Trong đời sống xã hội, khái niệm cộng đồng thường được dùng để chỉ nhiều đối tượng người tiêu dùng có những đặc thù tương đối khác nhau về qui mô và đặc tính xã hội. Ý nghĩa rộng nhất của cộng đồng là tập hợp người với những liên minh to lớn như toàn quốc tế ( cộng đồng quốc tế ), một lục địa ( cộng đồng châu Âu, … ), một khu vực ( cộng đồng Khu vực Đông Nam Á … ). Cộng đồng còn được vận dụng để chỉ một kiểu xã hội, địa thế căn cứ vào những đặc tính tương đương về sắc tộc, chủng tộc hay tôn giáo. Nhỏ hơn nữa, cộng đồng được dùng khi gọi tên những đơn vị chức năng làng, bản, xã, huyện, …
Trong những chương trình tăng trưởng có sự tham gia của cộng đồng, khái niệm cộng đồng được hiểu trên khoanh vùng phạm vi hẹp hơn, đó là những nhóm người được tập hợp dưới nhiều hình thức khác nhau như theo lứa tuổi, nghề nghiệp, huyết thống, khu vực địa lý, tổ chức triển khai đoàn thể, sở trường thích nghi, … Trong du lịch, cộng đồng thường được xác lập theo phân bổ địa lý – hành chính ( thôn, làng, xã, huyện, thành phố, … ) .
Sự tham gia của cộng đồng trong quy trình hoạch định chủ trương tăng trưởng, đặc biệt quan trọng trong quy hoạch kinh tế tài chính – xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc thôi thúc dân chủ trực tiếp, nâng cao chất lượng quy hoạch và giảm sự khoảng cách giữa quy hoạch trên giấy và trong thực tiễn đời sống, nhằm mục đích đạt được những quy hoạch có tính khả thi cao và hạn chế một phần những ý muốn chủ quan và áp đặt duy ý chí của người hoạch định chủ trương. Qui hoạch du lịch là một giải pháp tập hợp những yếu tố kinh tế tài chính, chính trị, văn hoá, xã hội và công nghệ tiên tiến tác động ảnh hưởng vào những tài nguyên du lịch để hình thành những điểm và khu du lịch nhằm mục đích thực thi tiềm năng đã định trước là thoả mãn nhu yếu phong phú ngày càng cao của khách du lịch và nâng cao hiệu suất cao kinh tế tài chính – xã hội của địa phương và hoạt động giải trí kinh doanh thương mại du lịch .
Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch được lập cho phạm vi cả nước, vùng du lịch, địa bàn du lịch trọng điểm tỉnh, thành phố. Quy hoạch cụ thể phát triển du lịch được xây dựng cho các khu du lịch quốc gia, khu du lịch địa phương, điểm du lịch quốc gia. Bên cạnh đó, hiện còn có loại hình quy hoạch chuyên đề, chẳng hạn: (i) Quy hoạch khai thác và sử dụng tài nguyên du lịch; (ii) Quy hoạch tuyến du lịch; (iii) Quy hoạch thị trường khách du lịch; (iv) Quy hoạch cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch.
Du lịch lúc bấy giờ đã trở thành một nguồn thu cho nhiều cộng đồng để cải tổ sinh kế của mình, do đó, sự tham gia của cộng đồng trong việc kiến thiết xây dựng chủ trương và thực thi tăng trưởng du lịch là không hề bỏ lỡ .
Mục tiêu của sự tham gia của cộng đồng trong quy hoạch tăng trưởng du lịch là để cải thiện sự tiếp xúc giữa những bên tương quan trong sự chăm sóc, tạo thuận tiện cho việc ra quyết định hành động tốt hơn và tăng trưởng du lịch bền vững và kiên cố. Nếu không có sự tham gia của cộng đồng rõ ràng là không có hợp tác, không tăng trưởng. Do đó nếu thiếu sự tham gia của cộng đồng trong việc ra quyết định hành động về tăng trưởng du lịch hoàn toàn có thể dẫn đến thất bại trong việc tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội của địa phương, vùng, chủ quyền lãnh thổ .
Sự tham gia của cộng đồng trong quy hoạch tăng trưởng du lịch sẽ giảm thiểu rủi ro tiềm ẩn tạo ra sự xung đột giữa dân cư địa phương và khách du lịch do năng lực mất cân đối giữa cung và cầu trong việc đáp ứng lương thực, thực phẩm và những hàng hoá nhu yếu phẩm phục vụ đời sống cộng đồng dân cư địa phương. Ví dụ : Trong mùa hè tại những bờ biển, lượng khách du lịch đến nghỉ với số lượng lớn, nhu yếu về lương thực, thực phẩm và hàng hoá lớn, giá thành tăng cao, sẽ tác động ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của dân cư địa phương và ảnh hưởng tác động xấu đi đến môi trường tự nhiên như làm ô nhiễm rác thải, nguồn nước …
Mặt khác, cộng đồng địa phương là những người sinh sống lâu năm trên đất quy hoạch, có truyền thống lịch sử lịch sử dân tộc, văn hoá và thói quen hoạt động và sinh hoạt, họ đã và đang sử dụng những tài nguyên tự nhiên để sinh sống. Do đó việc tăng trưởng du lịch phải đem lại quyền lợi cho việc bảo tồn và tăng trưởng cộng đồng. Sự tham gia của cộng đồng phải bình đẳng trong việc sử dụng đất và những tài nguyên vốn là chiếm hữu của cộng đồng, trong việc kiến thiết xây dựng và lập kế hoạch tăng trưởng. Chính sự tham gia này góp thêm phần giáo dục và nâng cao nhận thức của cộng đồng về việc gìn giữ, bảo tồn và tăng trưởng môi trường tự nhiên, truyền thống văn hoá của cộng đồng .
Điều đáng lo ngại và cản trở nhất đối với cộng đồng địa phương tham gia làm du lịch là thiếu tính chuyên nghiệp trong việc tổ chức và hạn chế khả năng ngoại ngữ để giới thiệu sự hấp dẫn của địa phương mình cho du khách. Ngoài ra, sự tham gia của cộng đồng địa phương vào quá trình ra quyết định, tổ chức các hoạt động du lịch còn thụ động, mang tính hình thức, kể cả loại hình du lịch cộng đồng là một trong những hình thức người dân tham gia hoạt động du lịch phổ biến nhất hiện nay.
Mặc dù chủ thể của mô hình du lịch cộng đồng là người dân địa phương nhưng hầu hết họ chỉ là nhân viên cấp dưới thời vụ mỗi khi những công ty lữ hành đưa khách đến và chỉ tham gia vào một số ít việc làm đơn thuần như : chèo thuyền, ship hàng những bữa ăn, khuân vác … còn những việc làm chính như hướng dẫn hành khách thăm quan, lên thực đơn mang tính đặc trưng của vùng miền hay phong cách thiết kế những chương trình du lịch thăm quan lại do những đơn vị chức năng lữ hành đảm nhiệm là đa phần .
Sự phối hợp ngặt nghèo giữa những cơ quan tư vấn lập quy hoạch, cơ quan quản trị nhà nước, chính quyền sở tại cơ sở và cộng đồng dân cư là một trong những yếu tố quan trọng để bảo vệ thành công xuất sắc của những quy hoạch tăng trưởng. Tuy nhiên cho đến nay tất cả chúng ta vẫn chưa có nhìn nhận khá đầy đủ về yếu tố này cũng như chưa có những lao lý pháp lý ngặt nghèo mà trải qua đó sự tham gia của cộng đồng hoàn toàn có thể được thể chế hóa. Để triển khai xong cơ sở pháp lý và tổ chức triển khai tiến hành cho nhân dân tham gia góp phần quan điểm thiết kế xây dựng chủ trương, pháp lý, trong đó có những chủ trương và quy hoạch tăng trưởng du lịch, xin có một số ít đề xuất kiến nghị như sau :
– Quy định rõ những loại văn bản phải đưa ra lấy quan điểm nhân dân trước khi phát hành, trình tự, thủ tục lấy quan điểm thế nào, nghĩa vụ và trách nhiệm của những cơ quan tương quan đến việc lấy quan điểm nhân dân thế nào .
– Quy định rõ ràng hơn trách nhiệm của các cơ quan soạn thảo trong việc tiếp thu ý kiến góp ý. Để có căn cứ xác định trách nhiệm của các bên có liên quan trong vấn đề này, cần có tài liệu bằng văn bản lưu tất cả những ý kiến góp ý (kể cả đồng ý và không đồng ý với dự án luật, quy hoạch).
– Bổ sung chính sách phản hồi việc lấy quan điểm góp ý. Theo đó, những cơ quan có thẩm quyền bắt buộc phải thông tin lại cho những đối tượng người tiêu dùng được lấy quan điểm về việc tập hợp, tổng hợp, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo văn bản .
– Nghiên cứu phát hành văn bản cụ thể hoá và hướng dẫn thi hành những pháp luật tương quan đến tiến trình tập hợp, tổng hợp, phân loại quan điểm, phương pháp tiếp thu, chỉnh lý văn bản theo quan điểm góp ý … nhằm mục đích tạo hành lang pháp lý rõ ràng và chi tiết cụ thể hơn cho hoạt động giải trí tổ chức triển khai lấy quan điểm nhân dân vào thiết kế xây dựng pháp lý, quy hoạch. / .
Th.S Nguyễn Thị Ngọc Cẩm – Trưởng Bộ Môn QLLH&HDDL
