Người ta có quyền vui mừng khi nhìn lại câu chuyện 10 năm của cộng đồng LGBT Việt Nam. Trên bản đồ châu Á, Việt Nam là một trong những quốc gia thân thiện nhất với cộng đồng LGBT, cả trên cơ sở pháp luật cũng như cái nhìn của xã hội nói chung. Không phải một đất nước đi sớm với các phong trào LGBT nếu so với thế giới phương Tây nhưng một thập kỷ vừa qua, cộng đồng LGBT đã gặt hái được nhiều thành công.
Một thập kỷ tự hào – tất cả chúng ta trọn vẹn có quyền gọi tên 10 năm qua như vậy .
Hanoi Pride
Trước những bước ngoặt mới đang chờ cộng đồng LGBT phía trước, chúng tôi đã có dịp lắng nghe những chia sẻ từ anh Lương Thế Huy – giám đốc Viện nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) và anh Huỳnh Minh Thảo – tư vấn viên độc lập cho các dự án phát triển, đặc biệt cho các dự án liên quan tới cộng đồng LGBT.
Xin chào anh Huy và anh Thảo. Một thập kỷ vừa qua đã chứng kiến những bước ngoặt lớn với cộng đồng LGBT Việt Nam. Những cột mốc đó đã thay đổi bức tranh toàn cảnh của cộng đồng LGBT Việt Nam như thế nào?
Lương Thế Huy: Tôi có rất nhiều kỉ niệm đáng nhớ liên quan tới cộng đồng LGBT trong 10 năm qua, hầu hết là những khoảnh khắc nho nhỏ, riêng tư, và vô cùng xúc động. Nhưng khi nói tới “cột mốc” của cộng đồng thì phải là những dấu ấn ai cũng thấy, ai cũng cảm nhận được, nên tôi cho rằng đó là hai tiến trình vận động luật vô tiền khoáng hậu: hôn nhân cùng giới trong Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, và quyền của người chuyển giới trong Bộ luật Dân sự năm 2015.
Anh Lương Thế Huy .
Anh Huỳnh Minh Thảo .Vào tháng 2/2012, một đám cưới của hai bạn nữ tại thị xã Đầm Dơi, Cà Mau đã diễn ra. Đám cưới bị dừng lại, mái ấm gia đình và hai bạn được gọi lên để lý giải rằng họ đã sai và cam kết không được sống chung với nhau. Cùng thời gian đó, báo chí truyền thông cũng đưa tin rất nhiều về câu truyện này. Bộ Tư pháp lấy quan điểm góp ý về dự thảo Luật Hôn nhân và mái ấm gia đình. Tất cả xảy ra trong vài tháng, khởi phát nên cuộc hoạt động hợp pháp hóa hôn nhân gia đình bình đẳng lê dài cho tới tháng 5/2014 khi Quốc hội chính thức trải qua Luật, bỏ cấm và không thừa nhận hôn nhân gia đình cùng giới. “ Bỏ cấm, không thừa nhận ” có nghĩa là không có gì đổi khác, nhưng cũng đồng thời là không có gì như cũ. Các đôi bạn trẻ cùng giới vẫn không được thừa nhận bất kể quyền pháp lý, sự bảo vệ nào từ pháp lý cho việc chung sống ; nhưng đồng thời thực trạng nhận thức xã hội cũng đã không còn như cũ, tích cực hơn có mà xấu đi hơn cũng có, tức là những cánh cửa đã được tháo chốt .Hai người bạn trẻ bị cấm cản ở Cà Mau chắc cũng không biết được câu truyện cá thể của mình có vai trò đặc biệt quan trọng và khởi phát một tiến trình chưa từng có tiền lệ của cộng đồng LGBT Việt Nam. Như người ta vẫn nói, không nên để những mất mát trở thành vô ích. Nhiều người, nhiều thứ đã đổi khác từ sau câu truyện của hai bạn .Ngày 1/1/2015, Luật Hôn nhân và mái ấm gia đình có hiệu lực thực thi hiện hành. Ký ức về một tiết học GDCD năm lớp 12 ùa về. Ngày đó thầy giáo giảng tới bài hôn nhân gia đình mái ấm gia đình, đọc từ trong sách ra, “ cấm kết hôn giữa những người cùng giới tính. ” Tôi nhìn chằm chằm dòng chữ đó, cảm thấy trong mình như có gì vừa tuyệt vọng, vừa khó chịu. Sau này, tôi biết rằng khoảnh khắc đó, tôi không phải là người duy nhất trong lớp cảm thấy như vậy. Tôi kỳ vọng trong cuộc sống của mình, trang sách đó sẽ có một đáp án mới cho câu hỏi “ Những người nào sau đây không được phép kết hôn với nhau ? ” để những người trẻ hoàn toàn có thể cất lên tiếng nói từ trái tim của mình mà không sợ đó là một câu vấn đáp sai .Ngày 29/8/2012, nghiên cứu và điều tra tiên phong về người chuyển giới tại Việt Nam ” Khát vọng được là chính mình ” được ra mắt. Đó là một trong những buổi hội thảo chiến lược đông báo chí truyền thông nhất tôi từng tham gia, đội chạy sự kiện phải ra ngoài vì trong phòng quá ngộp, và đó là phòng to nhất của khách sạn Pullman tại TP.HN .Bên trong, đại diện thay mặt người chuyển giới ở TP.HN là bạn Ngọc Ly đang san sẻ những ký ức thời học viên. Lớp 10, Ly phải chịu đựng cảnh cứ giờ ra chơi là bị đánh đập, xé sách vở, tạt nước. Người làm những hành vi kinh điển đó không phải ai lạ lẫm, mà chính là những người bạn cùng lớp. Ngọc Ly không phải là nạn nhân duy nhất, mà tổng thể những cậu bé 15 tuổi năm ấy đều là nạn nhân, tất cả chúng ta cũng là nạn nhân, nạn nhân của một hệ tư tưởng định kiến về giới do chính tất cả chúng ta dựng nên và trói buộc nhau, nạn nhân của nỗi sợ sự phong phú và mình phải là mình .
Hanoi PrideTrước đó ba ngày, một đồng nghiệp của tôi phải ra ga Hồ Chí Minh tiễn đại diện thay mặt người chuyển giới ở Hồ Chí Minh là Cát Thy lên tàu ra Thành Phố Hà Nội. Cát Thy không hề đi máy bay ra hội thảo chiến lược, vì bạn là người chuyển giới. Hai ngày lừ đừ ngồi trên tàu để nói vài câu cho hội thảo chiến lược, đơn thuần là san sẻ lại những việc bạn đang trải qua hàng ngày, như bị sỉ mạ, bị so sánh với quái vật, bị ném vào những cái nhìn khinh miệt nhất hoàn toàn có thể .Cũng tại hội thảo chiến lược đó, bác Trần Thất, Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hành chính phát biểu ủng hộ quyền của người chuyển giới, và thông tin Bộ luật Dân sự sẽ được sửa đổi cũng được thông tin lần tiên phong ở hội thảo chiến lược này. Bác nói một câu rất hay : ” Cần phải trả lại tên cho những em ” để diễn đạt ý rằng bản dạng của người chuyển giới là gia tài của họ, nhà nước không hề ban phát, mà chỉ hoàn toàn có thể thừa nhận và thực thi .Hết ngày, chuyến tàu vào Nam đằng đẵng hai ngày lại chờ Cát Thy ở ga Hàng Cỏ .
Hanoi PrideNgày 10/5/2013, Viện Nghiên cứu Lập pháp của Ủy ban thường vụ Quốc hội tổ chức triển khai hội thảo chiến lược “ Người đồng tính, tuy nhiên tính và chuyển giới ( LGBT ) : Quy định pháp lý và quan điểm của cộng đồng. ” Trước đó khoảng chừng 2 tuần, tôi liên hệ Ánh Phong, một người chuyển giới nữ, để mời bạn tham gia hội thảo chiến lược. Ánh Phong lúc này vừa từ xứ sở của những nụ cười thân thiện trở về sau ca phẫu thuật, đang ở quê Tỉnh Quảng Ngãi để mái ấm gia đình chăm nom, lại còn có đoàn làm phim đi cùng. Nghe tình hình Phong xong tôi cũng ái ngại, nhưng Ánh Phong hỏi tôi rằng hội thảo chiến lược này quan trọng lắm hả anh, tôi nói ừ cũng hơi hơi quan trọng vì có nhiều đại biểu Quốc hội. Ánh Phong quyết định hành động tạm gác mọi thứ, đi ngược về Thành Phố Hà Nội để tham gia góp lời nói của mình. Hôm đó, Phong đứng còn khó, xin ngồi phát biểu .Phong san sẻ : “ Bản thân con là người khá suôn sẻ khi mái ấm gia đình con không kì thị và gật đầu, những bạn hữu, thầy cô, đồng nghiệp cũng ủng hộ con, nhưng vẫn còn biết bao bạn muốn chuyển giới để sống thật là mình vẫn còn bị tẩy chay, phân biệt đối xử, thậm chí còn đuổi khỏi mái ấm gia đình và bạo hành. Chuyển giới không phải là một sự đua đòi những bác ơi, nó là khát khao rất lớn được là chính mình. Phẫu thuật rất đau, nhưng nếu có đau gấp đôi, con vẫn sẽ làm để được là chính con. ”Ngày 24/11/2015, Quốc hội khóa XIII trải qua Bộ luật Dân sự hợp pháp hóa quyền quy đổi giới tính, trong đó ghi nhận sẽ có lao lý pháp lý đơn cử kiểm soát và điều chỉnh, mở ra một chương mới trong trào lưu hoạt động quyền của người chuyển giới .
Saigon Pride
Huỳnh Minh Thảo: Tôi nhớ lần đầu tiên một triển lãm nghệ thuật công khai mang tên “Mở” và vở kịch “Được là chính mình” diễn ra vào năm 2009 và 2010 tại cả Hà Nội và Sài Gòn. Sự kiện đó đã đánh động báo chí và truyền thông trên cả nước về vấn đề LGBT. Triển lãm và vở kịch đã phần nào khiến công chúng có thêm nhận thức về người LGBT khi trước đây, những sự kiện như vậy hiếm khi xuất hiện rộng rãi trong xã hội. Triển lãm đã diễn ra tại nhiều trường đại học, các địa điểm công cộng tại 2 thành phố lớn. Hai hoạt động nghệ thuật này như mở màn cho nhiều các sự kiện khác sau này, dẫn dắt cộng đồng LGBT trên cả nước.
Một cột mốc quan trọng diễn ra vào năm 2012 khi Bộ tư pháp gửi tới những cơ quan hữu quan về việc kiểm soát và điều chỉnh luật hôn nhân gia đình và mái ấm gia đình, trong đó có nhắc tới kiểm soát và điều chỉnh luật cho người đồng giới chung sống với nhau. Điều này đã tạo ra được làn sóng can đảm và mạnh mẽ và những tổ chức triển khai như iSEE, ICS đã ngồi cùng nhau để vạch ra những kế hoạch tiếp theo, giúp thôi thúc luật hôn nhân gia đình và mái ấm gia đình và đem lại biến hóa tích cực cho cộng đồng. Với bản thân Thảo và nhiều cá thể khác trưởng thành từ ICS, sự sinh ra của TT ICS là một điều đáng tự hào với những khởi xướng tích cực cho cộng đồng LGBT Việt Nam .Năm 2012 cũng đáng nhớ với sự kiện Flashmob tiên phong của cộng đồng LGBT : “ Yêu là yêu ”. Nó biểu lộ tính hiện hữu của cộng đồng một cách can đảm và mạnh mẽ. Nó diễn ra không riêng gì tại những thành phố lớn mà ở cả địa phương, giúp người LGBT “ bước ra khỏi bóng tối ” và đi tìm lời nói cá thể. Họ đã không còn là người đi xem triển lãm, xem kịch – họ là một phần của cộng đồng lớn. Lá cờ LGBT khổng lồ – “ Đại kỳ ” dài 20 m, rộng 10 m, Open tại Thành Phố Hà Nội và TP HCM đã trở thành một hình tượng cho những sự khởi đầu. Tôi nhớ có nhiều người LGBT đã đứng dưới lá cờ và khóc khi lần tiên phong, họ nhận ra được sự hiện hữu và giá trị của mình trong đời sống này. 2012 cũng là năm Vietpride Open tại Việt Nam và lê dài tới tận hiện tại .Đến 2013, một bước tiến mới với người LGBT khi “ Hành trình hiểu về con ” của PFLAG – cộng đồng cha mẹ có con LGBT, đã diễn ra tại rất nhiều thành phố, lê dài từ Cần Thơ đi dọc quốc gia tới TP.HN. Chuyến đi đã mang những câu truyện, san sẻ từ những bậc cha mẹ có con thuộc cộng đồng LGBT tới phần đông cha mẹ trên toàn nước .Từ năm 2013 tới nay, những đổi khác về pháp luật đã mở đường cho cộng đồng LGBT trên nhiều nghành, từ chăm nom sức khỏe thể chất cho tới định danh cá thể. Tôi nghĩ Huy đã có những san sẻ rõ ràng và đơn cử về những dấu mốc đáng nhớ với mỗi bộ luật được trải qua hay sửa đổi từ năm 2013 tới nay .
Saigon Pride
Với những thay đổi đó, thái độ của xã hội với cộng đồng LGBT đã có những chuyển biến tích cực như nào trong 10 năm qua?
Lương Thế Huy: Không chỉ thái độ của xã hội mà thái độ của chính cộng đồng LGBT về mình cũng đã thay đổi đáng kể trong khoảng thời gian này. Cộng đồng đã có quá nhiều, đạt được nhiều thứ, trải qua quá nhiều buồn, vui, thành công, thách thức.
Internet vào Việt Nam thực sự là một bước ngoặt thay đổi sâu sắc đến từng người trong cộng đồng LGBT. Dẫu cho thông tin thời gian đầu vẫn còn rất nhiễu loạn, nhưng ít nhất họ biết rằng mình “tồn tại” và mình “bình thường.” Một sự thật tưởng như hiển nhiên mới được khám phá ra. Có hiện diện thì sẽ có phản đối. Sự phản đối đồng tính thời gian đầu diễn ra không nhiều, nhưng vô cùng khắc nghiệt. Năm 2002, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội kêu gọi đưa đồng tính vào “tệ nạn xã hội.” Năm 2004, chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội khi đó đã phát biểu về đồng tính là “tư tưởng nó bệnh hoạn, (…) dẫn đến hành động cũng bệnh hoạn” và “cần tập trung cho công tác tuyên truyền giáo dục hơn là luật hóa nó.”
Rồi những tổ chức triển khai, hội nhóm đại diện thay mặt cho người LGBT đi vào hoạt động giải trí trong thực tiễn, bộc lộ một hình ảnh tích cực, tươi đẹp và đầy tự hào. Nhiều người giật mình khi thấy người bạn thân thương của mình là công khai minh bạch người đồng tính, khi thấy người đồng nghiệp giỏi giang của mình công khai minh bạch là người đồng tính, khi thấy người thân yêu trong mái ấm gia đình mình công khai minh bạch là người đồng tính. Họ sửng sốt, quá bất ngờ, tự vấn. “ Đây là trào lưu hay là dịch bệnh ? ” Và rồi họ nhận ra đồng tính là một hiện thực của mọi lúc, mọi nơi .Bây giờ, một thập kỷ rưỡi sau lời lôi kéo xem đồng tính như tệ nạn xã hội và ý kiến đề nghị “ giáo dục nam nữ người trẻ tuổi không nên đồng tính ”, năm 2020 này, chắc một điều rằng lúc bấy giờ không một cán bộ, nhà khoa học nào hoàn toàn có thể dám tự tin nói những lời tựa như như thế. Những người phản đối tự biết rằng quan điểm của mình là lỗi thời. Những người ủng hộ không sợ rằng quan điểm của mình là lập dị. Những tiêu chuẩn, giá trị mới được xác lập .Không ai hoàn toàn có thể ngờ trong vòng chỉ 1 thập kỷ, từ việc phủ bỏ, Việt Nam đã đưa chủ đề LGBT lên bàn nghị sự, và thật sự luận bàn tráng lệ về nó. Quyền của người đồng tính, tuy nhiên tính và chuyển giới được công nhận là quyền con người và cần phải bảo vệ bởi pháp lý .
Ca sĩ Sunmi gây giật mình với phát ngôn về LGBT .
Huỳnh Minh Thảo: Thái độ xã hội là điều khó có thể định lượng và đánh giá chính xác. Tuy nhiên, nhìn nhận một cách định tính, chúng ta có thể thấy những thay đổi trong quan điểm mọi người tại Việt Nam về vấn đề LGBT. Trước 2008, LGBT vẫn bị coi là bệnh, “lây lan”, “trào lưu” thì đến năm 2019, thái độ của mọi người đã thoáng và tích cực hơn, đặc biệt tại các thành phố lớn như Sài Gòn, Cần Thơ, Đà Nẵng, Hà Nội. Các chương trình truyền hình, truyền thông cũng đã có các sản phẩm với nhìn nhận đúng với diễn ngôn chính xác, tự nhiên và phù hợp về cộng đồng LGBT.
Kể từ năm năm nay trở lại đây, những hoạt động giải trí của cộng đồng LGBT đã không chỉ bó hẹp cho bản thân người LGBT khi có sự giao thoa, lan rộng ra hơn cho cả người dị tính. Trước đó, những trào lưu hiện hữu, truyền thống vẫn tập trung chuyên sâu vào chỉ những người LGBT. Điều đó phần nào phản ánh sự chăm sóc của xã hội tới LGBT, xóa bỏ rào cản của những sự “ độc lạ ” và những sự kiện có giá trị không chỉ riêng với người LGBT. Từ những sự kiện về quyền và giới đơn thuần, những sự kiện LGBT đã chạm tới nhiều góc nhìn khác như thể thao, văn hóa truyền thống, thẩm mỹ và nghệ thuật, điện ảnh …Hành trình nhìn nhận của xã hội có những sự biến chuyển trong tiềm năng không hành vi ; từ giúp xã hội không còn “ sợ ” hay tẩy chay người đồng tính chuyển sang cảm thông và san sẻ và chạm tới mức độ cao nhất là tôn trọng. Tôi cho rằng tôn trọng là tiềm năng quan trọng nhất và những sự kiện, trào lưu hiện tại đang nhắm tới. Tuy nhiên, để tôn trọng được không phải điều đơn thuần – bản thân nhiều người trong cộng đồng còn chưa thực sự tôn trọng bản thân mình. Hy vọng rằng trong những quá trình tới, sự tôn trọng dành cho cộng đồng LGBT sẽ cao hơn, thay vì chỉ cảm thông và san sẻ .
Cặp đôi đồng tính cầu hôn trước cơn lốc xoáy – màn cầu hôn thật đẹp gây xúc động .
Đằng sau những thay đổi đáng kể đã đạt được, còn vấn đề gì tồn tại trong 10 năm qua với hoạt động vì quyền của LGBT vẫn chưa thể giải quyết dứt điểm?
Lương Thế Huy: Nếu ví cộng đồng như một con người, thì những gì tạo nên sự trưởng thành của nó sẽ là giá trị lõi, là tri thức, tính cách, kỷ luật, mục tiêu sống, và các mối quan hệ. Cộng đồng LGBT Việt Nam đã có nhiều phát triển nhưng vẫn chưa tới mức độ trưởng thành, chững chạc và bền vững. Mọi yếu tố đều đang ở mức vừa vừa, mới định hình và còn nhiều cơ hội thay đổi. Các tổ chức đại diện vẫn còn nhỏ lẻ, thiếu thốn nguồn lực và cơ hội hợp tác với nhau. Số người có chuyên môn thật sự sâu hoặc tạo thay đổi trong ngành nghề riêng của mình còn ít, ví dụ những hình mẫu “role model” chỉ mới đang tập trung ở giới làm phát triển, các tổ chức phi chính phủ. Đây là điều kiện tiên quyết tôi nhìn thấy ở bất kỳ đất nước nào để phong trào quyền LGBT thật sự vững mạnh và trưởng thành.
Những quyền pháp lý thì cũng rất rõ rồi, Luật Hôn nhân và mái ấm gia đình chưa thừa nhận bất kỳ hình thức chung sống vào của cặp đồng giới. Luật Chuyển đổi giới tính vẫn ” treo ” suốt 5 năm qua khiến người chuyển giới không hề thực thi quyền của mình. Ngoài ra tẩy chay, phân biệt đối xử không phải là chuyện ” xưa cũ ” như nhiều người tưởng, nó vẫn tràn ngập ở nhiều ngóc ngách của đời sống, nhất là trong những thiên nhiên và môi trường quan trọng như mái ấm gia đình, trường học .
Huỳnh Minh Thảo: Trong 10 năm qua, vấn đề lớn nhất có lẽ nằm ở sự tiến bộ chậm trong những thay đổi về nhận thức của xã hội về cộng đồng LGBT. Những vấn đề như đưa chủ đề LGBT vào giáo dục, bình đẳng trong môi trường công sở… vẫn tồn tại.
Sự tăng trưởng chưa đồng đều và như nhau của những nhóm hoạt động giải trí LGBT trẻ cũng là yếu tố đáng bàn. Chính thế cho nên, lời nói của cộng đồng đôi lúc có độ vênh, sự không tương đồng về quan điểm và quan điểm dù trên cùng yếu tố. Sự độc lạ là điều thiết yếu để tạo nên sự phong phú. Tuy nhiên, vẫn cần có những giá trị, quan điểm và tiếng nói chung tích cực từ những nhóm tăng trưởng để cộng đồng có một đường lối tăng trưởng chuẩn mực. Phát triển cần có xu thế và không phải khi nào cũng đồng đều giữa tổng thể những nhóm của LGBT. Mọi người cần phải nhìn về quyền lợi chung của toàn bộ những nhóm thuộc LGBT thay vì chỉ chăm sóc tới người đồng tính hay người chuyển giới .
Một người ủng hộ hôn nhân gia đình đồng giới tại Đài Loan cầm bông hồng để thương tiếc những người thuộc cộng đồng LGBT đã tự tử do bị phân biệt đối xử khi đang chờ đón dự luật được trải qua tại Đài Bắc ngày 17/5/2019
10 năm qua có được coi là một thập kỷ tiến bộ với cộng đồng LGBT Việt Nam không? Nhìn trong bức tranh của toàn cầu, phong trào LGBT tại Việt Nam có được coi là tiến bộ và đi nhanh hơn các nước khác không?
Lương Thế Huy: Nên quý trọng những gì mình đã có, 10 năm qua là một khoảng thời gian đẹp, và chúng ta sẽ còn nói mãi về nó tới sau này. Đó là khởi điểm, là bước chân đầu tiên, cũng là vấp ngã đầu tiên, cái gì cũng đầu tiên hết. Nhìn xa hơn thì bước chân đó đã được nâng gót từ 10 năm trước đó nữa. Từ 2000-2010 là khoảng thời gian các diễn đàn trực tuyến của cộng đồng LGBT phát triển rực rỡ, xóa đi mọi rào cản về địa lý, thời gian, công khai vốn là đặc điểm của cộng đồng lúc đó. Trước đó nữa thì những hội nhóm phòng chống HIV/AIDS cũng đã “mon men” nhắc tới nhóm đồng tính, song tính nam và chuyển giới nữ, tất nhiên với một lăng kính, cách tiếp cận khác.
Tôi đi những nước Châu Á Thái Bình Dương khác gặp bạn hữu cũng đang hoạt động quyền LGBT, ai cũng nói Việt Nam tiến bộ. Tôi nói rõ hơn, xã hội Việt Nam thì đi sau một chút ít, nhưng chính cộng đồng LGBT ở Việt Nam là nguyên do tạo ra toàn bộ những thứ ngày thời điểm ngày hôm nay. Tôi kinh ngạc, khâm phục lẫn yêu thương cộng đồng đó. Mà đã với tình cảm như thế, chắc như đinh tôi có thiên vị khi đánh giá và nhận định, như kiểu con cháu người thân trong gia đình của mình thì làm gì mình thấy cũng giỏi. Tôi cũng thấy những bạn trong khu vực rất giỏi và tận tâm. Nhưng mỗi nơi một thực trạng, quay về với cộng đồng của mình, tôi chỉ hoàn toàn có thể nói ” Chúng ta đã làm rất tốt rồi. “
Cặp đôi đồng tính Neil Patrick Harris – ngôi sao 5 cánh của series ” How I met your mother ” và chồng David Burtka .
Huỳnh Minh Thảo: Tôi không dám đưa ra một câu trả lời phổ quát. Mỗi giai đoạn, thập kỷ, các hoạt động về LGBT đều có những điểm nhấn khác biệt. Những năm 90s, người đồng tính đã được nhắc tới, dù còn ở trong bóng tối. Từ 2000-2009, cộng đồng LGBT bắt đầu nở rộ dù chỉ trên không gian mạng. Sự xuất hiện của forum, diễn đàn, website là nơi để mọi người kết nối, làm cho cuộc sống phong phú hơn.
Tôi vẫn nhớ một lần sang Nước Singapore để khám phá về những quy mô cộng đồng trên quốc tế và được lắng nghe một san sẻ có giá trị tới tận giờ đây : “ Khi bạn kiến thiết xây dựng một hoạt động giải trí cho tổ chức triển khai, những bạn nên nhớ phải kiến thiết xây dựng làm thế nào để gắn những hoạt động giải trí với xã hội. Đừng cô lập bản thân với xã hội. Mình không phải một ốc đảo để tách biệt với xã hội ”. Cộng đồng LGBT những năm 2000 s có vẻ như chỉ như vậy, co cụm và cô lập .Thập kỷ vừa mới qua, 2010 – 2019, trào lưu đòi quyền của cộng đồng LGBT trở nên can đảm và mạnh mẽ hơn khi nào hết. Những cá thể thuộc cộng đồng không chỉ mong ước được xã hội thừa nhận, họ muốn thực sự trở thành một phần của xã hội và được tôn trọng. Họ tự hào vì bản thân dám gật đầu những tẩy chay, định kiến từ xung quanh để định danh bản thân .Sẽ còn rất nhiều thử thách và yếu tố để gọi đây là thập kỷ văn minh. Tuy nhiên, 2010 – 2009 là một thập kỷ bản lề với nhiều điểm sáng tại Việt Nam. Con đường của cộng đồng LGBT Việt Nam hiện tại đang song hành cùng con đường LGBT trên toàn quốc tế với vô số bài học kinh nghiệm quan trọng từ nhiều vương quốc .
Từ góc nhìn của người LGBT, điều gì ý nghĩa nhất họ cảm nhận được trong suốt 10 năm qua?
Lương Thế Huy: Nhận ra nhau. Đó là thứ quý giá nhất sẽ giúp chúng ta cùng nhau đi hết con đường này. Một ngày nào không còn nhìn thấy nhau nữa, ngày đó cộng đồng không còn, những cố gắng, những mối quan hệ, những tình cảm sẽ tự động rã rời nhau ra. Khép lại một thập kỷ rồi, tôi thấy rất nhiều người đã nhìn thấy nhau, nó cho họ cảm giác an toàn, được yêu thương, được nhìn thấy, được nghe thấy, không phải vô hình hay ẩn giấu nữa.
Huỳnh Minh Thảo: Chính là sự thay đổi rõ rệt của xã hội về vấn đề LGBT. Đã không còn quá nhiều máu, nước mắt và sinh mạng phải đánh đổi vì câu chuyện kỳ thị, định kỳ. 10 năm vừa rồi là 10 năm diệu kỳ với tôi và nhiều bạn bè trong cộng đồng.
Theo hai anh, phong trào LGBT tại Việt Nam sẽ có những thay đổi hay điểm nhấn đáng kể nào trong 10 năm tới?
Lương Thế Huy: Cách tốt nhất để phàn nàn là hành động. Cách tốt nhất để lên kế hoạch cũng là hành động. Hành động mới tạo ra thay đổi. Tôi không đoán nổi 10 năm tới sẽ là viễn cảnh gì, tươi sáng rực rỡ hay ảm đạm hơn. Nên tốt nhất hãy cứ tiếp tục với những gì chúng ta đang có, lần mò thôi sợi chỉ cầu vồng óng ánh để biết nó sẽ dẫn chúng ta tới đâu. Tôi mong các quy định pháp luật sẽ bảo vệ, thừa nhận tốt hơn quyền bình đẳng của người LGBT. Nó không phải là đặc quyền, quyền thêm, quyền mới gì cả, chỉ là quyền được bình đẳng. Mà muốn bình đẳng, thì không thể sống… bình thường được. Nhiều người nhầm lẫn chỗ này, bắt một nhóm đang được đối xử bất bình đẳng phải “im đi mà sống” là một hình thức đàn áp. Mười năm nữa, tôi hy vọng xã hội Việt Nam tất cả đều hiểu cái sự thật này, để không chỉ bâng quơ “Tôi cũng không kỳ thị gì đâu”, mà thật sự lên tiếng “Tôi đồng ý”, khi đó cuộc sống của tất cả sẽ cùng hạnh phúc hơn.
Huỳnh Minh Thảo: 10 năm tới, những vấn đề liên quan tới vận động chính sách sẽ bùng nổ, ví dụ như luật hôn nhân bình đẳng, luật chuyển đổi giới tính, luật dành cho các nhóm non-binary. Đặc biệt, các nhóm cộng đồng sẽ ngày càng tài năng, chuyên môn hóa với việc đi sâu hơn vào các nhóm nhỏ LGBT như người vô tính, người liên giới tính… Các nhóm thiểu số khác trong xã hội cũng sẽ được hưởng lợi với những phong trào mới. Việt Nam là một đất nước khá cởi mở về LGBT nên tôi tin rằng, con đường 10 năm tới sẽ tiếp tục là một con đường đúng đắn.
Xin cảm ơn hai anh vì cuộc trò chuyện hết sức ý nghĩa.
