Ca dao than thân, yêu thương, tình nghĩa – nội dung, dàn ý phân tích, giá trị
Ca dao than thân, yêu thương, tình nghĩa – Ngữ văn lớp 10
I. Đôi nét về tác phẩm Ca dao than thân, yêu thương, tình nghĩa
1. Giá trị nội dung
Quảng cáo
– Chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa đã bộc lộ nỗi niềm chua xót, đắng cay và tình cảm yêu thương, chung thủy của người tầm trung trong xã hội cũ. Đồng thời, qua đó tô đậm thêm vẻ đẹp tâm hồn của người lao động trong những câu ca .
– Lên án, tố cáo, phê phán những thế lực phong kiến đã chà đạp quyền sống, quyền niềm hạnh phúc, yêu thương và niềm hạnh phúc lứa đôi của con người .
2. Giá trị nghệ thuật
– Sự tái diễn cách mở đầu bài ca : Thân em như …
– Những hình ảnh thành hình tượng trong ca dao : cái cầu, tấm khăn, ngọn đèn, gừng cay – muối mặn, …
– Hình ảnh so sánh, ẩn dụ ( lấy từ trong đời sống đời thường : tấm lụa đào, củ ấu gai, … ; lấy từ vạn vật thiên nhiên, ngoài hành tinh : mặt trời, trăng, sao )
– Thể thơ lục bát ; thể văn bốn, tuy nhiên thất lục bát ( biến thể ) ; thể hỗn hợp
– Ngôn ngữ giản dị và đơn giản, tự nhiên, gần với lời ăn lời nói hằng ngày của nhân dân
Quảng cáo
II. Dàn ý phân tích Ca dao than thân, yêu thương, tình nghĩa
I. Mở bài
– Giới thiệu về thể loại ca dao : Ca dao là lời thơ trữ tình dân gian, thường có sự phối hợp với âm nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm mục đích diễn đạt đời sống niềm tin, tư tưởng, tình cảm của nhân dân trong những quan hệ đôi lứa, mái ấm gia đình, quê nhà, quốc gia, …
– Giới thiệu khát quát về chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa : Ca dao than thân yêu thương, tình nghĩa là chùm ca dao chiếm số lượng lớn trong kho tàng ca dao Nước Ta, đó là tiếng hát than thân, là những lời ca yêu thương, tình nghĩa cất lên từ cuộc sống còn nhiều xót xa, cay đắng nhưng đằm thắm ân tình của người tầm trung Nước Ta sau lũy tre xanh, bên giếng nước, gốc đa, sân đình …
II. Thân bài
1. Ca dao than thân
a) Bài 1
– “ Thân em ” : cách khởi đầu quen thuộc trong lời than thân của người phụ nữ. Nó gợi nên âm điệu xót xa, ngậm ngùi. “ Thân em ” ở đây không phải để nói về một người phụ nữ đơn cử nào mà là lời chung của của người phụ nữ trong xã hội phong kiến .
– Nghệ thuật so sánh, ẩn dụ – hình ảnh tấm lụa đào : Hình ảnh tấm lụa đào gợi nên vẻ đẹp êm ả dịu dàng, thướt tha, đầy nữ tính
→ Người phụ nữ tự ý thức được vẻ đẹp, tuổi xuân và giá trị cảu bản thân mình .
– Cách sử dụng từ ngữ :
+ Từ láy “ phất phơ ” : gợi nên sự bấp bênh, chông chênh, vô định trong số phận, cuộc sống của người phụ nữ .
+ “ Biết vào tay ai ” : tạo cảm xúc chới với, đắng cay của thân phận không hề tự lựa chọn, quyết định hành động tương lai, niềm hạnh phúc của bản thân mình .
⇒ Bài ca dao là lời than thân của người phụ nữ có thân phận bị nhờ vào, chông chênh, vô định, không hề tự quyết định hành động tương lai và niềm hạnh phúc của bản thân mình. Đồng thời, qua đó, lên án, phê phán xã hội phong kiến chà đạp quyền tự do, niềm hạnh phúc của con người và lên tiếng ca tụng, trân trọng vẻ đẹp của người phụ nữ .
b) Bài 2
– Mô-típ mở màn quen thuộc, thường thấy trong ca dao “ thân em ” : người phụ nữ cất tiếng lời tự than cho số phận của mình .
Quảng cáo
– Nghệ thuật so sánh, ẩn dụ – hình ảnh “ củ ấu gai ” :
+ Miêu tả chân thực, chi tiết cụ thể về củ ấu gai : ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen
+ Qua hình ảnh cụ ấu gai, tác giả gợi liên tưởng tới hình ảnh người phụ nữ, vẻ bên ngoài họ khó khăn vất vả, lam lũ, khó nhọc, nhem nhuốc nhưng bên trong họ tràn trề vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất .
→ Người phụ nữ tự ý thức được vẻ đẹp phẩm chất, trong trắng của mình, .
– Hai câu cuối là lời mời mọc da diết của cô gái. Ẩn sau lời mời chàng trai nếm thử củ ấu gai của cô gái chính là khát khao của con người mong ước được khẳng định chắc chắn cái chân giá trị, cái vẻ đẹp của mình .
⇒ Bài ca là lời ngậm ngùi xót xa của người phụ nữ. Đồng thời, bài ca còn là lời ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất của người phụ nữ trong xã hội xưa .
c) Bài 3
– Mô-típ khởi đầu “ trèo lên ” quen thuộc trong ca dao. Song với cách nói “ trèo lên cây khế nửa ngày ” là một cách nói đặc biệt quan trọng, bất bình thường. Qua đó, biểu lộ hiện tâm trạng thất thần, vẩn vơ, không hề tập trung chuyên sâu vào bất kỳ việc gì của chàng trai mắc bệnh “ tương tư ” .
– Sử dụng câu hỏi tư từ “ Ai làm chua xót lòng này khế ơi ” : Câu hỏi tư từ cũng chính là lời bộc bạch của chàng trai. Đại từ “ ai ” là đại từ phiếm chỉ, ngầm ý nhắc tới những thứ dã chia cát tình duyên của chàng. Câu hỏi tu từ bộc lộ nỗi lòng ngậm ngùi, chua xót của chàng trai khi bị chia cắt tình duyên .
– Sử dụng những cặp hình ảnh trái chiều : sao Hôm – sao Mai, mặt trăng – mặt trời
→ Sự xa xôi, cách trở trong tình yêu
→ Mặc dầu lỡ duyên, tình nghĩa vẫn thuỷ chung vững chắc. Cái tình ấy được nói lên bằng những hình ảnh so sánh ẩn dụ ( mặt trặng, mặt trời, sao Hôm, sao Mai ). Điểm đặc biệt quan trọng của những hình ảnh thẩm mỹ và nghệ thuật này là tính bền vững và kiên cố, không biến hóa trong quy luật hoạt động giải trí của nó. Lấy cái không bao giờ thay đổi của ngoài hành tinh, của vạn vật thiên nhiên để chứng minh và khẳng định cái tình thuỷ chung son sắt của lòng người chính là chủ ý của tác giả dân gian .
– Hai câu cuối như lời giãi bày trực tiếp của chàng trai :
+ “ Ta ” và “ Mình ” bộc lộ sự thân thương gắn bó giữa hai người, bộc lộ sự thân mật thân thiện .
+ Hình ảnh so sánh, ẩn dụ “ Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời ” : Sao Vượt là tên cổ của sao Hôm. Nó thường mọc sớm vào buổi chiều, lên đến đỉnh của khung trời thì trăng mới mọc. Vì thế câu thơ cuối ” Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời ” như thể một lời chứng minh và khẳng định về tình nghĩa thuỷ chung son sắt và ý chí quyết tâm vượt qua những rào cản của tình yêu. Câu thơ là một lời nhắn nhủ với bạn tình, đồng thời cũng là một khát khao mong tình yêu hoàn toàn có thể cập đến bền bờ niềm hạnh phúc .
⇒ Bài ca dao bộc lộ sự đồng cảm so với những cảm hứng, nỗi niềm tâ, sự của chàng trai. Đồng thời, bộc lộ sự trân trọng, ca tụng những phẩm chất đáng quý ở chàng trai : thủy chung, son sắt .
2. Ca dao yêu thương, tình nghĩa
a) Bài 4
– 10 câu đầu : Cách bộc lộ gián tiếp những cung bậc cảm hứng khác nhau
+ Nghệ thuật điệp cấu trúc nghi vấn “khăn thương nhớ ai”
→ Nhấn mạnh, tô đậm nỗi nhớ triền miên, không ngừng không nghỉ và là lời tự vấn của nhân vật trữ tình
+ Hình ảnh “ khăn ”
• Là vật trao duyên, tri kỉ, gợi kỉ niệm nhớ thương. Chiếc khăn là đồ vật quấn quýt với người con gái, cùng san sẻ với họ bao nỗi niềm
• Nghệ thuật hòn đảo thanh và dùng hình ảnh hoạt động đảo ngược, trái chiều chủa chiếc khăn : rơi xuống, vắt lên ,
→ Tâm trạng bộn bề, trăm mối tơ vò của chủ thể trữ tình, nỗi nhớ như bao trùm, phủ kín, bủa vây khắp khoảng trống .
• Hình ảnh “ khăn chùi nước mắt ” : cảnh khóc thầm, đau khổ đáng thương của biết bao cô gái .
⇒ Mượn hình ảnh chiếc khăn, tác giả dân gian đã biểu lộ nỗi nhớ triền miên, bâng khuâng, da diết, mang đậm sắc tố nứ tính của cô gái .
+ Hình ảnh “ đèn ”
• Nỗi nhớ được đo theo nhịp thời hạn, nhớ từ ngày đến đêm, nỗi nhớ lê dài triền miên .
• Hình ảnh “ đèn không tắt ” : con người trằn trọc thâu đêm với nỗi nhớ đằng đẵng với thời hạn .
+ Hình ảnh “ mắt ”
• Cô gái tự hỏi chính mình với nỗi ưu tư vẫn còn nặng trĩu : “ Mắt thương nhớ ai / Mắt ngủ không yên ”
• “ Mắt ngủ không yên ” : Khắc họa hình ảnh con người thao thức, trằn trọc, lo ngại, không an tâm trong đêm .
→ Mười câu thơ đầu với nghệ thuật và thẩm mỹ điệp và cách sử dung những hình ảnh so sánh, nhân hóa, ẩn dụ đã khắc họa thành công xuất sắc những cung bậc nhớ thương của cô gái khi yêu .
Quảng cáo
– Hai câu cuối : Cách biểu lộ trực tiếp những cảm hứng .
+ Đại từ nhân xưng “ em ” cho thấy chủ thể trữ tình đang trực tiếp bày tỏ cảm hứng của mình .
+ “ Không yên một bề ” : nỗi không an tâm, lo ngại trong lòng cô gái
→ Hai câu cuối trào ra một nỗi lo ngại, không an tâm cho niềm hạnh phúc lứa đôi. Hạnh phúc ấy thường bấp bênh bởi lẽ trong xã hội phong kiến, tình yêu tha thiết không chắc rằng sẽ đến được hôn nhân gia đình .
⇒ Bài ca là tiếng hát đầy yêu thương biểu lộ qua nỗi nhớ chan chứa tình người, qua đó biểu lộ vẻ đẹp tâm hồn của những cô gái Nước Ta. Đồng thời, qua đó lên án, phê phán, tố cáo xã hội phong kiến khoong đem lại niềm hạnh phúc cho con người với ý niệm cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy .
b) Bài 5
– Hình ảnh “ sông : gợi khoảng trống xa cách, là khoảng chừng không ngăn cách tình yêu, niềm hạnh phúc đôi lứa .
– “ Sông rộng một gang ” : Cách nói phóng đại, tưởng chừng như phi lí nhưng lại có lí trong tình yêu .
→ Ước muốn táo bạo, bộc lộ tình yêu mãnh liệt trong lòng cô gái .
– Hình ảnh “ cầu dải yếm ” :
+ “ Cầu ” là khoảng chừng khoảng trống thân mật, quen thuộc là nơi gặp gỡ, hẹn hò của những chàng trai, cô gái
+ “ Cầu dải yếm ” là cầu do chính cô gái bắc cho người mình yêu, mềm mại và mượt mà, uyển chuyển .
→ Sự chủ động, táo bạo nhưng cũng không kém phần tế nhị, duyên dáng, kín kẽ của cô gái
⇒ Bài ca dao biểu lộ sự ưng ý, ủng hộ với những khát vọng tình yêu mãnh liệt, táo bạo của người phụ nữa. Đồng thời, qua đó ca tụng vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữa, dữ thế chủ động, táo bạo trong tình yêu nhưng vẫn không kém phần duyên dáng, tế nhị .
c) Bài 6
– Hai câu đầu :
+ Hình ảnh “ gừng cay ” – “ muối mặn ”
• Muối, gừng là những gia vị quen thuộc trong mỗi bữa ăn của mái ấm gia đình Việt, nó còn là vị thuốc chữa bệnh, là mùi vị của tình người .
• Biểu tượng cho tình nghĩa, sự gắn bó thủy chung của con người .
+ Từ ngữ chỉ khoảng chừng thời hạn dài, mang tính ước lệ : ba năm, chín tháng
→ Hai câu đầu, mượn hình anh của gừng và muối, tác giả dân gian muốn biểu lộ sự thủy chung, gắn bó trong tình nghĩa vợ chồng. Đồng thời, những hình ảnh đó còn bộc lộ những khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, thiếu thốn mà vợ chồng đã cùng nhau trải qua .
– Hai câu kết :
+ Đại từ xưng hô : “ đôi ta ” dùng để chỉ đôi lứa yêu nhau hoặc vợ chồng .
+ Thành ngữ “ nghĩa nặng tình dày ” : sự thủy chung son sắt, nghĩa tình sâu nặng của vợ chồng .
+ “ Ba vạn sáu ngàn ngày ” ý chỉ cả một đời người. Nhấn mạnh tình yêu, sự thủy chung của hai người, chỉ có cái chết mới hoàn toàn có thể khiến họ chia lìa, rời xa nhau .
⇒ Bài ca dao đã bộc lộ tình nghĩa thủy chung, gắn bó vững chắc của tình cảm vợ chồng khi đã cùng nhau trải qua những cay đắng, khó khăn vất vả, khó khăn vất vả của cuộc sống .
III. Kết bài
– Khái quát lại giá trị nội dung, thẩm mỹ và nghệ thuật của ca dao nói chung và ca dao than thân, yêu thương tình nghãi nói riêng .
– Thái độ, tình cảm của bản thân : Ca dao là nét đẹp văn hóa truyền thống, niềm tin của con người, quốc gia Nước Ta. Qua những câu ca dao làm tất cả chúng ta thêm yêu, thêm quý những giá trị văn hóa truyền thống từ ngàn đời nay của dân tộc bản địa .
Xem thêm những bài viết về Tác giả, tác phẩm Ngữ văn lớp 10 hay khác :
Đã có giải thuật bài tập lớp 10 sách mới :
Ngân hàng trắc nghiệm lớp 10 tại khoahoc.vietjack.com
Đã có app VietJack trên điện thoại thông minh, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không tính tiền. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .
Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k6: fb.com/groups/hoctap2k6/
Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:
Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:
Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.
tac-gia-tac-pham-lop-10.jsp
Giải bài tập lớp 10 sách mới những môn học
