Người Việt tại Đức là nhóm người ngoại quốc gốc Á lớn nhất tại quốc gia này[3], theo Văn phòng Thống kê Liên bang có 87.214 người có quốc tịch Việt Nam đang sinh sống tại Đức tính đến cuối năm 2015 [4][5], trong số đó 22.469 người lãnh tiền trợ cấp thất nghiệp lâu năm hay tiền trợ cấp xã hội (2014).[4][6]. Không được tính trong các con số đó là những người Việt đã nhập quốc tịch Đức. Giữa những năm 1981 và 2007, 41.499 người đã từ bỏ quốc tịch Việt Nam để lấy quốc tịch Đức[4].Thêm vào đó, khoảng 40.000 người di cư gốc Việt không chính thức cũng hiện đang sinh sống tại Đức, chủ yếu tại các bang ở miền Đông[7].
Lịch sử di cư[sửa|sửa mã nguồn]
Cộng đồng người Việt tại Tây Đức gồm có những người tị nạn sau Chiến tranh Việt Nam. Những thuyền nhân rời Việt Nam đầu tiên sau khi Sài Gòn thất thủ, gồm có 208 gia đình với tổng cộng 644 người trên con thuyền Hải Hồng, đã đến Hannover bằng máy bay vào ngày 3 tháng 12 năm 1978. Không ai trong số đó có thể nói tiếng Đức[8]. Một số nhân tố đã giúp đỡ họ trong việc hội nhập kinh tế và xã hội trong xã hội Đức. Họ đã nhận được trợ cấp chính phủ dưới hình thức phúc lợi xã hội và giúp đỡ tìm việc làm, cũng như sự ủng hộ của xã hội nói chung trong việc hội nhập vào cuộc sống tại Đức. Hơn thế nữa, khác những nhóm người nhập cư khác, họ nhận thức rằng họ không còn cơ hội hồi hương nếu họ thất bại tại miền đất mới. Họ đã tham gia trong nhiều lĩnh vực kinh tế, nhưng gần như tập trung vào ngành kim loại[9]. Đến lúc nước Đức thống nhất, Tây Đức có khoảng 33.000 người di dân gốc Việt, chủ yếu là những thuyền nhân và thân nhân của họ được vào theo diện đoàn tụ gia đình[10].
Thợ khách tại Erfurt, 1989
Thợ may Việt ở Rostock, 1990
Moritzburger là tên gọi khoảng chừng 350 người Việt tới Moritzburg và một trại khác ở Sachsen, DDR, bằng đường xe lửa lê dài 3 tuần qua Bắc Kinh, Moskva, Warszawa vào năm 1955 theo thỏa thuận hợp tác giữa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Dân chủ Đức. Chờ đợi nghênh đón là những trẻ mồ côi nhưng tới lại là con cháu những cán bộ góp thêm phần trong cuộc cuộc chiến tranh chống Pháp, tuổi từ 9 đến 15. Họ đã ở lại tới 1959. Khoảng 150 người Moritzburger sau đó lại sang DDR học nghề rồi học ĐH. [ 11 ] [ 12 ]
Học tập và lao động[sửa|sửa mã nguồn]
Đông Đức khởi đầu mời những sinh viên Bắc Việt để tham gia những chương trình học tập và giảng dạy từ thập niên 1950 ; sự hợp tác được lan rộng ra năm 1973, khi họ hứa sẽ giảng dạy 10.000 người nữa trong 10 năm tiếp theo. Năm 1980, Đông Đức ký hiệp định với nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Nước Ta để những hãng Đông Đức đào tạo và giảng dạy người Việt ; giữa 1987 và 1989 [ 2 ] / nhà nước Đông Đức xem những chương trình giảng dạy công nghiệp không những là một cách để tăng số người lao động trong ngành công nghiệp thường trực, mà còn là một hình thức viện trợ tăng trưởng cho những thành viên nghèo trong khối xã hội chủ nghĩa [ 9 ]. Đến giữa thập niên 1980, người Việt, cùng với người Mozambique, tạo thành những nhóm lao động ngoại bang chính tại Cộng hòa Dân chủ Đức [ 13 ]. Từ một dân số 2.482 trong năm 1980, số người Việt tại Đông Đức đã tăng đến 59.053 trong năm 1989, với số người vào lớn nhất trong năm 1987 và 1988 [ 14 ]. Họ hầu hết tập trung chuyên sâu trong những thành phố Karl-Marx-Stadt, Dresden, Erfurt, Đông Berlin và Leipzig [ 15 ]. Theo hợp đồng, họ ở Đông Đức 5 năm, sau đó họ sẽ hồi hương [ 2 ] .Những người lao động khách Nước Ta nhận tiền lương khoảng chừng M 400 / tháng, trong đó chính phủ nước nhà Nước Ta lấy 12 %, và một phần khác được trả bằng sản phẩm & hàng hóa tiêu dùng — hầu hết máy may, xe đạp điện, quần áo, đường và xà phòng — thay vì tiền mặt vì lạm phát kinh tế. Khi nói đến những đặc thù và quan hệ của họ so với xã hội Đông Đức, họ gần như trọn vẹn trái ngược với những thuyền nhân : họ thuộc thành phần xuất sắc ưu tú từ vương quốc gốc, thay vì là những người tị nạn, và họ biết rằng họ sẽ rời Đức, vì vậy không nỗ lực hội nhập với xã hội Đông Đức hay học ngôn từ thường trực [ 16 ]. Mặc dù trên danh nghĩa là những người bạn bè từ hai nước xã hội chủ nghĩa, những người được giảng dạy từ Nước Ta và những người Đức thao tác với họ không được khuyến khích liên hệ với nhau ; thêm vào đó, phụ nữ Nước Ta có thai bị bắt buộc phá thai [ 17 ]. Đôi khi họ cũng gặp đấm đá bạo lực từ những thành phần bài ngoại, và trong những trường hợp họ được bảo vệ bảo đảm an toàn cá thể, họ bị ghét bỏ vì họ được khuyến mại trong việc nhận sản phẩm & hàng hóa tiêu dùng [ 15 ]. Mặc dù cả hai vương quốc đều là nước xã hội chủ nghĩa, nhiều người đã giúp mái ấm gia đình mình thành tiểu tư sản, dùng những nguyên vật liệu và máy may gửi về Nước Ta để may đồ và bán cho những người láng giềng [ 14 ] .
Nước Đức thống nhất[sửa|sửa mã nguồn]
Sau khi nước Đức thống nhất, cơ quan chính phủ Đức tìm cách giảm bớt số người lao động khách ở miền Đông bằng cách cho mỗi người 3.000 Mác Đức để rời khỏi Đức và hồi hương. Hàng chục nghìn người đã chấp thuận đồng ý và về Nước Ta, nhưng những người này lại được sửa chữa thay thế bởi những người Việt làm lao động hợp đồng ở những nước Đông Âu khác xin tị nạn [ 2 ]. Trong suốt thập niên 1990, những nỗ lực của cơ quan chính phủ Đức để đưa những người nhập cư này về quê nhà không được hiệu suất cao cho lắm, vì Đức không muốn cưỡng bức những người này hồi hương và Nước Ta lại không muốn đảm nhiệm họ ; tuy nhiên, gần 40 % bị cấm ở lại Đức dài hạn [ 18 ] .Căng thẳng giữa người Đức và người Việt gây ra đấm đá bạo lực mở màn vào ngày 22 tháng 8 năm 1992 tại thành phố Rostock, Mecklenburg-Vorpommern ở đông bắc nước này, nơi những người người trẻ tuổi đầu trọc và Tân Quốc xã đã tiến công người Di-gan từ România, và trong ngày thứ ba đã đốt ngôi căn hộ chung cư cao cấp nơi trên 100 người Việt tị nạn đang sinh sống. Một số người bị thương nhưng không ai thiệt mạng ; công an đã sơ tán những người Việt cư trú tại đó nhưng không có hành vi gì so với những người tiến công [ 19 ] [ 20 ]. Một tuần sau, những người biểu tình cực đoan đốt một thành phố trại tại Berlin. Tuy một số ít người địa phương đã cổ vũ vụ Rostock, hầu hết những người Đức tỏ vẻ phê phán hơn về những hành vi này ; 15.000 người cánh tả đã biểu tình phản đối đấm đá bạo lực [ 21 ]. Thị trưởng của Rostock, ông Klaus Kilimann, đang đi nghỉ mát mãi đến ngày thứ ba của vấn đề, bị chỉ trích là làm vấn đề xấu thêm vì không ra lệnh công an can thiệp sớm hơn ; ông lại đổ lỗi vào những viên chức của bang, nhưng sau khi chịu nhiều sức ép, đã từ chức vào cuối năm 1993 [ 22 ] .Hiện nay, có hơn 80 Hội đoàn với những quy mô khác nhau trên toàn nước Đức. Các Hội đoàn mạnh và có ảnh hưởng tác động sâu rộng so với Đức và bà con Nước Ta là : VIFI ở Bochum, Hội Doanh nghiệp Nước Ta toàn nước ; Hội người Việt của Berlin, Hội Cựu chiến binh Nước Ta tại Berlin – Brandenburg, Hội phụ nữ Nước Ta ở Berlin, Hội người Tràng An, Hội Người TP. Hà Nội tại CHLB Đức, Hội Thiện Từ Tâm Berlin ; Hội người Nước Ta ở Brandenburg ; Hội Diên Hồng ở Rostock ; Hội người Nước Ta của Leipzig, Magdeburg, Dresden và Chemnitz ; Hội đồng hương Tỉnh Thái Bình, Thanh Hoá, TP. Hải Phòng, Hội Kinh Bắc ; Trung tâm Thương mại Đồng Xuân, Trung tâm Thương mại châu Á-Thái Tỉnh Bình Dương … Các Hội đoàn người Nước Ta mong ước hợp tác với Hội hữu nghị Việt Nam-Đức, trước mắt là việc trao đổi thông tin, trình làng đối tác chiến lược, sau đó sẽ thực thi triển khai những dự án Bất Động Sản đơn cử từ nhỏ đến lớn trong năng lực được cho phép. Các Hội người Nước Ta tại Đức thực sự là chỗ dựa đáng tin cậy của bà con Việt kiều. Các Hội đã tích cực, dữ thế chủ động tổ chức triển khai nhiều hoạt động giải trí trong cộng đồng, bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ hợp pháp của bà con Việt kiều và được Đại sứ quán Nước Ta nhìn nhận cao [ 23 ]
Nhân khẩu và phân chia[sửa|sửa mã nguồn]
Bản đồ phân bổ người Việt ở Đức .Cộng đồng người Nước Ta tại CHLB Đức tương đối đông. Theo số lượng mà Đức công bố là khoảng chừng 100.000 người Nước Ta sinh sống và làm ăn tại Đức, trong đó khoảng chừng 40.000 người sang Đức theo diện thuyền nhân. Tính đến năm 2019 thì ước đạt là 140.000 người gốc Việt. Đông nhất là ở Q. Lichtenberg, Hà Nội Thủ Đô Berlin. [ 24 ] Dân số người Việt tại Đức tương đối trẻ tuổi so với trung bình và những nhóm người thiểu số khác ; 25 % là trẻ nhỏ 15 tuổi trở xuống, 63 % giữa 15 và 45 tuổi, với chỉ 10 % ở dộ tuổi từ 45 đến 65 và 2 % trên 65 tuổi [ 25 ]. 10.000 sống ở Berlin, trong đó khoảng chừng một phần tư là người Hoa từ Nước Ta [ 26 ] [ 27 ]. Người Việt, cùng với người Hàn, là một trong những nhóm người nhập cư gốc Á có tỷ suất nhập cư nam nữ đồng đều. [ 10 ]
Hiện nay có khoảng chừng hơn 5.000 sinh viên Nước Ta đang học tập tại Đức. Thành tích học tập của họ rất tốt. Qua những cuộc trao đổi với những người trong nghành hàn lâm, khoa học, họ đều xác nhận sinh viên Nước Ta đang theo học tại Đức đều có tác dụng rất cao [ 28 ] .Học sinh gốc Việt rất được ưu thích, vì họ siêng năng, do đó có thành tích cao. Nhiều nghiên cứu và điều tra về giáo dục cho thấy, số học viên Nước Ta học tại Gymnasium ( Trường trung học phổ thông lấy tú tài để được học ĐH ) rất đông. Nhà giáo dục học Olaf Beuchling dựa theo số lượng của cơ quan thống kê liên bang đã tính ra rằng, số học viên gốc Việt học tại Gymnasium nói chung tại Đức là 59 % trong khi đó học viên gốc Đức chỉ có 43 %. [ 29 ]. Con số này điển hình nổi bật nếu ta biết rằng số lượng học viên của dân di cư tại Gymnasien thường rất thấp ( tại tiểu bang Rheinland-Pfalz trong khóa học 2011 / 2012 có 41,1 % học viên Đức chuyển từ tiểu học sang Gymnasium trong khi số học viên có cha hoặc mẹ hoặc cả hai là người ngoại bang chỉ có 21,9 % ). [ 30 ]
Công ăn việc làm[sửa|sửa mã nguồn]
Sau khi mất việc làm, những người lao động khách gốc Việt bán dạo ngoài đường, đặc biệt quan trọng là bán thuốc lá lậu, trong khi một số ít khác dựa vào tiền trợ cấp thất nghiệp [ 25 ]. Thoạt tiên báo chí truyền thông Đức có cái nhìn thiện cảm đối những người bán thuốc lá, nhưng đến năm 1993 đã nhấn mạnh vấn đề liên hệ với tội phạm có tổ chức triển khai. Những người bán thuốc lá thường bị công an ngược đãi ; tại Berlin một số ít người Việt đã mở màn xung đột với một người công an thường hành hung một người bán thuốc lá và dọa sẽ biểu tình và ngăn ngừa giao thông vận tải để gây sự chú ý quan tâm cho yếu tố này. Đến giữa năm 1994, tiếp thị quảng cáo địa phương đã chú ý quan tâm đến yếu tố công an hành hung người Việt ; trên 85 cuộc tìm hiểu đã được thực thi so với công an ở Berlin và những khu vực lân cận, nhưng ở đầu cuối chỉ 5 công an bị trừng phạt [ 31 ] .
Sau lời thông cáo năm 1993 rằng chỉ những người có nguồn tài chính hợp pháp mới được cấp giấy phép thường trú, càng thêm những người từng là lao động khách đã tự làm việc riêng vì ít có cơ hội làm việc khác với vốn liếng tiếng Đức ít ỏi. Nhiều người đã mở tiệm hoa và tiệm tạp hóa[32]. Một số người khác nhập khẩu hàng hóa rẻ từ Việt Nam, đặc biệt là vải, và bán lại trong các cửa hiệu gia đình; tuy nhiên, họ không thể cạnh tranh với những cửa hàng giá thấp hơn[33].
Vì những áp lực đè nén kinh tế tài chính cho những nhà kinh doanh nhỏ nhỏ, số người Việt thất nghiệp tại Đức có khunh hướng tăng lên, và đến năm 2000 đã có 1.057 người thất nghiệp [ 32 ] .
Trên toàn nước Đức có hơn 8.000 doanh nghiệp của người Việt Nam.[cần dẫn nguồn] Riêng Berlin đã có 1.500 doanh nghiệp người Việt Nam có đăng ký tại Phòng Công nghiệp và Thương mại của Chính quyền sở tại. Các doanh nghiệp Việt Nam tập trung chủ yếu ở các bang phía Đông nước Đức. Họ kinh doanh chủ yếu trong các ngành nghề thương mại, dịch vụ, nhà hàng, khách sạn, du lịch, bảo hiểm, xuất nhập khẩu, sản xuất nhỏ v.v. Ở phía Tây Đức, người Việt Nam chủ yếu làm việc trong các công ty, tập đoàn, doanh nghiệp của Đức. Các doanh nghiệp Việt Nam tích cực tham gia các hoạt động từ thiện hướng về Việt Nam. Một số doanh nghiệp làm ăn thành đạt đã trở về Việt Nam thực hiện một số dự án đầu tư lớn và đã tạo công ăn việc làm cho nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước.[cần dẫn nguồn]
Chia rẽ nội bộ[sửa|sửa mã nguồn]
Ngay sau khi Đức thống nhất, cộng đồng Nước Ta tại Đức vẫn còn bị chia rẽ [ 32 ]. Sự cảm thông của những người gốc miền Nam dành cho những người gốc miền Bắc lúc đầu đã bị sửa chữa thay thế bằng sự nghi vấn, vì chủ nghĩa chống cộng kiên quyến của những cựu thuyền nhân làm những cựu lao động khách bực mình, và lối xưng hô của những cựu lao động khách gợi lại những ký ức đau buồn cho những cựu thuyền nhân [ 34 ] [ 35 ]. Vì thế, những người Việt tại Đức đến từ miền Nam Nước Ta và miền Bắc Nước Ta ít có quan hệ với nhau. Đến năm năm ngoái tức là 25 năm sau khi Đông và Tây Đức thống nhất, người dân gốc Việt tại Đức vẫn còn nhiều ngăn cách. Sinh hoạt của cộng đồng bên Tây Đức ( người Việt Miền Nam ) thì người bên Đông không tham gia và ngược lại hoạt động và sinh hoạt cộng đồng bên Đông Đức ( người Việt Miền Bắc ) thì người bên Tây không hưởng ứng. [ 36 ]
Những cựu thuyền nhân cũng hòa nhập vào xã hội hơn; họ có thể nói tiếng Đức giỏi. Tuy nhiên, con cháu của những cựu thuyền nhân ít có cầu nối vào văn hóa Việt Nam; trong nhiều trường hợp, cha mẹ nói chuyện với họ bằng tiếng Đức thay vì tiếng Việt, với hy vọng rằng họ sẽ hòa nhập nhanh hơn; kết quả là trình độ tiếng Đức của cha mẹ được trau dồi, trong khi trình độ tiếng Việt của con cái bị giảm dần. Ngược lại, nhiều cựu công nhân khách có trình độ tiếng Đức yếu[37]. Tuy nhiên, theo nhật báo Die Zeit, sau 20 năm nước Đức thống nhất, thế hệ con cháu của các cựu công nhân khách đang viết nên một câu chuyện thần kỳ về quá trình vươn lên trong xã hội Đức vì trong các gia đình Việt Nam, áp lực học tập là rất lớn.[cần dẫn nguồn] Những gia đình có gốc là công nhân xuất khẩu lao động ở Đông Đức thường được lấy ví dụ để phản bác luận điểm cho rằng con cái các gia đình nhập cư chỉ học hành tử tế khi bố mẹ chúng hòa nhập tốt với xã hội Đức
Quá trình hội nhập vào xã hội Đức[sửa|sửa mã nguồn]
Theo ông Hans-Jörg Brunner, Đại biện lâm thời Đại sứ quán Đức tại Việt Nam: “Đa số người Việt Nam tại Đức nói tiếng Đức tốt cho nên họ hội nhập vào xã hội sở tại khá tốt. Họ tổ chức thành các hội đoàn như hội đồng hương hay cộng đồng người Việt ở các thành phố, thị trấn ở Đức để thường xuyên gặp mặt, gìn giữ văn hóa truyền thống. Mặt khác, họ hòa nhập vào xã hội Đức khá tích cực”[28].
Người Việt hoặc gốc Việt nổi tiếng[sửa|sửa mã nguồn]
Chùa Viên Giác tại HannoverPhần đông người Việt nhập cư tại Đức trên danh nghĩa là Fan Hâm mộ Phật giáo. Những ngôi chùa kiểu Việt được kiến thiết xây dựng là một trong những dấu tích đáng quan tâm nhất cho sự hiện hữu của người Việt tại nước này, trong đó đáng kể nhất là chùa Viên Giác ở Hannover, Niedersachsen, chùa Phật giáo lớn nhất ở châu Âu. Những ngôi chùa, cũng như những cuộc diễn hành trong những ngày tiệc tùng, là những trọng tâm quan trọng trong việc tự giác của người Việt theo đạo Phật tại Đức, một tín hiệu rằng họ đang coi vương quốc thường trực như nhà mình. Tuy nhiên, sự dễ nhận diện của những ngôi chùa trong khoảng trống công cộng đã dẫn đến sự phản đối từ những người Đức láng giềng, vì họ cho rằng đây là những tín hiệu người Việt không muốn hòa nhập vào xã hội Đức [ 39 ] .Những người Công giáo tạo thành một cộng đồng nhỏ hơn ; tính đến tháng 5 năm 1999, có 12.000 người Công giáo gốc Việt tại Đức, theo thống kê của Hội đồng Giám mục Đức [ 40 ]. Mỗi năm, cứ vào dịp Lễ Chúa Thánh Thần hiện xuống ( khoảng chừng tháng 6 ), người Công giáo Việt tại Đức lại tổ chức triển khai một đại hội thường niên tại Aschaffenburg gần Frankfurt am Main, đến nay đã hơn 35 năm [ 41 ] .
Băng đảng Nước Ta tại Đức[sửa|sửa mã nguồn]
Tình trạng băng đảng Nước Ta tại Đức trở nên trầm trọng, với khoảng chừng 6 băng nhóm gồm 150 người mỗi nhóm cạnh tranh đối đầu nhau tại khu vực Berlin năm 1996. Chỉ 5 tháng đầu năm 1996 đã có 15 vụ giết người trong những băng đảng này [ 42 ]. Các thành phần tội phạm này buôn lậu thuốc lá và quản lý những ổ cờ bạc, mại dâm và sang băng lậu. Năm 1994, Nước Ta đồng ý chấp thuận nhận lại những người lao động khách để đổi cho USD 65 triệu tiền ” hỗ trợ vốn tăng trưởng “, tuy nhiên đến cuối năm đó chỉ chịu nhận 67 người thay vì 2500 người như đã hứa hẹn [ 42 ]. Một số nhà tìm hiểu Đức tin rằng Thành Phố Hà Nội tỏ ra miễn cưỡng khi nhận lại những người lao động khách vì những người đứng đầu những tổ chức triển khai tội phạm tại Đức hoàn toàn có thể là quan chức chính quyền sở tại hay sĩ quan quân đội cấp cao tại Nước Ta [ 42 ] .
Tháng 6 năm 2019, công an liên bang cho biết ngày càng có nhiều người Việt được những nhóm buôn người đưa vào Đức từ Moskva qua ngõ những nước Baltic hay Ba Lan. Mỗi người đi lậu tốn đến khoảng chừng 15 ngàn Euro. Nhiều trẻ nhỏ và thiếu niên Việt không có sách vở bị công an bắt và giao cho những cơ quan trông trẻ nhỏ chăm nom. Riêng tại Berlin từ 2012 có tối thiểu 470 thiếu niên đã trốn ra và mất tích. Trong số này nhiều đứa trẻ còn vị thành niên sau đó đã thao tác phạm pháp tại những tiệm làm móng tay. [ 43 ]
- Baumann, Martin (2000), Migration—Religion—Integration: Buddhistische Vietnamesen und hinduistische Tamilen in Deutschland, Marburg: Diagonal Verlag, ISBN 978-3-927165-67-0
- Bui, Pipo (2004), Envisioning Vietnamese Migrants in Germany: Ethnic Stigma, Immigrant Origin Narratives and Partial Masking, Berlin/Hamburg/Münster: LIT Verlag, 978-3-825869-17-5
- Fernandez Molina, Cristina (2005), Katholische Gemeinden anderer Muttersprache in der Bundesrepublik Deutschland: Kirchenrechtliche Stellung und pastorale Situation in den Bistümern im Kontext der Europäischen und deutschen Migrationspolitik, Frank & Timme GmbH, ISBN 978-3-865960-16-0
- Hillmann, Felicitas (2005), Spaan; Hillmann, Felicitas; van Naerssen, A. L. (biên tập), Riders on the storm: Vietnamese in Germany’s two migration systems, Taylor and Francis, tr. 80–100, ISBN 978-4-15365-02-4
- Wolf, Bernd (2007), The Vietnamese diaspora in Germany ( PDF ), Germany: Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
