Dân tộc thiểu số ở Việt Nam

Giới thiệu chung

Việt Nam là vương quốc đa dân tộc với 54 dân tộc cùng sinh sống. Người Kinh chiếm 85,4 % dân số Việt Nam, với 78,32 triệu người. 53 dân tộc thiểu số ( DTTS ) còn lại chỉ chiếm 14,6 % dân số cả nước ( Xem bảng 1 ) .Mặc dù Việt Nam ủng hộ Tuyên bố về quyền của người địa phương ( UNDRIP ), nhà nước không giống hệt khái niệm người dân tộc thiểu số với người địa phương. Thay vào đó, nhà nước dùng thuật ngữ “ dân tộc thiểu số ” để chỉ chung cho những người không thuộc dân tộc Kinh, biểu lộ chủ trương “ thống nhất trong phong phú ” của nhà nước .Giữa các DTTS cũng có rất nhiều độc lạ. Trong số đó, người Hoa ( dân tộc Hán ) có nhiều đặc thù văn hóa truyền thống tương đương với văn hóa truyền thống Việt Nam, và họ cũng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế tài chính Việt Nam. Vì vậy, người Hoa thường không được ghi nhận là một “ dân tộc thiểu số ” ở Việt Nam. Các dân tộc khác, ví dụ như dân tộc H’Mông và dân tộc Nùng đa phần sống dựa vào trồng trọt và duy trì đời sống văn hóa truyền thống gắn liền với những khu rừng. Các DTTS cũng được phân loại theo hệ ngôn từ. Ngôn ngữ của các dân tộc Việt Nam được chia làm 8 nhóm : Việt – Mường, Tày – Thái, Môn – Khmer, Mông – Dao, Ka đai, Nam đào, Hán và Tạng. 96 % các dân tộc thiểu số nói tiếng mẹ đẻ của họ .

Bảng 1: Dân số trung bình cả nước và dân số dân tộc thiểu số

Nguồn : Trung tâm Quyền của người dân tộc thiểu số và miền núi ( HRC )

Địa bàn sinh sống

Đồng bào các DTTS thường tập trung chuyên sâu vào các vùng núi và vùng sâu vùng xa, tuy nhiên họ cũng phân bổ rải rác trên toàn chủ quyền lãnh thổ Việt Nam do cuộc chiến tranh và nhập cư. Các DTTS sinh sống ở khu vực thành thị thường sung túc hơn các DTTS sống ở khu vực nông thôn. Nhiều làng, xã có tới 3-4 DTTS khác nhau cùng sinh sống. Vị trí địa lý đóng một vai trò quan trọng trong các tập tục văn hóa truyền thống của các DTTS, tuy nhiên cũng đồng thời tạo ra những rào cản trong việc tiếp cận hạ tầng và các dịch vụ công như y tế và giáo dục .

Biểu đồ 1: Dân tộc thiểu số Việt Nam

Nguồn : Dữ liệu khảo sát 53 DTTS năm năm ngoái, Ủy ban Dân tộcKhả năng tiếp cận cơ sở vật chất cơ bản tại những địa phận người DTTS sinh sống hầu hết vẫn còn hạn chế. 72 % DTTS không có Tolet đạt chuẩn, và hơn ¼ số hộ DTTS không được tiếp cận với nguồn nước hợp vệ sinh. Tỉ lệ hộ có điện hoạt động và sinh hoạt tương đối cao ở Việt Nam, tuy nhiên phần đông các hộ sinh sống tại khu vực nông thôn và vùng núi chưa được sử dụng điện lưới, gây nên thực trạng mất cân đối trong đời sống đồng bào DTTS .Tuy còn thiếu thốn về điều kiện kèm theo giáo dục so với đồng bào Kinh, các DTTS đều có đại diện thay mặt với vai trò cán bộ và công chức trong các cấp chính quyền sở tại, đặc biệt quan trọng là cấp tỉnh và thành phố. Tuy nhiên, trình độ văn hóa truyền thống, đặc biệt quan trọng là tỷ suất biết chữ có độc lạ lớn giữa các nhóm DTTS. Tỷ lệ trung bình cho 53 DTTS là 79,8 %, tuy nhiên số lượng này biến thiên từ mức thấp nhất là 34,6 % với dân tộc La Hủ, tới cao nhất là các dân tộc Thổ, Mường, Tày và Sán Dìu đạt 95 %. Tỷ lệ người lao động là DTTS đã qua giảng dạy bằng 1/3 của cả nước .Một trong những rào cản của giáo dục ở vùng cao chính là khoảng cách địa lý. Nhiều học viên người DTTS phải đi một quãng đường xa để tới trường đại trà phổ thông, thường rơi vào khoảng chừng từ 9 km thậm chí còn lên tới 70 km Thêm vào đó, người được đi học hầu hết vẫn là phái mạnh, do tư tưởng lỗi thời “ trọng nam khinh nữ ” vẫn còn sống sót ở đồng bào DTTS .

Biểu đồ 2: Tỷ lệ người dân tộc thiểu số biết đọc và viết phổ thông năm 2015

Văn hóa, Sinh kế, và Đất đai

Tuy các DTTS có sự độc lạ với nhau về phong tục tập quán, rừng vẫn đóng vai trò quan trọng với phần đông các DTTS. Người Mông, Thái, Dao đỏ, Vân Kiều, Ja Rai, Ê Đê, và Ba Na sinh sống trên nhiều tỉnh thành trên cả nước vẫn lệ thuộc vào rừng cộng đồng. Họ có những khu rừng thiêng ship hàng mục tiêu về tâm linh tín ngưỡng cũng như người Kinh có đền thờ và nhà thời thánh dòng họ. Luật tục cũng lao lý những khu rừng đầu nguồn, rừng nguồn nước nơi người dân thờ Thần Nước. Ngoài ra còn có các khu rừng khai thác loại sản phẩm chung của cả làng bản, ví dụ như dược liệu, củi, và vật tư để làm đồ bằng tay thủ công. Hình thức quản trị rừng truyền thống cuội nguồn theo cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong phong tục tập quán cũng như sinh kế của các DTTS tại Việt Nam. Dưới đây là phim tài liệu về Người H’Mông và lễ cúng các vị thần rừng tại Xã Sín Chéng, Huyện Simacai, Tỉnh Tỉnh Lào Cai do Trung tâm Tư vấn Quản lý Bền vững Tài nguyên và Phát triển Văn hóa Cộng đồng Khu vực Đông Nam Á ( CIRUM ) chỉnh sửa và biên tập .( Xem thêm các phim tài liệu về thực hành thực tế tôn giáo và phong tục tập quán của người dân tộc thiểu số tại đây )Ngoài sản xuất lâm nghiệp, sản xuất nông nghiệp là sinh kế với nhiều DTTS. Cả hai hình thức canh tác lâm nghiệp và nông nghiệp đều cần có đất. Tuy nhiên các DTTS vẫn còn gặp nhiều khó khăn vất vả về quyền đất đai để duy trì hoạt động giải trí sản xuất và hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống. Trong nỗ lực bảo vệ sinh kế và khuyến khích bảo vệ môi trường tự nhiên, 1 số ít cộng đồng đã được cơ quan chính phủ giao đất để họ liên tục quản trị rừng truyền thống lịch sử theo cộng đồng. Tuy nhiên việc làm này chưa được phổ cập thoáng đãng. Năm năm ngoái, chỉ có 26 % tổng diện tích quy hoạnh đất rừng được giao cho các hộ, và chỉ có 2 % được giao cho cộng đồng quản trị. Thêm vào đó, mặc dầu Luật Đất đai thừa nhận quyền sở hữu đất đai theo luật tục, đất đai phần đông vẫn thuộc sự quản trị của nhà nước, và Luật Dân sự không thừa nhận cộng đồng như một pháp nhân .

Tác động của luật

Có nhiều độc lạ về chủ trương, pháp luật và các lao lý tương quan đến quyền sở hữu đất đai và rừng giữa các tỉnh thành trên cả nước. Điều này ảnh hưởng tác động đến phụ nữ DTTS. Theo truyền thống cuội nguồn, họ được coi là những người lưu giữ tri thức về người bản xứ cũng như những người bảo vệ rừng, tuy nhiên vai trò này không được ghi nhận trong luật. Hệ thống ĐK thông tin đất đai chỉ mới khởi đầu ( năm năm trước ) lao lý cần cả tên của vợ và chồng trên giấy ghi nhận quyền sử dụng đất. Kể cả khi có tên trên các văn bản này, nhiều phụ nữ thừa nhận họ thiếu tự tin khi đưa ra những quyết định hành động tương quan đến sử dụng đất .Hiến pháp nước CHXH Chủ nghĩa Việt Nam bảo vệ quyền bình đẳng cho tổng thể công dân Việt Nam, trong đó có quyền của các dân tộc thiểu số. Việt Nam không có một bộ luật riêng về DTTS nhưng có riêng một cơ quan ngang bộ đảm nhiệm các yếu tố về DTTS đó là Uỷ ban Dân tộc. Trong quy trình tiến độ 2011 – năm ngoái, Nhà nước đã phát hành 180 văn bản quy phạm pháp luật nhằm mục đích bảo vệ các quyền và quyền lợi hợp pháp của các DTTS Có nhiều chủ trương đã phát huy hiệu quả tốt như Nghị quyết số 30 a / 2008 / NQ-CP về giảm nghèo bền vững và kiên cố và Chính sách tương hỗ nhà ở cho hộ nghèo. Mặc dù được ghi nhận trong các văn bản pháp lý và chủ trương, các DTTS vẫn là những đối tượng người tiêu dùng dễ bị tổn thương, nhất là khi họ bị mất đi những cánh rừng, nơi khởi nguồn tín ngưỡng và phong tục tập quán của họ. Các chủ trương tương quan đến người DTTS chưa thực sự xử lý được các yếu tố đặt ra, do có sự chồng chéo về nội dung. Thêm vào đó, tiến hành luật còn chưa hiệu suất cao. Nguồn lực để tiến hành chủ trương còn hạn chế, dẫn đến việc điều phối và tiến hành thiếu hiệu suất cao. Phát triển đất đai và nhập cư càng tăng thêm sức ép lên quyền của các DTTS Các chủ trương dân tộc cần tập trung chuyên sâu xử lý nhu yếu cho từng đối tượng người tiêu dùng đơn cử, thay vì phong cách thiết kế theo phương pháp “ một can thiệp tương thích cho toàn bộ ”. Không có nhiều chủ trương được thiết kế xây dựng theo cách tiếp cận từ dưới lên. Tuy vậy, năm năm ngoái nhà nước Việt Nam đã triển khai khảo sát các DTTS lần tiên phong, dẫn chứng cho việc thiết kế xây dựng chủ trương dành riêng cho các DTTS. Trên thực tiễn, tài liệu từ khảo sát này được sử dụng cho Hoạch định chủ trương tăng trưởng cho các vùng DTTS quy trình tiến độ năm nay – 2020. Nỗ lực này đáng được ghi nhận, mặc dầu trên thực tiễn vẫn còn những hạn chế tương quan đến quy trình tiến độ thu thập dữ liệu .

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực nhằm cải thiện bất bình đẳng giới ở Việt Nam, vấn đề này vẫn còn tồn tại và ảnh hưởng đặc biệt tới cộng đồng DTTS. Cần có nhiều chương trình cụ thể hơn hướng tới đối tượng phụ nữ DTTS Ví dụ, liên quan tới đất đai, cần có những biện pháp để giúp cải thiện sự chủ động và tự tin cho phụ nữ DTTS. Một ví dụ khác, để tăng cường tiếp cận các dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe sinh sản,, giáo dục và các dịch vụ khác cần được cung cấp dưới hình thức dễ tiếp cận, nhất là về ngôn ngữ vì phần lớn người DTTS không nói tiếng Việt, và phụ nữ DTTS có tỷ lệ biết chữ thấp hơn so với nam giới.

Source: https://vvc.vn
Category: Vì Cộng Đồng