Ô nhiễm không khí là gì? Nguyên nhân ô nhiễm không khí
Cùng tìm hiểu về “Ô nhiễm không khí là gì? Nguyên nhân ô nhiễm không khí” qua bài viết dưới đây.
Ô nhiễm không khí là gì?
Ô nhiễm không khí là việc con người trực tiếp hoặc gián tiếp đưa các chất liệu hoặc năng lượng vào không khí, khi việc đó gây ra những tác hại như gây nguy hiểm cho sức khỏe con người, gây tổn hại đến nguồn lợi sinh vật, hệ sinh thái và gây ra thiệt hại về vật chất, làm ảnh hưởng đến việc sử dụng môi trường tự nhiên.
Ô nhiễm không khí cũng có thể hiểu là trong không khí có chứa các chất gây ô nhiễm gây nguy hiểm cho sức khỏe con người, hoặc tạo ra những tác động xấu đối với môi trường.
Xét về phương diện pháp lí, ô nhiễm không khí được hiểu là sự biến hóa đặc thù không khí, vi phạm tiêu chuẩn không khí mà pháp lý đã lao lý. Ô nhiễm không khí là thực trạng trong không khí có Open chất lạ hoặc có sự đổi khác quan trọng trong thành phần không khí làm đổi khác đặc thù lí, hóa vốn có của nó, vi phạm tiêu chuẩn môi trường do cơ quan nhà nước có thẩm quyền phát hành, gây ảnh hưởng tác động có hại cho con người và vạn vật thiên nhiên .Theo Tổ chức Y tế Thế giới, có 6 chất chính gây ô nhiễm không khí ảnh hưởng tác động đến sức khỏe thể chất con người gồm có : nitơ dioxyt ( NOx ) ; lưu huỳnh dioxyt ( SOx ) ; cacbon monoxit ( CO ) ; chì ( Pb ) ; zon tầng bình lưu ( O3 ) ; vật chất dạng hạt ( PM ) .
Nguyên nhân ô nhiễm không khí
Ô nhiễm không khí hoàn toàn có thể xảy ra do những hiện tượng kỳ lạ tự nhiên ( từ bụi, cháy rừng, núi lửa, chất phóng xạ trong tự nhiên, sóng biển, … ) hoặc từ hoạt động giải trí của con người : do hút thuốc lá, quy trình đốt rơm rạ thải ra những khói, trong quy trình sản xuất công nghiệp, do đốt những nguyên vật liệu hóa thạch : than, dầu, khí đốt tạo ra CO2, CO, SO2, NOx, những chất hữu cơ chưa cháy hết, muội than, bụi, quy trình thất thoát, rò rỉ trên dây chuyền sản xuất công nghệ tiên tiến, do quy trình luân chuyển những hóa chất bay hơi, bụi, … Ô nhiễm môi trường không khí hoàn toàn có thể xảy ra trên quy mô một vùng, một vương quốc, một khu vực hoặc ô nhiễm môi trường không khí toàn thế giới .Theo nghiên cứu và điều tra của Chương trình Môi trường Liên Hợp quốc có năm nguồn chính gây ô nhiễm không khí :
Hộ gia đình
Một trong những nguồn ô nhiễm không khí chính là bắt nguồn từ những hộ mái ấm gia đình khi đốt những nguyên vật liệu hóa thạch, gỗ, phân động vật hoang dã, một lượng lớn phụ phẩm nông nghiệp, hầu hết là rơm, rạ và trấu để nấu ăn, sưởi ấm và thắp sáng nhà cửa. Việc đốt những những nguyên vật liệu hóa thạch, gỗ, phân động vật hoang dã rơm, rạ, trấu tạo ra nhiều chất gây ô nhiễm gây hại cho sức khỏe thể chất, gồm có những hạt vật chất ( PM ), metan, carbon monoxide, hydrocarbon và những hợp chất hữu cơ dễ bay hơi ( VOC ). Đốt cháy dầu hỏa trong khi thắp sáng bằng đèn dầu cũng tạo ra lượng khí thải đáng kể của những hạt mịn và những chất ô nhiễm khác .Theo Tổ chức Y tế thế giới ( WHO ) hiện có khoảng chừng 3 tỉ người vẫn nấu ăn bằng nguyên vật liệu rắn như gỗ, rơm rạ, than tổ ong, dầu hỏa và phân động vật hoang dã. Hầu hết những người này đều nghèo và sống ở những nước thu nhập thấp, trung bình [ 10 ] .
Hoạt động công nghiệp
Đây là nguồn gây ô nhiễm lớn nhất do con người gây ra. Quá trình gây ô nhiễm là quy trình đốt cháy những nguyên vật liệu hóa thạch như than, dầu, khí đốt tạo ra những chất khí ô nhiễm ( CO2, CO, SO2, NOx, những chất hữu cơ chưa cháy hết : muội than, bụi ). Các nhà máy sản xuất nhiệt điện chạy than là nguồn gây ô nhiễm hầu hết, những máy phát điện diesel cũng góp phần cho quy trình ô nhiễm này. Việc sử dụng dung môi, trong những ngành công nghiệp hóa chất và khai thác, cũng là những nguyên do gây ô nhiễm không khí. Ngoài ra khí thải từ xe cơ giới và những phương tiện đi lại luân chuyển sản phẩm & hàng hóa, ship hàng cho công nghiệp cũng là nguồn gây ô nhiễm không khí đáng kể .
Giao thông vận tải
Ngành giao thông vận tải vận tải đường bộ toàn thế giới chiếm gần một phần tư lượng khí thải carbon dioxide tương quan đến nguồn năng lượng và tỉ lệ này đang ngày một tăng lên. Ô nhiễm không khí từ giao thông vận tải gây ra gần 400.000 ca tử trận sớm. Gần 50% số trường hợp tử vong do ô nhiễm không khí do giao thông vận tải là do khí thải diesel, 12 % những người sống gần những tuyến đường huyết mạnh giao thông vận tải chính có năng lực mắc chứng bệnh mất trí nhớ. Quá trình đốt nguyên vật liệu động cơ tạo ra những chất khí ô nhiễm làm ảnh hưởng tác động đến không khí như CO2, CO, SO2, NOx, Pb, CH4, … Đối với những quốc gia chưa tăng trưởng hoặc đang tăng trưởng thì những phương tiện đi lại giao thông vận tải hoàn toàn có thể gây ô nhiễm không khí cao hơn khi sử dụng những phương tiện đi lại giao thông vận tải lỗi thời, cũ kĩ không đạt tiêu chuẩn khí thải, cũng như hạ tầng cho những dịch vụ chuyển dời công còn chưa tăng trưởng .
Việc giảm khí thải từ các phương tiện giao thông là một trong những cách làm cải thiện chất lượng không khí, đặc biệt là ở khu vực thành thị. Các chính sách và tiêu chuẩn về sử dụng nhiên liệu sạch và tiêu chuẩn khí thải xe tiên tiến có thể giảm 90% lượng khí thải.
Nông nghiệp
Các nguồn gây ô nhiễm không khí chính từ nông nghiệp đó là từ chăn nuôi gia súc : trâu, bò, ngựa, lợn, … thải ra khí metan và amoniac, việc đốt rơm rạ trên những cánh đồng cũng sản sinh ra khí metan. Khí thải metan góp thêm phần vào việc hình thành ozone ở tầng bình lưu, là nguyên do gây ra bệnh hen suyễn và những bệnh về đường hô hấp. Khí metan cũng là một loại khí góp phần vào sự nóng lên toàn thế giới mạnh. Việc đốt rơm rạ trên những cánh đồng tạo ra khói, bụi làm phát sinh khí thải CO2, CO, NO2 vào môi trường, gây cản trở tầm nhìn, ảnh hưởng tác động đến chất lượng không khí. Chúng tạo ra những hạt bụi mịn, ảnh hưởng tác động hoạt động và sinh hoạt thông thường của dân cư. Nó không chỉ gây ô nhiễm tại khu vực đốt rơm rạ, mà những chất ô nhiễm còn theo gió phát tán ra vùng to lớn, làm ngày càng tăng ô nhiễm không khí cho những vùng xung quanh .Sử dụng thuốc trừ sâu, phân hóa học và những loại phân tươi trong những hoạt động giải trí nông nghiệp cũng phát sinh ra khí ô nhiễm amoniac gây ô nhiễm nguồn nước. Nếu hít phải nhiều amoniac sẽ bị bỏng đường hô hấp ( rát cổ họng ), gấy ức chế thần kinh tạo nên cảm xúc không dễ chịu cáu gắt, gây đau thắt ngực, khó thở. Năm 1962, nữ văn sĩ Rachel Carson xuất bản cuốn sách “ Mùa xuân yên lặng ” đã bật mý về những tai hại của thuốc trừ sâu DDT. Chỉ một lần phun thuốc trừ sâu DDT để diệt một loài sâu hại cây xanh, nó không chỉ diệt được loài sâu bệnh trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng, mà đồng thời cũng tàn phá luôn nhiều loài côn trùng nhỏ có lợi khác và tồn lưu như một độc chất trong môi trường .
Chất thải
Đốt rác thải và chất thải hữu cơ trong những bãi chôn lấp rác thải cũng phát sinh nhiều chất ô nhiễm ô nhiễm như : bụi, NOx, CO, CO2, SOx, THC, HCl, HF, dioxin / furan, hơi nước và tro vào khí quyển. Khí thải sinh ra từ những lò đốt rác cũng đang làm ô nhiễm môi trường không khí nghiêm trọng và ảnh hưởng tác động đến sức khỏe thể chất của con người. Trên toàn thế giới, ước tính 40 % chất thải được đốt công khai minh bạch. Vấn đề nghiêm trọng nhất ở những khu vực đô thị hóa và những nước đang tăng trưởng .
Những nguồn khác
Không phải toàn bộ những nguồn gây ô nhiễm không khí đều đến từ hoạt động giải trí của con người. Các vụ phun trào núi lửa, bão bụi và những quy trình tự nhiên khác cũng gây ra ô nhiễm không khí. Bão cát và bụi cũng là nguyên do gây ô nhiễm không khí, những hạt bụi li ti hoàn toàn có thể vận động và di chuyển hàng ngàn dặm trong bầu khí quyển sau của những cơn bão, đi theo chúng cũng hoàn toàn có thể mang mầm bệnh là những con vi rút hay những chất ô nhiễm, gây ra những bệnh đường hô hấp mãn tính. Chiến tranh hay những cuộc tập trận quân sự chiến lược : vũ khí hạt nhân, khí độc, cuộc chiến tranh hóa học và tên lửa cũng là một trong những nguyên do gây ra sự ô nhiễm không khí .Tổ chức Y tế thế giới ( WHO ) chỉ ra những nguồn gây ô nhiễm không khí ngoài trời hầu hết là từ những phương phương tiện đi lại giao thông vận tải, những nhà máy sản xuất nhiệt điện than, trong nông nghiệp và việc đốt những chất thải. Nấu ăn, sưởi ấm vàthắp sáng nhà cửa bằng cách sử dụng lửa khi đốt những nguyên vật liệu hóa thạch ( gỗ, phân động vật hoang dã và chất thải cây cối ) và than là nguồn chính gây ô nhiễm không khí trong nhà .
Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí
Nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới ( WHO ) chỉ ra có khoảng chừng 3,8 triệu ca tử trận sớm là do ô nhiễm không khí trong nhà mỗi năm, phần đông trong số họ ở những nước đang tăng trưởng [ 12 ], trong đó : 27 % là do viêm phổi, 18 % từ đột quỵ, 27 % từ bệnh tim thiếu máu cục bộ, 20 % từ bệnh phổi ùn tắc mạn tính ( COPD ), 8 % từ ung thư phổi .Nhiều điều tra và nghiên cứu khoa học đã chứng tỏ rằng : hít thở không khí ô nhiễm làm tăng rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh suy nhược và gây chết người như bệnh tim, đột quỵ, ung thư phổi và viêm phế quản mãn tính. Ô nhiễm không khí cũng được coi là yếu tố rủi ro tiềm ẩn gây ra một số ít bệnh như hen suyễn, ung thư phổi, phì đại tâm thất, bệnh alzheimer và parkinson, biến chứng tâm lí, tự kỷ, bệnh võng mạc, giảm tăng trưởng thai nhi và nhẹ cân .
Ô nhiễm không khí có thể khuếch tán và lan truyền nhanh, không chỉ gói gọn trong một địa phương hoặc khu vực, không phân chia được ranh giới, không có biên giới (xuyên biên giới). Nghiên cứu gần đây của M Sand và cộng sự (2016) chỉ ra rằng ô nhiễm không khí ở một khu vực cũng có thể có tác động đáng kể đến khí hậu ở khu vực khác. Ví dụ, khí thải từ các quốc gia Châu Á đóng góp rất lớn cho sự nóng lên ở Bắc Cực. Thương mại quốc tế do quá trình toàn cầu hóa cũng đóng góp vào sự ô nhiễm không khí.
Nghiên cứu của Jaganathan và tập sự ( 2019 ) cho thấy tác động ảnh hưởng bất lợi của ô nhiễm không khí so với bệnh ung thư và những bệnh mãn tính, trong khu công trình nghiên cứu và điều tra của mình, những tác giả đã xem xét mối quan hệ giữa phơi nhiễm vĩnh viễn với bụi và những hợp chất trong bụi được ( Particulate matter ) và bệnh chuyển hóa tim ở những nước đang tăng trưởng ; Theo Filippini và tập sự ( 2019 ) nghiên cứu và điều tra và nghiên cứu và phân tích mối tương quan giữa ô nhiễm không khí ngoài trời và bệnh bạch cầu ở trẻ nhỏ dựa trên nghiên cứu và phân tích tổng hợp ; Zhiming Yang và tập sự ( 2019 ) chỉ ra mối quan hệ giữa ô nhiễm không khí và béo phì dựa trên tài liệu nghiên cứu và điều tra từ những người trung niên và cao tuổi ở Trung Quốc. Trong điều tra và nghiên cứu này đã chỉ ra ô nhiễm không khí là một yếu tố quan trọng tác động ảnh hưởng đến béo phì : mức độ ô nhiễm không khí càng cao, ảnh hưởng tác động càng nghiêm trọng và ảnh hưởng tác động này có ảnh hưởng tác động đến bép phì những người trung niên và cao tuổi ở Trung Quốc .Một nghiên cứu và điều tra khác của Niya Zhou và tập sự ( năm trước ) cho thấy tác động ảnh hưởng của ô nhiễm không khí dẫn đến bệnh vô sinh ở phái mạnh [ 15 ]. Ngoài những tác động ảnh hưởng xấu đi của ô nhiễm không khí so với sức khỏe thể chất con người, thì còn có những thiệt hại kinh tế tài chính, hiệu suất cây xanh, do đó ảnh hưởng tác động đến bảo mật an ninh lương thực. Cho đến nay, những nhà khoa học đều cho rằng ô nhiễm không khí là một tác nhân làm suy giảm sự đa dạng sinh học trong đó hệ sinh thái nước ngọt bị tác động ảnh hưởng nhiều nhất. Sự ảnh hưởng tác động của ô nhiễm môi trường không khí tương quan đa phần đến việc suy giảm, làm yếu đi những loài mà không phải là gây ra tuyệt chủng. Tuy nhiên, với xu thế liên tục ô nhiễm như lúc bấy giờ thì một số ít loài động thực vật bị mất đi là không hề tránh khỏi. Ví dụ : đổi khác khí hậu gây ra hiện tượng kỳ lạ El nino gây khô hạn lê dài làm hết sạch nguồn nước, cháy rừng, nhiều loài động thực vật bị chết .
T.Anh
