nửa nhà nước ”. Sau khi những cơ sở kinh tế tài chính, xã hội của sự Open và tồn tại của nhà nước mất đi thì nhà nước sẽ không còn. Sự mất đi của nhà nước vô sản không phải bằng con đường “ thủ tiêu ”, “ xóa bỏ ” mà bằng con đường “ tự diệt vong ”. Sự diệt vong của nhà nước vô sản là một quy trình rất vĩnh viễn. Tính chất đặc biệt quan trọng của nhà nước vô sản còn bộc lộ ở cơ sở quyền lực tối cao của nhà nước – đó là nền tảng liên minh công – nông làm nòng cốt cho sự liên minh với mọi những tầng lớp những người lao động khác trong xã hội. Để triển khai thiên chức của mình, giai cấp công nhân cần có sự tương hỗ, cộng tác, liên minh, vững chãi và ngày càng củng cố với những người lao động khác. Do vậy, chuyên chính vô sản là một loại liên minh đặc biệt quan trọng giữa giai cấp công nhân với quần chúng lao động không vô sản. Nhà nước vô sản do vậy phải là chính quyền sở tại của nhân dân, là nhà nước của dân, do dân, vì dân. Cũng do đó, chính sách dân chủ vô sản là chính sách dân chủ theo nghĩa khá đầy đủ nhất của từ này. Đó là nền dân chủ bao quát tổng lực mọi nghành nghề dịch vụ của đời sống xã hội, nó lấy dân chủ trên nghành nghề dịch vụ kinh tế tài chính làm cơ sở. Chủ nghĩa xã hội không hề tồn tại và tăng trưởng được nếu thiếu dân chủ, thiếu sự triển khai một cách không thiếu và lan rộng ra không ngừng dân chủ. “ Phát triển dân chủ đến cùng, tìm ra những hình thức của sự tăng trưởng ấy, đem thí nghiệm những hình thức ấy trong thực tiễn, v.v. ” là một trong những trách nhiệm cấu thành của cách mạng xã hội chủ nghĩa, là một yếu tố có tính quy luật của sự tăng trưởng và hòan thiện nhà nước vô sản .
Giai cấp công nhân không chỉ có sứ mệnh lịch sử lãnh đạo cuộc đấu tranh để giải phóng dân tộc mình, mà còn có vai trò lịch sử toàn thế giới. Do vậy, chuyên chính vô sản còn phải làm nghĩa vụ quốc tế của mình, bằng việc giúp đỡ từ mọi phương diện có thể được cho cuộc đấu tranh của các dân tộc vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Nhà nước vô sản là tổ chức, thông qua đó, Đảng của giai cấp công nhân thực hiện vai trò lãnh đạo của mình đối với toàn xã hội. Không có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhà nước đó không giữ được bản chất giai cấp công nhân của mình. Do vậy, bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với nhà nước là nguyên tắc sống còn của chuyên chính vô sản. Sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước không chỉ là yếu tố bảo đảm bản chất giai cấp vô sản của nhà nước, mà còn là điều kiện để giữ tính nhân dân của nhà nước đó. Đây cũng là một tính chất đặc biệt của nhà nước vô sản
Nhà nước vô sản có thể tồn tại dưới các hình thức khác nhau. Công xã Pari năm 1871 đã sản sinh ra nhà nước vô sản kiểu Công xã. Hình thức thứ hai của chuyên chính vô sản là Xôviết. Ở một số nước, nhà nước vô sản còn tồn tại dưới hình thức nhà nước dân chủ nhân dân v.v..
Thực tiễn thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội mang lại cho nhà nước vô sản nhiều hình thức mới. Tính phong phú của nhà nước đó tùy thuộc vào điều kiện kèm theo lịch sử đơn cử của thời gian xác lập nhà nước ấy, tùy thuộc vào đối sánh tương quan lực lượng giữa các giai cấp và khối liên minh giai cấp tạo thành cơ sở xã hội của nhà nước, tùy thuộc vào trách nhiệm kinh tế tài chính – chính trị – xã hội mà nhà nước đó phải triển khai, tùy thuộc vào truyền thống cuội nguồn chính trị của dân tộc bản địa. Hình thức đơn cử của nhà nước trong thời kỳ quá độ hoàn toàn có thể rất khác nhau, nhưng thực chất của chúng chỉ là một : chuyên chính cách mạng của giai cấp vô sản.
