Du lịch cộng đồng – mô hình áp dụng tại Tây Nguyên
13/02/2020
Tây Nguyên có trên 30 % dân số là người dân tộc thiểu số ( thuộc 47 dân tộc bản địa khác nhau ). Kinh tế Tây Nguyên nhìn chung chậm phát triển so với khu vực khác. Cơ cấu kinh tế tài chính đa phần vẫn là nông nghiệp, thậm chí còn một số ít nơi vẫn còn hình thức sản xuất nông nghiệp lỗi thời gắn với tập quán canh tác truyền thống của nhân dân thuộc nhóm dân tộc thiểu số … Đứng trên góc nhìn du lịch, Tây Nguyên trọn vẹn có rất đầy đủ năng lực để vận dụng mô hình du lịch cộng đồng một cách thoáng rộng .
Những đặc thù của Tây Nguyên cho phép áp dụng mô hình du lịch cộng đồng
Khu vực có nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số sinh sống
Theo thống kê cho thấy, các dự án Bất Động Sản về du lịch cộng đồng đa phần tập trung chuyên sâu vào các bản dân tộc thiểu số. Lý do lựa chọn các bản làng dân tộc thiểu số để phát triển du lịch cộng đồng đa phần dựa trên cơ sở có sự độc lạ văn hóa truyền thống tương đối khi so sánh với nền văn hóa truyền thống lớn ( văn hóa truyền thống Việt ) và với các nền tiểu văn hóa truyền thống khác ( Tày, Nùng, Kinh, Mông, Dao … ). Tây Nguyên lúc bấy giờ là nơi cư trú của 47 dân tộc bản địa khác nhau gồm có cả nhóm dân tộc bản địa bản địa sinh sống truyền kiếp và nhóm dân tộc bản địa di cư từ nơi khác đến ; họ là gia chủ của nền văn hóa truyền thống rất rực rỡ khi tất cả chúng ta so sánh với các dân tộc thiểu số miền Bắc, từ kiến trúc nhà cộng đồng cho đến những yếu tố văn hóa truyền thống như các nghi lễ vòng đời người. Nếu so sánh với các vùng khác, cơ cấu tổ chức dân tộc bản địa nơi đây rất là phong phú, tạo nên bức tranh tương phản lớn so với khách du lịch quốc tế và trong nước, những người chuẩn bị sẵn sàng chi trả tiền để được thưởng thức những khoảng trống văn hóa truyền thống độc lạ. Theo các công ty lữ hành và quan sát của hướng dẫn viên du lịch, khách du lịch quốc tế có nguồn gốc Âu – Mỹ thường rất thích đi du lịch, du lịch thăm quan đến những bản làng dân tộc bản địa chứ không phải đến các thành phố, thị xã thị xã đông người. Tây Nguyên hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm các mô hình du lịch cộng đồng tại các tỉnh miền núi phía Bắc và vận dụng mô hình buôn Đôn, bản Voi đã được làm thử nghiệm khá lâu trong khu vực .
Khu vực có nhiều nhóm xã hội thuộc diện nghèo
Mục đích của các tổ chức triển khai phi chính phủ là tương hỗ bắt đầu cho hoạt động giải trí du lịch từ đó kích thích phát triển kinh tế tài chính, nâng cao thu nhập và tạo việc làm cho người dân địa phương. Chính sách này cũng khuyến khích người dân dữ thế chủ động tham gia nhiều hơn vào việc kiến thiết xây dựng chủ trương, phát triển mẫu sản phẩm du lịch, trực tiếp tham gia vào lực lượng lao động từ đó chứng minh và khẳng định được vị thế của mình trong một xã hội to lớn hơn. Sau đó, từ những thu nhập từ du lịch, nguồn vốn được hình thành và tái đầu tư vào hạ tầng nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu nhu yếu phát triển bền vững và kiên cố .
Lễ hội truyền thống cuội nguồn tại Tây Nguyên
Dựa vào tiêu chuẩn lựa chọn trên, Tây Nguyên là khu vực cung ứng rất đầy đủ tiêu chuẩn của các tổ chức triển khai phi chính phủ, đồng thời thống nhất với tiềm năng của các chương trình hành vi vương quốc như chương trình kiến thiết xây dựng đời sống văn hóa truyền thống cơ sởvà chương trình kiến thiết xây dựng nông thôn mới của Đảng và Nhà nước. Du lịch cộng đồng hoàn toàn có thể phân phối được nhiều tiềm năng khác nhau trong cùng một tiến trình như tiềm năng xóa đói giảm nghèo, nâng cao chất lượng đời sống văn hóa truyền thống – niềm tin của dân cư, bảo tồn nền văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử, tạo việc làm tại chỗ, tăng nguồn lưu thông tiền mặt và xuất khẩu tại chỗ các sản vật địa phương .
Khu vực có khung cảnh vạn vật thiên nhiên còn tương đối nguyên sơ, có vùng núi cao, cao nguyên và rừng nhiệt đới gió mùa
Cho dù lúc bấy giờ thực trạng phá rừng, hoạt động giải trí lạm dụng khai thác tài nguyên đang đi đến thực trạng báo động nhưng về cơ bản Tây Nguyên vẫn còn những cánh rừng nguyên sinh độc lạ, đặc biệt quan trọng mạng lưới hệ thống thác nước tuyệt đẹp luôn tạo ra sự mê hoặc so với khách du lịch thuộc nhóm du lịch cộng đồng. Yếu tố thiên nhiên và môi trường nguyên sơ, trong lành khi đặt cùng nguồn tài nguyên du lịch văn hóa truyền thống ( các làng bản người dân tộc thiểu số, phong tục, tập quán, phục trang, nề nếp hoạt động và sinh hoạt ) tạo ra một thế mạnh rất cạnh tranh đối đầu dành khu vực này so với những khu vực khác. Có thể nói, du lịch cộng đồng không nên chỉ được xác lập là một mô hình du lịch có triển vọng mà còn phải được coi là loại sản phẩm du lịch đặc trưng trong kế hoạch phát triển du lịch của 5 tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum và Lâm Đồng. Sản phẩm du lịch đặc trưng nhằm mục đích phân biệt loại sản phẩm du lịch của địa phương này so với địa phương khác, gây ấn tượng cho hành khách và định hình mẫu sản phẩm của các công ty lữ hành .
Tây Nguyên có những nghề thủ công truyền thống rất độc lạ
Ở Tây Nguyên, các nghề thủ công truyền thống của dân tộc ít người hiện nay vẫn còn đang tồn tại và gắn bó chặt chẽ với đời sống của người dân như nghề dệt vải thổ cẩm của người Ê Đê, nghề bánh tráng ở Buôn Đôn, nghề rèn, mây tre đan… đặc biệt ở đây còn có một số nghề gần như bị biến mất (thất truyền) bởi quá trình công nghiệp hóa và biến đổi lối sống theo thời đại như nghề rèn đồ đi rừng, làm cung tên, nghề chạm khắcvà nghề làm nhà rông. Làng nghề ở Tây Nguyên cũng đang trong tình trạng chuyển đổi nghề nghiệp rất lớn, do đó phát triển du lịch có thể được xem như sự thay thế tốt cho các lao động dư thừa khi một số nghề truyền thống dần bị biến mất trong cơ chế thị trường. Nghề và các làng nghề truyền thống tự thân đã là một nguồn hấp dẫn du lịch độc lập (có thể xây dựng sản phẩm du lịch độc lập), vì thế khi được hỗ trợ bởi các yếu tố khác như văn hóa dân tộc ít người, khí hậu trong lành có lợi cho sức khỏe chúng có thể tạo ra sức hấp dẫn hết sức lớn đối với khách du lịch miền Bắc và du khách quốc tế đến từ các nước phát triển.
Phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững
Để phát triển du lịch cộng đồng đúng hướng, khai thác tốt mạng lưới hệ thống tài nguyên du lịch phong phú và đa dạng tại đây, xin đưa ra một số ít đề xuất kiến nghị nhằm mục đích đưa mô hình du lịch cộng đồng trở thành một điểm sáng, có góp phần lớn về mặt kinh tế tài chính – xã hội của khu vực và quan trọng nhất là sự phát triển đó phải luôn gắn với tiềm năng phát triển bền vững và kiên cố .
Thứ nhất, theo nhà văn Nguyên Ngọc, văn hóa truyền thống Tây Nguyên gắn bó ngặt nghèo với khoảng trống – môi trường tự nhiên tự nhiên đã sống sót từ ngàn đời tại đây – đó là môi trường tự nhiên rừng. Hiện nay, có 1 số ít khuynh hướng biến hóa văn hóa truyền thống xấu đi gây tác động ảnh hưởng đến văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử rực rỡ của đồng bào địa phương và xu thế biến hóa này có nguyên do trực tiếp đến từ việc phá rừng, phá vỡ môi trường tự nhiên cho lối sống cộng đồng của các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên. Việc bảo vệ rừng nguyên sinh ngoài những khu bảo tồn cần được đặc biệt quan trọng chăm sóc để gìn giữ môi trường tự nhiên phát triển văn hóa truyền thống cho người dân địa phương. Trong thực trạng ỗ nhiễm môi trường tự nhiên và biến hóa khí hậu toàn thế giới thời nay, nhu yếu bảo vệ rừng càng cần được chăm sóc nhiều hơn bởi ảnh hưởng tác động của việc phá rừng ngày càng lớn và ảnh hưởng tác động ở khoanh vùng phạm vi rộng hơn địa phận Tây Nguyên rất nhiều .
Thứ hai, kiến thiết xây dựng mô hình bản làng du lịch cộng đồng theo cả tiêu chuẩn cứng và tiêu chuẩn mềm : tiêu chuẩn cứng gồm có những điều kiện kèm theo cơ bản để bản làng kiến thiết xây dựng và phát triển hoạt động giải trí du lịch theo hướng cộng đồng ( bản có bao nhiêu hộ, thuộc nhóm dân tộc bản địa nào, năng lực tiếp cận của khách du lịch có cao hay không, có làng nghề hay không, có năng lực màn biểu diễn văn nghệ truyền thống cuội nguồn ? ) ; tiêu chuẩn mềm là những dịch vụ bổ trợ cần phải có như việc bán đồ lưu niệm, nhóm người có năng lực tham gia thị trường lao động du lịch, dịch vụ bưu chính viễn thông và những hoạt động giải trí tương hỗ cho du lịch khác. Cần tránh phát triển du lịch cộng đồng tràn ngập, không có trọng điểm dẫn đến hiệu suất cao triển khai không cao .
Thứ ba, có chính sách và khuyến khích người dân địa phương tham gia nhiều hơn vào công tác làm việc lập quy hoạch phát triển du lịch, tổ chức triển khai kiến thiết xây dựng loại sản phẩm du lịch và trực tiếp ship hàng khách du lịch nhằm mục đích phân phối quyền lợi nghiêng về phía cộng đồng. Có như vậy, du lịch cộng đồng tại Tây Nguyên mới thỏa mãn nhu cầu nhu yếu xóa đói giảm nghèo, tạo việc làm, thu nhập và nâng cao cao đời sống người dân như tiềm năng của các chương trình về nông thôn của Đảng, Nhà nước ta đang triển khai .
Thứ tư, nâng cao trình độ và năng lượng của dân cư địa phương thông quatổ chức những khóa đào tạo và giảng dạy thời gian ngắn về kiến thức và kỹ năng, nhiệm vụ du lịch …
Thứ năm, phong cách thiết kế logo riêng cho Du lịch Tây Nguyên và du lịch cộng đồng ở làng bản : các logo cần phải được dán trên các phương tiện đi lại luân chuyển, đại lý lữ hành và ở vị trí dễ thấy tại các cơ sở homestay. Logo cần nêu bật được đặc trưng tài nguyên du lịch cộng đồng, du lịch làng bản .
Thứ sáu, link giữa các công ty lữ hành trong và ngoài tỉnh với đại diện thay mặt chương trình phát triển du lịch cộng đồng tại cơ sở. Bước đầu Ủy Ban Nhân Dân xã, huyện hoàn toàn có thể làm trung gian giữa bản làng với công ty lữ hành, sau đó chuyển giao việc làm lại cho những người, nhóm người đại diện thay mặt trong bản .
Thứ bảy, tổ chức triển khai các sự kiện riêng của Tây Nguyên như Lễ hội trái cây, Lễ hội cồng chiêng … Những tiệc tùng truyền thống lịch sử hoàn toàn có thể gắn với liên hoan của từng dân tộc bản địa đơn cử nhằm mục đích ra mắt văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn rực rỡ và không khí mới lạ cho hành khách. Những sự kiện văn minh cần tập trung chuyên sâu vào tính phong phú văn hóa truyền thống và ý thức chinh phục – tìm hiểu và khám phá vạn vật thiên nhiên của các dân tộc bản địa địa phương. Việc tổ chức triển khai các sự kiện nhằm mục đích mục tiêu tiếp thị du lịch và văn hóa truyền thống, lôi cuốn khách du lịch đến với Tây Nguyên nhiều hơn …
ThS. Trương Sỹ Tâm
ThS. Mai Thị Tình
Đại học Công Đoàn
( Nguồn : Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số Chuyên đề Tiếng việt 4/2019 )
