Một vài thập kỷ gần đây, trong những chủ trương tăng trưởng của cơ quan chính phủ Nước Ta, du lịch thường được nhắc đến như thể một trong những xu thế mang tính kế hoạch, tạo động lực tăng trưởng kinh tế tài chính xã hội, góp phần vào sự tăng trưởng mọi mặt của quốc gia. Với tiềm năng này, nhiều hoạt động giải trí du lịch đã được tiến hành khá thành công xuất sắc ở nhiều tỉnh thành trong cả nước. Bên cạnh nhiều mô hình du lịch thông dụng như du lịch thăm quan, di sản, khám chữa bệnh, mạo hiểm, giáo dục … thì du lịch dựa vào cộng đồng ( DLDVCĐ ) không riêng gì mang lại nguồn lợi kinh tế tài chính mê hoặc mà còn có ý nghĩa nhiều mặt trên những phương diện văn hóa truyền thống xã hội. Đây là mô hình du lịch mới được tiến hành can đảm và mạnh mẽ những năm gần đây và là bước tiếp cận mới tạo thời cơ để tiếp thị hình ảnh Nước Ta trên thị trường quốc tế .
Được đề cập đến trong các diễn ngôn phát triển trên thế giới từ những năm 70 TK XX DLDVCĐ bắt đầu được biết đến nhiều hơn ở Việt Nam từ những năm 90 TK XX. Khái niệm DLDVCĐ được Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) định nghĩa: “Du lịch dựa vào cộng đồng là một hình thức du lịch mà cộng đồng địa phương làm chủ, tham gia vào quá trình phát triển và quản lý, và phần lớn các lợi ích sẽ thuộc về cộng đồng”(1).
Ở góc nhìn văn hóa truyền thống xã hội, DLDVCĐ được lý giải như thể hình thức du lịch mang tính thiên nhiên và môi trường, xã hội và văn hóa truyền thống vững chắc. Nó được quản trị và làm chủ bởi cộng đồng, vì cộng đồng, với mục tiêu giúp cho khách du lịch tăng thêm vốn nhận thức và hiểu biết về cộng đồng và đời sống của người dân địa phương. DLDVCĐ không đặt ra câu hỏi : “ bằng cách nào để kiếm được doanh thu nhiều hơn từ du lịch ” mà là “ bằng cách nào du lịch góp phần vào quy trình tăng trưởng cộng đồng ” ( 2 ) .
Có thể nói, DLDVCĐ là sự trao quyền và tham gia của người dân địa phương vào quản trị và tiến hành những hoạt động giải trí du lịch với mục tiêu giúp hành khách mày mò những thưởng thức độc lạ về sự phong phú văn hóa truyền thống của cộng đồng địa phương, tăng cường giao lưu văn hóa truyền thống, tò mò vạn vật thiên nhiên, làng nghề truyền thống lịch sử, thưởng thức đời sống lao động thường ngày của người dân địa phương. Với việc tham gia trực tiếp vào hoạt động giải trí du lịch, khoảng trống sinh kế của người dân địa phương được lan rộng ra, họ có thêm thời cơ để có thêm việc làm, tăng nguồn thu nhập, cải tổ đời sống, nâng cao nhận thức văn hóa truyền thống xã hội qua giao lưu, tiếp xúc với khách du lịch, đồng thời giúp người dân địa phương ý thức hơn về giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng mình, góp thêm phần vào việc duy trì dữ gìn và bảo vệ văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử địa phương .
Ở Nước Ta, yếu tố lưu giữ truyền thống dân tộc bản địa để tăng trưởng du lịch đã được bàn luận không ít. Các diễn ngôn chủ trương luôn nhấn mạnh vấn đề việc gắn tăng trưởng du lịch với việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa truyền thống dân tộc bản địa và đặc trưng văn hóa truyền thống địa phương đơn cử như những giá trị văn hóa truyền thống chứa đựng trong phong tục tập quán, tiệc tùng, trong những di sản văn hóa truyền thống vật thể và phi vật thể. Đây cũng là yếu tố đa phần được chăm sóc trong những nghiên cứu và điều tra, nhận định và đánh giá về tăng trưởng du lịch gắn với truyền thống văn hóa truyền thống dân tộc bản địa. Tuy nhiên, một trong những giá trị cốt lõi chưa thật sự được chú trọng đó là lời nói của những cá thể trong cộng đồng, những chủ thể văn hóa truyền thống tham gia trực tiếp vào hoạt động giải trí du lịch, những người tạo nên giá trị độc lạ của văn hóa truyền thống địa phương. Và DLDVCĐ với những nguyên tắc cơ bản là sự tham gia và trao quyền cho cộng đồng được coi như là đường hướng tăng trưởng kế hoạch nhằm mục đích tạo nên sự công minh xã hội và nâng cao vị thế của dân cư, đây cũng là giải pháp hữu hiệu để thực thi công tác làm việc bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống địa phương .
1. DLDVCĐ – quyền lực của cộng đồng trong việc bảo tồn các giá trị văn hóa của địa phương
Các giá trị văn hóa truyền thống, sinh thái xanh, môi trường tự nhiên được coi là yếu tố cơ bản để tăng trưởng du lịch địa phương. Nghiên cứu của Timothy đã chỉ ra rằng : “ DLDVCĐ là hình thức du lịch vững chắc hơn so với du lịch đại chúng thường thì … nó được cho phép người chủ cộng đồng phá vỡ vai trò chỉ huy của những công ty lữ hành và sự độc quyền của giới thượng lưu phong phú, tạo thế cân đối trong những mối quan hệ quyền lực tối cao, bởi lẽ căn nguyên của du lịch cộng đồng là sự trao quyền ( 3 ). Sự trao quyền trong DLDVCĐ hoàn toàn có thể được hiểu như lý giải của Ife. J là : phân phối cho người dân những nguồn lực, thời cơ, kiến thức và kỹ năng và kiến thức và kỹ năng để nâng cao năng lượng của họ trong việc xác lập tương lai của mình và tham gia tạo tác động ảnh hưởng đến đời sống cộng đồng của họ ( 4 ). Nguyên tắc này được vận dụng và đem lại hiệu suất cao đáng ghi nhận trong quy mô du lịch dựa vào cộng đồng trên quốc tế. Đi sâu vào nghiên cứu và điều tra ở một trường hợp đơn cử, báo cáo giải trình tăng trưởng du lịch dựa vào cộng đồng ở Kyrgyzstan cho rằng việc trao quyền cho người dân địa phương sẽ mang lại những hiệu suất cao hữu hiệu cho việc bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống địa phương khi có sự kết nối của mạng lưới hệ thống những mối quan hệ cá thể và tổ chức triển khai xã hội cộng đồng : lợi thế nằm trên vị trí của con đường tơ lụa và quang cảnh vùng núi hoang sơ cùng lối sống du mục của người dân đã khiến cho nơi đây trở thành điểm du lịch mê hoặc so với hành khách. Tuy nhiên việc tăng trưởng du lịch trên núi ngày một tăng đã đặt áp lực đè nén bảo tồn cho cộng đồng địa phương trong việc lưu giữ nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên, quản trị thiên nhiên và môi trường, văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử và kỹ năng và kiến thức địa phương cũng như tìm kiếm những giải pháp công nghệ tiên tiến hiện đại để duy trì môi trường tự nhiên vùng núi và tái đầu tư lệch giá du lịch để ship hàng cho việc bảo tồn. Điều này đã được cộng đồng địa phương tiến hành dựa trên những nguyên tắc cơ bản của du lịch dựa vào cộng đồng trải qua sự quản lý bởi những nhà sản xuất du lịch địa phương và những bên tương quan trong sự liên kết hài hòa giữa văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử và nghĩa vụ và trách nhiệm quản trị đất đai của họ. Sự tham gia của cá thể trong cộng đồng vào việc cung ứng những phương tiện đi lại và dịch vụ du lịch dưới sự trấn áp của địa phương không những bảo vệ cho người dân duy trì quyền sở hữu của mình mà còn xử lý được yếu tố bảo tồn nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên cũng như những giá trị văn hóa truyền thống của dân cư nơi đây ( 5 ) .
Trong toàn cảnh Nước Ta, nhiều địa phương ở nước ta cũng đã triển khai tương đối thành công xuất sắc quy mô DLDVCĐ như Hội An, Sapa, đồng bằng sông Cửu Long … Mô hình du lịch dựa vào cộng đồng được tiến hành tùy thuộc vào lợi thế đặc trưng vùng đất và sự phong phú văn hóa truyền thống, phong tục tập quán và lối sống từng vùng, tạo nền tảng kiến thiết xây dựng đường hướng du lịch của địa phương. Đơn cử một ví dụ như du lịch Hòa Bình : Hòa Bình là tỉnh miền núi, cách Thành Phố Hà Nội 73 km về phía Tây Bắc, là địa phận quy tụ 6 dân tộc bản địa đồng đội sinh sống : Kinh, Mường, Thái, Tày, Dao, Mông. Đây là địa phận có nhiều lợi thế về tài nguyên du lịch, tiềm ẩn những sắc thái văn hóa truyền thống tộc người độc lạ và mê hoặc. Tại đây ở 1 số ít làng bản vẫn còn lưu giữ khá tốt nét văn hóa truyền thống truyền thống với nếp sống, phong tục tập quán địa phương như : nhà sàn dân tộc bản địa Mường, mạng lưới hệ thống dẫn nước, cối giã gạo, ruộng bậc thang, phương pháp làm ruộng truyền thống cuội nguồn, những hình thức hoạt động và sinh hoạt ca hát … đó là những điều kiện kèm theo thuận tiện để tiến hành 1 số ít quy mô du lịch dựa vào cộng đồng như : dịch vụ ở nhà sàn ( home stay ), du lịch sinh thái xanh với khoảng trống xanh của núi đồi ruộng nương, tham gia những hoạt động giải trí sản xuất những đồ bằng tay thủ công, lưu niệm, dệt phục trang truyền thống lịch sử dân tộc bản địa của người dân địa phương … Việc tiến hành quy mô DLDVCĐ ở đây đã tạo nên một mạng lưới cộng đồng người dân địa phương cùng tham gia hoạt động giải trí du lịch ; Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Hòa Bình đã có những chủ trương khuyến khích giảng dạy, sử dụng nguồn nhân lực địa phương Giao hàng hoạt động giải trí tăng trưởng du lịch, đề ra những pháp luật so với những tổ chức triển khai kinh doanh thương mại du lịch để bảo vệ có sự phân phối nguồn lực du lịch hài hòa và hợp lý cho công tác làm việc bảo tồn tài nguyên, môi trường tự nhiên trong quy trình khai thác du lịch. Khi kiến thiết xây dựng những dự án Bất Động Sản tăng trưởng kinh tế tài chính văn hóa truyền thống xã hội, tỉnh luôn lồng ghép kế hoạch tăng trưởng du lịch để cộng đồng có sự sẵn sàng chuẩn bị góp vốn đầu tư đúng hướng và để cho dân cư trong vùng chớp lấy được những thông tin dự án Bất Động Sản tạo điều kiện kèm theo chuẩn bị sẵn sàng cho những giải pháp tham gia hoạt động giải trí du lịch của cộng đồng .
Di sản Hội An lại mang lợi thế du lịch với đặc trưng văn hóa truyền thống của một khoảng trống đô thị cổ tích hợp với sự mê hoặc của du lịch làng nghề như làng mộc Kim Bồng, làng gốm Thanh Hà … Sự tăng trưởng của quy mô DLDVCĐ đã tạo động lực cho công tác làm việc bảo tồn nét văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn nơi đây. Nắm bắt được những quyền lợi của du lịch, dân cư làng nghề Kim Bồng tăng nhanh lan rộng ra cơ sở dạy nghề, huấn luyện và đào tạo ra những thế hệ tiếp nối nghề mộc truyền thống cuội nguồn của cha ông, thậm chí còn nghề mộc Kim Bồng còn được nhân rộng địa phận ra khu làng nghề tại xã Cẩm Kim, thị xã Hội An. Tương tự, làng gốm Thanh Hà cũng tạo ra những mẫu sản phẩm đặc trưng như lu, chum, vại bình hoa, chậu cảnh, phân phối gạch, ngói lợi, gạch lát nền không những Giao hàng cho đời sống người dân mà còn là điểm du lịch thăm quan lôi cuốn nhiều khách du lịch trong nước và quốc tế. Còn nghề rau truyền thống cuội nguồn Trà Quế cũng có cách làm du lịch khá mê hoặc. Người dân ở đây tạo cho hành khách cảm xúc mới lạ như trở về khoảng trống truyền thống lịch sử xưa với những người nông dân đi dép lê, đội nón lá ; thậm chí còn hành khách hoàn toàn có thể được thưởng thức đời sống lao động thường ngày của họ như cùng trồng rau, cuốc đất, tưới nước, chăm bón rau … và cùng san sẻ cảm xúc về khoảng trống xanh yên bình với dân cư trong làng. Ngoài ra, để bảo vệ môi trường tự nhiên xanh sạch sẽ và đẹp mắt, chính quyền sở tại và người dân Hội An luôn thực thi chủ trương ship hàng cho du lịch như ngày đi bộ, ngày không khói xe, ngày không túi nilon. Đây là những chương trình với mục tiêu nâng cao ý thức bảo vệ môi trường tự nhiên cho cộng đồng, bảo vệ khoảng trống văn hóa truyền thống của khu du lịch. Mô hình DLDVCĐ với sự tham gia của dân cư địa phương đã tạo cho Hội An những nét văn hóa truyền thống độc lạ mang ấn tượng mê hoặc, mê hoặc phần đông hành khách trong và ngoài nước .
Có thể nói, nguyên tắc tham gia và trao quyền của DLDVCĐ dựa trên sức mạnh nội lực của chính cộng đồng đã mang lại những hiệu suất cao nhất định trong khuynh hướng tăng trưởng du lịch vững chắc lúc bấy giờ. Việc tham gia vào hoạt động giải trí du lịch cũng giúp cho dân cư địa phương bảo vệ đời sống hoạt động và sinh hoạt của họ trước những áp lực đè nén nhiều chiều của đời sống tân tiến. Đây cũng là một trong những động lực để bảo tồn văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử mà lợi thế DLDVCĐ mang lại .
2. DLDVCĐ – bảo tồn văn hóa trong sự gắn kết giữa lợi ích cá nhân và giá trị văn hóa cộng đồng
“ Bảo tồn văn hóa truyền thống gắn với cộng đồng, tạo sinh kế cho người dân. Đó là cách bảo tồn sống, bảo tồn động, dựa trên điểm mấu chốt quan trọng là gắn với sinh kế của dân cư, lấy văn hóa truyền thống của những tộc người để tăng trưởng. Việc bảo tồn gắn với sinh kế, sinh nhai yên cầu sự tham gia của những cộng đồng đó ” ( 6 ). DLDVCĐ đã mở ra cho dân cư địa phương những thời cơ học hỏi, trao đổi văn hóa truyền thống, nâng cao vị thế cá thể, quyền tự quyết và xác lập bản thân, để từ đó nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa truyền thống của địa phương và có ý thức về sự bảo tồn. Sự kết nối giữa quyền lợi cá thể và cộng đồng được coi như là một kế hoạch sinh kế mới của xã hội văn minh trải qua quy mô DLDVCĐ nhằm mục đích tăng thêm việc làm, nguồn thu nhập, tăng trưởng hạ tầng và nâng cao chất lượng đời sống người dân địa phương .
Theo điều tra và nghiên cứu của Briedenhann and Wickens qua trường hợp của Mpondo, Africa, thì xu thế truyền thống cuội nguồn của dân cư địa phương đã mở màn biến hóa khi có sự ngày càng tăng của du lịch, văn hóa truyền thống địa phương đã có những sự kiểm soát và điều chỉnh để tương thích với toàn cảnh và tạo ra những thời cơ cho dân cư trong vùng đổi khác điều kiện kèm theo sống. Nếu như trước kia việc tính phí cho khách sạn là một lời “ nguyền rủa ” của văn hóa truyền thống địa phương thì từ từ cùng với sự Open của du lịch, việc tính phí cho nơi ở và thức ăn được coi như bước cải tiến vượt bậc lớn ; người dân địa phương đồng ý khái niệm du lịch và mong ước khách du lịch vì điều này đã mang lại cho họ những thời cơ kinh tế tài chính, và niềm tự hào về những loại sản phẩm của họ ; và thế cho nên hoàn toàn có thể nói văn hóa truyền thống địa phương hoàn toàn có thể tăng trưởng tương quan đến du lịch và du lịch như thể sự tích hợp một kế hoạch sinh kế mới để nâng cao chất lượng đời sống người dân ( 7 ). Việc sử dụng du lịch dựa vào cộng đồng được xem như thể sự đa dạng hóa kế hoạch sinh kế trong cộng đồng người nghèo ; như trường hợp của người dân khu vực Tanzanian thì du lịch dựa vào cộng đồng là công cụ cơ bản trong đa dạng hóa kinh tế tài chính nông thôn tại miền bắc Tanzanian. Đặc biệt với đặc thù sinh thái xanh đồng cỏ bán khô hạn và những cơ hội sinh kế hạn chế ( 8 ). Du lịch dựa vào cộng đồng cũng đã tạo những góp phần ấn tượng cho quy trình xóa đói giảm nghèo và nâng cao đời sống của cộng đồng những tộc người thiểu số ở Sapa, Tỉnh Lào Cai. Bằng việc sản xuất và bán những mẫu sản phẩm truyền thống cuội nguồn của địa phương, tham gia dịch vụ homestay, trình diễn những điệu múa truyền thống cuội nguồn, hướng dẫn viên du lịch du lịch … và tham gia những chương trình DLDVCĐ mở màn được khởi xướng vào năm 2001 ở Sapa … bản Cat Cat đã giảm tỷ suất những hộ nghèo từ 30 % năm 2000 xuống còn 6,15 % năm 2004 ; bản Sin Chai từ 68 % còn 26 %. Thu nhập của những hộ mái ấm gia đình làm du lịch ở bản Cat Cat cao hơn 2 đến 2,5 lần so với những hộ làm nông nghiệp ( 9 ). Có thể nói, đằng sau sự đổi khác diện mạo đời sống của người dân địa phương chính là nhận thức của dân cư nơi đây về giá trị văn hóa truyền thống cộng đồng cũng như những truyền thống riêng không liên quan gì đến nhau mang lại sự mê hoặc cho hành khách. Cơ hội có việc làm và nguồn thu mang lại qua hoạt động giải trí du lịch như sợi dây vô hình dung kết nối giữa quyền lợi của cá thể với cộng đồng, tạo năng lực tiềm tàng cho việc làm bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống địa phương .
DLDVCĐ ảnh hưởng tác động không nhỏ vào quy trình tăng trưởng văn hóa truyền thống địa phương, hay nói cách khác, sự tăng trưởng văn hóa truyền thống địa phương trải qua quy mô DLDVCĐ được tạo nên bởi sự tương tác giữa mỗi cá thể trong cộng đồng với quốc tế bên ngoài qua việc san sẻ giao lưu văn hóa truyền thống với hành khách, qua việc học tập, tham gia và tự quyết định hành động trực tiếp vai trò của mỗi cá thể trong xã hội, cũng như lối ứng xử linh động, thích ứng với sự phong phú của những con người đến từ những môi trường tự nhiên xã hội khác nhau, nền văn hóa truyền thống khác nhau, tạo động lực cho việc bảo tồn nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên cũng như vốn văn hóa truyền thống của địa phương. Mô hình DLDVCĐ không chỉ được nhìn nhận thuần túy như sự mê hoặc của một loại sản phẩm du lịch mà còn là thời cơ để mỗi cá thể trong cộng đồng tự định nghĩa về bản thân qua việc giao lưu san sẻ văn hóa truyền thống với hành khách. Văn hóa địa phương được lưu giữ, bảo tồn từ trong mỗi thành viên của cộng đồng, DLDVCĐ đã mở ra cánh cửa mới, một khoảng trống văn hóa truyền thống mới trong đời sống của người dân địa phương, giúp họ ý thức hơn về truyền thống của cá thể và cộng đồng mình, xóa bỏ rào cản khu biệt, vươn xa hơn về tri thức và sự hiểu biết, lan rộng ra những mối quan hệ xã hội với những nền văn hóa truyền thống độc lạ để rồi họ thêm tự hào về văn hóa truyền thống địa phương, ý thức được bản thân và tự tin hơn trong đời sống xã hội. Vì vậy, DLDVCĐ được xem như là quy mô tăng trưởng cộng đồng bền vững và kiên cố. Hình ảnh những cô gái dân tộc thiểu số ở Sapa mặc bộ phục trang truyền thống cuội nguồn người Mông, Dao, Tày … nói tiếng Anh lưu loát, nhanh gọn ra mắt cho hành khách về văn hóa truyền thống dân tộc bản địa mình, tự tay làm những loại sản phẩm dệt truyền thống cuội nguồn, giúp hành khách yên tâm với những điều kiêng kỵ trong quy trình du lịch thăm quan bản làng, phần nào là tác dụng của quy trình giao lưu văn hóa truyền thống ; và sâu xa hơn nữa đó là sự kết nối của quyền lợi cá thể với giá trị văn hóa truyền thống địa phương ; đây hoàn toàn có thể coi là phương pháp hữu hiệu để bảo tồn văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử theo quy mô tăng trưởng du lịch vững chắc lúc bấy giờ. Hơn nữa thời cơ học hỏi và quyền tự quyết của những người dân trên địa phận du lịch đã phần nào xóa bỏ những định kiến tộc người như ý niệm cho rằng người dân tộc thiểu số là kém cỏi hơn so với người Kinh, điều này biểu lộ những giá trị cốt lõi của DLDVCĐ là tạo sự công minh xã hội và nâng cao vị thế cá thể .
3. DLDVCĐ – những thách thức cho công việc bảo tồn văn hóa
Một trong những sự kiện thu hút được sự chú ý của dư luận thời gian gần đây là việc cư dân làng cổ Đường Lâm kiến nghị trả lại danh hiệu di sản văn hóa cấp quốc gia cho nhà nước do những mâu thuẫn trong chính sách bảo tồn di sản văn hóa và lợi ích cộng đồng cư dân sinh sống tại đây. Mọi khúc mắc nảy sinh từ quy định của chính sách bảo tồn đã khiến người dân trong làng không được thay đổi mô hình cấu trúc nhà ở, cảnh quan, không gian truyền thống từng tồn tại nhiều thập kỷ trước, tạo những áp lực không nhỏ đối với cư dân trong làng trước xu thế phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện đại. Làng cổ Đường Lâm cũng là địa bàn được đưa vào phục vụ du lịch với mô hình DLDVCĐ từ nhiều năm trước, tuy nhiên theo ý kiến của một cán bộ xã thì: Ước tính mỗi năm hàng chục vạn khách chính thức đi vào làng. Số tiền rất lớn nhưng bà con không được hưởng gì cả. Di tích này là của người Đường Lâm, lẽ ra người Đường Lâm phải được quản lý và khai thác, đằng này họ từ nơi khác đến khai thác toàn bộ, người Đường Lâm không được gì cả. Như vậy, một trong những vấn đề được đặt ra ở đây là cần phải có những ứng xử linh hoạt, hài hòa trong công việc bảo tồn, phát triển du lịch và lợi ích chung của cộng đồng trên cơ sở bối cảnh văn hóa từng địa phương. Bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa địa phương là một trong những chìa khóa để phát triển thành công mô hình du lịch dựa vào cộng đồng. Song bên cạnh những đường hướng chỉ đạo của các cơ quan chức năng, thì vai trò của người dân trong cộng đồng có tính chất quyết định trong công tác bảo tồn, bởi lẽ họ là những chủ thể văn hóa, là người trực tiếp thực hành văn hóa và là những bảo tàng sống giới thiệu bản sắc văn hóa địa phương với khách du lịch bốn phương. Thêm vào đó, lợi ích của cá nhân cũng quy định hành vi ứng xử của mỗi cá nhân khi du lịch thâm nhập vào đời sống xã hội. Một số những người không tham gia hoạt động du lịch hoặc không được lợi từ du lịch sẽ có những hành vi không thiện chí với khách du lịch vì cho rằng du lịch làm phá vỡ không gian sống bình yên của họ; và sự co cụm của họ trong cách sống cũng gây nên những hạn chế trong việc giáo dục, truyên truyền ý thức bảo vệ di sản văn hóa địa phương.
Du lịch cũng gây những tác động ảnh hưởng không nhỏ cho quy trình bảo tồn nét văn hóa truyền thống đặc trưng của địa phương do ảnh hưởng tác động của tính thương mại hóa văn hóa trong du lịch. Nghiên cứu của Nattapon Meekaew và Somsak Srisontisuk trong trường hợp ở Chiang Khan, xứ sở của những nụ cười thân thiện cho rằng : người dân địa phương không sản xuất những mẫu sản phẩm để họ sử dụng như họ đã từng làm mà tận dụng lợi thế của ngành công nghiệp du lịch để sản xuất ra những mẫu sản phẩm đặc biệt quan trọng để bán, những loại sản phẩm này không chú trọng đến giá trị sử dụng mà chỉ mang đặc thù minh họa văn hóa truyền thống để cung ứng nhu yếu tiêu dùng của khách du lịch. Và việc sử dụng văn hóa truyền thống để thu doanh thu, từ góc nhìn xấu đi đã làm giảm đi giá trị văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của địa phương ( 10 ). Việc thương mại kinh doanh hóa những giá trị văn hóa truyền thống địa phương cũng là một trong những yếu tố được đặt ra lúc bấy giờ ở Nước Ta. Có quan điểm cho rằng, ở nhiều khu du lịch vùng dân tộc thiểu số, việc pha tạp trong lối kiến trúc nhà không rõ thuộc dân tộc bản địa nào, hay những đặc sản nổi tiếng văn hóa truyền thống địa phương như cơm lam, rượu cần, thổ cẩm, vòng ốc … lại được sản xuất ở quốc tế đã khiến những giá trị văn hóa truyền thống ở đây có vẻ như được quản lý và vận hành theo tiêu chuẩn ảo với mục tiêu kinh doanh thương mại chứ không biểu lộ được ý nghĩa thực tiễn đời sống của nó. Và thương mại hóa văn hóa trong du lịch cũng làm mai một dần những xúc cảm nồng nhiệt, niềm tin hiếu khách của dân cư địa phương ; mọi quan hệ tình cảm, giao lưu, san sẻ giữa hành khách và dân địa phương sẽ dần thay thế sửa chữa bằng quan hệ kinh doanh, làm giảm sự mê hoặc của địa phận du lịch cũng như đặc trưng văn hóa truyền thống địa phương, gây những khó khăn vất vả không ít cho việc làm bảo tồn. Vì vậy, DLDVCĐ chính là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố văn hóa truyền thống trên cơ sở phát huy và gìn giữ sức mạnh nội lực của từng cá thể trong cộng đồng, gắn quyền lợi chung của cả cộng đồng với sự tăng trưởng du lịch bền vững và kiên cố .
Văn hóa cộng đồng là một trong những hạt nhân cơ bản để tăng trưởng DLDVCĐ. Việc bảo tồn văn hóa truyền thống địa phương gắn với tăng trưởng du lịch là xu thế được nhiều địa phương có tiềm năng du lịch vận dụng lúc bấy giờ. DLDVCĐ dựa trên những yếu tố cơ bản như tài nguyên vạn vật thiên nhiên và văn hóa truyền thống, tổ chức triển khai và quản trị cộng đồng, san sẻ và học hỏi … đã không những nâng cao giá trị của văn hóa truyền thống mà còn giúp bảo tồn, duy trì truyền thống phong phú của văn hóa truyền thống, biến những loại sản phẩm văn hóa truyền thống mang ý nghĩa lịch sử dân tộc, thẩm mỹ và nghệ thuật, khoa học thành những giá trị kinh tế tài chính Giao hàng cho quyền lợi xã hội. Và trong những chiều kích phong phú đó, không hề thiếu vắng sự sát cánh của cộng đồng cư dân địa phương, chủ thể đích thực của văn hóa truyền thống địa phương .
_______________
1. Võ Quế, Du lịch cộng đồng – lý thuyết và vận dụng, Nxb Khoa học kỹ thuật, Hà Nội, 2006.
2. Melker Anstrand, Community based tourism and social culture aspect relating to tourism, sh.diva-portal.org, 2006.
3. Timothy, Tourism and community development issues, in Sharpley. R. and Telfer D.J. Tourism and development concepts and issues (pp. 135-178) Cleverdon: Chanennel view pulications.
4. Ife. J, Community development: Community – based alternative in the age of Globalisation, Sydney: Pearson Education.
5. torc.linkbc.ca
6. Lương Hồng Quang, nhandan.com.vn
7. Briedenhann and Wickens, Rural tourism: meeting the challenges of the New South Africa, International Journal of Tourism reseach, 6-2004, 189-203.
8. Nelson, Community based tourism in Northern Tanzania: increasing opportunities; Escalating conflicts and an uncertain future; Paper presented to the Associattion for tourism and leisure education Africa conference; Community tourism: Options for the future, held in Arusha, Tanzania, February, 2003, 20-22.
9. vietnamtourism.vn
10. ipedr.com
Nguồn : Tạp chí VHNT số 350, tháng 8-2013
Tác giả : Đặng Thị Diệu Trang
Đánh giá post
