Bệnh nha chu: bài giảng răng hàm mặt

2012-11-09 11:41 PM

Dây chằng nha chu chiếm gần hết khoảng cách giữa răng và xương ổ tạo nên màng nha chu, có nhiều mạch máu và dây thần kinh tạo nên cảm xúc xúc giác và xác định .

Cấu tạo mô nha chu

Mô nha chu hay mô nâng đỡ răng được cấu trúc bởi 4 thành phần :

Nướu

Gồm có hai phần : Nướu rời và nướu dính .
Nướu rời
Cao 1 – 2 mm hoàn toàn có thể di động chút ít .
Nơi nướu rời tiếp xúc với mặt răng nhìn thấy được là viền nướu .
Giữa nướu rời và răng có một khoảng chừng hình chữ V gọi là khe nướu .
Đáy của khe nướu là nơi mà nướu dính liền vào răng gọi là biểu mô bám dính .
Ở giữa hai răng, nướu rời nhô lên thành hình tháp ba mặt gọi là gai nướu .
Nướu dính
Sát bên dưới nướu rời là nướu dính bám chắc vào răng và xương ổ, không di động được .
Trãi dài đến lằn tiếp hợp nướu – niêm mạc di động .
Bề mặt của nướu là một lớp biểu mô tầng hoá vẫy ( sừng hoá hoặc không sừng hoa – 4 tầng : sừng, hạt, gai, đáy ) bên trong là mô link .

Xương ổ răng

Là phần xương hàm phủ bọc quanh gốc răng .
Là một loại xương xốp nằm giữa hai vách xương dầy .
Phần xương dày ở kế cận gốc răng được gọi là phiến cứng ( Lamina dura ) có nhiều lỗ nhỏ để mạch máu, bạch huyết và dây thần kinh đi qua .
Xương ổ răng dễ bị biến hóa : tiêu huỷ hoặc tái tạo tuỳ trường hợp ( bệnh nha chu, chấn thương, không nhai, chỉnh hình răng … ) .

Xê-măng

Là lớp mỏng mảnh gần giống như xương phủ bọc hết gốc răng, chỉ trừ một lỗ gọi là lỗ chóp để cho mạch máu và dây thần kinh chui vào tuỷ răng .
Khoáng hoá nhiều hơn xương ( 61 % vô cơ – 27 % hưũ cơ – 12 % nước ) .
Dây chằng nha chu bám chặt vào lớp xê măng này .
Hơn 90 % trường hợp xêmăng có tiếp xúc với men răng .

Dây chằng nha chu

Là một mạng lưới hệ thống sợi, đa phần là những sợi collagen, nối tiếp răng vào xương ổ răng .
Chia thành nhiều nhóm : nhóm đỉnh, nhóm ngang, nhóm nghiêng, nhóm chóp gốc, có công dụng dẫn truyền và phân tán lực nhai .
Dây chằng nha chu chiếm gần hết khoảng cách giữa răng và xương ổ tạo nên màng nha chu, có nhiều mạch máu và dây thần kinh tạo nên cảm xúc xúc giác và xác định .

Đặc điểm mô nha chu bình thường

Nướu có màu hồng nhạt, mặt phẳng lấm tấm da cam .
Bờ viền nướu sắc nét, ôm sát cổ răng .
Dai, săn chắc .
Không chảy máu khi thăm khám .
Xquang : đỉnh xương ổ nhọn, không có hiện tượng kỳ lạ tiêu xương, màng nha chu bình thừơng, lamina dura nhìn thấy rõ .

Khái niệm bệnh nha chu

Bệnh nha chu là thực trạng bệnh lý của mô nha chu gồm có viêm nướu và viêm nha chu tàn phá, là thực trạng nhiễm trùng khởi đầu từ nướu lan dần xuống những cấu trúc của mô nha chu bên dưới, làm nướu mất bám dính vào răng, xương ổ răng bị tiêu hủy và túi nha chu được xây dựng .

Nguyên nhân

Nguyên nhân tại chỗ

Răng xô lệch, trộn lẫn khớp cắn, chấn thương khớp cắn …
Miếng trám dư, răng giả không đúng .
Vi khuẩn trong mảng bám, cao răng là yếu tố tại chỗ phổ cập và quan trọng nhất bao trùm lên toàn bộ những nguyên do khác .

Nguyên nhân tổng quát

Cơ địa : thực trạng phân phối miễn dịch của khung hình .
Thay đổi nội tiết tố ở tuổi dậy thì, thai nghén và cho con bú …
Bệnh body toàn thân như bệnh về máu, tiểu đường … và những bệnh khác dẫn đến sự giảm sức đề kháng của khung hình .
Phản ứng miễn dịch của khung hình là nguyên do tổng quát quan trọng nhất .
Nguyên nhân tại chỗ là đa phần và có tính cách quyết định hành động, nguyên do tổng quát chỉ có vai trò tương hỗ và chỉ có tính năng khi có sẵn nguyên do tại chỗ .

Phân loại bệnh nha chu

Bệnh viêm nướu

Là bệnh nướu có hiện tượng kỳ lạ viêm chỉ khu trú ở nướu, những thành phần khác không hoặc ít chịu tác động ảnh hưởng .
Viêm nướu mãn tính
Lâm sàng
Thường không có dấu chứng chủ quan .
Nướu chuyển từ hồng sang đỏ, rồi đỏ thẫm hay xanh xám ( khởi đầu từ viền nướu và gai nướu, rồi đến cả nướu dính )
Nướu mềm bở, mặt phẳng nướu trở nên trơn láng, mất lấm tấm da cam, viền nướu tròn bóng, gai nướu căng phồng .
Nướu bị sưng và phù nề tạo thành túi giả ( túi nướu )
Dễ chảy máu khi thăm khám, chải răng ; nặng hơn hoàn toàn có thể chảy máu tự phát .
Nguyên nhân
Chủ yếu là do thực trạng vệ sinh răng miệng kém tạo sự tích tụ mảng bám vi trùng ở quanh răng, nhất là ở khe nướu .
Cao răng : do ngọt ngào calci nước bọt tạo sự vôi hoá mảng bám .
Miếng trám hay phục hình sai .
Nhồi nhét thức ăn .
Điều trị
Loại bỏ nguyên do .
Lấy vôi răng .
Vệ sinh răng miệng .
Viêm nướu cấp ( viêm nướu Vincent-viêm nướu hoại tử lở loét cấp )
Lâm sàng
Hoại tử và lở loét khởi đầu ở gai nướu, tiến tới bờ viền nướu, tạo thành những sang thương lõm hình chén hay hình miệng núi lửa .
Bề mặt sang thương có một lớp màng giả màu trắng đục hay vàng nhạt, khó tróc, nếu tróc gây chảy máu .
Chảy máy nướu khi thăm khám hoặc tự phát là do biểu mô nướu bị hoại tử để lộ phần mô link giàu mao mạch .
Miệng hôi thối kinh hoàng, hơi thở và vị giác có mùi sắt kẽm kim loại .
Đường viền ban đỏ : được tạo ra ngăn cách vùng hoại tử và vùng lành mạnh xung quanh, nó nhô lên do hiện tượng kỳ lạ sung huyết những mạch máu và phù nề mô link ở vùng hoại tử .
Bệnh nhân đau rát không nhà hàng siêu thị được nhất là ăn thức ăn nóng có gia vị và cứng. Thường có sưng hạch và sốt cao .
Nếu nặng hơn thế nữa hoàn toàn có thể hoại tử cả vùng nướu dính và mô nha chu sâu bên dưới gây lộ chân răng, tiêu và biến dạng xương ổ răng. Có thể bị nhiễm trùng huyết .
Nguyên nhân
Đa vi trùng : hầu hết là xoắn khuẩn Spirochètes ( đại diện thay mặt là Borrelia Vincent ) và trực khuẩn hình thoi Bacillus Fusiform .
Những yếu tố thuận tiện cho việc gây bệnh và đổi khác sức đề kháng :
Viêm nướu, viêm nha chu mãn đã có sẵn làm nền .
Suy giảm miễn dịch, stress, căng thẳng mệt mỏi hoặc một số ít bệnh body toàn thân như nhiễm siêu vi, suy dinh dưỡng …
Nghiện thuốc lá và rượu .
Điều trị
Súc miệng với Chlorhexidine gluconate 0,12 % .
Kháng sinh body toàn thân ( Penicilline hay Tétracilline ) .
Cạo vôi răng và vệ sinh răng miệng .
Viêm nướu phối hợp với những rối loạn nội tiết :
Lâm sàng
Bệnh cảnh giống thực trạng một viêm nướu thường thì .
Trường hợp đặc biệt quan trọng có hình thức viêm nướu tạo u do thai nghén ( u nướu thai nghén ) .
Nguyên nhân
Rối loạn những hócmôn stéroit do dùng thuốc stéroit hay lượng estrogen, progestérone tăng trong quy trình mang thai hoặc sử dụng thuốc ngừa thai … làm bùng nổ bệnh viêm nướu có sẵn .
Điều trị
Loại bỏ nguyên do, cạo vôi, vệ sinh răng miệng .
Sưng nướu do thuốc ( không do viêm )
Lâm sàng
Nướu sưng to do quá sản, sờ chắc, không chảy máu chỉ tăng thể tích
Nguyên nhân
Sử dụng thuốc : thuốc chống động kinh ( Phenytoin hay Di-hydan ), thuốc điều hòa ức chế miễn dịch ( Cyclosporine A )

Điều trị

Loại bỏ nguyên do. Vệ sinh răng miệng tránh bội nhiễm .

Viêm nha chu

Ngoài những đặc thù của viêm nướu, bệnh lý nha chu còn tàn phá ba thành phần khác là : xương ổ răng, dây chằng nha chu và xê măng .
Đặc trưng của bệnh là sự mất bám dính của biểu mô bám dính, xương ổ răng bị tiêu huy và hình thành túi nha chu ( túi thật ) có mủ .
Nguyên nhân chuyển từ viêm nướu sang nha chu hoàn toàn có thể là do một sự hư hỏng nào đó về năng lực cung ứng của túc chủ trước sự nhiễm khuẩn và / hoặc có sự tập trung chuyên sâu với số lượng lớn những vi trùng gây bệnh mạnh .
Có 3 giả thuyết được công nhận nhiều nhất :
Vi khuẩn phá huỷ mô trực tiếp và gián tiếp trải qua những chất chuyển hoá của chúng .
Phản ứng quá mẫn của một vài quy trình miễn dịch .
Sự sút giảm công dụng của bạch cầu đa nhân trung tính ( hoá ứng động, vi thực bào, giảm lượng bạch cầu trung tính ) .
Viêm nha chu mãn ở người trưởng thành
Lâm sàng
Thường gặp ở tuổi trung niên trở lên ( > 35 tuổi ) .
Hội tụ tổng thể những dấu chứng của viêm nướu mãn .
Sự phá huỷ mô lê dài nhiều năm thậm chí còn hàng chục năm kèm theo hiện tượng kỳ lạ mất bám dính hay có sự chuyển dời của biểu mô bám dính về phía chóp gốc răng .
Khái niệm ” mất bám dính ” bao hàm luôn hiện tượng kỳ lạ tiêu xương ổ ( Xquang thấy tiêu theo chiều ngang, đỉnh xương ổ không nhọn ), mất dây chằng nha chu, cement gốc răng bị hoại tử và tạo nên túi nha chu .
Răng hoàn toàn có thể lung lay và chuyển dời không bình thường .
Nguyên nhân
Vôi răng, mảng bám ( từ viêm nướu không được điều trị đúng mức ) .
Chấn thương khớp cắn .
Viêm nha chu thanh thiếu niên ( Bệnh suy nha chu – Periodontosis )
Lâm sàng
Xảy ra ở người trẻ ( < 25 tuổi ) . Khu trú : bệnh xảy ra ở một răng hay một nhóm răng . Xquang : có sự tiêu xương sớm ở những răng chìa khoá : răng cối lớn thứ nhất, răng cửa giữa. Xương ổ răng bị tàn phá theo chiều dọc . Cao răng thường ít . Nướu viêm ít hoặc trung bình nhưng vận tốc mất bám dính khá nhanh Nguyên nhân Trong bệnh này người ta thấy có sự hiện hữu của vi trùng Actinobacillus actinomycetemcomitans ( Aa ) . Sự mất bám dính có tương quan trực tiếp với những kháng thể kháng Aa . Ngoài ra còn có vai trò của yếu tố di truyền, chủng tộc và 1 số ít bệnh lý body toàn thân như tiểu đường, bệnh lý về máu, hội chứng Down … Viêm nha chu tiến triển nhanh Lâm sàng Thường thấy ở người trẻ nhỏ hơn 35 tuổi . Tình trạng vệ sinh răng miệng tương đối tốt, ít màng bám và cao răng . Giai đoạn đầu nhẹ ít triệu chứng, mất bám dính nhẹ, túi nha chu nông lê dài vài tháng hay vài năm . Giai đoạn sau nặng, rầm rộ, mất bám dính trầm trọng, xương ổ răng bị tiêu huỷ rõ theo chiều ngang lẫn chiều dọc ( dạng góc ) . Bệnh nhân đau đớn, nướu chảy máu tự phát, răng lung lay và hoàn toàn có thể rụng . Nguyên nhân Có thể là yếu tố di truyền hoặc rối loạn hócmôn, bạch cầu trung tính giảm hoá hướng động … Điều trị viêm nha chu nói chung Xử lý tại chỗ Loại bỏ nguyên do . Lấy vôi răng . Xử lý mặt gốc răng . Tái tạo mô có hướng dẫn, ghép nướu … Sử dụng thuốc Kháng sinh liệu pháp ( tuy nhiên hai loại sau điều trị rất khó và phức tạp ) : Tại chỗ : Dung dịch Iodine 5 %, Chlorhexidine 0,12 %, Hexetidine 0,1 % . Gel Metronidazole, Minocycline . Sợi pôlime tự tiêu tẩm Doxycycline, Tetracycline . Uống : Tetracycline ( 250 mg x 4 / j ) hay Amoxicilline phối hợp Metronidazole : đặc biệt hiệu quả với Aa . Spiramycine tích hợp với Metronidazole . Các AINS như Flurbiprofen ( 100 mg x 2 : 3 / ngày ) …

Dự phòng

Dự phòng cấp 1

Đừng để bệnh xảy ra .
Vệ sinh răng miệng đúng cách .
Khám răng định kỳ 6 tháng một lần .

Dự phòng cấp 2

Điều trị sớm viêm nướu đừng để tiến triển sang nha chu viêm .

Dự phòng cấp 3

Điều trị viêm nha chu đừng để chuyển sang biến chứng mất răng .

Các chỉ số đánh giá tình trạng bệnh nha chu

Chỉ số vệ sinh răng miệng đơn giản (OHI-S:  Oral Hygiene Index-Simplified của Green và Vermillon-1964)

Khảo sát 6 răng chỉ số :
Mặt ngoài răng 16, 26 ; mặt trong răng 36, 46 .
Mặt ngoài hai răng cửa : 11 và 31 .
Gồm hai thành phần : chỉ số mảng bám và chỉ số vôi răng .
0 điểm : không có mảng bám ( hay không có vôi răng trên nướu ) .
1 điểm : mảng bám ( hay vôi răng trên nướu ) bám ít hơn 1/3 mặt răng .
2 điểm : mảng bám ( hay vôi răng trên nướu ) bám hơn 1/3 nhưng chưa đến 2/3 mặt răng .
3 điểm : mảng bám bám hơn 2/3 mặt răng ( hay vôi răng trên nướu bám hơn 2/3 mặt răng, hoặc có vôi răng dưới nướu ) .
Chỉ số OHI-S mỗi người = Tổng số điểm / Tổng số mặt răng

Chỉ số nhu cầu điều trị nha chu cho cộng đồng (CPITN = Community Periodontal Index and  Treatment Needs – Ainamo-1982)

Mỗi một cung hàm được chia thành 3 đoạn gọi là đoạn lục phân ( sextant ). Mỗi người có 6 sextants .
Mỗi sextant khám 1 răng đại diện thay mặt ( 16, 26, 36, 46 và 11, 31 ) so với người dưới 20 tuổi, nếu trên 20 tuổi ta khám thêm 4 răng số 7 nữa .
Chỉ số CPITN của mỗi người là chỉ số của sextant có chỉ số cao nhất .

Source: https://vvc.vn
Category : Vì Cộng Đồng